ការបះបោរសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម

ជាពិសេសបន្ទាប់ពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1550 ជាមួយនឹងការកើនឡើងនៃការគៀបសង្កត់ដោយអភិបាលមូលដ្ឋាន និងការយកពន្ធថ្មី និងខ្ពស់ ឧប្បត្តិហេតុតិចតួចបានចាប់ផ្តើមកើតឡើងជាមួយនឹងការកើនឡើងប្រេកង់។បន្ទាប់ពីការចាប់ផ្តើមនៃសង្រ្គាមជាមួយ ពែរ្ស ជាពិសេសក្រោយឆ្នាំ 1584 Janissaries បានចាប់ផ្តើមរឹបអូសយកដីរបស់កសិករដើម្បីជំរិតទារប្រាក់ ហើយថែមទាំងឱ្យខ្ចីប្រាក់ជាមួយនឹងអត្រាការប្រាក់ខ្ពស់ផងដែរ ដែលធ្វើឱ្យចំណូលពន្ធរបស់រដ្ឋធ្លាក់ចុះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។នៅឆ្នាំ 1598 មេដឹកនាំ sekban Karayazıcı Abdülhalim បានបង្រួបបង្រួមក្រុមដែលមិនពេញចិត្តនៅក្នុង Anatolia Eyalet ហើយបានបង្កើតមូលដ្ឋាននៃអំណាចនៅ Sivas និង Dulkadir ជាកន្លែងដែលគាត់អាចបង្ខំទីក្រុងនានាឱ្យគោរពដល់គាត់។^[11] គាត់ត្រូវបានផ្តល់ជូនអភិបាលក្រុងÇorum ប៉ុន្តែបានបដិសេធការប្រកាសនេះ ហើយនៅពេលដែលកងកម្លាំងអូតូម៉ង់ត្រូវបានបញ្ជូនមកប្រឆាំងនឹងពួកគេ គាត់បានដកថយជាមួយកងកម្លាំងរបស់គាត់ទៅកាន់ទីក្រុង Urfa ដោយស្វែងរកការជ្រកកោននៅក្នុងប្រាសាទដែលមានកំពែងរឹងមាំ ដែលបានក្លាយជាចំណុចកណ្តាលនៃការតស៊ូអស់រយៈពេល 18 ខែ។ដោយការភ័យខ្លាចថាកងកម្លាំងរបស់គាត់នឹងបះបោរប្រឆាំងនឹងគាត់គាត់បានចាកចេញពីប្រាសាទត្រូវបានកម្ចាត់ដោយកងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលហើយបានស្លាប់បន្តិចក្រោយមកនៅឆ្នាំ 1602 ដោយសារមូលហេតុធម្មជាតិ។បងប្រុសរបស់គាត់ឈ្មោះ Deli Hasan បន្ទាប់មកបានដណ្តើមយក Kutahya នៅភាគខាងលិច Anatolia ប៉ុន្តែក្រោយមកគាត់និងអ្នកដើរតាមរបស់គាត់ត្រូវបានឈ្នះដោយជំនួយពីអភិបាល។^[11]ការបះបោរ Celali គឺជាការបះបោរជាបន្តបន្ទាប់នៅអាណាតូលីនៃកងទ័ពមិនទៀងទាត់ដែលដឹកនាំដោយមេចោរ និងមន្ត្រីខេត្តដែលគេស្គាល់ថាជា celalî ^[11] ប្រឆាំងនឹងអំណាចនៃចក្រភពអូតូម៉ង់នៅចុងសតវត្សទី 16 និងដើមដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សទី 17 ។ការបះបោរដំបូងគេហៅថាបែបនេះបានកើតឡើងនៅឆ្នាំ 1519 ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ស៊ុលតង់សេលីមទី 1 នៅជិត Tokat ក្រោមការដឹកនាំរបស់ Celâl ដែលជាគ្រូអធិប្បាយ Alevi ។ឈ្មោះរបស់ Celâl ក្រោយមកត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយប្រវត្តិសាស្ត្រអូតូម៉ង់ ជាពាក្យទូទៅសម្រាប់ក្រុមបះបោរនៅអាណាតូលៀ ដែលភាគច្រើនមិនមានទំនាក់ទំនងជាក់លាក់ជាមួយ Celâl ដើមឡើយ។ដូចដែលវាត្រូវបានប្រើដោយអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ត "ការបះបោរ Celali" សំដៅជាចម្បងទៅនឹងសកម្មភាពរបស់ចោរប្លន់និងពួកមេទ័ពនៅអាណាតូលីពីគ។1590 ដល់ 1610 ជាមួយនឹងរលកទីពីរនៃសកម្មភាព Celali លើកនេះដឹកនាំដោយអភិបាលខេត្តបះបោរជាជាងមេក្រុមចោរ ដែលមានរយៈពេលពីឆ្នាំ 1622 រហូតដល់ការបង្ក្រាបការបះបោររបស់ Abaza Hasan Pasha ក្នុងឆ្នាំ 1659។ ការបះបោរទាំងនេះគឺជាការបះបោរដ៏ធំបំផុត និងយូរអង្វែងបំផុតនៅក្នុង ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃចក្រភពអូតូម៉ង់។ការបះបោរសំខាន់ៗពាក់ព័ន្ធនឹងសេកបាន (កងទ័ពមិនទៀងទាត់នៃទាហានជើងទឹក) និងស៊ីប៉ាហ៊ីស (ទាហានទ័ពសេះដែលរក្សាដោយជំនួយដី)។ការបះបោរមិនមែនជាការប៉ុនប៉ងដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលអូតូម៉ង់ទេ ប៉ុន្តែជាប្រតិកម្មចំពោះវិបត្តិសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចដែលកើតចេញពីកត្តាមួយចំនួន៖ សម្ពាធប្រជាសាស្រ្តបន្ទាប់ពីរយៈពេលនៃកំណើនប្រជាជនដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកក្នុងកំឡុងសតវត្សទី 16 ភាពលំបាកខាងអាកាសធាតុដែលទាក់ទងនឹងយុគសម័យទឹកកកតូច។ ការ​ធ្លាក់​ថ្លៃ​រូបិយប័ណ្ណ និង​ការ​ចល័ត​ទ័ព​សេកបាន​រាប់​ពាន់​នាក់​សម្រាប់​កងទ័ព​អូតូម៉ង់​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​សង្គ្រាម​ជាមួយ​នឹង​ក្រុម Habsburgs និង Safavids ដែល​បាន​ងាក​ទៅ​ប្រើ​អំពើ​ចោរកម្ម​នៅ​ពេល​ត្រូវ​បាន​កម្ទេច។មេដឹកនាំ Celali តែងតែស្វែងរកមិនលើសពីការតែងតាំងអភិបាលខេត្តនៅក្នុងចក្រភព ខណៈដែលអ្នកផ្សេងទៀតបានប្រយុទ្ធដើម្បីបុព្វហេតុនយោបាយជាក់លាក់ ដូចជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ Abaza Mehmed Pasha ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល Janissary ដែលបានបង្កើតឡើងបន្ទាប់ពីការចុះបញ្ជីរបស់ Osman II ក្នុងឆ្នាំ 1622 ឬ Abaza Hasan Pasha's បំណងចង់ផ្តួលរំលំរាជវាំងធំKöprülü Mehmed Pasha ។មេដឹកនាំអូតូម៉ង់បានយល់ពីមូលហេតុដែលពួកឧទ្ទាម Celali ធ្វើការទាមទារ ដូច្នេះពួកគេបានផ្តល់ការងាររដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនដល់មេដឹកនាំ Celali ដើម្បីបញ្ឈប់ការបះបោរ និងធ្វើឱ្យពួកគេជាផ្នែកមួយនៃប្រព័ន្ធ។កងទ័ពអូតូម៉ង់បានប្រើកម្លាំងដើម្បីកម្ចាត់អ្នកដែលមិនមានការងារធ្វើ ហើយបន្តការប្រយុទ្ធ។ការបះបោរ Celali បានបញ្ចប់នៅពេលដែលមេដឹកនាំដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃប្រព័ន្ធអូតូម៉ង់ ហើយអ្នកដែលខ្សោយជាងត្រូវបានកម្ចាត់ដោយកងទ័ពអូតូម៉ង់។Janissaries និងអតីតពួកឧទ្ទាមដែលបានចូលរួមជាមួយ Ottoman បានប្រយុទ្ធដើម្បីរក្សាការងាររដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់ពួកគេ។