In de eerste helft van de jaren zeventig werd India geconfronteerd met aanzienlijke economische en sociale uitdagingen.De hoge inflatie was een groot probleem, dat nog werd verergerd door de oliecrisis van 1973, die een aanzienlijke stijging van de importkosten van olie veroorzaakte.Bovendien zetten de financiële lasten van de oorlog in Bangladesh en de hervestiging van vluchtelingen, in combinatie met voedseltekorten als gevolg van droogtes in delen van het land, de economie verder onder druk.In deze periode nam de politieke onrust in heel India toe, aangewakkerd door de hoge inflatie, economische moeilijkheden en beschuldigingen van corruptie tegen premier Indira Gandhi en haar regering.Belangrijke gebeurtenissen waren onder meer de spoorwegstaking van 1974, de maoïstische Naxalietenbeweging, studentenagitaties in Bihar, het United Women's Anti-Price Rise Front in Maharashtra en de Nav Nirman-beweging in Gujarat.^[45]In de politieke arena vocht Raj Narain, een kandidaat van de Socialistische Partij van Samyukta, tegen Indira Gandhi bij de Lok Sabha-verkiezingen van Rai Bareli in 1971.Na zijn nederlaag beschuldigde hij Gandhi van corrupte verkiezingspraktijken en diende hij een verkiezingspetitie tegen haar in.Op 12 juni 1975 oordeelde het Hooggerechtshof van Allahabad Gandhi schuldig aan misbruik van overheidsapparaat voor verkiezingsdoeleinden.^[46] Dit vonnis leidde tot landelijke stakingen en protesten onder leiding van verschillende oppositiepartijen, die het aftreden van Gandhi eisten.De prominente leider Jaya Prakash Narayan verenigde deze partijen om zich te verzetten tegen Gandhi's heerschappij, die hij een dictatuur noemde, en riep zelfs het leger op om in te grijpen.Als reactie op de escalerende politieke crisis adviseerde Gandhi op 25 juni 1975 president Fakhruddin Ali Ahmed om volgens de grondwet de noodtoestand uit te roepen.Deze stap verleende de centrale overheid uitgebreide bevoegdheden, zogenaamd om de openbare orde en de nationale veiligheid te handhaven.De noodsituatie leidde tot de opschorting van de burgerlijke vrijheden, het uitstel van verkiezingen, het ontslag van niet- ^{[congresregeringen]} en de gevangenneming van ongeveer 1.000 oppositieleiders en activisten.^[48] ​​De regering van Gandhi voerde ook een controversieel verplicht anticonceptieprogramma in.Tijdens de noodsituatie zag de Indiase economie aanvankelijk voordelen, waarbij het staken van de stakingen en de politieke onrust leidde tot een toename van de landbouw- en industriële productie, nationale groei, productiviteit en banengroei.De periode werd echter ook gekenmerkt door beschuldigingen van corruptie, autoritair gedrag en schendingen van de mensenrechten.De politie werd beschuldigd van het arresteren en martelen van onschuldige mensen.Sanjay Gandhi, de zoon van Indira Gandhi en onofficieel politiek adviseur, kreeg te maken met ernstige kritiek vanwege zijn rol bij de uitvoering van gedwongen sterilisaties en de sloop van sloppenwijken in Delhi, resulterend in slachtoffers, gewonden en ontheemding van veel mensen.^[49]