Kolejne tysiąclecia, VII i VI tysiąclecie p.n.e., były świadkami powstania ważnych kultur „ceramicznych”, zwłaszcza Hassuna, Samarra i Halaf.Kultury te wyróżniały się ostatecznym wprowadzeniem rolnictwa i hodowli zwierząt, rewolucjonizując krajobraz gospodarczy.Architektonicznie nastąpił zwrot w kierunku bardziej złożonych obiektów, w tym dużych mieszkań komunalnych skupionych wokół zbiorowych spichlerzy.Wprowadzenie systemów nawadniających oznaczało znaczny postęp technologiczny, niezbędny do utrzymania praktyk rolniczych.Dynamika kulturowa była zróżnicowana, przy czym kultura Samarry wykazywała oznaki nierówności społecznej, w przeciwieństwie do kultury Halaf, która wydawała się składać z mniejszych, mniej zhierarchizowanych społeczności.Jednocześnie kultura Ubaid pojawiła się w południowej Mezopotamii pod koniec VII tysiąclecia p.n.e.Najstarszym znanym stanowiskiem tej kultury jest Tell el-'Oueili.Kultura Ubaid jest znana ze swojej wyrafinowanej architektury i stosowania nawadniania, co stanowi kluczową innowację w regionie, w którym rolnictwo w dużym stopniu opierało się na sztucznych źródłach wody.Kultura Ubaid znacznie się rozwinęła, prawdopodobnie asymilując kulturę Halaf, pokojowo rozprzestrzeniając swoje wpływy w północnej Mezopotamii, południowo-wschodniej Anatolii i północno-wschodniej Syrii.W tej epoce nastąpiła transformacja od stosunkowo niehierarchicznych społeczeństw wiejskich do bardziej złożonych ośrodków miejskich.Pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. w tych ewoluujących strukturach społecznych wyłoniła się dominująca klasa elitarna.Uruk i Tepe Gawra, dwa z najbardziej wpływowych ośrodków w Mezopotamii, odegrały kluczową rolę w tych zmianach społecznych.Odegrali kluczową rolę w stopniowym rozwoju pisma i koncepcji państwa.To przejście od kultur prehistorycznych do końca zapisanej historii wyznacza znaczącą epokę w cywilizacji ludzkiej, kładąc podwaliny pod kolejne okresy historyczne.