De nederzetting van Sumerië, die rond 5500-3300 v.Chr. begon, was door West-Aziatische mensen die Sumerisch spraken, een unieke niet-Semitische en niet-Indo-Europese taal.Bewijsmateriaal omvat namen van steden en rivieren.^[8] De Sumerische beschaving ontwikkelde zich tijdens de Urukperiode (4e millennium v.Chr.) en evolueerde naar de Jemdet Nasr- en Vroeg-dynastieke perioden.Eridu, een belangrijke Sumerische stad, ontstond als een cultureel fusiepunt van Ubaidische boeren, nomadische Semitische herders en moerasvissers, mogelijk de voorouders van de Sumeriërs.^[9]De voorgaande Ubaid-periode staat bekend om zijn kenmerkende aardewerk, verspreid over Mesopotamië en de Perzische Golf.De Ubaid-cultuur, mogelijk afgeleid van de Samarraanse cultuur in het noorden van Mesopotamië, wordt gekenmerkt door grote nederzettingen, lemen huizen en de eerste openbare architectuurtempels in Mesopotamië.^[10] Deze periode zag het begin van de verstedelijking, met ontwikkelingen in de landbouw, het domesticeren van dieren en het gebruik van ploegen die vanuit het noorden werden geïntroduceerd.^[11]De overgang naar de Uruk-periode bracht een verschuiving met zich mee naar in massa geproduceerd ongeverfd aardewerk.^[12] Deze periode markeerde een aanzienlijke stedelijke groei, het gebruik van slavenarbeid en wijdverbreide handel, die de omliggende regio's beïnvloedden.Sumerische steden waren waarschijnlijk theocratisch en werden geleid door priesterkoningen en raden, waaronder vrouwen.In de Uruk-periode was er sprake van beperkte georganiseerde oorlogvoering, waarbij steden over het algemeen niet ommuurd waren.^[13] Het einde van de Urukperiode, rond 3200-2900 vGT, viel samen met de Piora-oscillatie, een klimaatverschuiving die het einde markeerde van het klimaatoptimum in het Holoceen.^[14]De daaropvolgende dynastieke periode wordt doorgaans gedateerd op c.2900 - ca.In 2350 vGT vond er een verschuiving plaats van op de tempel gericht leiderschap naar een meer seculier leiderschap en de opkomst van historische figuren als Gilgamesj.^[15] Het zag de ontwikkeling van het schrift en de vorming van de eerste steden en staten.De ED zelf werd gekenmerkt door het bestaan ​​van meerdere stadstaten: kleine staten met een relatief eenvoudige structuur die zich in de loop van de tijd ontwikkelden en verstevigden.Deze ontwikkeling leidde uiteindelijk tot de eenwording van een groot deel van Mesopotamië onder de heerschappij van Sargon, de eerste monarch van het Akkadische rijk.Ondanks deze politieke fragmentatie deelden de ED-stadstaten een relatief homogene materiële cultuur.Sumerische steden zoals Uruk, Ur, Lagash, Umma en Nippur in Neder-Mesopotamië waren zeer machtig en invloedrijk.In het noorden en westen strekten zich staten uit rond steden als Kish, Mari, Nagar en Ebla.Eannatum van Lagash vestigde kortstondig een van de eerste rijken uit de geschiedenis, die een groot deel van Sumerië omvatte en zijn invloed daarbuiten uitbreidde.^[16] De vroege dynastieke periode werd gekenmerkt door meerdere stadstaten, zoals Uruk en Ur, wat uiteindelijk leidde tot eenwording onder Sargon van het Akkadische rijk.Ondanks de politieke fragmentatie deelden deze stadstaten een gemeenschappelijke materiële cultuur.