ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သမိုင်း အချိန်ဇယား

နောက်ဆက်တွဲများ

ဇာတ်ကောင်များ

အောက်ခြေမှတ်စုများ

အကိုးအကား


ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သမိုင်း
History of Bangladesh ©Anonymous

1971 - 2024

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သမိုင်း



ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသမိုင်းသည် ၁၉၇၁ ခုနှစ်မှစတင်၍ သိသာထင်ရှားသော နိုင်ငံရေးနှင့် လူမှုရေးတိုးတက်မှုများ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပေါ်နေပါသည်။၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် ပါကစ္စတန် ထံမှ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် Sheikh Mujibur Rahman ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် စိန်ခေါ်မှုများစွာကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။လွတ်လပ်ရေးရပြီးစတွင် ဝမ်းသာပီတိဖြစ်ခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံသည် ကျယ်ပြန့်သောဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများနှင့် လုံးထွေးနေခဲ့သည်။လွတ်လပ်ရေးရပြီးစ အစောပိုင်းနှစ်များကို လူဦးရေအပေါ် ဆိုးဆိုးရွားရွား ထိခိုက်စေသည့် ၁၉၇၄ ခုနှစ် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အငတ်ဘေးကြောင့် အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။Sheikh Mujibur Rahman ကို ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုသည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်အထိ အာဏာသိမ်းမှုနှင့် ပဋိပက္ခများ အထူးသဖြင့် စစ်တကောင်း တောင်တန်းဒေသ ပဋိပက္ခများဖြင့် လက္ခဏာရပ်ဖြစ်သော စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကာလသို့ ဦးတည်သွားခဲ့သည်။၁၉၉၀ ခုနှစ်များအစောပိုင်းတွင် ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းမှုသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အတွက် အချိုးအကွေ့တစ်ခုဖြစ်သည်။သို့သော် ၂၀၀၆-၂၀၀၈ နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းက သက်သေပြခဲ့သည့်အတိုင်း ဤကာလသည် ကမောက်ကမမဖြစ်ခဲ့ပေ။၂၀၀၉ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ခေတ်ပြိုင်ခေတ်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် ခေတ်မီတိုးတက်စေရန် ရည်ရွယ်သည့် Vision 2021 နှင့် Digital Bangladesh ကဲ့သို့သော အစပျိုးမှုများကို အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။2021 ခုနှစ် လူမျိုးရေး အကြမ်းဖက်မှုကဲ့သို့ စိန်ခေါ်မှုများကို ရင်ဆိုင်ရသော်လည်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် တိုးတက်မှုနှင့် တည်ငြိမ်မှုဆီသို့ ဆက်လက် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသည်။လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက်ပိုင်း သမိုင်းတစ်လျှောက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသည် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများ၊ စီးပွားရေးစိန်ခေါ်မှုများနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆီသို့ အရေးပါသော ခြေလှမ်းများ ရောနှောကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။စစ်ဘေးသင့်နိုင်ငံသစ်မှ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံသို့ ခရီးလမ်းသည် ၎င်း၏ပြည်သူများ၏ ခံနိုင်ရည်နှင့် စိတ်ဓာတ်ခိုင်မာမှုကို ထင်ဟပ်စေသည်။
1946 Jan 1

စကားချီး

Bangladesh
ကြွယ်ဝသော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် နိုင်ငံရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများ ပေါများသော ဒေသဖြစ်သည့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ သမိုင်းသည် ရှေးခေတ်ကပင် ၎င်း၏ ဇစ်မြစ်ကို ခြေရာခံခဲ့သည်။မူလက Bengal ဟုလူသိများသော၎င်းသည်Mauryan နှင့် Gupta အင်ပါယာများအပါအဝင်ဒေသဆိုင်ရာအင်ပါယာအမျိုးမျိုး၏အရေးပါသောအစိတ်အပိုင်းဖြစ်သည်။အလယ်ခေတ်ကာလတွင် ဘင်္ဂလားသည် ဘင်္ဂလားစူလတန်နိတ်နှင့် မဂိုလ်အုပ်ချုပ်မှု အောက်တွင် ထွန်းကားခဲ့ပြီး ကုန်သွယ်မှုနှင့် ချမ်းသာကြွယ်ဝမှု အထူးသဖြင့် muslin နှင့် ပိုးထည်လုပ်ငန်းများတွင် ကျော်ကြားသည်။16 မှ 18 ရာစုများသည် Bengal တွင် စီးပွားရေး သာယာဝပြောပြီး ယဉ်ကျေးမှု ပြန်လည်ဆန်းသစ်သော ကာလတစ်ခုဖြစ်သည်။သို့သော် ဤခေတ်သည် ၁၉ ရာစုတွင် ဗြိတိသျှတို့ အုပ်ချုပ်မှု ထွန်းကားလာသဖြင့် နိဂုံးချုပ်သွားခဲ့သည်။၁၇၅၇ ခုနှစ်တွင် ပလာဆီတိုက်ပွဲအပြီးတွင် ဗြိတိသျှအရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ၏ ထိန်းချုပ်မှုသည် ထင်ရှားသောစီးပွားရေးပြောင်းလဲမှုများနှင့် 1793 ခုနှစ်တွင် အမြဲတမ်းအခြေချနေထိုင်ခြင်းတို့ကို မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။Raja Ram Mohan Roy ကဲ့သို့သော ပုဂ္ဂိုလ်များ ဦးဆောင်သည့် ခေတ်မီပညာရေးနှင့် လူမှုရေးဘာသာရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လှုပ်ရှားမှုများ ပေါ်ပေါက်လာမှုကို ဗြိတိသျှ အုပ်ချုပ်မှုတွင် မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။1905 တွင် Bengal ၏ခွဲထွက်မှုသည် 1911 တွင်ပျက်ပြယ်သွားသော်လည်းအမျိုးသားရေးစိတ်ဓာတ်များပိုမိုအားကောင်းလာစေခဲ့သည်။20 ရာစုအစောပိုင်းကို ဒေသတွင်း လူမှု-ယဉ်ကျေးမှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည့် ဘင်္ဂါလီ လက်ရာများဖြင့် အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။1943 ခုနှစ်၏ ဘင်္ဂလားအငတ်ဘေးသည် ဆိုးရွားလှသော လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းဖြစ်သည့် ဘင်္ဂလားသမိုင်း၏ အချိုးအကွေ့တစ်ခုဖြစ်ပြီး ဗြိတိသျှဆန့်ကျင်ရေး စိတ်ဓာတ်များကို ပိုမိုဆိုးရွားစေသည်။အဆုံးအဖြတ်ပေးသည့် အခိုက်အတန့်သည် ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယ၏ ခွဲထွက်မှုနှင့်အတူ ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီး အရှေ့နှင့် အနောက်ပါကစ္စတန်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။အနောက်ပါကစ္စတန်နှင့် ဘာသာစကားနှင့် ယဉ်ကျေးမှုကွဲပြားမှုများကြောင့် မွတ်စလင်အများစုနေထိုင်ရာ အရှေ့ဘင်္ဂလားသည် အရှေ့ပါကစ္စတန်ဖြစ်လာသည်။ဤကာလသည် တောင်အာရှသမိုင်းတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍတစ်ခုဖြစ်သည့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ နောက်ဆုံးလွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်ချပေးခဲ့သည်။
အိန္ဒိယ အပိုင်း
အိန္ဒိယ၏ Partition အတွင်း Ambala ဘူတာရှိ ဒုက္ခသည် အထူးရထား ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
၁၉၄၇ ခုနှစ် အိန္ဒိယလွတ်လပ်ရေးအက်ဥပဒေတွင် ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်းအိန္ဒိယ၏ ခွဲထွက်မှုသည် တောင်အာရှတွင် ဗြိတိသျှတို့ အုပ်ချုပ်မှု အဆုံးသတ်ကာ လွတ်လပ်သော အုပ်ချုပ်မှုနှစ်ခုဖြစ်သည့် အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်တို့ကို ဩဂုတ်လ ၁၄ ရက်နှင့် ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၄ ရက်တို့တွင် အသီးသီး ပေါ်ပေါက်စေခဲ့သည်။ဤအပိုင်းသည် ဘာသာရေးအများစုကိုအခြေခံသော ဗြိတိသျှအိန္ဒိယပြည်နယ်များဖြစ်သော ဘင်္ဂလားနှင့်ပန်ဂျပ်ပြည်နယ်များခွဲဝေမှုတွင်ပါဝင်ပြီး မွတ်စလင်အများစုနေထိုင်ရာဒေသများသည် ပါကစ္စတန်၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းနှင့် မွတ်ဆလင်မဟုတ်သောဒေသများအိန္ဒိယသို့ဝင်ရောက်လာခြင်းဖြစ်သည်။နယ်မြေပိုင်းခြားမှုနှင့်အတူ ဗြိတိသျှအိန္ဒိယစစ်တပ်၊ ရေတပ်၊ လေတပ်၊ အရပ်ဘက်၊ မီးရထားနှင့် ဘဏ္ဍာတိုက်ကဲ့သို့သော ပိုင်ဆိုင်မှုများကိုလည်း ပိုင်းခြားခဲ့သည်။ဤဖြစ်ရပ်ကြောင့် လူပေါင်း ၁၄ သန်းမှ ၁၈ သန်းအထိ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကြပြီး အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ကသောင်းကနင်းများကြောင့် လူတစ်သန်းခန့် သေဆုံးနေရသည်ဟု ခန့်မှန်းမှုများဖြင့် ဤဖြစ်ရပ်သည် ကြီးမားပြီး အလျင်အမြန် ရွှေ့ပြောင်းမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။အနောက်ပန်ဂျပ်နှင့် အရှေ့ဘင်္ဂလားကဲ့သို့ ဒေသများမှ ဟိန္ဒူ နှင့် ဆစ်ခ်ဒုက္ခသည်များသည် အိန္ဒိယသို့ ပြောင်းရွှေ့လာကြပြီး မွတ်ဆလင်များသည် ပါကစ္စတန်သို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကာ ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များကြား ဘေးကင်းရန် ကြိုးပမ်းနေကြသည်။ခွဲထွက်ခြင်းသည် အထူးသဖြင့် ပန်ဂျပ်နှင့် ဘင်ဂေါတို့အပြင် ကလကတ္တား၊ ဒေလီနှင့် လာဟိုးတို့ကဲ့သို့ မြို့ကြီးများတွင် ကျယ်ပြန့်သော လူမျိုးရေးအကြမ်းဖက်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။အဆိုပါ ပဋိပက္ခများတွင် ဟိန္ဒူ၊ မွတ်ဆလင်နှင့် ဆစ်ခ်ဘာသာဝင် တစ်သန်းခန့် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။အကြမ်းဖက်မှုများ လျော့ပါးစေရန်နှင့် ဒုက္ခသည်များကို ထောက်ပံ့ရန် ကြိုးပမ်းမှုများကို အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန် ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးစလုံးက ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ထူးခြားသည်မှာ မဟတ္တမဂန္ဒီသည် ကာလကတ္တားနှင့် ဒေလီတို့တွင် အစာရှောင်ခြင်းမှတစ်ဆင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို မြှင့်တင်ရာတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။[4] အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန် အစိုးရများသည် ကယ်ဆယ်ရေး စခန်းများ ထူထောင်ပြီး လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု အကူအညီများ အတွက် စစ်တပ်များကို စည်းရုံးခဲ့သည်။ယင်းကြိုးပမ်းမှုများကြားမှ ခွဲထွက်ခြင်းသည် အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်ကြား ရန်လိုမှုနှင့် မယုံကြည်မှုများ၏ အမွေအနှစ်တစ်ခု ကျန်ရစ်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့၏ ဆက်ဆံရေးကို ယနေ့တိုင် ရိုက်ခတ်ခဲ့သည်။
ဘာသာစကားလှုပ်ရှားမှု
စီတန်းချီတက်ပွဲကို ၁၉၅၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ဒါကာ၌ ကျင်းပခဲ့သည်။ ©Anonymous
1947 ခုနှစ်တွင်အိန္ဒိယကိုခွဲခြမ်းပြီးနောက်, East Bengal သည် Pakistan ၏စိုးမိုးမှု၏အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။လူဦးရေ ၄၄ သန်းဖြင့် အများစုပါဝင်သော်လည်း အရှေ့ဘင်္ဂလား၏ ဘင်္ဂါလီစကားပြော လူဦးရေသည် အနောက်ဘက်ခြမ်းက လွှမ်းမိုးထားသည့် ပါကစ္စတန်အစိုးရ၊ အရပ်ဘက်ဝန်ဆောင်မှုနှင့် စစ်တပ်တွင် ကိုယ်စားပြုမှု နည်းပါးသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။[1] 1947 ခုနှစ်တွင် ကရာချိရှိ အမျိုးသားပညာရေး ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် အဓိကကျသော အဖြစ်အပျက်တစ်ခု ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ယင်းဆုံးဖြတ်ချက်သည် အူရဒူကို တစ်ဦးတည်းသောနိုင်ငံတော်ဘာသာစကားအဖြစ် ထောက်ခံအားပေးခဲ့ပြီး အရှေ့ဘင်္ဂလားတွင် ဆန့်ကျင်မှုများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။Abul Kashem ဦးဆောင်သော၊ ဒါကာရှိ ကျောင်းသားများသည် ဘင်္ဂါလီများကို တရားဝင်ဘာသာစကားအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုရန်နှင့် ပညာရေးကြားခံအဖြစ် တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။[2] ဤဆန္ဒပြမှုများကြားမှ၊ ပါကစ္စတန် ပြည်သူ့ဝန်ဆောင်မှုကော်မရှင်သည် ဘင်္ဂါလီများကို တရားဝင်အသုံးပြုမှုမှ ဖယ်ထုတ်ခဲ့ပြီး အများပြည်သူ၏ ဒေါသကို ပိုမိုပြင်းထန်လာစေခဲ့သည်။[3]အထူးသဖြင့် ၁၉၅၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ဒါကာရှိ ကျောင်းသားများသည် လူစုလူဝေးစုဝေးခြင်းကို တားမြစ်ပိတ်ပင်မှုကို ဖီဆန်သောအခါတွင် ထင်ရှားသောဆန္ဒပြပွဲများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ရဲတပ်ဖွဲ့က မျက်ရည်ယိုဗုံးများ၊ သေနတ်များဖြင့် တုံ့ပြန်ခဲ့ရာ ကျောင်းသားအများအပြား သေဆုံးခဲ့သည်။[1] အကြမ်းဖက်မှုများသည် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သပိတ်မှောက်ခြင်းနှင့် ပိတ်ဆို့ခြင်းများနှင့်အတူ မြို့တွင်း ကမောက်ကမအဖြစ်သို့ တိုးလာခဲ့သည်။ဒေသဆိုင်ရာ ဥပဒေပြုအမတ်များထံမှ တောင်းဆိုမှုများရှိသော်လည်း ဝန်ကြီးချုပ် နူရူလ်အာမင်က အဆိုပါပြဿနာကို လုံလောက်စွာဖြေရှင်းရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ဒီအဖြစ်အပျက်တွေက ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေ ဖြစ်ပေါ်လာတယ်။ဘင်္ဂလီဘာသာစကားကို ရုံးသုံးဘာသာစကားအဖြစ် 1954 ခုနှစ်တွင် အူရဒူးနှင့် 1956 ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။သို့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် Ayub Khan လက်ထက်တွင် စစ်အစိုးရက အူရဒူကို တစ်ဦးတည်းသော အမျိုးသားဘာသာစကားအဖြစ် ပြန်လည်ထူထောင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။[4]ဘာသာစကားလှုပ်ရှားမှုသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်မြောက်ရေးစစ်ပွဲကို ဦးတည်စေသည့် အရေးပါသော အချက်ဖြစ်သည်။အနောက်ပါကစ္စတန်အပေါ် စစ်အာဏာရှင်အစိုးရ၏ မျက်နှာသာပေးမှုသည် စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေး ကွာဟချက်တို့နှင့်အတူ အရှေ့ပါကစ္စတန်တွင် မကျေမနပ်ဖြစ်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။အဝါမီအဖွဲ့ချုပ်၏ ပြည်နယ်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်တောင်းဆိုမှုနှင့် အရှေ့ပါကစ္စတန်အား ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သို့ အမည်ပြောင်းခြင်းသည် အဆိုပါတင်းမာမှုများ၏ အဓိကအချက်ဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ လွတ်လပ်ရေးတွင် အဆုံးစွန်သွားခဲ့သည်။
1958 Pakistani စစ်တပ်အာဏာသိမ်း
General Ayub Khan သည် ၁၉၅၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၃ တွင် ပါကစ္စတန်စစ်တပ်၏ စစ်ဦးစီးချုပ်ရာထူးတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
၁၉၅၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ပါကစ္စတန် စစ်တပ် အာဏာသိမ်းမှုသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်သည်။၎င်းသည် ထိုအချိန်က စစ်တပ်အကြီးအကဲ Muhammad Ayub Khan မှ သမ္မတ Iskandar Ali Mirza ကို ဖြုတ်ချရန် ဦးတည်ခဲ့သည်။အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၌ ၁၉၅၆ မှ ၁၉၅၈ ခုနှစ်အတွင်း ဝန်ကြီးချုပ်များစွာဖြင့် နှောင့်ယှက်ခဲ့သည်။ ဗဟိုအုပ်ချုပ်ရေးတွင် အရှေ့ပါကစ္စတန်၏ ပိုမိုပါဝင်ရန် တောင်းဆိုမှုကြောင့် တင်းမာမှုများ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ဤတင်းမာမှုများကြားတွင် သမ္မတ Mirza သည် နိုင်ငံရေးအရ ထောက်ခံမှု ဆုံးရှုံးပြီး Suhrawardy ကဲ့သို့သော ခေါင်းဆောင်များ၏ အတိုက်အခံများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပြီး စစ်တပ်ကို ထောက်ခံရန် လှည့်လာခဲ့သည်။အောက်တိုဘာလ (၇) ရက်နေ့တွင် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကြေညာပြီး ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ဖျက်သိမ်းကာ အစိုးရကိုဖြုတ်ချကာ အမျိုးသားလွှတ်တော်နှင့် ပြည်နယ်လွှတ်တော်များကို ဖျက်သိမ်းကာ နိုင်ငံရေးပါတီများကို ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။ဗိုလ်ချုပ် Ayub Khan ကို စစ်အုပ်ချုပ်ရေးချုပ်အဖြစ် ခန့်အပ်ပြီး ဝန်ကြီးချုပ်သစ်အဖြစ် အမည်စာရင်းတင်သွင်းခဲ့သည်။သို့သော် Mirza နှင့် Ayub Khan အကြားမဟာမိတ်ဖွဲ့မှုသည် ခဏတာဖြစ်သည်။အောက်တိုဘာလ 27 ရက်နေ့တွင် Mirza သည် Ayub Khan ၏ကြီးထွားလာနေသောအာဏာကြောင့်ဘေးဖယ်ထားသည်ဟုခံစားရပြီးသူ၏အာဏာကိုအခိုင်အမာရယူရန်ကြိုးစားခဲ့သည်။အပြန်အလှန်အားဖြင့်၊ Ayub Khan သည် Mirza ကို လုပ်ကြံရန် သံသယရှိသဖြင့် Mirza ၏ရာထူးမှ နှုတ်ထွက်ခိုင်းပြီး သမ္မတရာထူးကို ရယူခဲ့သည်။အာဏာသိမ်းမှုအား ပါကစ္စတန်တွင် ကနဦး ကြိုဆိုခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးမတည်မငြိမ်မှုနှင့် ထိရောက်မှုမရှိသော ခေါင်းဆောင်မှုမှ လွတ်မြောက်မှုအဖြစ် ရှုမြင်ခဲ့သည်။Ayub Khan ၏ ခိုင်မာသော ခေါင်းဆောင်မှုသည် စီးပွားရေးကို တည်ငြိမ်အောင်၊ ခေတ်မီအောင် မြှင့်တင်ပေးပြီး နောက်ဆုံးတွင် ဒီမိုကရေစီကို ပြန်လည်ထူထောင်နိုင်မည်ဟု အကောင်းမြင်ခဲ့သည်။သူ၏အစိုးရသည် အမေရိကန် အပါအဝင် နိုင်ငံခြားအစိုးရများ၏ ထောက်ခံမှုကို ရရှိခဲ့သည်။
ခြောက်မှတ်လှုပ်ရှားမှု
Sheikh Mujibur Rahman သည် ၁၉၆၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၅ ရက်နေ့တွင် လာဟိုးတွင် အချက်ခြောက်ချက်ကို ကြေငြာခဲ့သည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
အရှေ့ပါကစ္စတန်မှ Sheikh Mujibur Rahman မှ 1966 ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော ခြောက်မှတ်လှုပ်ရှားမှုသည် ဒေသတွင်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို ပိုမိုရယူခဲ့သည်။[5] အဝါမီ အဖွဲ့ချုပ်က အဓိက ဦးဆောင်သည့် ဤလှုပ်ရှားမှုသည် အနောက်ပါကစ္စတန် အုပ်စိုးရှင်များက အရှေ့ပါကစ္စတန်၏ အမြတ်ထုတ်မှုကို တုံ့ပြန်သည့် တုံ့ပြန်မှုဖြစ်ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ လွတ်လပ်ရေးဆီသို့ အရေးပါသော ခြေလှမ်းတစ်ခုအဖြစ် ရှုမြင်သည်။1966 ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အရှေ့ပါကစ္စတန်ရှိ အတိုက်အခံခေါင်းဆောင်များသည် တာရှ်ကင်းနောက်ပိုင်း နိုင်ငံရေးအခြေအနေများကို ဆွေးနွေးရန် နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာညီလာခံကို ခေါ်ယူခဲ့သည်။အဝါမီလိဂ်ကိုယ်စားပြု Sheikh Mujibur Rahman သည် Lahore ညီလာခံသို့ တက်ရောက်ခဲ့သည်။ဖေဖေါ်ဝါရီလ ၅ ရက်နေ့တွင် အချက်ခြောက်ချက်ကို ညီလာခံ၏ အစီအစဉ်တွင် ထည့်သွင်းရန် ရည်ရွယ်၍ အဆိုတင်သွင်းခဲ့သည်။သို့သော်လည်း ၎င်း၏ အဆိုပြုချက်ကို ပယ်ချခဲ့ပြီး ရာမန်အား ခွဲထွက်ရေးသမားဟု တံဆိပ်ကပ်ခဲ့သည်။ထို့ကြောင့် ဖေဖော်ဝါရီ ၆ ရက်တွင် ညီလာခံကို သပိတ်မှောက်ခဲ့သည်။ထိုလနှောင်းပိုင်းတွင် အဝါမီလိဂ်၏ လုပ်ငန်းကော်မတီသည် ခြောက်မှတ်ကို တညီတညွတ်တည်း လက်ခံခဲ့သည်။အချက်ခြောက်ချက် အဆိုပြုချက်သည် အရှေ့ပါကစ္စတန်ကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ပိုပေးလိုသော ဆန္ဒမှ ပေါက်ဖွားလာခြင်းဖြစ်သည်။ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေအများစုကို ဖွဲ့စည်းထားပြီး ဂုန်လျှော်ကဲ့သို့သော ထုတ်ကုန်များမှတစ်ဆင့် ၎င်း၏ ပို့ကုန်ဝင်ငွေတွင် သိသိသာသာ ပါဝင်နေသော်လည်း အရှေ့ပါကစ္စတန်လူမျိုးများသည် ပါကစ္စတန်အတွင်း နိုင်ငံရေးအာဏာနှင့် စီးပွားရေးအကျိုးအမြတ်များတွင် အပယ်ခံအဖြစ် ခံစားခဲ့ရသည်။အဆိုပါ အဆိုပြုချက်အား အနောက်ပါကစ္စတန်နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် အဝါမီလိဂ်မဟုတ်သည့် အရှေ့ပါကစ္စတန်မှ နိုင်ငံရေးသမားအချို့မှ ပယ်ချခံရပြီး ပါကစ္စတန်နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ အဝါမီလိဂ်ဥက္ကဋ္ဌ၊ Nawabzada Nasarullah Khan နှင့် National Awami ပါတီ၊ Jamaat-i-Islami ကဲ့သို့သော ပါတီများ၊ Nizam-i-Islamယင်းသို့ ဆန့်ကျင်မှုများရှိသော်လည်း လှုပ်ရှားမှုသည် အရှေ့ပါကစ္စတန်၏ လူဦးရေအများစုကြားတွင် ကြီးမားသော ထောက်ခံမှုကို ရရှိခဲ့သည်။
၁၉၆၉ အရှေ့ပါကစ္စတန် လူထုအုံကြွမှု
၁၉၆၉ ခုနှစ် လူထုအုံကြွမှုအတွင်း ဒါကာတက္ကသိုလ် ကျောင်းဝင်းအတွင်း ကျောင်းသား စီတန်းလှည့်လည်ပွဲ။ ©Anonymous
၁၉၆၉ ခုနှစ် အရှေ့ပါကစ္စတန် အရေးတော်ပုံသည် သမ္မတ Muhammad Ayub Khan ၏ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ဆန့်ကျင်သည့် အရေးပါသော ဒီမိုကရေစီ လှုပ်ရှားမှု ဖြစ်သည်။အဝါမီလိဂ်နှင့် အမျိုးသား အဝါမီပါတီတို့ကဲ့သို့ နိုင်ငံရေးပါတီများက ကျောထောက်နောက်ခံပြုကာ ကျောင်းသားဆန္ဒပြမှုများကြောင့် လူထုအုံကြွမှုသည် နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို တောင်းဆိုခဲ့ပြီး အာဂါတာလာ ပူးပေါင်းကြံစည်မှုကိစ္စနှင့် Sheikh Mujibur Rahman အပါအဝင် ဘင်္ဂါလီအမျိုးသားရေးဝါဒီခေါင်းဆောင်များကို ဖမ်းဆီးထောင်ချခြင်းကို ကန့်ကွက်ခဲ့သည်။[6] ၁၉၆၆ ခုနှစ် ခြောက်မှတ်လှုပ်ရှားမှုမှ အရှိန်ရလာသော လှုပ်ရှားမှုသည် ၁၉၆၉ ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် ကျယ်ပြန့်လာပြီး အစိုးရတပ်များနှင့် ရံဖန်ရံခါ ပဋိပက္ခများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပါဝင်သည့် ဆန္ဒပြပွဲများ ပါဝင်ခဲ့သည်။ဤလူထုဖိအားကြောင့် သမ္မတ Ayub Khan ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ပြီး Agartala Conspiracy Case မှ နုတ်ထွက်စေခဲ့ပြီး Sheikh Mujibur Rahman နှင့် အခြားသူများကို တရားသေလွှတ်ပေးခဲ့သည်။မငြိမ်မသက်မှုများကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် Ayub Khan နေရာကို ဆက်ခံသော သမ္မတ Yahya Khan သည် ၁၉၇၀ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပရန် အစီအစဉ်များကို ကြေညာခဲ့သည်။ အသစ်ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရသော စည်းဝေးပွဲသည် ပါကစ္စတန်၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ရေးဆွဲမည်ဖြစ်ပြီး အနောက်ပါကစ္စတန်ကို သီးခြားပြည်နယ်များအဖြစ် ခွဲထုတ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။မတ်လ 31 ရက် 1970 တွင်သူသည် unicameral ဥပဒေပြုလွှတ်တော်အတွက်တိုက်ရိုက်ရွေးကောက်ပွဲများပြုလုပ်ရန်တောင်းဆိုသည့် Legal Framework Order (LFO) ကိုမိတ်ဆက်ခဲ့သည်။[7] ဤလှုပ်ရှားမှုသည် အရှေ့ပါကစ္စတန်၏ ကျယ်ပြန့်သော ပြည်နယ်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်အတွက် တောင်းဆိုမှုများနှင့်ပတ်သက်၍ အနောက်နိုင်ငံများ၏ စိုးရိမ်မှုများကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သည်။LFO သည် အနာဂတ်ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေသည် ပါကစ္စတန်၏ နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် အစ္စလမ္မစ်ဝါဒကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်စေရန် ရည်ရွယ်သည်။၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းထားသော အနောက်ပါကစ္စတန်၏ ပေါင်းစည်းထားသောပြည်နယ်ကို ဖျက်သိမ်းလိုက်ပြီး ၎င်း၏ မူလပြည်နယ်လေးခုဖြစ်သည့် Punjab၊ Sindh၊ Balochistan နှင့် အနောက်မြောက်နယ်ခြားပြည်နယ်သို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့သည်။အမျိုးသားလွှတ်တော်တွင် ကိုယ်စားပြုမှုသည် လူဦးရေအပေါ်အခြေခံပြီး အရှေ့ပါကစ္စတန်တွင် အမတ်နေရာအများစုကို ပေးဆောင်သည်။Sheikh Mujib ၏ LFO နှင့် အရှေ့ပါကစ္စတန်တွင် အိန္ဒိယ၏ ကြီးထွားလာနေသော ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုကို လျစ်လျူရှုရန် Sheikh Mujib ၏ ရည်ရွယ်ချက်များကို သတိပေးနေသော်လည်း Yahya Khan သည် အရှေ့ပါကစ္စတန်ရှိ Awami League အတွက် ပံ့ပိုးမှု အထူးသဖြင့် နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများကို လျှော့တွက်ခဲ့သည်။[7]၁၉၇၀ ဒီဇင်ဘာ ၇ ရက်တွင် ကျင်းပသည့် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲသည် ပါကစ္စတန်၏ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက်ပိုင်း ပထမဆုံးနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်လပ်ရေးမရမီ နောက်ဆုံးအကြိမ်ဖြစ်သည်။ရွေးကောက်ပွဲသည် အထွေထွေမဲဆန္ဒနယ် ၃၀၀ အတွက်ဖြစ်ပြီး အရှေ့ပါကစ္စတန်တွင် ၁၆၂ နေရာနှင့် အနောက်ပါကစ္စတန်တွင် ၁၃၈ နေရာ၊ အမျိုးသမီးများအတွက် နောက်ထပ် ၁၃ နေရာ သီးသန့်ရွေးချယ်ပေးမည်ဖြစ်သည်။[8] ဤရွေးကောက်ပွဲသည် ပါကစ္စတန်၏ နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ နောက်ဆုံးဖွဲ့စည်းမှုတို့တွင် အရေးကြီးသော အခိုက်အတန့်ဖြစ်သည်။
1970 အရှေ့ပါကစ္စတန်တွင် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ
Sheikh Mujibur Rahman ၏ 1970 Pakistani အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲအတွက် Dhaka တွင်တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ ©Dawn/White Star Archives
၁၉၇၀ ဒီဇင်ဘာ ၇ ရက်တွင် အရှေ့ပါကစ္စတန်၌ ကျင်းပသော အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲသည် ပါကစ္စတန်သမိုင်းတွင် အရေးပါသော ဖြစ်ရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။အဆိုပါ ရွေးကောက်ပွဲသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ ၅ ကြိမ်မြောက် အမျိုးသားလွှတ်တော်အတွက် အဖွဲ့ဝင် ၁၆၉ ဦးကို ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး အထွေထွေထိုင်ခုံအဖြစ် ၁၆၂ နေရာနှင့် အမျိုးသမီး ၇ နေရာအတွက် သီးသန့်ရွေးချယ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။Sheikh Mujibur Rahman ဦးဆောင်သော အဝါမီ အဖွဲ့ချုပ်သည် အမျိုးသားလွှတ်တော်တွင် အရှေ့ပါကစ္စတန်သို့ ခွဲဝေချထားပေးသည့် ထိုင်ခုံ ၁၆၉ နေရာတွင် ထူးထူးခြားခြား အောင်ပွဲရရှိခဲ့သည်။အဝါမီလိဂ်သည် အပြတ်အသတ်အနိုင်ရရှိခဲ့သည့် အရှေ့ပါကစ္စတန်ပြည်နယ်လွှတ်တော်သို့လည်း လွှမ်းမိုးအောင်မြင်ခဲ့သည်။ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်များသည် အရှေ့ပါကစ္စတန်ပြည်သူများအကြား ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်အတွက် ပြင်းပြသောဆန္ဒကို မီးမောင်းထိုးပြပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်မြောက်ရေးစစ်ပွဲနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်လပ်ရေးတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေသည့် နောက်ဆက်တွဲ နိုင်ငံရေးနှင့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းများအတွက် ဇာတ်ခုံကို ချမှတ်ခဲ့သည်။
1971 - 1975
လွတ်လပ်ရေးနှင့် ရှေးဦးနိုင်ငံတော်တည်ဆောက်ရေးornament
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်လပ်ရေး ကြေငြာချက်
Sheikh Mujib သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်မြောက်ရေးစစ်ပွဲအတွင်း ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရပြီး အနောက်ပါကစ္စတန်သို့ လေယာဉ်ဖြင့် ပို့ဆောင်ခံရပြီးနောက် ပါကစ္စတန်စစ်တပ်၏ ချုပ်နှောင်မှုအောက်တွင် ရှိတ်မူဂျစ်။ ©Anonymous
၁၉၇၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက်နေ့ ညနေတွင် အဝါမီ အဖွဲ့ချုပ် (AL) ၏ ခေါင်းဆောင် Sheikh Mujibur Rahman သည် Tajuddin Ahmad နှင့် Colonel MAG Osmani အပါအဝင် ဒက္ကာမြို့၊ Dhanmondi ရှိ ၎င်း၏ နေအိမ်တွင် ဘင်္ဂလီ အမျိုးသားရေးဝါဒီ ခေါင်းဆောင်များနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ပါသည်။ပါကစ္စတန် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များ၏ မကြာမီ ဖြိုခွင်းတော့မည် ဖြစ်ကြောင်း စစ်တပ်တွင်းရှိ ဘင်္ဂါလီ သတင်းသမားများထံမှ သတင်း ရရှိသည်။ခေါင်းဆောင်အချို့က မူဂျစ်အား လွတ်လပ်ရေးကြေညာရန် တိုက်တွန်းခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံတော်ပုန်ကန်မှု စွဲချက်တင်ခံရမည်ကို စိုးရိမ်သဖြင့် တုံ့ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။Tajuddin Ahmad သည် လွတ်လပ်ရေးကြေငြာချက်ကို ဖမ်းယူရန် အသံသွင်းကိရိယာများကိုပင် ယူဆောင်လာခဲ့သော်လည်း အနောက်ပါကစ္စတန် နှင့် ညှိနှိုင်းအဖြေရှာရန်နှင့် စည်းလုံးညီညွတ်သောပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်လာနိုင်ခြေကို မျှော်လင့်နေသည့် မူဂျစ်သည် ယင်းကဲ့သို့ ကြေငြာခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခဲ့သည်။အဲဒီအစား၊ မူဂျစ်က အကြီးတန်းပုဂ္ဂိုလ်တွေကို အိန္ဒိယ ကို လုံခြုံအောင်ပြေးဖို့ ညွှန်ကြားခဲ့ပေမယ့် ဒါကာမှာနေဖို့ သူ့ကိုယ်သူ ရွေးချယ်ခဲ့ပါတယ်။ထိုညတွင် ပါကစ္စတန်စစ်တပ်သည် အရှေ့ပါကစ္စတန်မြို့တော် ဒါကာတွင် စစ်ဆင်ရေးရှာဖွေရေးအလင်းကို စတင်ခဲ့သည်။ဒီစစ်ဆင်ရေးမှာ ဒါကာတက္ကသိုလ်က ကျောင်းသားတွေနဲ့ ပညာတတ်တွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခဲ့ပြီး မြို့ရဲ့ တခြားနေရာတွေမှာ အရပ်သားတွေကို တိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ တင့်ကားတွေနဲ့ တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေ ဖြန့်ကျက်ပြီး ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။အဆိုပါ စစ်ဆင်ရေးသည် ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် အရှေ့ပါကစ္စတန် ရိုင်ဖယ်များ၏ ခုခံမှုကို နှိမ်နင်းရန် ရည်ရွယ်ပြီး အဓိကမြို့ကြီးများတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖျက်ဆီးမှုနှင့် မငြိမ်မသက်မှုများ ဖြစ်စေသည်။၁၉၇၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် မူဂျစ်၏ တော်လှန်ရေး တောင်းဆိုချက်ကို ရေဒီယိုမှ ထုတ်လွှင့်ခဲ့သည်။စစ်တကောင်းမြို့ရှိ အဝါမီလိဂ် အတွင်းရေးမှူး MA Hannan သည် မွန်းလွဲ ၂ နာရီ ၃၀ မှ ၇ နာရီ ၄၀ မိနစ်တွင် စစ်တကောင်းမြို့ရှိ ရေဒီယိုအသံလွှင့်ဌာနမှ ထုတ်ပြန်ချက်ကို ဖတ်ကြားသည်။ဤထုတ်လွှင့်မှုသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုတွင် အရေးပါသော အခိုက်အတန့်ဖြစ်သည်။ယနေ့ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် အချုပ်အခြာအာဏာနှင့် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံဖြစ်သည်။ကြာသပတေးနေ့ည [မတ်လ 25၊ 1971] တွင်၊ အနောက်ပါကစ္စတန်လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များသည် Razarbagh ရှိရဲတန်းလျားများနှင့် Dhaka ရှိ Pilkhana ရှိ EPR ဌာနချုပ်တို့ကို ရုတ်တရက် တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ဒါကာမြို့နဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ တခြားနေရာတွေမှာ အပြစ်မဲ့ လက်နက်မဲ့ အများအပြား သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။တဖက်မှာ EPR နဲ့ ရဲတပ်ဖွဲ့ကြား ပြင်းထန်တဲ့ တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်ပွားနေပြီး ပါကစ္စတန်ရဲ့ လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့တွေက တဖက်မှာ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနေပါတယ်။ဘင်္ဂလီများသည် လွတ်လပ်သောဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအတွက် သတ္တိကောင်းဖြင့် ရန်သူကို တိုက်ခိုက်နေကြသည်။လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲမှာ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်က ငါတို့ကို ကူညီပေးပါစေ။ပျော်ရွှင်စရာ ဘင်္ဂလာ။မတ်လ 27 ရက်နေ့ 1971 တွင် Major Ziaur Rahman သည် Abul Kashem Khan မှရေးဆွဲခဲ့သော မူဂျစ်၏စာကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်ထုတ်လွှင့်ခဲ့သည်။Zia ၏ သတင်းစကားတွင် အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြထားသည်။ဤသည်မှာ Swadhin Bangla Betar Kendra ဖြစ်သည်။Bangabandhu Sheikh Mujibur Rahman ကိုယ်စား Major Ziaur Rahman က လွတ်လပ်သောဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်လိုက်ပြီ ဖြစ်ကြောင်း ကြေငြာအပ်ပါသည်။အနောက်ပါကစ္စတန်စစ်တပ်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ဆန့်ကျင်ဖို့ ဘင်္ဂလီအားလုံးကို တောင်းဆိုပါတယ်။ငါတို့ အမိမြေကို လွတ်မြောက်ဖို့ နောက်ဆုံးအထိ တိုက်ပွဲဝင်ကြမယ်။အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ ကျေးဇူးတော်ကြောင့် အောင်ပွဲသည် ငါတို့၏ဥစ္စာဖြစ်သည်။၁၉၇၁ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ယာယီအစိုးရက လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး မူဂျစ်၏ မူလလွတ်လပ်ရေးကြေငြာချက်ကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ကြေငြာချက်တွင် ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် Bangabandhu ဟူသော အသုံးအနှုန်းကိုလည်း တရားဝင်စာရွက်စာတမ်းတစ်ခုအဖြစ် ထည့်သွင်းခဲ့သည်။ကြေညာချက်တွင် အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြထားသည်။ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ပြည်သူ ၇၅ သန်း၏ တရားဝင် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးရန်အတွက် အငြင်းပွားဖွယ်ရာ မရှိသော ခေါင်းဆောင် Bangabandhu Sheikh Mujibur Rahman က ၁၉၇၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် ဒက်ကာ၌ လွတ်လပ်ရေး ကြေငြာချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ပြည်သူများအား တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဂုဏ်သိက္ခာနဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ကာကွယ်ဖို့။လွတ်မြောက်ရေးစစ်ပွဲအတွင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်စစ်တပ်၏ ဒုတိယစစ်ဦးစီးချုပ်အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သော AK Khandker ၏အဆိုအရ၊Sheikh Mujib သည် ၎င်း၏တရားခွင်အတွင်း ပါကစ္စတန်စစ်တပ်က သူ့ကို နိုင်ငံတော်ပုန်ကန်မှုဆိုင်ရာ အထောက်အထားအဖြစ် အသုံးပြုမည်ကို စိုးရိမ်သဖြင့် ရေဒီယိုထုတ်လွှင့်မှုကို ရှောင်ရှားခဲ့သည်။ဤအမြင်ကို Tajuddin Ahmed ၏သမီးရေးသောစာအုပ်တွင်လည်း ထောက်ခံထားသည်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်မြောက်ရေးစစ်ပွဲ
မဟာမိတ် အိန္ဒိယ T-55 တင့်ကားများသည် Dacca သို့သွားရာလမ်း ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
၁၉၇၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အရှေ့ပါကစ္စတန်နိုင်ငံရေးပါတီဖြစ်သော Awami League မှ ထုတ်ပယ်ခံရပြီးနောက် ထင်ရှားသော ပဋိပက္ခတစ်ခု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ဤဖြစ်ရပ်သည် အရှေ့ပါကစ္စတန်ရှိ နိုင်ငံရေးမကျေနပ်မှုများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အမျိုးသားရေးဝါဒကို ဖြိုခွင်းရန် အနောက်ပါကစ္စတန်နိုင်ငံမှ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုတစ်ရပ်ကို စစ်ဆင်ရေး Searchlight ၏အစပြုခြင်း၏ အ [] ပြုခဲ့သည်။[10] ပါကစ္စတန်စစ်တပ်၏ အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များကြောင့် အဝါမီလိဂ်ခေါင်းဆောင် Sheikh Mujibur Rahman က အရှေ့ပါကစ္စတန်ကို လွတ်လပ်ရေးရရန် ၁၉၇၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။ [ [12] [] ဘင်္ဂါလီအများစုသည် ဤကြေငြာချက်ကို ထောက်ခံခဲ့သော်လည်း၊ ဘီဟာရစ်သည် ပါကစ္စတန်စစ်တပ်နှင့် ဖက်စပ်ထားသည်။ပါကစ္စတန်သမ္မတ Agha Muhammad Yahya Khan က စစ်တပ်ကို ပြည်တွင်းစစ်မီး တောက်လောင်အောင် ထိန်းချုပ်ဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့ပါတယ်။ဤပဋိပက္ခသည် ကြီးမားသောဒုက္ခသည်အကျပ်အတည်းကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး လူပေါင်း ၁၀ သန်းခန့်သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်းပြည်နယ်များသို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။[13] တုံ့ပြန်မှုတွင် အိန္ဒိယသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် တော်လှန်ရေးလှုပ်ရှားမှုဖြစ်သည့် Mukti Bahini ကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ဘင်္ဂလီစစ်တပ်၊ အရံတပ်နှင့် အရပ်သားများ ပါဝင်သော မူကတီဘာဟီနီသည် ပါကစ္စတန်စစ်တပ်ကို ပြောက်ကျားစစ်ပွဲဆင်နွှဲခဲ့ပြီး သိသာထင်ရှားသော အောင်မြင်မှုများ ရရှိခဲ့သည်။ပါကစ္စတန်စစ်တပ်သည် မုတ်သုံရာသီအတွင်း မြေပြင်အချို့ ပြန်လည်ရရှိခဲ့သော်လည်း Mukti Bahini သည် ရေတပ်ကို အာရုံစိုက်သည့် Operation Jackpot နှင့် အခြေတည်သော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်လေတပ်၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကဲ့သို့ စစ်ဆင်ရေးများဖြင့် တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။1971 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ 3 ရက်နေ့တွင် ပါကစ္စတန်က အိန္ဒိယကို ကြိုတင်ကာကွယ်သော လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး အင်ဒို-ပါကစ္စတန်စစ်ပွဲကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး တင်းမာမှုများ ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာခဲ့သည်။ပဋိပက္ခသည် ၁၉၇၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် ဒါကာ၌ ပါကစ္စတန်၏ လက်နက်ချမှုဖြင့် အဆုံးသတ်ခဲ့ပြီး စစ်ရေးသမိုင်းတွင် သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။စစ်ပွဲတစ်လျှောက်လုံးတွင်၊ Razakars၊ Al-Badr နှင့် Al-Shams အပါအဝင် ပါကစ္စတန်စစ်တပ်နှင့် မဟာမိတ်ပြည်သူ့စစ်များသည် ဘင်္ဂါလီအရပ်သားများ၊ ကျောင်းသားများ၊ ပညာတတ်များ၊ ဘာသာရေးလူနည်းစုများနှင့် လက်နက်ကိုင်ဝန်ထမ်းများကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ ကျူးလွန်ခဲ့ကြသည်။[14] ဤလုပ်ရပ်များတွင် အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှု၊ ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးခြင်းနှင့် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု သုတ်သင်ရှင်းလင်းရေး လှုပ်ရှားမှု၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ပါဝင်သည်။အဆိုပါ အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် ပြည်တွင်းနေရပ်စွန့်ခွာသူ သန်း ၃၀ ခန့်နှင့် ဒုက္ခသည် ၁၀ သန်းခန့် အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ ထွက်ပြေး တိမ်းရှောင်မှုများ သိသိသာသာ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။[15]စစ်ပွဲသည် တောင်အာရှ၏ ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းကို နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ပြောင်းလဲစေခဲ့ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံကို ကမ္ဘာပေါ်တွင် သတ္တမမြောက် လူဦးရေအများဆုံးနိုင်ငံအဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ပဋိပက္ခသည် အမေရိကန်ဆိုဗီယက်ယူနီယံ နှင့် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံတို့ ကဲ့သို့သော ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံများနှင့် ပတ်သက်သည့် စစ်အေးတိုက်ပွဲ ကာလအတွင်း ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော ဂယက်ရိုက်ခတ်မှုများရှိခဲ့သည်။ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအများစုမှ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။
Sheikh Mujib ၏စည်းမျဉ်း- ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၊ ဘေးအန္တရာယ်နှင့် သဘောထားကွဲလွဲမှု
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် တည်ထောင်သူ ခေါင်းဆောင် Sheikh Mujibur Rahman သည် ၁၉၇၄ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် သမ္မတ Gerald Ford နှင့်အတူ ဘဲဥပုံရုံးတွင် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ©Anonymous
၁၉၇၂ ခုနှစ် ဇန်န၀ါရီလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် လွတ်မြောက်လာပြီးနောက် Sheikh Mujibur Rahman သည် လွတ်လပ်သော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၌ အဓိကကျသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့ပြီး ဝန်ကြီးချုပ်မဖြစ်လာမီ ယာယီသမ္မတအဖြစ် စတင်တာဝန်ယူခဲ့သည်။၁၉၇၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရွေးကောက်ခံ နိုင်ငံရေးသမားများနှင့်အတူ အစိုးရနှင့် ဆုံးဖြတ်ချက်ချသည့် အဖွဲ့အားလုံးကို စုစည်းပြီး ယာယီပါလီမန်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။[16] Mukti Bahini နှင့် အခြားသော ပြည်သူ့စစ်များကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စစ်တပ်သစ်တွင် ပေါင်းစည်းခဲ့ပြီး မတ်လ 17 ရက်နေ့တွင် အိန္ဒိယတပ်ဖွဲ့များထံမှ တရားဝင် လွှဲပြောင်းရယူခဲ့သည်။Rahman ၏အုပ်ချုပ်ရေးသည် ၁၉၇၁ ပဋိပက္ခကြောင့် အိုးအိမ်စွန့်ခွာသွားသူ သန်းပေါင်းများစွာကို ပြန်လည်ထူထောင်ရေး၊ ၁၉၇၀ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း၏နောက်ဆက်တွဲကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန်နှင့် စစ်ဒဏ်ခံခဲ့ရသော စီးပွားရေးကို ပြန်လည်အသက်ဝင်လာစေခြင်းအပါအဝင် ကြီးမားသောစိန်ခေါ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။[16]ရာမန်၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် ကုလသမဂ္ဂနှင့် ဘက်မလိုက်လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့သို့ ဝင်ခွင့်လက်ခံခဲ့သည်။သူသည် အမေရိကန် နှင့် ဗြိတိန်တို့ ကဲ့သို့ နိုင်ငံများသို့ သွားရောက်ကာ နိုင်ငံတကာ အကူအညီကို ရယူခဲ့ပြီး သိသာထင်ရှားသော စီးပွားရေးနှင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီများ ပေးအပ်ကာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များကို လေ့ကျင့်ပေးရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေသည့် အိန္ဒိယ နှင့် ချစ်ကြည်ရေးစာချုပ် ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။[17] Rahman သည် Indira Gandhi နှင့် ရင်းနှီးသော ဆက်ဆံရေးကို ထူထောင်ခဲ့ပြီး လွတ်မြောက်ရေးစစ်ပွဲအတွင်း အိန္ဒိယ၏ ထောက်ခံမှုကို တန်ဖိုးထားခဲ့သည်။၎င်း၏အစိုးရသည် ဒုက္ခသည် ၁၀ သန်းဝန်းကျင်ကို ပြန်လည်ထူထောင်ရေး၊ စီးပွားရေး ပြန်လည်ထူထောင်ရန်နှင့် အငတ်ဘေးရှောင်ရန် အဓိက ကြိုးပမ်းအားထုတ်ခဲ့သည်။1972 ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအသစ်ကို ပြဌာန်းခဲ့ပြီး နောက်ရွေးကောက်ပွဲများသည် မူဂျစ်၏အာဏာကို ၎င်း၏ပါတီမှ အကြွင်းမဲ့အများစုရရှိထားသော မူဂျစ်၏အာဏာကို ခိုင်မာစေခဲ့သည်။စိုက်ပျိုးရေး၊ ကျေးလက်အခြေခံအဆောက်အအုံနှင့် အိမ်တွင်းစက်မှုလုပ်ငန်းများကို အဓိကထား၍ ငါးနှစ်စီမံကိန်းကို 1973 ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားသည် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ဝန်ဆောင်မှုများနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ တိုးချဲ့ရေးကို အလေးပေးခဲ့သည်။[18]ယင်းကြိုးပမ်းမှုများကြားမှ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် ၁၉၇၄ ခုနှစ် မတ်လမှ ၁၉၇၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလအထိ ဆိုးရွားသော အငတ်ဘေးနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး ၂၀ ရာစု၏ အသေအပျောက်အများဆုံးနိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ခံခဲ့ရသည်။၁၉၇၄ ခုနှစ် မတ်လတွင် ကနဦး လက္ခဏာများ ပေါ်ထွက်ခဲ့ပြီး ဆန်ဈေးများ မြင့်တက်လာကာ Rangpur ခရိုင်သည် အစောပိုင်း အကျိုးသက်ရောက်မှုများ ကြုံတွေ့နေရသည်။[19] အငတ်ဘေးကြောင့် ခန့်မှန်းခြေ လူ ၂၇,၀၀၀ မှ ၁,၅၀၀,၀၀၀ ခန့် သေဆုံးခဲ့ပြီး လွတ်မြောက်ရေးစစ်ပွဲနှင့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များမှ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး ကြိုးပမ်းမှုတွင် လူငယ်များရင်ဆိုင်ရသည့် ပြင်းထန်သောစိန်ခေါ်မှုများကို မီးမောင်းထိုးပြခဲ့သည်။ပြင်းထန်သော 1974 အငတ်ဘေးသည် မူဂျစ်၏ အုပ်ချုပ်မှုဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှုကို နက်ရှိုင်းစွာ လွှမ်းမိုးခဲ့ပြီး ၎င်း၏ နိုင်ငံရေးဗျူဟာတွင် သိသာထင်ရှားသော အပြောင်းအလဲကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။[20] နိုင်ငံရေး မငြိမ်မသက်မှုများနှင့် အကြမ်းဖက်မှုများ တိုးမြင့်လာမှု၏ နောက်ခံကားချပ်တွင် မူဂျစ်သည် ၎င်း၏အာဏာကို ပိုမိုအားကောင်းလာစေခဲ့သည်။၁၉၇၅ ခုနှစ် ဇန်န၀ါရီလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာခဲ့ပြီး ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပြင်ဆင်မှုဖြင့် အတိုက်အခံနိုင်ငံရေးပါတီများအားလုံးကို တားမြစ်ခဲ့သည်။သမ္မတအဖြစ်တာဝန်ယူထားသူ မူဂျစ်သည် မကြုံစဖူးသော အာဏာများကို ပေးအပ်ခဲ့သည်။[21] ၎င်း၏အစိုးရသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရှိ Krishak Sramik Awami League (BAKSAL) အား တစ်ဦးတည်းသော တရားဝင်နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းအဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး လယ်သမားများနှင့် အလုပ်သမားများအပါအဝင် ကျေးလက်နေပြည်သူများ၏ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် သတ်မှတ်ကာ ဆိုရှယ်လစ်ဆန်သော အစီအစဉ်များကို စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။[22]Sheikh Mujibur Rahman ၏ ခေါင်းဆောင်မှု အထွတ်အထိပ်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သည် Jatiyo Samajtantrik Dal ၏ စစ်တောင်ပံဖြစ်သော Gonobahini သည် မာ့က်စ်ဝါဒီ အစိုးရကို ထူထောင်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် သူပုန်ထမှုကို စတင်လိုက်သောကြောင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သည် ပြည်တွင်း ပဋိပက္ခများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။[23] အစိုးရ၏ တုံ့ပြန်မှုသည် နိုင်ငံရေး လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုများ အပါအဝင် အရပ်သားများအပေါ် ဆိုးဆိုးရွားရွား လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများကြောင့် မကြာမီတွင် နာမည်ဆိုးဖြင့်ကျော်ကြားခဲ့သော ဂျတီရက္ခိဘာဟိနီအား ဖန်တီးရန်ဖြစ်ပြီး၊ [24] လူသတ်တပ်ဖွဲ့များ၏ တရားလက်လွတ် သတ်ဖြတ်မှု၊ [25] နှင့် မုဒိမ်းမှု ဖြစ်စဉ်များ။[26] ဤတပ်ဖွဲ့သည် တရားဥပဒေအရ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ဖြင့် လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏အဖွဲ့ဝင်များအား တရားစွဲဆိုခြင်းနှင့် အခြားတရားဝင်အရေးယူမှုများမှ အကာအကွယ်ပေးခဲ့သည်။[22] အမျိုးမျိုးသော လူဦးရေ အစိတ်အပိုင်းများမှ ထောက်ခံမှုကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားသော်လည်း မူဂျစ်၏ လုပ်ရပ်များ၊ အထူးသဖြင့် အင်အားအသုံးပြုမှုနှင့် နိုင်ငံရေးလွတ်လပ်ခွင့်များကို ကန့်သတ်ချုပ်ချယ်မှုများကြောင့် လွတ်မြောက်ရေး စစ်မှုထမ်းဟောင်းများကြား မကျေမနပ်ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုကို လှုံ့ဆော်ပေးသည့် ဒီမိုကရေစီနှင့် နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးဆိုင်ရာ စံနှုန်းများမှ ထွက်ခွာသွားခြင်းဟု ၎င်းတို့က ရှုမြင်ကြသည်။
1975 - 1990
စစ်အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများornament
၁၉၇၅ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်နေ့တွင် တင့်ကားများအသုံးပြုကာ အငယ်တန်းစစ်တပ်အရာရှိတစ်စုက သမ္မတနေအိမ်ကို ဝင်ရောက်စီးနင်းကာ Sheikh Mujibur Rahman နှင့် ၎င်း၏မိသားစုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဝန်ထမ်းများနှင့်အတူ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခဲ့သည်။၎င်း၏သမီးများဖြစ်သည့် Sheikh Hasina Wajed နှင့် Sheikh Rehana တို့သည် ထိုအချိန်က အနောက်ဂျာမနီတွင်ရှိနေစဉ် ထွက်ပြေးလွတ်မြောက်ခဲ့ပြီး အကျိုးဆက်အနေဖြင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသို့ ပြန်ခြင်းမပြုရန် တားမြစ်ခံခဲ့ရသည်။အာဏာသိမ်းမှုအား အဝါမီလိဂ်အတွင်းရှိ ဂိုဏ်းခွဲတစ်ခုမှ ကြိုးကိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး မူဂျစ်၏ မဟာမိတ်ဟောင်းများနှင့် စစ်ဘက်အရာရှိအချို့ အပါအဝင် သမ္မတအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည့် Khondaker Mostaq Ahmad၊အဆိုပါ ဖြစ်ရပ်တွင် အမေရိကန် ဗဟိုထောက်လှမ်းရေးအေဂျင်စီ (CIA) မှ ပါဝင်ပတ်သက်မှု စွပ်စွဲချက်များ အပါအဝင် [သတင်းထောက်] Lawrence Lifschultz သည် CIA ၏ ရှုပ်ထွေးမှုကို CIA နှင့် ပတ်သက်မှု ရှိ၊[28] မူဂျစ်လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံကို ဆက်တိုက်ဆိုသလို အာဏာသိမ်းမှုများနှင့် တန်ပြန်အာဏာသိမ်းမှုများနှင့်အတူ ကာလရှည်ကြာ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုအဖြစ်သို့ ဦးတည်သွားစေခဲ့ပြီး နိုင်ငံကို ဝရုန်းသုန်းကားဖြစ်စေခဲ့သော နိုင်ငံရေး လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုများနှင့်အတူ အများအပြားရှိခဲ့သည်။၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် အာဏာသိမ်းပြီးနောက် စစ်တပ်အကြီးအကဲ Ziaur Rahman က တည်ငြိမ်စပြုလာသည်။ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် သူ့ကိုယ်သူ သမ္မတအဖြစ် ကြေညာပြီးနောက် Zia သည် မူဂျစ်လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုတွင် ပါဝင်ပတ်သက်သူများကို ဥပဒေကြောင်းအရ အကာအကွယ်ပေးကာ လျော်ကြေးပေးသည့် အမိန့်ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။
Ziaur Rahman ၏သမ္မတရာထူး
နယ်သာလန်မှ Juliana နှင့် Ziaur Rahman 1979 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1977 Apr 21 - 1981 May 30

Ziaur Rahman ၏သမ္မတရာထူး

Bangladesh
Ziaur Rahman ဟု မကြာခဏ ရည်ညွှန်းလေ့ရှိသော Ziaur Rahman သည် သိသာထင်ရှားသော စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ပြည့်နှက်နေသည့် ကာလတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သမ္မတရာထူးကို ရယူခဲ့သည်။နိုင်ငံသည် ကုန်ထုတ်စွမ်းအားနိမ့်ကျမှု၊ ၁၉၇၄ ခုနှစ်တွင် ဆိုးရွားသော အငတ်ဘေး၊ စီးပွားရေးတိုးတက်မှုနှေးကွေးမှု၊ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် Sheikh Mujibur Rahman လုပ်ကြံခံရပြီးနောက် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။နောက်ဆက်တွဲ စစ်တပ် တန်ပြန် အာဏာသိမ်းမှု ကြောင့် ဒီမငြိမ်မသက်မှုတွေ တိုးလာခဲ့တယ်။ယင်းအတားအဆီးများကြားမှ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ စီးပွားရေး ပြန်လည်ဦးမော့လာစေရန် ၎င်း၏ ထိရောက်သော စီမံအုပ်ချုပ်မှုနှင့် လက်တွေ့ကျသော မူဝါဒများအတွက် Zia အား အမှတ်ရနေပါသည်။၎င်း၏ သက်တမ်းကို ကုန်သွယ်မှုဖြေလျှော့မှုနှင့် ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို အားပေးခြင်းဖြင့် အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။ထင်ရှားသော အောင်မြင်မှုတစ်ခုမှာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံများသို့ လူအင်အား တင်ပို့မှု စတင်ခြင်းဖြစ်ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ နိုင်ငံခြားငွေလွှဲပို့မှုကို သိသိသာသာ မြှင့်တင်ပေးပြီး ကျေးလက်စီးပွားရေးကို အသွင်ပြောင်းစေခဲ့သည်။၎င်း၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံသည် အဆင်သင့်ဖြစ် အထည်ချုပ်ကဏ္ဍသို့လည်း ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး အမျှင်အများအပြား သဘောတူညီချက်ကို အရင်းပြုကာ၊ဤစက်မှုလုပ်ငန်းသည် ယခုအခါ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ စုစုပေါင်းပို့ကုန်၏ ၈၄% ရှိသည်။ထို့အပြင် စုစုပေါင်းအခွန်ဝင်ငွေတွင် အကောက်ခွန်နှင့် အရောင်းအခွန်ဝေစုသည် ၁၉၇၄ ခုနှစ်တွင် ၃၉ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် ၆၄ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးမြင့်လာကာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ သိသိသာသာ တိုးတက်လာသည်ကို ညွှန်ပြနေသည်။[29] ဇီယာသမ္မတသက်တမ်းအတွင်း လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး ထွန်းကားခဲ့ပြီး ငါးနှစ်အတွင်း အထွက်နှုန်း နှစ်ဆမှ သုံးဆ တိုးလာခဲ့သည်။ထူးခြားသည်မှာ ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် ဂုန်လျှော်သည် လွတ်လပ်သောဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သမိုင်းတွင် ပထမဆုံးအကြိမ် အမြတ်အစွန်းဖြစ်ခဲ့သည်။[30]ဇီယာ၏ ခေါင်းဆောင်မှုကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စစ်တပ်အတွင်း သေစေလောက်သော အာဏာသိမ်းမှုဖြင့် စိန်ခေါ်ခဲ့ပြီး ၎င်းကို အင်အားသုံး နှိမ်နင်းခဲ့သည်။အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းမှုတိုင်းကို စစ်ဥပဒေနှင့်အညီ လျှို့ဝှက်စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။သို့သော် ၁၉၈၁ ခုနှစ် မေလ 30 ရက်နေ့တွင် စစ်တကောင်းတိုက်နယ်အိမ်၌ စစ်တကောင်းတပ်သားများ၏ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်းခံရသောအခါ သူ၏ချမ်းသာကြွယ်ဝမှုမှာ ကုန်သွားခဲ့သည်။ဇီယာသည် ၁၉၈၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂ ရက်နေ့တွင် ဒါကာ၌ နိုင်ငံတော်ဈာပနကို လက်ခံကျင်းပခဲ့ပြီး လူပေါင်း ရာနှင့်ချီ၍ တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့သမိုင်းတွင် အကြီးဆုံးသော ဈာပနတစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။၎င်း၏ အမွေအနှစ်သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် သိသာထင်ရှားသော ပံ့ပိုးကူညီမှုများနှင့် စစ်ရေးမငြိမ်သက်မှုများကြောင့် ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့် သက်တမ်းတစ်လျှောက် စီးပွားရေး ပြန်လည်ရှင်သန်လာမှုနှင့် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတို့ ရောယှက်လျက်ရှိသည်။
Hussain Muhammad Ershad ၏အာဏာရှင်
Ershad သည် USA သို့ နိုင်ငံတော်ခရီးစဉ် (1983) ရောက်ရှိလာသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1982 Mar 24 - 1990 Dec 6

Hussain Muhammad Ershad ၏အာဏာရှင်

Bangladesh
ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး Hussain Muhammad Ershad သည် ပြင်းထန်သော နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေး အကျပ်အတည်းကြားတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၌ ၁၉၈၂ ခုနှစ် မတ်လ ၂၄ ရက်နေ့တွင် အာဏာသိမ်းခဲ့သည်။ထိုအချိန်က သမ္မတ Sattar ၏ အုပ်ချုပ်မှုနှင့် စစ်တပ်ကို နိုင်ငံရေးတွင် ထပ်မံပေါင်းစည်းရန် ငြင်းဆိုမှုကို မကျေမနပ်ဖြစ်ပြီး Ershad သည် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ဆိုင်းငံ့ကာ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး ကြေညာကာ စီးပွားရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ စတင်ခဲ့သည်။အဆိုပါ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ ပြင်းထန်သော စီးပွားရေးစိန်ခေါ်မှုများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် အပြုသဘောဆောင်သော ခြေလှမ်းတစ်ရပ်အဖြစ် ရှုမြင်ထားသည့် နိုင်ငံတော်ကြီးစိုးသော စီးပွားရေးကို ပုဂ္ဂလိကပိုင်ပြုလုပ်ခြင်းနှင့် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုများကို ဖိတ်ခေါ်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။Ershad သည် 1983 ခုနှစ်တွင် သမ္မတရာထူးကို ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး စစ်တပ်အကြီးအကဲနှင့် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးချုပ် (CMLA) အဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့သည်။စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအောက်တွင် အတိုက်အခံပါတီများကို ဒေသဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ပါဝင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း ၎င်းတို့၏ ငြင်းဆန်မှုကို ရင်ဆိုင်နေရပြီး ၎င်း၏ခေါင်းဆောင်မှုကို ထောက်ခံမဲနည်းသော ၁၉၈၅ ခုနှစ် မတ်လတွင် ပြည်လုံးကျွတ်ဆန္ဒခံယူပွဲ၌ အနိုင်ရခဲ့သည်။ဂျာတီယာပါတီကို တည်ထောင်ခြင်းသည် Ershad ၏ နိုင်ငံရေးပုံမှန်ဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်ခြင်းဆီသို့ ဦးတည်သွားသည်ကို အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။အတိုက်အခံပါတီကြီးများက သပိတ်မှောက်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၈၆ ခုနှစ် မေလတွင် ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဂျတီယာပါတီသည် အနည်းအကျဉ်းသာ အနိုင်ရခဲ့ပြီး အဝါမီလိဂ်၏ ပါဝင်မှုမှာ တရားဝင်မှုအချို့ကို တိုးလာခဲ့သည်။အောက်တိုဘာလတွင် သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မီ အာရှဒ်သည် စစ်မှုထမ်းခြင်းမှ အနားယူခဲ့သည်။မဲမသမာမှုများနှင့် မဲပေးသူနည်းသည်ဟု စွပ်စွဲမှုများကြားတွင် Ershad သည် မဲ ၈၄ ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် အနိုင်ရခဲ့သော်လည်း ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည်။စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို တရားဝင်ဖြစ်စေရန်အတွက် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ပြင်ဆင်ပြီးနောက် ၁၉၈၆ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ရုတ်သိမ်းခဲ့သည်။သို့သော်လည်း ၁၉၈၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် အစိုးရ၏ ကြိုးပမ်းမှုမှာ ဒေသန္တရ အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီများတွင် စစ်တပ်ကိုယ်စားပြုခြင်းဆိုင်ရာ ဥပဒေမူကြမ်းကို အတည်ပြုရန် ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် စုစည်းထားသည့် အတိုက်အခံ လှုပ်ရှားမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆန္ဒပြမှုများနှင့် အတိုက်အခံ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများကို ဖမ်းဆီးခြင်း ခံခဲ့ရသည်။Ershad ၏ တုံ့ပြန်မှုသည် အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာပြီး ပါလီမန်ကိုဖျက်သိမ်းကာ ပါလီမန်ကို ဖျက်သိမ်းကာ ၁၉၈၈ ခုနှစ် မတ်လအတွက် ရွေးကောက်ပွဲအသစ်များကို စီစဉ်ပေးခဲ့သည်။ အတိုက်အခံများက သပိတ်မှောက်ခဲ့သော်လည်း ဂျာတီယာပါတီသည် အဆိုပါရွေးကောက်ပွဲတွင် အရေးပါသော အများစုအနိုင်ရရှိခဲ့သည်။1988 ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပြင်ဆင်မှုတွင် အစ္စလာမ်ဘာသာကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် သဘောထားကွဲလွဲမှုများနှင့် ဆန့်ကျင်မှုများကြားတွင် ဖြစ်စေခဲ့သည်။နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှု၏ ကနဦးလက္ခဏာများရှိနေသော်လည်း၊ ၁၉၉၀ နှစ်ကုန်ပိုင်းတွင် Ershad ၏အုပ်ချုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်မှုများ ပိုမိုပြင်းထန်လာကာ အထွေထွေသပိတ်များနှင့် လူထုစုဝေးမှုများကြောင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးအခြေအနေ ယိုယွင်းလာစေသည်။၁၉၉၀ ခုနှစ်တွင် BNP မှ Khaleda Zia နှင့် Awami League မှ Sheikh Hasina ဦးဆောင်သော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရှိ အတိုက်အခံပါတီများသည် သမ္မတ Ershad ကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသည်။ကျောင်းသားများနှင့် Jamaat-e-Islami ကဲ့သို့သော အစ္စလမ္မစ်ပါတီများက ထောက်ခံသည့် ၎င်းတို့၏ ဆန္ဒပြမှုများနှင့် သပိတ်များသည် နိုင်ငံကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။၁၉၉၀၊ ဒီဇင်ဘာ ၆ ရက်တွင် ရာထူးမှနုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မငြိမ်မသက်ဖြစ်ပြီးနောက် ကြားဖြတ်အစိုးရသည် လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲကို ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။
1990
ဒီမိုကရက်တစ်အသွင်ကူးပြောင်းမှုနှင့် စီးပွားရေးတိုးတက်မှုornament
ပထမ Khaleda အုပ်ချုပ်ရေး
Zia သည် 1979 ခုနှစ်။ ©Nationaal Archief
1991 Mar 20 - 1996 Mar 30

ပထမ Khaleda အုပ်ချုပ်ရေး

Bangladesh
၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ပါလီမန် ရွေးကောက်ပွဲတွင် Ziaur Rahman ၏ မုဆိုးမ Khaleda Zia ဦးဆောင်သော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် မျိုးချစ်ပါတီ (BNP) ကို အသာစီးဖြင့် အနိုင်ရခဲ့သည်။BNP သည် Jamaat-I-Islami ၏ထောက်ခံမှုဖြင့်အစိုးရကိုဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ပါလီမန်တွင် Sheikh Hasina ဦးဆောင်သော အဝါမီလိဂ် (AL)၊ Jamaat-I-Islami (JI) နှင့် Jatiya Party (JP) တို့လည်း ပါဝင်သည်။ခါလီဒါဇီယာ၏ ၁၉၉၁ ခုနှစ်မှ ၁၉၉၆ ခုနှစ်အထိ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ပထမဆုံးသက်တမ်းသည် နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးသမိုင်းတွင် အရေးပါသော ကာလဖြစ်ပြီး စစ်အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် သက်ဦးဆံပိုင် အုပ်ချုပ်မှု နှစ်အတန်ကြာပြီးနောက် ပါလီမန်ဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး အမှတ်အသားဖြစ်သည်။သူမ၏ခေါင်းဆောင်မှုမှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံကို ဒီမိုကရေစီစံနစ်သို့ ကူးပြောင်းရာတွင် အရေးပါပြီး ၎င်း၏အစိုးရသည် လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပနိုင်ရေးကို ကြီးကြပ်ကာ နိုင်ငံတွင်း ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းများ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးတွင် အခြေခံခြေလှမ်းတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။စီးပွားရေးအရ၊ Zia ၏အုပ်ချုပ်ရေးသည် ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍကို မြှင့်တင်ရန်နှင့် တည်ငြိမ်သောစီးပွားရေးတိုးတက်မှုအတွက် အထောက်အကူဖြစ်စေသည့် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုများကို ဆွဲဆောင်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် လွတ်လပ်မှုကို ဦးစားပေးခဲ့သည်။လမ်းများ၊ တံတားများနှင့် ဓာတ်အားပေးစက်ရုံများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ စီးပွားရေးအခြေခံအုတ်မြစ်များ မြှင့်တင်ရန်နှင့် ချိတ်ဆက်မှု တိုးမြှင့်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများ အပါအဝင် အခြေခံအဆောက်အအုံများတွင် ကြီးမားသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများအတွက်လည်း မှတ်ချက်ပြုခဲ့သည်။ထို့အပြင်၊ သူမ၏ အစိုးရသည် ကျန်းမာရေးနှင့် ပညာရေးဆိုင်ရာ အညွှန်းကိန်းများ ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန် ရည်ရွယ်သည့် ခြေလှမ်းများဖြင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန် ခြေလှမ်းများကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။၁၉၉၄ ခုနှစ် မတ်လတွင် BNP မှ ရွေးကောက်ပွဲ မဲလိမ်မှု စွပ်စွဲချက်များနှင့် ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားမှုများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး အတိုက်အခံများက ပါလီမန်ကို သပိတ်မှောက်ကာ Khaleda Zia ၏ အစိုးရ နုတ်ထွက်ပေးရန် တောင်းဆိုသည့် အထွေထွေ သပိတ်များ ဆက်တိုက် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ကြားဝင်ဖျန်ဖြေရေး ကြိုးပမ်းမှုများရှိသော်လည်း ၁၉၉၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလနှောင်းပိုင်းတွင် ပါလီမန်မှ နုတ်ထွက်ခဲ့ပြီး ဆန္ဒပြမှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းကြောင့် ၁၉၉၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ရွေးကောက်ပွဲကို သပိတ်မှောက်ခဲ့ပြီး ခါလီဒါဇီယာသည် တရားမျှတမှုမရှိဟု အခိုင်အမာပြောဆိုမှုများကြားတွင် ပြန်လည်အရွေးခံခဲ့သည်။မငြိမ်မသက်ဖြစ်မှုကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ၁၉၉၆ ခုနှစ် မတ်လတွင် ဖွဲ့စည်းပုံပြင်ဆင်မှုသည် ကြားနေအိမ်စောင့်အစိုးရတစ်ရပ်ကို ရွေးကောက်ပွဲအသစ်များကို ကြီးကြပ်နိုင်စေခဲ့သည်။၁၉၉၆ ခုနှစ် ဇွန်လ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အဝါမီလိဂ် အနိုင်ရခဲ့ပြီး Sheikh Hasina သည် Jatiya ပါတီ၏ ထောက်ခံမှုဖြင့် အစိုးရတစ်ရပ်ကို ဖွဲ့စည်းကာ ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။
ပထမ Hasina အုပ်ချုပ်ရေး
ဝန်ကြီးချုပ် Sheikh Hasina သည် ၂၀၀၀ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် ပင်တဂွန် စစ်ဌာနချုပ်သို့ ဂုဏ်ပြုရောက်ရှိလာခြင်း အခမ်းအနားအတွင်း ဂုဏ်ပြုတပ်ဖွဲ့အား စစ်ဆေးကြည့်ရှုခဲ့သည်။ ©United States Department of Defense
1996 Jun 23 - 2001 Jul 15

ပထမ Hasina အုပ်ချုပ်ရေး

Bangladesh
Sheikh Hasina ၏ ပထမဆုံးသော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ၁၉၉၆ ခုနှစ် ဇွန်လမှ ၂၀၀၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လအထိ နိုင်ငံ၏ လူမှုစီးပွား အခင်းအကျင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေး ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန် ရည်ရွယ်သည့် သိသာထင်ရှားသော အောင်မြင်မှုများ၊ တိုးတက်သော မူဝါဒများဖြင့် အမှတ်အသားပြုခဲ့ပါသည်။သူမ၏ အုပ်ချုပ်မှုမှာ ဂင်္ဂါမြစ်အတွက် အိန္ဒိယနှင့် နှစ် 30 ရေခွဲဝေရေး သဘောတူစာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးရာတွင် အရေးပါသော ခြေလှမ်းဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်း ရေရှားပါးမှုကို ဖြေရှင်းရန်နှင့် အိန္ဒိယနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မြှင့်တင်ရာတွင် အရေးကြီးသော ခြေလှမ်းဖြစ်သည်။Hasina ၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် ဆက်သွယ်ရေးကဏ္ဍကို ဖြေလျှော့ပေးခြင်း၊ ယှဉ်ပြိုင်မှုကို မိတ်ဆက်ခြင်းနှင့် အစိုးရ၏ လက်ဝါးကြီးအုပ်မှုကို အဆုံးသတ်စေခြင်းတို့ကို တွေ့မြင်ရပြီး ကဏ္ဍ၏ ထိရောက်မှုနှင့် သုံးစွဲနိုင်မှုတို့ကို သိသာထင်ရှားစွာ တိုးတက်စေပါသည်။၁၉၉၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သော စစ်တကောင်းတောင်တန်း ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်သည် ဒေသတွင်း၌ သောင်းကျန်းမှုဆယ်စုနှစ်များစွာကို အဆုံးသတ်ခဲ့ပြီး ဟာဆီနာသည် ယူနက်စကိုငြိမ်းချမ်းရေးဆုကို ချီးမြှင့်ခဲ့ပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးတွင် သူမ၏အခန်းကဏ္ဍကို မီးမောင်းထိုးပြခဲ့သည်။စီးပွားရေးအရ၊ သူမ၏အစိုးရ၏မူဝါဒများသည် အခြားဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများနှင့်ယှဉ်လျှင် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်းမှာ နိမ့်ကျနေသဖြင့် ပျမ်းမျှ GDP တိုးတက်မှုနှုန်း 5.5% ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။အိုးမဲ့အိမ်မဲ့များအတွက် အိမ်ရာမဲ့များအတွက် Ashrayan-1 ပရောဂျက်နှင့် ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍကို မြှင့်တင်ရန်နှင့် နိုင်ငံခြားတိုက်ရိုက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကို အားပေးရန်အတွက် ရည်ရွယ်သည့် မူဝါဒသစ်များနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ စီးပွားရေးကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာသို့ တွန်းအားပေးရန် ရည်ရွယ်သည်။မူဝါဒသည် အထူးသဖြင့် အသေးစားနှင့် အိမ်တွင်းစက်မှုလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ အထူးသဖြင့် အမျိုးသမီးများအကြား ကျွမ်းကျင်မှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး မြှင့်တင်ရန်နှင့် ဒေသကုန်ကြမ်းများကို အသုံးချခြင်းအပေါ် အထူးအာရုံစိုက်ခဲ့သည်။Hasina ၏ အုပ်ချုပ်ရေးသည် သက်ကြီးရွယ်အိုများ၊ မုဆိုးမများနှင့် ဒုက္ခရောက်နေသော အမျိုးသမီးများအတွက် ထောက်ပံ့ကြေးများ ပါဝင်သော လူမှုဖူလုံရေးစနစ် ထူထောင်ကာ မသန်စွမ်းသူများအတွက် ဖောင်ဒေးရှင်းတစ်ခု ထူထောင်ကာ လူမှုဖူလုံရေးတွင် အရှိန်အဟုန်မြှင့် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။Bangabandhu Bridge mega project 1998 တွင် ပြီးစီးမှုသည် သိသာထင်ရှားသော အခြေခံအဆောက်အဦ အောင်မြင်မှုဖြစ်ပြီး ချိတ်ဆက်မှုနှင့် ကုန်သွယ်မှုကို မြှင့်တင်ပေးခဲ့ပါသည်။နိုင်ငံတကာ စင်မြင့်တွင် Hasina သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုပြီး World Micro Credit Summit နှင့် SAARC ထိပ်သီး အစည်းအဝေး အပါအဝင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဖိုရမ်များတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုကာ၊ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက်ပိုင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် ၎င်း၏အစိုးရသက်တမ်း ငါးနှစ်ပြည့် အောင်မြင်စွာ ပြီးဆုံးခြင်းသည် ဒီမိုကရေစီ တည်ငြိမ်ရေးအတွက် စံနမူနာတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။သို့သော်လည်း ၂၀၀၁ ခုနှစ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်သည် လူထုဆန္ဒမဲ အများအပြားကို ရယူထားသော်လည်း ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည့် ပါတီသည် ပထမလွန်ခဲ့သော ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်၏ စိန်ခေါ်မှုများကို ထောက်ပြကာ ရွေးကောက်ပွဲ တရားမျှတမှုဆိုင်ရာ မေးခွန်းထုတ်မှုများ ရှိလာခဲ့သည်။ နိုင်ငံတကာ၏ စိစစ်မှုဖြင့် နောက်ဆုံးတွင် အာဏာကို ငြိမ်းချမ်းသော အသွင်ကူးပြောင်းရေးသို့ ဦးတည်ခဲ့သည်။
Khaleda တတိယအကြိမ်မြောက်
Zia နှင့် ဂျပန်နိုင်ငံ ဝန်ကြီးချုပ် Jun'ichirō Koizumi (2005)။ ©首相官邸ホームページ
၎င်း၏တတိယသက်တမ်းအတွင်း ၀န်ကြီးချုပ် Khaleda Zia သည် ရွေးကောက်ပွဲကတိကဝတ်များ ပြည့်စုံစေရန်၊ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုတွင် ပြည်တွင်းအရင်းအမြစ်များ မြှင့်တင်ရန်နှင့် အမေရိကန်၊ ဗြိတိန်နှင့် ဂျပန်ကဲ့သို့သော နိုင်ငံများမှ နိုင်ငံတကာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ဆွဲဆောင်ရန် အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။သူမသည် “အရှေ့မျှော်မူဝါဒ” ဖြင့် ဒေသတွင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မြှင့်တင်ရန်နှင့် ကုလသမဂ္ဂ ငြိမ်းချမ်းရေး ထိန်းသိမ်းမှုတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ ပါဝင်မှုကို မြှင့်တင်ရန် ရည်ရွယ်သည်။သူမ၏ အုပ်ချုပ်မှုသည် ပညာရေး၊ ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရေးနှင့် ခိုင်မာသော GDP တိုးတက်မှုနှုန်းကို ရရှိရေးတွင် ၎င်း၏ အခန်းကဏ္ဍအတွက် ချီးကျူးခံခဲ့ရသည်။Zia ၏တတိယသက်တမ်းသည် GDP တိုးတက်မှုနှုန်း 6% အထက်တွင်ကျန်ရှိနေပြီး တစ်ဦးချင်းဝင်ငွေတိုးလာခြင်း၊ နိုင်ငံခြားငွေလဲလှယ်ရေးအရန်ငွေများ တိုးလာခြင်းနှင့် နိုင်ငံခြားတိုက်ရိုက်ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုများ မြင့်တက်လာခြင်းတို့နှင့်အတူ Zia ၏ တတိယသက်တမ်းသည် ဆက်လက်တိုးတက်ခဲ့သည်။ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ နိုင်ငံခြားတိုက်ရိုက်ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုသည် ဒေါ်လာ ၂ ဒသမ ၅ ဘီလီယံအထိ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ဂျီဒီပီ၏ စက်မှုကဏ္ဍသည် ဇီယာ၏ရုံးအဆုံးတွင် ၁၇ ရာခိုင်နှုန်း ကျော်လွန်သွားခဲ့သည်။[၃၁]Zia ၏ နိုင်ငံခြားရေးပေါ်လစီအစပျိုးမှုများတွင် ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး အားကောင်းလာစေရန်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အလုပ်သမားများအတွက် အခြေအနေများ ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန်၊ ကုန်သွယ်မှုနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကိစ္စရပ်များတွင် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှု၊ အခြေခံအဆောက်အအုံဆိုင်ရာ စီမံကိန်းများအတွက် တရုတ်ရန်ပုံငွေရရှိရန် ကြိုးပမ်းမှုများ ပါဝင်သည်။၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ၎င်း၏ အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ လာရောက်လည်ပတ်မှုသည် နှစ်နိုင်ငံ ကုန်သွယ်မှုနှင့် ဒေသတွင်း လုံခြုံရေးကို မြှင့်တင်ရန် ရည်ရွယ်ပြီး နှစ်နိုင်ငံ အကျိုးအမြတ်များအတွက် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ရန် အရေးပါသော သံတမန်ရေးရာ ကြိုးပမ်းမှု အမှတ်အသားဖြစ်သည်။[၃၂]
၂၀၀၇ ခုနှစ် ဇန်န၀ါရီလ ၂၂ ရက် ရွေးကောက်ပွဲအပြီးတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသည် ခါလီဒါဇီယာအစိုးရ ပြီးဆုံးပြီးနောက် သိသာထင်ရှားသော နိုင်ငံရေးမငြိမ်မသက်မှုများနှင့် အငြင်းပွားဖွယ်ရာများကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလတွင် ဆန္ဒပြမှုများ၊ သပိတ်မှောက်မှုများနှင့် အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် လူ ၄၀ သေဆုံးခဲ့ရသည်။ BNP ကို ​​မျက်နှာသာပေးသည်ဟု အဝါမီအဖွဲ့ချုပ်က စွပ်စွဲကာ အိမ်စောင့်အစိုးရ၏ ဦးဆောင်မှု။သမ္မတ အကြံပေး Mukhlesur Rahman Chowdhury ၏ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ပါတီအားလုံး စုစည်းရန် ကြိုးပမ်းမှုများမှာ Grand Alliance မှ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများကို နုတ်ထွက်ပြီး မဲဆန္ဒရှင်စာရင်း ထုတ်ပြန်ရန် တောင်းဆိုသောအခါတွင် အနှောင့်အယှက်ဖြစ်ခဲ့ရသည်။သမ္မတ Iajuddin Ahmed သည် အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာပြီး အကြံပေးအရာရှိချုပ်အဖြစ်မှ နုတ်ထွက်ပြီး Fakhruddin Ahmed ကို ၎င်း၏နေရာ၌ ခန့်အပ်လိုက်သောအခါ အခြေအနေမှာ ပိုမိုဆိုးရွားလာခဲ့သည်။ဒီလှုပ်ရှားမှုဟာ နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုတွေကို ထိထိရောက်ရောက် ရပ်ဆိုင်းခဲ့ပါတယ်။စစ်ကျောထောက်နောက်ခံပြုအစိုးရသစ်သည် ၂၀၀၇ ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် Khaleda Zia ၏သားများ၊ Sheikh Hasina နှင့် Zia တို့အပေါ်စွဲချက်တင်ခြင်းအပါအဝင် အဓိကနိုင်ငံရေးပါတီကြီးနှစ်ခုလုံးမှ ခေါင်းဆောင်များအား အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများစတင်ခဲ့သည်။ Hasina နှင့် Zia ကို နိုင်ငံရေးမှ ဖယ်ထုတ်ရန် အကြီးတန်းစစ်အရာရှိများက ကြိုးပမ်းမှုများရှိခဲ့သည်။အိမ်စောင့်အစိုးရသည် အဂတိလိုက်စားမှု တိုက်ဖျက်ရေးကော်မရှင်နှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်တို့ကို အားကောင်းအောင် အာရုံစိုက်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။၂၀၀၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ဒါကာတက္ကသိုလ်တွင် အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ကျောင်းသားများက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် တပ်မတော်နှင့် ထိပ်တိုက်တွေ့ကာ ဆန္ဒပြမှုများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ကျောင်းသားများနှင့် ဆရာများကို တိုက်ခိုက်ခြင်း အပါအဝင် အစိုးရ၏ ပြင်းထန်သော တုံ့ပြန်မှုသည် ဆန္ဒပြပွဲများ ထပ်မံ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။တက္ကသိုလ်ကျောင်းဝင်းအတွင်း စစ်တပ်စခန်းဖယ်ရှားရေးအပါအဝင် တောင်းဆိုချက်အချို့ကို တပ်မတော်က နောက်ဆုံးတွင် လက်ခံခဲ့သော်လည်း အရေးပေါ်အခြေအနေနှင့် နိုင်ငံရေးတင်းမာမှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
ဒုတိယ Hasina အုပ်ချုပ်ရေး
Sheikh Hasina သည် မော်စကိုတွင် ဗလာဒီမာပူတင်နှင့်အတူ ©Kremlin
ဒုတိယ Hasina အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့သည် အထည်အလိပ်လုပ်ငန်း၊ ငွေလွှဲခြင်းနှင့် စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍတို့မှ အဓိကအားဖြင့် ရေရှည်တည်တံ့သော GDP တိုးတက်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည့် နိုင်ငံ၏စီးပွားရေးတည်ငြိမ်မှုကို မြှင့်တင်ရန် အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။ထို့အပြင်၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေးနှင့် ကျားမတန်းတူညီမျှမှု အပါအဝင် လူမှုရေးဆိုင်ရာ အညွှန်းကိန်းများကို မြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ပြီး ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုအဆင့်ကို လျှော့ချနိုင်ခဲ့သည်။ဆက်သွယ်ရေးနှင့် စွမ်းအင်ထောက်ပံ့မှု ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန် ရည်ရွယ်သည့် ထင်ရှားသော စီမံကိန်းများနှင့်အတူ အစိုးရသည် အခြေခံအဆောက်အအုံ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ဦးစားပေးဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ယင်းတိုးတက်မှုများကြားမှ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားသည် နိုင်ငံရေးမငြိမ်သက်မှုများ၊ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာများအပါအဝင် စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။2009 ခုနှစ်တွင် သူမသည် လစာအငြင်းပွားမှုနှင့်ပတ်သက်၍ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ရိုင်ဖယ်ပုန်ကန်မှုနှင့်အတူ သိသာထင်ရှားသောအကျပ်အတည်းကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး စစ်တပ်အရာရှိများအပါအဝင် လူ 56 ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။[33] ပုန်ကန်မှုကို ပြတ်ပြတ်သားသား စွက်ဖက်ခြင်း မရှိသည့်အတွက် စစ်တပ်က ဟာစီနာကို ဝေဖန်ခဲ့သည်။[34] ၂၀၀၉ ခုနှစ် မှတ်တမ်းတစ်ခုတွင် အကျပ်အတည်းအတွက် သူမ၏ ကနဦး တုံ့ပြန်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ တပ်မတော်မှ အရာရှိများ၏ စိတ်ပျက်မှုကို ဖော်ပြခဲ့ပြီး တော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင်များနှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရန် ကြိုးပမ်းမှုမှာ ပိုမိုပြင်းထန်လာကာ အသေအပျောက် ပိုများလာကြောင်း ငြင်းခုံခဲ့သည်။ရခိုင်ပြည်နယ် အဓိကရုဏ်းများအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံမှ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်များ ပြည်ဝင်ခွင့် ငြင်းပယ်ခြင်းဖြင့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ခိုင်မာသော ရပ်တည်ချက်တစ်ရပ်ကို ချမှတ်ခဲ့သည်။
2013 Shahbag ဆန္ဒပြပွဲ
Shahbagh ရင်ပြင်တွင် ဆန္ဒပြသူများ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
2013 Feb 5

2013 Shahbag ဆန္ဒပြပွဲ

Shahbagh Road, Dhaka, Banglade
2013 ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ 5 ရက်နေ့တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံ၌ Shahbagh ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ၁၉၇၁ ခုနှစ် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်မြောက်ရေး စစ်ပွဲအတွင်း ၎င်း၏ ရာဇ၀တ်မှုများအတွက် ယခင်က ထောင်ဒဏ် တစ်သက်တစ်ကျွန်း ချမှတ်ခံခဲ့ရသော အစ္စလမ္မစ်ခေါင်းဆောင် Abdul Quader Mollah ကို ကွပ်မျက်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။စစ်ပွဲတွင် Mollah ၏ ပါဝင်ပတ်သက်မှုတွင် အနောက်ပါကစ္စတန်ကို ထောက်ပံ့ခြင်းနှင့် ဘင်္ဂါလီအမျိုးသားရေးဝါဒီများနှင့် ပညာတတ်များကို သတ်ဖြတ်ခြင်းတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။အစွန်းရောက်လက်ယာယိမ်းနှင့် ရှေးရိုးဆန်သော-အစ္စလာမ္မစ်အုပ်စု Jamaat-e-Islami အား နိုင်ငံရေးမှ တားမြစ်ရန်နှင့် ၎င်း၏ဆက်စပ်အဖွဲ့အစည်းများကို သပိတ်မှောက်ရန်လည်း ဆန္ဒပြသူများက တောင်းဆိုခဲ့သည်။Mollah ၏ စီရင်ချက်၏ ကနဦး သက်ညှာမှုသည် ဒေါသကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး Shahbagh ဆန္ဒပြပွဲများတွင် ပါဝင်မှု တိုးလာစေသည့် ဘလော့ဂါများနှင့် အွန်လိုင်း တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများ၏ သိသာထင်ရှားသော စည်းရုံးလှုံ့ဆော်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် Jamaat-e-Islami သည် ခုံရုံး၏တရားဝင်မှုကို ငြင်းခုံကာ စွပ်စွဲခံရသူအား လွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။Jamaat-e-Islami ၏ ကျောင်းသားအဖွဲ့နှင့် ချိတ်ဆက်ထားသော လက်ယာစွန်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ Ansarullah Bangla Team မှ ဘလော့ဂါနှင့် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ Ahmed Rajib Haider ကို ဖေဖော်ဝါရီ ၁၅ ရက်က သတ်ဖြတ်မှုမှာ လူထု၏ ဒေါသကို ပိုမိုပြင်းထန်လာစေခဲ့သည်။ထိုလနှောင်းပိုင်းတွင်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၇ ရက်၌ စစ်ခုံရုံးသည် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သော စစ်ရာဇ၀တ်မှုများဖြင့် သေဒဏ်ချမှတ်ခဲ့သည်။
တတိယ Hasina အုပ်ချုပ်ရေး
Hasina သည် အိန္ဒိယ၀န်ကြီးချုပ် Narendra Modi နှင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ ©Prime Minister's Office
Sheikh Hasina သည် အဝါမီလိဂ်နှင့် ၎င်း၏ Grand Alliance မဟာမိတ်များဖြင့် အပြတ်အသတ်အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး 2014 အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် ဒုတိယသက်တမ်း ဆက်တိုက်ရရှိခဲ့သည်။တရားမျှတမှုနှင့် ဘက်မလိုက်သော အုပ်ချုပ်ရေးမရှိခြင်းအပေါ် စိုးရိမ်မှုများကြောင့် BNP အပါအဝင် အဓိက အတိုက်အခံပါတီများက သပိတ်မှောက်ခဲ့သည့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် Awami League ဦးဆောင်သော Grand Alliance မှ အမတ်နေရာ 267 ဖြင့် အနိုင်ရခဲ့ပြီး 153 နေရာ ယှဉ်ပြိုင်ခြင်းမရှိပေ။မဲပုံးပုံးများနှင့် အတိုက်အခံများကို ဖြိုခွဲခြင်းကဲ့သို့သော ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ အကျင့်ပျက်ခြစားမှု စွပ်စွဲချက်များသည် ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ပတ်၀န်းကျင်အငြင်းပွားမှုကို ဖြစ်စေသည်။အမတ်နေရာ 234 ဖြင့် အဝါမီလိဂ်သည် အကြမ်းဖက်မှုများနှင့် မဲဆန္ဒရှင်ဦးရေ 51% ရှိသည့် သတင်းများကြားတွင် ပါလီမန်အများစုကို ရယူနိုင်ခဲ့သည်။သပိတ်မှောက်ခြင်းနှင့် တရားဝင်မှုဆိုင်ရာ မေးခွန်းများထွက်ပေါ်လာသော်လည်း ဟာစီနာသည် ဂျာတီယာပါတီကို တရားဝင်အတိုက်အခံအဖြစ် ထမ်းဆောင်လျက် အစိုးရဖွဲ့ခဲ့သည်။၎င်း၏ရာထူးသက်တမ်းအတွင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသည် နိုင်ငံ၏သမိုင်းတွင် အသေအပျောက်အများဆုံး အစ္စလာမ္မစ်တိုက်ခိုက်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည့် ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ဒါကာတိုက်ခိုက်မှုတွင် မီးမောင်းထိုးပြထားသည့် အစ္စလာမ္မစ်အစွန်းရောက်ဝါဒ၏ စိန်ခေါ်မှုကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။အစိုးရ၏ အတိုက်အခံများအပေါ် ဖိနှိပ်မှုများနှင့် ဒီမိုကရေစီနေရာများ လျော့နည်းလာခြင်းသည် အစွန်းရောက်အုပ်စုများ ထွန်းကားလာစေရန် မရည်ရွယ်ဘဲ အထောက်အကူဖြစ်စေသည်ဟု ကျွမ်းကျင်သူများက သုံးသပ်သည်။2017 ခုနှစ်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် ၎င်း၏ပထမဆုံးရေငုပ်သင်္ဘောနှစ်စင်းကို တာဝန်ပေးအပ်ခဲ့ပြီး ဒုက္ခသည်တစ်သန်းခန့်အား ခိုလှုံရာနှင့် အကူအညီများပေးအပ်ခြင်းဖြင့် ရိုဟင်ဂျာအကျပ်အတည်းကို တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။တရားရုံးချုပ်ရှေ့တွင် တရားရေးရုပ်ထုအား ဖယ်ရှားရန် သူမ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် ဘာသာရေး-နိုင်ငံရေး ဖိအားများကို လိုက်လျောညီထွေဖြစ်စေသည့်အတွက် ဝေဖန်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။
စတုတ္ထ Hasina အုပ်ချုပ်ရေး
ဟာဆီနာသည် ဖေဖော်ဝါရီတွင် 2023 ခုနှစ်တွင် Kotalipara, Gopalganj ရှိ ပါတီစုဝေးပွဲ၌ မိန့်ခွန်းပြောကြားခဲ့သည်။ ©DelwarHossain
Sheikh Hasina သည် ပါလီမန်လွှတ်တော်နေရာ ၃၀၀ တွင် ၂၈၈ နေရာ အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် သူမ၏ တတိယသက်တမ်းနှင့် စတုတ္ထမြောက် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲများတွင် ရရှိခဲ့သည်။အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် Kamal Hossain ၏ ပြောကြားချက်အရ ရွေးကောက်ပွဲသည် အစွန်းရောက်သည်ဟု ဝေဖန်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပြီး Human Rights Watch၊ အခြားအခွင့်အရေးအဖွဲ့အစည်းများနှင့် The New York Times အယ်ဒီတာအဖွဲ့တို့က မဲလိမ်မဲလိမ်ရန် လိုအပ်ကြောင်း မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဟက်ဆီနာ၏ အနိုင်ရဖွယ်ရှိမှုကို မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည်။ .BNP သည် 2014 ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲကို သပိတ်မှောက်ခဲ့ပြီး 8 နေရာသာ အနိုင်ရခဲ့ပြီး 1991 ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ၎င်း၏ အဆိုးဆုံး အတိုက်အခံ စွမ်းဆောင်ရည်ကို ပြသခဲ့သည်။COVID-19 ကပ်ရောဂါကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် Hasina သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်စာတိုက်ရုံးချုပ်ဖြစ်သည့် Dak Bhaban အတွက် 2021 ခုနှစ် မေလတွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး စာတိုက်ဝန်ဆောင်မှုနှင့် ၎င်း၏ဒစ်ဂျစ်တယ်အသွင်ပြောင်းရေးတို့ကို ပိုမိုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ဇန်န၀ါရီလ 2022 တွင်၊ သူမ၏အစိုးရသည် အသက် 18 မှ 60 နှစ်ကြား ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသားအားလုံးအတွက် Universal Pension Scheme ကို ချမှတ်ပေးခဲ့သည်။ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ ပြင်ပကြွေးမြီသည် 2021-22 ဘဏ္ဍာနှစ်အကုန်တွင် $95.86 ဘီလီယံအထိ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး 2011 ခုနှစ်ထက် သိသိသာသာ တိုးလာကာ ဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍတွင် ကြီးမားသော မမှန်မကန်မှုများနှင့်အတူ၊2022 ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနသည် နိုင်ငံခြားငွေလဲလှယ်ရေးအရန်ငွေများ လျော့နည်းသွားခြင်းကြောင့် IMF ထံမှ ဘဏ္ဍာရေးအကူအညီကို ရယူခဲ့ပြီး 2023 ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ထောက်ပံ့ရေးအစီအစဉ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ 4.7 ဘီလီယံ ထောက်ပံ့ခဲ့သည်။2022 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြမှုများသည် စရိတ်စကများ မြင့်တက်လာခြင်းအတွက် လူထုမကျေနပ်မှုကို မီးမောင်းထိုးပြပြီး Hasina ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ထိုလတွင်ပင် Hasina သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ ပထမဆုံးသော အမြန်သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးစနစ်ဖြစ်သည့် Dhaka Metro ရထား၏ ပထမအဆင့်ကို စတင်ခဲ့သည်။2023 ခုနှစ် G20 New Delhi ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် Hasina သည် အိန္ဒိယ၀န်ကြီးချုပ် Narendra Modi နှင့်တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး အိန္ဒိယနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အကြား ကွဲပြားသောပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ထိပ်သီးအစည်းအဝေးသည် Hasina အတွက် အခြားကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံရန် စင်မြင့်တစ်ခုအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို မြှင့်တင်ခဲ့သည်။

Appendices



APPENDIX 1

The Insane Complexity of the India/Bangladesh Border


Play button




APPENDIX 2

How did Bangladesh become Muslim?


Play button




APPENDIX 3

How Bangladesh is Secretly Becoming the Richest Country In South Asia


Play button

Characters



Taslima Nasrin

Taslima Nasrin

Bangladeshi writer

Ziaur Rahman

Ziaur Rahman

President of Bangladesh

Hussain Muhammad Ershad

Hussain Muhammad Ershad

President of Bangladesh

Sheikh Mujibur Rahman

Sheikh Mujibur Rahman

Father of the Nation in Bangladesh

Muhammad Yunus

Muhammad Yunus

Bangladeshi Economist

Sheikh Hasina

Sheikh Hasina

Prime Minister of Bangladesh

Jahanara Imam

Jahanara Imam

Bangladeshi writer

Shahabuddin Ahmed

Shahabuddin Ahmed

President of Bangladesh

Khaleda Zia

Khaleda Zia

Prime Minister of Bangladesh

M. A. G. Osmani

M. A. G. Osmani

Bengali Military Leader

Footnotes



  1. Al Helal, Bashir (2012). "Language Movement". In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A. (eds.). Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second ed.). Asiatic Society of Bangladesh. Archived from the original on 7 March 2016.
  2. Umar, Badruddin (1979). Purbo-Banglar Bhasha Andolon O Totkalin Rajniti পূর্ব বাংলার ভাষা আন্দোলন ও তাতকালীন রজনীতি (in Bengali). Dhaka: Agamee Prakashani. p. 35.
  3. Al Helal, Bashir (2003). Bhasa Andolaner Itihas [History of the Language Movement] (in Bengali). Dhaka: Agamee Prakashani. pp. 227–228. ISBN 984-401-523-5.
  4. Lambert, Richard D. (April 1959). "Factors in Bengali Regionalism in Pakistan". Far Eastern Survey. 28 (4): 49–58. doi:10.2307/3024111. ISSN 0362-8949. JSTOR 3024111.
  5. "Six-point Programme". Banglapedia. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 22 March 2016.
  6. Sirajul Islam; Miah, Sajahan; Khanam, Mahfuza; Ahmed, Sabbir, eds. (2012). "Mass Upsurge, 1969". Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh (Online ed.). Dhaka, Bangladesh: Banglapedia Trust, Asiatic Society of Bangladesh. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562.
  7. Ian Talbot (1998). Pakistan: A Modern History. St. Martin's Press. p. 193. ISBN 978-0-312-21606-1.
  8. Baxter, Craig (1971). "Pakistan Votes -- 1970". Asian Survey. 11 (3): 197–218. doi:10.2307/3024655. ISSN 0004-4687.
  9. Bose, Sarmila (8 October 2005). "Anatomy of Violence: Analysis of Civil War in East Pakistan in 1971" (PDF). Economic and Political Weekly. 40 (41). Archived from the original (PDF) on 28 December 2020. Retrieved 7 March 2017.
  10. "Gendercide Watch: Genocide in Bangladesh, 1971". gendercide.org. Archived from the original on 21 July 2012. Retrieved 11 June 2017.
  11. Bass, Gary J. (29 September 2013). "Nixon and Kissinger's Forgotten Shame". The New York Times. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 21 March 2021. Retrieved 11 June 2017.
  12. "Civil War Rocks East Pakistan". Daytona Beach Morning Journal. 27 March 1971. Archived from the original on 2 June 2022. Retrieved 11 June 2017.
  13. "World Refugee Day: Five human influxes that have shaped India". The Indian Express. 20 June 2016. Archived from the original on 21 March 2021. Retrieved 11 June 2017.
  14. Schneider, B.; Post, J.; Kindt, M. (2009). The World's Most Threatening Terrorist Networks and Criminal Gangs. Springer. p. 57. ISBN 9780230623293. Archived from the original on 7 February 2023. Retrieved 8 March 2017.
  15. Totten, Samuel; Bartrop, Paul Robert (2008). Dictionary of Genocide: A-L. ABC-CLIO. p. 34. ISBN 9780313346422. Archived from the original on 11 January 2023. Retrieved 8 November 2020.
  16. "Rahman, Bangabandhu Sheikh Mujibur". Banglapedia. Retrieved 5 February 2018.
  17. Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. New York: Houghton Mifflin. ISBN 0-395-73097-X, p. 343.
  18. Farid, Shah Mohammad. "IV. Integration of Poverty Alleviation and Social Sector Development into the Planning Process of Bangladesh" (PDF).
  19. Rangan, Kasturi (13 November 1974). "Bangladesh Fears Thousands May Be Dead as Famine Spreads". The New York Times. Retrieved 28 December 2021.
  20. Karim, S. A. (2005). Sheikh Mujib: Triumph and Tragedy. The University Press Limited. p. 345. ISBN 984-05-1737-6.
  21. Maniruzzaman, Talukder (February 1976). "Bangladesh in 1975: The Fall of the Mujib Regime and Its Aftermath". Asian Survey. 16 (2): 119–29. doi:10.2307/2643140. JSTOR 2643140.
  22. "JS sees debate over role of Gono Bahini". The Daily Star. Retrieved 9 July 2015.
  23. "Ignoring Executions and Torture : Impunity for Bangladesh's Security Forces" (PDF). Human Rights Watch. 18 March 2009. Retrieved 16 August 2013.
  24. Chowdhury, Atif (18 February 2013). "Bangladesh: Baptism By Fire". Huffington Post. Retrieved 12 July 2016.
  25. Fair, Christine C.; Riaz, Ali (2010). Political Islam and Governance in Bangladesh. Routledge. pp. 30–31. ISBN 978-1136926242. Retrieved 19 June 2016.
  26. Maniruzzaman, Talukder (February 1976). "Bangladesh in 1975: The Fall of the Mujib Regime and Its Aftermath". Asian Survey. 16 (2): 119–29. doi:10.2307/2643140. JSTOR 2643140.
  27. Shahriar, Hassan (17 August 2005). "CIA involved in 1975 Bangla military coup". Deccan Herald. Archived from the original on 18 May 2006. Retrieved 7 July 2006.
  28. Lifschultz, Lawrence (15 August 2005). "The long shadow of the August 1975 coup". The Daily Star. Retrieved 8 June 2007.
  29. Sobhan, Rehman; Islam, Tajul (June 1988). "Foreign Aid and Domestic Resource Mobilisation in Bangladesh". The Bangladesh Development Studies. 16 (2): 30. JSTOR 40795317.
  30. Ahsan, Nazmul (11 July 2020). "Stopping production at BJMC jute mills-II: Incurring losses since inception". Retrieved 10 May 2022.
  31. Sirajul Islam; Miah, Sajahan; Khanam, Mahfuza; Ahmed, Sabbir, eds. (2012). "Zia, Begum Khaleda". Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh (Online ed.). Dhaka, Bangladesh: Banglapedia Trust, Asiatic Society of Bangladesh. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. OL 30677644M. Retrieved 26 January 2024.
  32. "Khaleda going to Saudi Arabia". BDnews24. 7 August 2012. Archived from the original on 22 August 2012. Retrieved 29 October 2012.
  33. Ramesh, Randeep; Monsur, Maloti (28 February 2009). "Bangladeshi army officers' bodies found as death toll from mutiny rises to more than 75". The Guardian. ISSN 0261-3077. Archived from the original on 9 February 2019. Retrieved 8 February 2019.
  34. Khan, Urmee; Nelson, Dean. "Bangladeshi army officers blame prime minister for mutiny". www.telegraph.co.uk. Archived from the original on 9 February 2019. Retrieved 26 December 2022.

References



  • Ahmed, Helal Uddin (2012). "History". In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A. (eds.). Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second ed.). Asiatic Society of Bangladesh.
  • CIA World Factbook (July 2005). Bangladesh
  • Heitzman, James; Worden, Robert, eds. (1989). Bangladesh: A Country Study. Washington, D.C.: Federal Research Division, Library of Congress.
  • Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. New York: Houghton Mifflin. ISBN 0-395-73097-X.