Tegen het einde van de 19e eeuw begon de opkomst van het Arabisch nationalisme vorm te krijgen in Irak, net als in andere delen van het Ottomaanse Rijk.Deze nationalistische beweging werd gevoed door verschillende factoren, waaronder ontevredenheid over de Ottomaanse overheersing, de invloed van Europese ideeën en een groeiend gevoel van Arabische identiteit.Intellectuelen en politieke leiders in Irak en aangrenzende regio's begonnen te pleiten voor grotere autonomie en in sommige gevallen voor volledige onafhankelijkheid.De Al-Nahda-beweging, een culturele renaissance, speelde in deze periode een cruciale rol bij het vormgeven van het Arabische intellectuele denken.De Tanzimat-hervormingen, gericht op de modernisering van de Ottomaanse staat, openden onbedoeld een venster op het Europese denken.Arabische intellectuelen als Rashid Rida en Jamal al-Din al-Afghani verslonden deze ideeën, vooral het onstuimige idee van zelfbeschikking, en deelden ze via snelgroeiende Arabische kranten als Al-Jawaa'ib.Deze gedrukte zaden wortelden in vruchtbare geesten en stimuleerden een nieuw bewustzijn van het gedeelde Arabische erfgoed en de gedeelde Arabische geschiedenis.Ontevredenheid over de Ottomaanse overheersing vormde een vruchtbare voedingsbodem voor het ontkiemen van deze zaden.Het rijk, dat steeds krakender en gecentraliseerder werd, had moeite om te reageren op de behoeften van zijn diverse onderdanen.In Irak knaagde de economische marginalisering aan de Arabische gemeenschappen, die zich ondanks hun vruchtbare land buitengesloten voelden van de rijkdom van het rijk.De religieuze spanningen sudderden, waarbij de meerderheid van de sjiitische bevolking te maken kreeg met discriminatie en beperkte politieke invloed.Het gefluister van het pan-Arabisme, dat eenheid en empowerment beloofde, vond diepe weerklank onder deze rechteloze gemeenschappen.Gebeurtenissen in het hele rijk wakkerden de vlammen van het Arabische bewustzijn aan.Opstanden zoals de Nayef Pasha-opstand in 1827 en de Dhia Pasha al-Shahir-opstand in 1843, hoewel niet expliciet nationalistisch, gaven blijk van een sluimerend verzet tegen de Ottomaanse overheersing.In Irak zelf pleitten figuren als de geleerde Mirza Kazem Beg en de Ottomaanse officier van Iraakse afkomst, Mahmoud Shawkat Pasha, voor lokale autonomie en modernisering, waarmee ze de kiem legden voor toekomstige oproepen tot zelfbeschikking.Ook sociale en culturele veranderingen speelden een rol.Door de toenemende geletterdheid en de verspreiding van Arabische literatuur en poëzie ontstond er een gedeelde culturele identiteit.Hoewel tribale netwerken traditioneel gericht waren op lokale loyaliteit, boden ze onbedoeld een raamwerk voor bredere Arabische solidariteit, vooral in plattelandsgebieden.Zelfs de islam, met zijn nadruk op gemeenschap en eenheid, droeg bij aan het ontluikende Arabische bewustzijn.Het Arabisch nationalisme in het 19e-eeuwse Irak was een complex en evoluerend fenomeen, en geen verenigde monoliet.Terwijl het pan-Arabisme een overtuigende visie op eenheid bood, zouden verschillende Iraakse nationalistische stromingen later in de 20e eeuw aan kracht winnen.Maar deze vroege onrust, gevoed door intellectueel ontwaken, economische zorgen en religieuze spanningen, waren cruciaal bij het leggen van de basis voor de toekomstige strijd om de Arabische identiteit en zelfbeschikking binnen het Ottomaanse Rijk, en later de onafhankelijke natie Irak.