Мин гүрэн

Юань гүрний сүүлчийн он жилүүд ард олны дунд тэмцэл, өлсгөлөн, гашуун зовлонтой байсан.Цаг хугацаа өнгөрөхөд Хубилай хааны залгамжлагчид Ази даяарх Монголын бусад газар нутгуудад үзүүлэх нөлөөгөө бүрэн алдсан бол Дундад улсаас цааш орших монголчууд тэднийг хэтэрхий хятад гэж үзэж байв.Аажмаар тэд Хятадад ч нөлөөгөө алдсан.Хожмын Юань хаадын хаанчлалууд богинохон байсан бөгөөд явуулга, өрсөлдөөнөөр дүүрэн байв.Захиргааны ажилд сонирхолгүй байсан тул тэд арми, ард түмнээс тусгаарлагдсан бөгөөд Хятад улс үймээн самуун, үймээн самуунтай байв.Хуулиас гадуурх цэргүүд суларч буй Юан улсын армиас хөндлөнгөөс оролцохгүйгээр улс орныг сүйрүүлж байв.1340-өөд оны сүүлчээс эхлэн хөдөөгийн ард түмэн ган гачиг, үер, өлсгөлөн зэрэг байгалийн гамшигт байнга өртөж, төрөөс үр дүнтэй бодлогогүй байснаас ард түмний дэмжлэг алдагдах болсон.

Улаан гогцооны бослого (хятадаар: 紅巾起義; пиньинь: Hóngjīn Qǐyì) нь 1351-1368 оны хооронд Юань гүрнийг эсэргүүцсэн бослого бөгөөд эцэстээ Юань гүрний мөхөлд хүргэсэн.Юань хааны ордны үлдэгдэл хойд зүг рүү ухарч, улмаар түүх судлалд Хойд Юань гэж нэрлэгддэг.

Хунвугийн эзэн хаан, хувийн нэр Жу Юаньжан нь 1368-1398 он хүртэл хаанчилж байсан Мин гүрнийг үндэслэгч эзэн хаан юм.14-р зуунд Хятад даяар өлсгөлөн, тахал, тариачдын бослого ихсэх тусам Жу Юаньжан Хятадыг зохих ёсоор байлдан дагуулсан хүчнүүдийг удирдаж, Монгол тэргүүтэй Юань гүрнийг устгаж, үлдсэн Юаний ордны (түүх бичигт Хойд Юань гэгддэг) довтолгоонд тулгав. Монголын өндөрлөг рүү ухарна.Жу 1368 оны эхээр Тэнгэрийн мандатыг нэхэж, Мин улсыг байгуулж, тэр жилдээ Юань улсын нийслэл Ханбаликийг (одоогийн Бээжин) өөрийн цэргийн хамт эзэлжээ.Эзэн хаан канцлерын албан тушаалыг татан буулгаж, шүүхийн тайгануудын үүргийг эрс бууруулж, авлигын эсрэг хатуу арга хэмжээ авчээ.Тэрээр газар тариаланг дэмжиж, татварыг бууруулж, шинэ газар тариалан эрхлэхийг дэмжиж, тариачдын өмчийг хамгаалах хууль тогтоомжийг тогтоожээ.Тэрээр мөн томоохон эдлэн газар эзэмшиж байсан газрыг хурааж, хувийн боолчлолыг хориглов.Үүний зэрэгцээ тэрээр эзэнт гүрэнд чөлөөтэй зорчихыг хориглож, өрхүүдэд удамшлын мэргэжлийн ангиллыг тогтоожээ.Жу Юаньжан эдгээр арга хэмжээгээрээ дайны хөлд сүйрсэн улс орныг сэргээн босгож, нийгмийн бүлгүүдийг нь хязгаарлаж, хяналтандаа байлгаж, өөрийн харьяат ард түмэндээ үнэн алдартны шашны үнэт зүйлсийг суулгаж, эцэстээ бие даасан тариалан эрхэлдэг ард түмний хатуу дэглэмтэй нийгмийг бий болгохыг оролдов.Эзэн хаан бүх шатны сургуулиудыг барьж, сонгодог зохиол, ёс суртахууны тухай номыг судлахыг нэмэгдүүлсэн.Нео-Күнзийн зан үйлийн гарын авлагыг тарааж, төрийн албаны хүнд сурталд элсүүлэх шалгалтын тогтолцоог дахин нэвтрүүлсэн.

Хатгамал дүрэмт хувцасны харуул нь Хятад дахь Мин гүрний хаадуудад үйлчилдэг эзэн хааны нууц цагдаа байв.Харуулыг 1368 онд Хунву эзэн хаан өөрийн бие хамгаалагчаар ажиллахаар байгуулжээ.1369 онд эзэн хааны цэргийн байгууллага болжээ.Тэд язгууртан, эзэн хааны хамаатан садан гэх мэт хэнийг ч баривчлах, байцаах, шийтгэх бүрэн эрхээр яллах ажиллагааны явцад шүүх хуралдааныг хүчингүй болгох эрхийг олгосон.Хатгамал дүрэмт хувцасны харуул нь дайсны талаар цэргийн тагнуулын мэдээлэл цуглуулж, төлөвлөлтийн явцад тулалдаанд оролцох үүрэгтэй байв.Харуулууд алтан шаргал өнгөтэй өвөрмөц дүрэмт хувцас өмсөж, түүний их биен дээр таблет зүүж, тусгай иртэй зэвсэг барьжээ.

Жиннаний кампанит ажил буюу Жиннаний бослого нь Хятадын Мин гүрний эхний жилүүдэд 1399-1402 он хүртэл үргэлжилсэн гурван жилийн иргэний дайн юм.Энэ нь Мин гүрнийг үндэслэгч Жу Юаньжаны хоёр үр удам болох түүний ач хүү Жу Юнвэнь нь анхны хүү, Жу Юаньжаны дөрөв дэх хүү Янь хунтайж Жу Ди нарын хооронд болсон юм.Жу Юнвэнь Жу Юаньжаны сонгосон угсаа залгамжлагч хунтайж байсан бөгөөд 1398 онд өвөөг нь нас барсны дараа эзэн хаан болсон боловч Юаньжаныг нас барсны дараахан зөрчилдөөн эхэлсэн.Жу Юнвэнь Жу Юаньжаны бусад хөвгүүдийг нэн даруй баривчилж, тэдний заналхийллийг багасгахыг эрэлхийлж эхлэв.Гэвч нэг жилийн дотор нээлттэй цэргийн мөргөлдөөн эхэлж, Янь хунтайжийн цэргүүд эзэн хааны нийслэл Нанжин хотыг эзлэх хүртэл дайн үргэлжилсэн юм.Нанжингийн уналтын дараа Жу Юнвэнь мөхөж, Жянвэнь хаан мөхөж, Жу Ди Мин гүрний гурав дахь хаан Юнле хаанаар өргөмжлөгджээ.

Юнле хаан нь 1402-1424 онд хаанчилж байсан Мин улсын гурав дахь эзэн хаан Жу Ди бол Мин гүрнийг үндэслэгч Хунвү хааны дөрөв дэх хүү юм.Түүнийг анх 1370 оны 5-р сард ноёныхоо нийслэл Бээжин (орчин үеийн Бээжин) хоттой Янь хунтайж (燕王) хэмээн өргөмжилсөн.Жу Ди бол монголчуудын эсрэг чадварлаг командлагч байсан.Тэрээр аавынхаа том ах Жу Бяог, дараа нь Жу Бяогийн хүү Жу Юнвэнийг угсаа залгамжлах хунтайжаар томилохыг эхэндээ хүлээн зөвшөөрсөн боловч Жу Юнвэнь Жянвэн хааны хаан ширээнд сууж, хүчирхэг авга ах нараа цаазалж, цолыг нь бууруулж эхлэхэд Жу Ди босох шалтаг олжээ. түүний ач хүүгийн эсрэг бослого.Хунву, Жянвэнь хааны буруутай харьцсан тайган нараас ихээхэн тусалж, аль аль нь Күнзийн эрдэмтэн хүнд сурталтнуудыг дэмжсэн тул Жу Ди ханхүү рүүгээ хийсэн анхны дайралтаас амьд үлдэж, Нанжин дахь Жианвэн хааны эсрэг Жиннаний аян дайныг эхлүүлэхээр өмнө зүг рүү хөдөлсөн.1402 онд тэрээр зээ хүүгээ амжилттай түлхэн унагаж, эзэнт гүрний нийслэл Нанжин хотыг эзлэн авсны дараа түүнийг эзэн хаан хэмээн өргөмжилж, "мөнхийн аз жаргал" гэсэн утгатай Юнлэ хэмээх эрин нэрийг авчээ.Өөрийнхөө хууль ёсны байдлыг тогтоохыг эрмэлзэж байсан Жу Ди Жянвэнь хааны хаанчлалыг хүчингүй болгож, түүний бага нас, бослогын тухай баримт бичгийг устгах, хуурамчаар үйлдэх өргөн хүрээний хүчин чармайлт гаргасан.Үүнд Нанжин дахь Күнзийн эрдэмтдийг их хэмжээгээр цэвэрлэж, тайган нууц цагдаад хууль бус онцгой эрх мэдэл олгосон.Нэг дуртай нь Жэн Хэ байсан бөгөөд тэрээр өөрийн эрх мэдлээ Номхон далайн өмнөд хэсэг болон Энэтхэгийн далай руу хайгуулын томоохон аялал эхлүүлэхэд ашиглажээ.Нанжингийн хүндрэлүүд мөн Юнле эзэн хааныг Бэйпин (одоогийн Бээжин) хотыг эзэн хааны шинэ нийслэл болгон дахин байгуулахад хүргэв.Тэрээр Их сувгийг засч, дахин нээж, 1406-1420 оны хооронд Хориотой хотыг барих ажлыг удирдаж байжээ.Тэрээр мөн 1856 онд Тайпин босогчид сүйтгэгдэхээс өмнө дэлхийн гайхамшгуудын нэгд тооцогдож байсан Нанжингийн шаазан цамхагийг хариуцаж байсан. Юнле эзэн хаан Күнзийн сургаал сурталчдыг хянах гэсэн оролдлогынхоо нэг хэсэг болгон мөн түүний хүрээг ихээхэн өргөжүүлжээ. түүний аавын хувийн зөвлөмж, томилгоог ашиглахын оронд эзэн хааны шалгалтын систем.Эдгээр эрдэмтэд түүний хаанчлалын үед дурсгалт Ёнле нэвтэрхий толь бичгийг бичиж дуусгажээ.Ёнле хаан монголчуудын эсрэг цэргийн аяныг биечлэн удирдаж байхдаа нас баржээ.Түүнийг Бээжингээс хойд зүгт орших Мин улсын булшны төв ба хамгийн том бунхан болох Чанлингийн бунханд оршуулжээ.

Ёнлэ нэвтэрхий толь бол 1403 онд Мин гүрний Юнле эзэн хааны захиалгаар 1408 онд дуусгасан, 11,095 боть бүхий 22,937 гар бичмэл буюу бүлгээс бүрдсэн, ихээхэн алдагдсан Хятадын лейшу нэвтэрхий толь юм.Өнөөдрийг хүртэл 400 хүрэхгүй боть үлдсэн бөгөөд 800 орчим бүлгийг (өнхрөх) буюу анхны бүтээлийн 3.5 хувийг бүрдүүлсэн байна.Үүний ихэнх хэсэг нь 19-р зууны 2-р хагаст, Опиумын 2-р дайн , Боксчдын бослого болон дараагийн нийгмийн үймээн самуун зэрэг үйл явдлын дунд алдагдсан.Түүний цар хүрээ, хэмжээ нь түүнийг дэлхийн хамгийн том ерөнхий нэвтэрхий толь болгосон бөгөөд 2007 оны сүүлээр буюу бараг зургаан зуун жилийн дараа Википедиагаас давж гарах хүртлээ.

1404 онд Шогун Ашикага Ёошимицү Японы эзэн хаан биш байхдаа Хятадын "Японы хаан" цолыг хүлээн авчээ.Шогун бол Японы дефакто захирагч байсан.Японы эзэн хаан нь Японы феодалын шогун ноёрхлын үед хүч чадалгүй нэгэн байсан бөгөөд Шогуны өршөөл дор байсан.1408 онд Ёошимицү нас барах хүртэл богино хугацаанд Япон Мин гүрний албан ёсны цутгал байсан.Энэ харилцаа 1549 онд ЯпонСолонгосоос ялгаатай нь Хятадын бүс нутгийн ноёрхлыг хүлээн зөвшөөрөхөө зогсоож, бусад хүндэтгэлийн номлолыг цуцалснаар дуусгавар болсон юм.Ёошимицү бол орчин үеийн эхэн үед Хятадын цолыг хүлээн авсан анхны бөгөөд цорын ганц Японы захирагч юм.Голын системд гишүүнээр элсэх нь Хятадтай аливаа эдийн засгийн солилцоо хийх урьдчилсан нөхцөл байсан;системээс гарахдаа Япон Хятадтай худалдааны харилцаагаа орхисон.

Мин улсын эрдэнэсийн аялал нь 1405-1433 оны хооронд Хятадын Мин улсын эрдэнэсийн флотын хийсэн далайн долоон экспедиц юм. Ёнле эзэн хаан 1403 онд эрдэнэсийн флот байгуулахыг тушаасан. Энэхүү том төслийн үр дүнд далайн эргийн болон далайн эрэг орчмын газар нутгийг хүртэл далайгаар аялсан. мөн Өмнөд Хятадын тэнгис, Энэтхэгийн далай, цаашлаад .Адмирал Жэн Хэ экспедицийн эрдэнэсийн флотыг удирдах үүрэг хүлээв.Аяллын зургаа нь Юнлегийн үед (1402–24 онд) болсон бол долоо дахь аялал нь Сюандэгийн үед (1425–1435 он) болсон байна.Эхний гурван аялал нь Энэтхэгийн Малабар эрэг дээрх Каликут хүртэл хүрсэн бол дөрөв дэх аялал нь Персийн булан дахь Ормуз хүртэл явав.Сүүлийн гурван аялалд флот Арабын хойг болон Зүүн Африк руу аялсан.Хятадын экспедицийн флот маш их цэрэгжсэн бөгөөд асар их эрдэнэс тээвэрлэж байсан нь Хятадын хүч чадал, баялгийг дэлхий нийтэд таниулахад тусалсан юм.Тэд хаад, удирдагчид нь өөрсдийгөө Хятадын цутгалан гэж тунхаглахад бэлэн байсан олон гадаадын элчин сайдуудыг эргүүлэн авчирсан.Аяллын үеэр тэд Палембанг дахь Чен Зуйгийн далайн дээрэмчдийн флотыг устгаж, Алекешвара хааны Сингалын Котте хаант улсыг эзлэн авч, Суматрагийн хойд хэсэгт Семудерагийн дүр эсгэгч Секандарын хүчийг бут ниргэжээ.Хятадын тэнгисийн мөлжлөгүүд нь цэргийн болон улс төрийн давуу эрхээр дамжуулан олон гадаадын улс орнуудыг үндэстний цутгалын систем, нөлөөллийн хүрээнд авчирч, улмаар Мин улсын эрхшээлд байсан Хятадын дэлхийн дэг журамд муж улсуудыг нэгтгэсэн.Түүгээр ч зогсохгүй Хятадууд бүс нутгийг нэгтгэж, улс орнууд нь эдийн засаг, улс төрийн түвшинд харилцан уялдаатай болсон далайн өргөн сүлжээг шинэчилж, хяналтаа тогтоосон.

Ёнле эзэн хаан Бээжинг Мин улсын хоёрдогч нийслэл болгосон бөгөөд 1406 онд Хориотой хот болох газрыг барьж эхэлсэн.Хориотой хотын төлөвлөгөөг олон архитектор, дизайнерууд зохиож, дараа нь эзэн хааны ажлын яамнаас шалгажээ.Ерөнхий архитектор, инженерүүдэд Цай Шин, Вьетнамын тайган Нгуен Ан (баталгаагүй мэдээлэл), Куай Шян, Лу Шян болон бусад хүмүүс багтжээ.Барилга 14 жил үргэлжилсэн бөгөөд 100,000 чадварлаг гар урчууд, нэг сая хүртэлх ажилчин ажилласан.Хамгийн чухал танхимуудын тулгуур багана нь Хятадын баруун өмнөд нутгийн ширэнгэн ойд олддог үнэт Phoebe zhennan модоор (хятад: 楠木; pinyin: nánmù) бүхэл бүтэн дүнзээр хийгдсэн байв.Ийм гавъяа дараагийн жилүүдэд давтагдах ёсгүй байсан - өнөөдөр харсан том багануудыг Чин гүрний үед олон ширхэг нарс мод ашиглан сэргээн босгосон.Том дэнж, том чулуун сийлбэрүүд нь Бээжингийн ойролцоох карьеруудын чулуугаар хийгдсэн байв.Илүү том хэсгүүдийг ердийн байдлаар тээвэрлэх боломжгүй байв.Харин замдаа худаг гаргаж, гүн өвлийн улиралд худгийн усыг зам дээр асгаж, мөсөн давхарга үүсгэсэн.Чулуунуудыг мөсний дагуу чирэв.

Хойд ноёрхлын дөрөв дэх эрин бол 1407-1427 он хүртэл Вьетнамын түүхийн үе бөгөөд энэ хугацаанд Вьетнамыг Хятадын Мин гүрний Зяожи (Жяо Чё) муж захирч байжээ.Хан гүрнийг байлдан дагуулсны дараа Вьетнамд Мин улсын засаглал тогтжээ.Хамтдаа Bắc thuộc гэгддэг Хятадын ноёрхлын өмнөх үеүүд илүү удаан үргэлжилж, 1000 орчим жил үргэлжилсэн.Вьетнамыг захирч байсан Хятадын дөрөв дэх үе эцэст нь Хожмын Лэ гүрэн байгуулагдсанаар дуусав.

Их суваг Мин гүрний үед (1368-1644) 1411-1415 оны хооронд бараг бүхэлдээ шинэчлэгдсэн.Жинин хотын шүүгч Шаньдун Юнле хааны сэнтийд санамж бичиг илгээж, жил бүр 4,000,000 дан (428,000,000 литр) үр тариа тээвэрлэж, янз бүрийн гол мөрөн, сувгийн дагуу барж хэлбэрээр тээвэрлэх өнөөгийн үр ашиггүй арга хэрэгслийг эсэргүүцэж байжээ. Хуай мөрний дараа гүнээс гүехэн хүртэл, дараа нь үр тариа Шар мөрөнд хүрсний дараа гүний барж руу шилжүүлэв.Хятадын инженерүүд Вэнь мөрний усны 60%-ийг хойд зүгт, Их суваг руу, үлдсэнийг нь өмнө зүг рүү чиглүүлэхийн тулд баруун өмнө зүгт чиглүүлэх далан барьжээ.Тэд Шаньдунд усны түвшинг зохицуулахын тулд дөрвөн том усан сан ухсан нь орон нутгийн эх үүсвэр болон усны ёроолоос ус шахахаас зайлсхийх боломжийг олгосон юм.1411-1415 оны хооронд нийт 165,000 ажилчин Шаньдун дахь сувгийн ёроолыг ухаж, шинэ суваг, далан, цоож барьсан.Юнле хаан 1403 онд Мин улсын нийслэлийг Нанжингаас Бээжин рүү нүүлгэсэн нь Нанжин хотыг Хятадын улс төрийн гол төвийн статусаас хасав.Их сувгийг дахин нээх нь Нанжингийн дээгүүр Сужоу хотод ашигтай байсан тул эхнийх нь Их сувгийн гол судас дээр илүү сайн байрлалтай байсан тул Мин Хятадын эдийн засгийн хамгийн том төв болсон юм.Тиймээс Их суваг нь зам дагуух зарим хотуудын эдийн засгийн азыг бий болгох эсвэл эвдэж, Хятад дахь уугуул иргэдийн худалдааны эдийн засгийн амин сүнс болж байв.Гранд суваг нь Хятад дахь үр тарианы тээвэрлэлтийн зам, гол мөрөнд дамждаг уугуул иргэдийн худалдааны гол чиглэлийн үүрэг гүйцэтгэхээс гадна засгийн газрын шуудангийн зам байсаар ирсэн.Мин гүрний үед 35-45 км (22-28 миль) зайд албан ёсны шуудангийн өртөө байрлуулсан байв.

Сюандэ хаан (1399 оны 3-р сарын 16 – 1435 оны 1-р сарын 31), хувийн нэр Жу Жанжи нь Мин гүрний тав дахь эзэн хаан бөгөөд 1425-1435 он хүртэл хаанчилсан. Түүний эриний "Сюандэ" нэр нь "буяныг тунхаглах" гэсэн утгатай.Сюандэ эзэн хаан Жэн Хэд долоо дахь болон сүүлчийн далайн экспедицээ удирдахыг зөвшөөрөв.Мин улсын гарнизонууд Вьетнамд их хэмжээний хохирол амссаны дараа эзэн хаан Лю Шэнг армийн хамт илгээв.Эдгээр нь вьетнамчуудад муугаар ялагдсан.Мин улсын цэргүүд ухарч, Сюандэ эзэн хаан эцэст нь Винт Намын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөв.Хойд зүгт Мин улсын эзэн хааны ордонд Аругтайгаас жил бүр адуу хүлээн авдаг байсан ч 1431 онд Ойрадуудад ялагдаж, 1434 онд Тогон Монголын зүүн нутгийг эзлэн авах үед тэрээр алагджээ.Дараа нь Мин улсын засгийн газар Ойрадуудтай найрсаг харилцаатай байв.ХятадЯпонтой дипломат харилцаа 1432 онд сайжирсан. Солонгосчууд хааяа Сюандэ хааны гарем руу онгон охидоо явуулахад дургүйцдэг байсныг эс тооцвол Солонгостой харилцаа ерөнхийдөө сайн байсан.Сюандэ хаан арван жил захирч байгаад 1435 онд өвчний улмаас нас баржээ.Тэрээр гадаад, дотоодод ямар нэгэн ноцтой асуудалгүй, гайхалтай тайван цагийг удирдаж байсан.Хожмын түүхчид түүний хаанчлалыг Мин гүрний алтан үеийн оргил үе гэж үздэг.

Туму цайзын хямрал нь Хойд Юань, Мин гүрний хоорондох хилийн мөргөлдөөн байв.Ойрадын Умард Юань улсын захирагч Эсэн 1449 оны есдүгээр сарын 1-нд Мин улсын эзэн хаан Инцзунг олзолжээ.Экспедиц бүхэлдээ шаардлагагүй, зохисгүй, удирдлага муутай байсан.Хойд юанийн ялалтыг 5000-аад морьт цэрэгтэй урьдын харуул ялалт байгуулжээ.Эсэн өөрийнх нь хувьд ялалтынхаа цар хүрээ, Мин улсын эзэн хааныг олзолж авахад бэлэн биш байв.Эхлээд тэрээр олзлогдсон эзэн хааныг золиос болгон ашиглахыг оролдож, худалдааны ашиг тусыг багтаасан таатай гэрээ хэлэлцээр хийхийг оролдов.Гэсэн хэдий ч нийслэл дэх Мин улсын командлагч генерал Юй Цяний тууштай удирдлаган дор түүний төлөвлөгөө Бээжингийн хамгаалалтад бүтэлгүйтэв.Мин улсын удирдагчид Эсэнгийн саналыг няцааж, Юй улс бол эзэн хааны амьдралаас илүү чухал гэж мэдэгдэв.Мин улс эзэн хааныг эргэн ирсний төлөө нэг ч удаа золиос төлж байгаагүй бөгөөд Эсэн түүнийг дөрвөн жилийн дараа суллав.Эсэн өөрөө Мин улсыг ялж чадаагүйнх нь төлөө улам их шүүмжлэлд өртөж, 1455 оны тулалдааны дараа зургаан жилийн дараа алагдсан юм.

Жинтай хаан нь 1449-1457 онд хаанчилсан Мин улсын долоо дахь эзэн хаан байсан. Сюаньдэ хааны хоёр дахь хүү тэрээр 1449 онд том ах Инцзун хаан (тэр үед "Жентун хаан" болж байсан) орыг залгамжлахаар сонгогджээ. Сүүлийнх нь Тумугийн хямралын дараа монголчуудад олзлогдсон.Түүний хаанчлалын үед чадварлаг сайд Юй Цяний туслалцаатайгаар Жинтай улс орныхоо асуудалд онцгой анхаарал хандуулж байв.Тэрээр Шар мөрний дагуух далан сувгийн системээс гадна Гранд сувгийг зассан.Түүний засаглалын үр дүнд эдийн засаг цэцэглэн хөгжиж, хаант улс улам хүчирхэгжсэн.Тэрээр 8 жил хаан ширээнд сууснаасаа өмнө том ах эзэн хаан Инцзун (тэр үед "Тяньшуны эзэн хаан" болж байсан) хаан ширээнээс нь буулгав.Жинтай хааны эриний нэр болох "Жинтай" нь "өршөөл харах" гэсэн утгатай.

Хайжин буюу далайн хориг нь Мин гүрэн болон Чин гүрний эхэн үеийн хувийн далайн худалдаа, эрэг орчмын суурьшлыг хязгаарласан олон тооны тусгаарлах бодлого байв.Албан ёсоор тунхагласан хэдий ч Мин улсын бодлого бодитоор хэрэгжээгүй бөгөөд худалдаа саадгүй үргэлжилж байв.Чин гүрний эхэн үеийн босогчдын эсрэг "Их чөлөөлөлт" нь далайн эрэг дагуух ард иргэдийг сүйрүүлсэн нь илүү тодорхой байсан.Анх Юанийн партизануудыг устгаж байх үед Японы далайн дээрэмчдийн эсрэг тулгаж байсан далайн хориг нь бүрэн сөрөг үр дүнд хүрсэн: 16-р зуун гэхэд далайн дээрэм, хууль бусаар хил давуулах явдал түгээмэл болж, голдуу энэ бодлогод эзлэгдсэн хятадуудаас бүрдсэн байв.Хятадын гадаад худалдаа нь тогтмол бус, өндөр үнэтэй хүндэтгэлийн номлолоор хязгаарлагдаж байсан бөгөөд Тумугийн гамшигт тулалдааны дараа монголчуудын цэргийн шахалт нь Жэн Хэгийн флотыг татан буулгахад хүргэсэн.Хулгай 1567 онд хэрэгжсэний дараа л үл тоомсорлож болохуйц хэмжээнд хүрсэн боловч дараа нь Чин улс өөрчилсөн хэлбэрийг баталжээ.Энэ нь Арван гурван үйлдвэрийн Кантоны системийг бий болгосон төдийгүй 19-р зуунд хар тамхины нэгдүгээр болон хоёрдугаар дайнд хүргэсэн хар тамхины хууль бус наймааг бий болгосон.Хятадын бодлогыг Кайкин (海禁)/Сакоку (鎖国) гэгддэг Токугава шогунатын үеийнЯпонд Эдогийн үед дуурайсан;Үүнийг мөн 1853, 1876 онд цэргийн хүчээр нээхээс өмнө "Даяанч хаант улс" гэгддэг Жусон Солонгосыг дуурайж байжээ.

Жиажин вокоугийн довтолгоо нь 16-р зуунд, Мин гүрний үед Жяжин хаан (1521–67) үед Хятадын эрэгт их хэмжээний хохирол учруулсан."Воку" гэсэн нэр томъёо нь анх далайг гаталж, Солонгос, Хятад руу дайрсан Японы далайн дээрэмчдийг хэлдэг;Гэсэн хэдий ч Мин улсын дунд үе гэхэд вокоу нь Япон, Португал зэрэг үндэстэн дамнасан багийн гишүүдээс бүрдсэн боловч тэдний дийлэнх нь хятадууд байв.Дунд Мин улсын вокоугийн үйл ажиллагаа 1540-өөд онд ноцтой асуудал үүсгэж эхэлсэн бөгөөд 1555 онд дээд цэгтээ хүрч, 1567 он гэхэд сүйрлийн хэмжээ Зяннан, Жэжян, Фүжиан, Гуандун зэрэг эргийн бүс нутгуудад тархсан байна.

Ванли хаан нь 1572-1620 онд хаанчилсан Мин улсын 14 дэх эзэн хаан юм. "Ванли" гэдэг нь түүний хаанчлалын үеийн нэр нь шууд утгаараа "арван мянган хуанли" гэсэн утгатай.Тэрээр Лонгчин хааны гурав дахь хүү байв.Түүний хаанчлалын 48 жил (1572-1620) нь Мин гүрний бүх хаадын дундаас хамгийн урт нь байсан бөгөөд түүний эхэн болон дунд үеийн хаанчлалд хэд хэдэн амжилт үзүүлсэн ба дараа нь 1600 онд эзэн хаан засгийн газрын идэвхтэй үүрэг гүйцэтгэх үүргээсээ татгалзсанаар угсаатны уналт гарчээ. .Ванлигийн эриний эхний арван жилд Мин улсын эдийн засаг, цэргийн хүч нь Юнле хаан болон 1402-1435 он хүртэл Рэнь, Сюань хоёрын хаанчлалаас хойш байгаагүй байдлаар цэцэглэн хөгжиж, Жан Жүжэнг нас барсны дараа Ванли хаан түүнийг авахаар шийджээ. засгийн газрын хувийн бүрэн хяналт.Хаанчлалынхаа эхэн үед тэрээр өөрийгөө чадварлаг, хичээнгүй эзэн хаан гэдгээ харуулсан.Ерөнхийдөө эдийн засаг цэцэглэн хөгжиж, эзэнт гүрэн хүчирхэг хэвээр байв.Ванли хаан өөрийн засаглалын сүүлийн 20 жилээс ялгаатай нь энэ үед шүүх хуралд оролцож, төрийн хэргийг хэлэлцдэг байв.Ванли хааны хаанчлалын сүүлийн жилүүдэд тэрээр эзэн хааны үүргээс бүрмөсөн хөндийрч, ажил хаялт зарлав.Тэрээр өглөөний хуралд оролцох, сайд нартайгаа уулзах, санамж бичиг хэрэгжүүлэхээс татгалзав.Тэрээр мөн шаардлагатай боловсон хүчний томилгоог хийхээс татгалзаж, үүний үр дүнд Мин улсын засаг захиргааны бүх дээд шатлал дутуу болов.

Materia Medica эмхэтгэл нь Мин гүрний үед бичигдсэн Хятадын өвс судлалын боть юм.Анхны төслийг 1578 онд боловсруулж, 1596 онд Нанжин хотод хэвлэсэн. Эмхэтгэлд тухайн үед мэдэгдэж байсан Хятадын уламжлалт анагаах ухааны материал, тэр дундаа эмийн шинж чанартай гэж үздэг ургамал, амьтан, эрдэс бодисыг жагсаасан байна.Уг бичвэрийг Ли Шижэнтэй холбосон бөгөөд хэд хэдэн бодит алдаа агуулсан байна.Тэрээр шүлэг нь анагаах ухааны бүтээлээс илүү үнэ цэнэтэй байж болох бөгөөд хачирхалтай үлгэр нь хар тамхины үр нөлөөг харуулж чадна гэж тэр тайлбарлав.

1589 онд Божоу Туси бүс (Зүни, Гүйжоу) долоон тусигийн ноёдын хооронд овог хоорондын дайн дэгдэж байв.Тус дайн нь тус улсын удирдагчдын нэг Ян Инлонг удирдан бослого болж нэгдэж, Сычуань, Хугуанд хүртэл тархаж, тэд өргөн хэмжээний дээрэм, сүйрэлд өртөж байв.1593 онд Ванли эзэн хаан Ян Инлонг Японы Жосоны түрэмгийллийн эсрэг армиа удирдсан тохиолдолд өршөөл үзүүлэхийг санал болгов.Ян Инлонг энэ саналыг зөвшөөрч, Япончууд ухрахаас өмнө (дараа жил нь дахин довтлохоор) Солонгост хүрэх замынхаа хагасыг давжээ.Ян Гуйжоу руу буцаж ирээд Сычуаны томоохон зохицуулагч Ван Жигуан түүнийг шүүхэд дуудсан байна.Ян үүнийг биелүүлээгүй бөгөөд 1594 онд орон нутгийн Мин улсын цэргүүд нөхцөл байдлыг намжаахыг оролдсон боловч тулалдаанд ялагдсан.1598 он гэхэд Янгийн босогчдын арми 140,000 болж өсөж, Мин улсын засгийн газар 200,000 хүнтэй армийг янз бүрийн бүс нутгаас дайчлахаас өөр аргагүй болжээ.Мин улсын арми босогчид руу найман талаас довтлов.Ли Хуалонг, Лю Тин, Ма Лиин, Ву Гуан, Цао Сибин, Тун Юаньжэн, Жу Хэлин, Ли Иншян, Чен Лин нар Лоу ууланд (Божоу дүүрэг) Ян Инлуны бэхлэлт дээр цугларч, түүнийг хурдан эзлэн авч, босогчдыг баруун хойд зүг рүү зугтахад хүргэв. .Босогчдын эсрэг дарангуйлал дахин гурван сар үргэлжилсэн.Ян Инлуны жанжин Ян Жу тулалдаанд нас барсны дараа тэрээр өөрийгөө шатааж амиа хорлосноор бослогыг зогсоожээ.Түүний гэр бүлийг Бээжинд аваачиж, цаазалсан байна.Божоу тусийг татан буулгаж, нутаг дэвсгэрийг нь Зүньи, Пингюэ муж болгон өөрчлөв.

1592-1598 оны Япон довтолгоон буюу Имжинийн дайн нь 1592 онд хийсэн анхны түрэмгийлэл (Имжин үймээн), 1596 онд богино хугацаанд эвлэрэл, 1597 онд хийсэн хоёр дахь түрэмгийлэл (Чонгьюгийн дайн) гэсэн хоёр тусдаа боловч хоорондоо холбоотой довтолгооныг хамарсан.1598 онд Солонгосын өмнөд мужуудад цэргийн ажиллагаа мухардалд орсны дараа Японы цэргийгСолонгосын хойгоос гаргаснаар мөргөлдөөн дууссан.Жосон болон Мин гүрний захирч байсан Солонгосын хойг болон Хятадыг зохих ёсоор эзлэх зорилгоор Тоётоми Хидэёши довтолгоог эхлүүлсэн.Япон Солонгосын хойгийн томоохон хэсгийг хурдан хугацаанд эзэлж чадсан ч Мин улсын нэмэлт хүч, мөн И Сун Синийн удирдлаган дор Жосоны тэнгисийн цэргийн флот баруун болон өмнөд эрэг дагуух Японы хангамжийн флотыг тасалдуулж, мөн Тойотоми Хидэёши нас барснаар Пхеньян болон хойд мужуудаас өмнө зүгт Пусан болон ойр орчмын бүс нутгуудаас Японы цэргийг татан гаргахад хүргэв.Дараа нь зөв шударга арми (Жозеоны иргэний цэргүүд) япончуудын эсрэг партизаны дайн эхлүүлж, хангамжийн асуудал хоёр талдаа саад болж байсан тул аль аль нь амжилттай давшилт хийж, нэмэлт газар нутаг олж авч чадаагүй тул цэргийн мухардмал байдалд оров.Түрэмгийллийн эхний үе шат 1592-1596 он хүртэл үргэлжилсэн бөгөөд дараа нь 1596-1597 оны хооронд Япон, Мин улсын хооронд энхийн хэлэлцээ амжилтгүй болсон.

Цээнэ цэцгийн асар буюу "Цээнэ цэцгийн асар дахь сүнсний эргэн ирэлт" нь 1598 онд жүжгийн зохиолч Тан Сянзугийн бичсэн романтик эмгэнэлт жүжиг бөгөөд "Ду Линян хайрын төлөө сэргэв" богино өгүүллэгээс сэдэвлэсэн бөгөөд Ду Линян хоёрын хайрын түүхийг дүрсэлсэн байдаг. болон Лю Мэнмэй бүх бэрхшээлийг даван туулсан.Танг жүжгийн зохиол нь Өмнөд Сүнд өрнөсөн хэдий ч Мин гүрний үеийн элементүүдийг нэгтгэснээрээ богино өгүүллэгээс ялгаатай.Уг жүжгийг Хятадын уламжлалт театрын урлагийн нэг төрөл болох Кунку дуурийг тайзнаа тавихаар бичсэн юм.Анх 1598 онд Тэн Хунтайжийн асарт тоглож байжээ.Зохиолч Тан Сяньзу нь Мин гүрний хамгийн агуу жүжигчид, зохиолчдын нэг байсан бөгөөд Цээнэ цэцгийн асар нь түүний амьдралын хамгийн амжилттай бүтээл гэж үзэж болно.Жүжиг нийт 55 үзэгдэлтэй бөгөөд тайзан дээр 22 цаг гаруй тоглох боломжтой.

1618-1683 оны хооронд Мин-Чингийн шилжилт буюу Хятадад Манжийн довтолгоо гэж нэрлэгддэг Мин улсаас Чин руу шилжих шилжилт нь Хятадын түүхэн дэх хоёр том гүрний хооронд шилжсэн үе юм.Энэ нь шинээр гарч ирж буй Чин гүрэн , одоогийн Мин улс болон хэд хэдэн жижиг бүлэглэлүүдийн (Шүн улс, Си гүрэн гэх мэт) хооронд олон арван жил үргэлжилсэн мөргөлдөөн байв.Энэ нь Чин улсын засаглалыг бэхжүүлж, Мин улс болон бусад хэд хэдэн бүлэглэлүүд уналтад орсноор дууссан.

Тяньчи хаан нь 1620-1627 онд хаанчилж байсан Мин улсын 16 дахь хаан бөгөөд Тайчан хааны ууган хүү бөгөөд түүнийг залгамжлагч Чонгжен хааны ах юм.Түүний хаанчлалын үеийн нэр болох "Тяньки" нь "тэнгэрийн нээлт" гэсэн утгатай.Тяньчийн эзэн хаан ордны дурсгалыг уншиж чаддаггүй, төрийн хэрэг сонирхдоггүй байсан тул ордны тайган Вэй Жунсянь, эзэн хааны нойтон сувилагч хатагтай Кэ нар засгийн эрхийг булаан авч, Мин улсын эзэн хааны ордонд хяналт тавьж, Тяньчийн эзэн хаан зүгээр л утсан хүүхэлдэй захирагч байсан.Тяньки эзэн хаан мужааны ажилд цаг заваа зориулдаг байсан бололтой.

Вэй Жунсян бол Мин гүрний сүүлээр амьдарч байсан Хятадын ордны тайган байв.Тэрээр тайган болгон Ли Жинжун (李进忠) нэрийг ашигласан.Түүнийг Хятадын түүхэн дэх хамгийн алдартай тайган гэж үздэг.Тэрээр Тяньчигийн эзэн хаан Жу Юйзяогийн (1620–1627 он) ордонд алба хааж байснаараа алдартай бөгөөд тэр үед түүний хүч эцэстээ эзэн хааныхтай өрсөлдөж эхэлсэн.Мао Вэньлун бол Вэй Жунсяны дэвшүүлсэн генералуудын нэг юм.Жу Юйзяогийн үед Вэй эзэн хааны зарлигийг шоронгийн дарга Сюй Сяньчун тэргүүтэй хатгамал дүрэмт хувцасны харуулд илгээж, авлигад идэгдсэн түшмэд болон улс төрийн дайснуудаас цэвэрлэдэг байв.Дараа нь Сюй Дунлин хөдөлгөөний Жоу Зунжян, Жоу Шунчан, Ян Лиан зэрэг олон зуун түшмэд, эрдэмтнийг баривчилж, албан тушаал бууруулжээ.Жу Южянь засгийн эрхэнд гарахдаа Вэй, Сю хоёрын үйлдлийн талаар гомдол хүлээн авчээ.Дараа нь Жу Южянь хатгамал дүрэмт хувцасны харуулд Вэй Жунсяныг баривчлахыг тушаажээ.Дараа нь Вэй амиа хорлосон.

Чунжэнь хаан нь Мин гүрний 17 дахь бөгөөд сүүлчийн эзэн хаан төдийгүй Манж Чинг байлдан дагуулахаас өмнө Хятадыг захирсан сүүлчийн Хан угсааны хүн юм.Тэрээр 1627-1644 оныг хүртэл хаанчилсан. "Чонжэнь" нь түүний засаглалын үеийн нэр нь "эрхэм хүндэт, өлзийтэй" гэсэн утгатай.Жу Южянь тариачдын бослогод тулалдаж, Манжийн эсрэг хойд хилээ хамгаалж чадаагүй.1644 онд босогчид нийслэл Бээжинд хүрэхэд тэрээр амиа хорлосноор Мин гүрнийг устгасан.Манж нар залгамжлагч Чин гүрнийг байгуулжээ.

1642 оны Шар мөрний үер буюу Кайфэнгийн үер бол Кайфэн, Сюйжоу мужуудад голчлон нөлөөлсөн хүний ​​гараар бүтсэн гамшиг юм.Кайфэн хот нь Шар мөрний өмнөд эрэгт оршдог бөгөөд түүхийн туршид үерийн гамшигт өртөмтгий байдаг.Мин гүрний эхэн үед тус хот 1375, 1384, 1390, 1410, 1416 онуудад их хэмжээний үерийн голомт болж байсан. 15-р зууны дунд үе гэхэд Мин улс үерийн хамгаалалтын системийг сэргээн засварлаж дуусч, ерөнхий захиргаатай хамтран ажиллуулж байжээ. зуу гаруй жилийн амжилт.Гэвч 1642 оны үер бол байгалийнх биш, харин Ли Зичэн тэргүүтэй тариачдын босогчдод үерийн усыг ашиглахын тулд хотыг зургаан сарын турш бүслэхэд хүргэнэ гэсэн итгэл найдвараар Мин хотын захирагч удирдсан. босогчдыг үерт автах гэж оролдсон боловч ус Кайфэнг устгасан.378,000 оршин суугчийн 300,000 гаруй нь үер болон өлсгөлөн, тахал зэрэг захын гамшигт өртөж амь үрэгджээ.Хэрэв байгалийн гамшиг гэж тооцвол энэ нь түүхэн дэх хамгийн их үхлийн үерийн нэг болно.Энэхүү гамшгийн дараа хотыг 1662 он хүртэл эзэнгүй орхиж, Чин гүрний Канси хааны удирдлага дор сэргээн босгожээ.

Бээжинг алдаж, эзэн хаан нас барсан ч Мин улсын эрх мэдэл бүрэн сүйрсэнгүй.Нанжин, Фүжянь, Гуандун, Шаньси, Юньнань зэрэг нь Мин улсын эсэргүүцлийн түшиц газар байв.Гэсэн хэдий ч Мин улсын хаан ширээг нэр дэвшүүлэгчид хэд хэдэн байсан бөгөөд тэдний хүч хуваагджээ.1644 оноос хойш Хятадын өмнөд хэсэгт тархсан Мин улсын эдгээр үлдэгдлийг 19-р зууны түүхчид хамтдаа Өмнөд Мин гэж нэрлэжээ.Эсэргүүцлийн тулгуур бүрийг 1662 он хүртэл Чин улс тус тусад нь бут цохиж, Өмнөд Мин улсын сүүлчийн хаан Юнли хаан Жу Юланг баривчлан цаазалжээ.Мин улс ялагдсан хэдий ч жижиг үнэнч хөдөлгөөнүүд Бүгд Найрамдах Хятад улсыг тунхаглах хүртэл үргэлжилсэн.