Փարիզի պատմություն

Մ.թ.ա. 250-ից 225 թվականներին, երկաթի դարաշրջանում, Սենի ափին բնակություն հաստատեցին կելտական ​​սենոնների ենթազգի Փարիզիները։2-րդ դարի սկզբին նրանք կառուցեցին մի օպիդում, պարսպապատ բերդ, որի գտնվելու վայրը վիճելի է։Հնարավոր է՝ այն եղել է Իլ դե լա Սիտեում, որտեղ կարևոր առևտրային ճանապարհի կամուրջներն անցնում էին Սենով։

Գալլական պատերազմների մասին իր պատմվածքում Հուլիոս Կեսարը դիմում է Լուկոտեցիայում գտնվող գալլերի առաջնորդների ժողովին՝ խնդրելով նրանց աջակցությունը:Զգուշանալով հռոմեացիներից՝ փարիզեցիները քաղաքավարությամբ լսեցին Կեսարին, առաջարկեցին մի քանի հեծելազոր տրամադրել, բայց գաղտնի դաշինք կազմեցին գալլական մյուս ցեղերի հետ՝ Վերցինգետորիքսի գլխավորությամբ և ապստամբություն սկսեցին հռոմեացիների դեմ մ.թ.ա. 52-ի հունվարին։Մեկ տարի անց Փարիզցիները պարտվում են հռոմեացի գեներալ Տիտուս Լաբիենուսից Լուտետիայի ճակատամարտում։Սենայի ձախ ափին հիմնադրվել է գալլո-հռոմեական կայազորային քաղաք, որը կոչվում է Լուտետիա։Հռոմեացիները կառուցեցին բոլորովին նոր քաղաք՝ որպես իրենց զինվորների հենակետ, իսկ գալլական օգնականները մտադիր էին հետևել ապստամբ գավառին:Նոր քաղաքը կոչվում էր Lutetia կամ «Lutetia Parisiorum» («Parisii-ի Lutèce»):Անունը հավանաբար առաջացել է լատիներեն luta բառից, որը նշանակում է ցեխ կամ ճահիճ Կեսարը նկարագրել էր մեծ ճահիճը կամ Մարիսը Սենայի աջ ափին։Քաղաքի մեծ մասը գտնվում էր Սենի ձախ ափին, որն ավելի բարձր էր և ավելի քիչ հեղեղումների ենթակա։Այն կառուցվել է ըստ ավանդական հռոմեական քաղաքի նախագծման հյուսիս-հարավ առանցքի երկայնքով:Ձախ ափին հռոմեական գլխավոր փողոցը հետևում էր ժամանակակից Սեն-Ժակ փողոցի երթուղուն:Այն հատեց Սենը և անցավ Իլ դե լա Սիտե երկու փայտե կամուրջներով՝ «Փեթիթ Պոնտ» և «Գրանդ Պոնտ» (այսօրվա Նոտր-Դամ Պոնտ):Քաղաքի նավահանգիստը, որտեղ նավահանգիստ էին նավակները, գտնվում էր կղզու վրա, որտեղ այսօր գտնվում է Աստվածամոր տաճարը:Աջ ափին այն հետևում էր ժամանակակից Սեն-Մարտեն փողոցին։Ձախ ափին կարդոն հատում էր ոչ այնքան կարևոր արևելք-արևմուտք դեկումանուսը, այսօրվա Կուխաս, Սուֆլոտ և Էկոլ փողոցները:

Քրիստոնեությունը Փարիզ է մտցվել 3-րդ դարի կեսերին։Ավանդույթի համաձայն, այն բերել է Փարիզի եպիսկոպոս Սեն Դենիսը, ով ևս երկուսի՝ Ռուստիկի և Էլյութերի հետ միասին ձերբակալվել է հռոմեական պրեֆեկտ Ֆեսսենիուսի կողմից։Երբ նա հրաժարվեց հրաժարվել իր հավատքից, նրան գլխատեցին Մերկուրի լեռան վրա:Ավանդույթի համաձայն՝ Սենթ Դենիսը վերցրեց գլուխը և տարավ Վիկուս Կատուլիակուսի գաղտնի քրիստոնեական գերեզմանատուն մոտ վեց մղոն հեռավորության վրա։Լեգենդի մեկ այլ տարբերակ ասում է, որ մի հավատացյալ քրիստոնյա կին՝ Կատուլան, գիշերը եկել է մահապատժի վայր և նրա աճյունը տարել գերեզմանատուն:Այն բլուրը, որտեղ նա մահապատժի ենթարկվեց՝ Մերկուրի լեռը, հետագայում դարձավ նահատակների լեռ («Mons Martyrum»), ի վերջո՝ Մոնմարտր։Սուրբ Դենիսի գերեզմանի տեղում կառուցվել է եկեղեցի, որը հետագայում դարձել է Սեն-Դենի բազիլիկա։4-րդ դարում քաղաքն ունեցավ իր առաջին ճանաչված եպիսկոպոս Վիկտորինոսը (346 մ.թ.)։392 թվականին այն ուներ տաճար։

Հռոմեական կայսրության աստիճանական փլուզումը 5-րդ դարի գերմանացիների աճող արշավանքների պատճառով քաղաքը անկման շրջանի մեջ գցեց։451 թվականին քաղաքին սպառնում էր Հունի Աթիլա բանակը, որը թալանել էր Թրեվսը, Մեցը և Ռեյմսը։Փարիզցիները ծրագրում էին լքել քաղաքը, սակայն Սեն Ժնևիևը (422–502) համոզեց դիմադրել։Ատիլան շրջանցել է Փարիզը և հարձակվել Օռլեանի վրա։461-ին քաղաքը կրկին վտանգված է Սալիական ֆրանկների կողմից՝ Չիլդերիկ I-ի (436–481) գլխավորությամբ։Քաղաքի պաշարումը տևեց տասը տարի։Հերթական անգամ Ժենևիվը կազմակերպեց պաշտպանությունը։Նա փրկեց քաղաքը՝ տասնմեկ նավերից բաղկացած նավատորմի վրա Բրիից և Շամպայնից ցորեն բերելով քաղցած քաղաք:486 թվականին Ֆրանկների թագավոր Կլովիս I-ը բանակցում է Սենտ Ժենևիի հետ՝ Փարիզը ենթարկվելու իր իշխանությանը։Սեն Ժնևիեի հուղարկավորությունը ձախ ափին գտնվող բլրի վերևում, որն այժմ կրում է նրա անունը:Այդ վայրում կառուցվել և օծվել է 520 թվականի դեկտեմբերի 24-ին բազիլիկա՝ Basilique des Saints Apôtres-ը: Հետագայում այն ​​դառնում է Սեն-Ժնևիևի բազիլիկան, որը Ֆրանսիական հեղափոխությունից հետո դառնում է Պանթեոն:Նրա մահից անմիջապես հետո նա դարձավ Փարիզի հովանավոր սուրբը:

Ֆրանկները՝ գերմաներեն խոսող ցեղը, տեղափոխվեցին հյուսիսային Գալիա, քանի որ հռոմեական ազդեցությունը նվազում էր։Ֆրանկ առաջնորդները ենթարկվել են Հռոմի ազդեցությանը, ոմանք նույնիսկ կռվել են Հռոմի հետ՝ հաղթելու Աթիլլա Հունին:481 թվականին Չիլդերիկի որդին՝ Կլովիս I-ը, ընդամենը տասնվեց տարեկան, դարձավ ֆրանկների նոր տիրակալը։486 թվականին նա ջախջախեց հռոմեական վերջին բանակներին, դարձավ ամբողջ Գալիայի տիրակալը Լուարա գետից հյուսիս և մտավ Փարիզ։Բուրգունդների դեմ կարևոր ճակատամարտից առաջ նա երդվեց ընդունել կաթոլիկություն, եթե հաղթի։Նա հաղթեց ճակատամարտում և քրիստոնեություն ընդունեց իր կնոջ՝ Կլոտիլդայի կողմից և մկրտվեց Ռեյմսում 496 թվականին։Նա չէր մերժում հեթանոս աստվածներին և նրանց առասպելներն ու ծեսերը:Կլովիսը օգնեց վեստգոթներին դուրս մղել Գալիայից։Նա թագավոր էր առանց հիմնական կապիտալի և առանց իր շրջապատից դուրս կենտրոնական կառավարման:Որոշելով թաղվել Փարիզում՝ Կլովիսը քաղաքին խորհրդանշական կշիռ տվեց։Երբ 511 թվականին նրա մահից 50 տարի անց նրա թոռները բաժանեցին թագավորական իշխանությունը, Փարիզը պահպանվեց որպես համատեղ սեփականություն և դինաստիայի ֆիքսված խորհրդանիշ:

9-րդ դարում քաղաքը բազմիցս ենթարկվել է վիկինգների հարձակմանը, որոնք վիկինգների նավերի մեծ նավատորմով նավարկել են Սենով։Նրանք փրկագին պահանջեցին և ավերեցին դաշտերը։857 թվականին Բյորն Իրոնսայդը գրեթե ավերեց քաղաքը։885–886-ին նրանք մեկ տարով պաշարեցին Փարիզը և նորից փորձեցին 887-ին և 889-ին, բայց չկարողացան գրավել քաղաքը, քանի որ այն պաշտպանված էր Սենով և Իլ դե լա Սիտեի պարիսպներով։Քաղաքի համար կենսական նշանակություն ունեցող երկու կամուրջները լրացուցիչ պաշտպանված էին երկու հսկայական քարե ամրոցներով՝ աջ ափին գտնվող Grand Châtelet-ը և ձախ ափին գտնվող «Petit Châtelet»-ը, որը կառուցվել է Փարիզի եպիսկոպոսի Ժոսելինի նախաձեռնությամբ:Grand Châtelet-ն իր անունը տվել է նույն տեղում գտնվող ժամանակակից Place du Châtelet-ին:

978 թվականի աշնանը Փարիզը պաշարվեց կայսր Օտտոն II-ի կողմից 978–980 թվականների ֆրանս- գերմանական պատերազմի ժամանակ։10-րդ դարի վերջում իշխանության եկավ թագավորների նոր դինաստիան՝ Կապետյանները, որը հիմնադրել էր Հյու Կապետը 987 թվականին։Թեև նրանք քիչ ժամանակ անցկացրին քաղաքում, նրանք վերականգնեցին թագավորական պալատը Իլ դե լա Սիտեում և կառուցեցին եկեղեցի, որտեղ այսօր գտնվում է Սենտ-Շապելլը։Բարեկեցությունը աստիճանաբար վերադարձավ քաղաք, և Աջ ափը սկսեց բնակեցվել:Ձախ ափին Կապետյանները հիմնեցին կարևոր վանք՝ Սեն Ժերմեն-դե-Պրե աբբայությունը։Նրա եկեղեցին վերակառուցվել է 11-րդ դարում։Իր համբավը վանքը պարտական ​​է իր կրթաթոշակին և լուսավորված ձեռագրերին։

Կրոնական ճարտարապետության ծաղկումը Փարիզում հիմնականում եղել է Սյուգերի՝ 1122–1151 թվականներին Սեն-Դենիի վանահայր և Լյուդովիկոս VI և Լյուդովիկոս VII թագավորների խորհրդականի աշխատանքը։Նա վերակառուցեց Սեն Դենիի հին Կարոլինգյան բազիլիկայի ճակատը, բաժանելով այն երեք հորիզոնական մակարդակների և երեք ուղղահայաց հատվածների՝ խորհրդանշելով Սուրբ Երրորդությունը :Այնուհետև 1140-1144 թվականներին նա վերակառուցել է եկեղեցու հետևի մասը վիտրաժների վեհ ու դրամատիկ պատով, որը ողողել է եկեղեցին լույսով:Այս ոճը, որը հետագայում կոչվեց գոթական, կրկնօրինակվեց փարիզյան այլ եկեղեցիների կողմից՝ Սեն-Մարտեն-դե-Շամպի եկեղեցիները, Սեն-Պիեռ դե Մոնմարտրը և Սեն-Ժերմեն-դե-Պրեը և արագ տարածվեցին Անգլիայում և Գերմանիայում:

1150 թվականին Փարիզի ապագա համալսարանը ուսանող-ուսուցչական կորպորացիա էր, որը գործում էր որպես Աստվածամոր տաճարի դպրոցի հավելված:Դրա մասին ամենավաղ պատմական հիշատակումը հայտնաբերվում է Մեթյու Պարիսի հղումով իր իսկ ուսուցչի (Սենտ Ալբանսի վանահայր) ուսումնասիրություններին և այնտեղ «ընտրված վարպետների ընկերակցությանը» ընդունելու մասին մոտ 1170 թվականին, և հայտնի է, որ. Lotario dei Conti di Segni-ն՝ ապագա Իննոկենտիոս III Պապը, ուսումն ավարտեց այնտեղ 1182 թվականին 21 տարեկան հասակում։Կորպորացիան պաշտոնապես ճանաչվել է որպես «Universitas» 1200 թ. թագավոր Ֆիլիպ-Օգյուստի հրամանագրով. դրանում, ի թիվս այլ հարմարությունների, որոնք տրվել են ապագա ուսանողներին, նա թույլ է տվել կորպորացիային գործել եկեղեցական օրենքով, որը կառավարվելու է երեցների կողմից: Նոտր-Դամ տաճարի դպրոցը և բոլոր նրանց, ովքեր այնտեղ ավարտում են դասընթացները, հավաստիացրել են, որ նրանց կտրվի դիպլոմ:Համալսարանն ուներ չորս ֆակուլտետ՝ արվեստի, բժշկության, իրավագիտության և աստվածաբանության։Արվեստի ֆակուլտետը վարկանիշով ամենացածրն էր, բայց նաև ամենամեծը, քանի որ ուսանողները պետք է ավարտեին այնտեղ, որպեսզի ընդունվեին բարձրագույն ֆակուլտետներից մեկը։Ուսանողները բաժանվեցին չորս ազգերի՝ ըստ լեզվի կամ տարածաշրջանային ծագման՝ Ֆրանսիա, Նորմանդիա, Պիկարդիա և Անգլիա:Վերջինը հայտնի դարձավ որպես ալմանյան (գերմանական) ազգ:Յուրաքանչյուր ազգի համար հավաքագրումն ավելի լայն էր, քան կարող էին ենթադրել անունները. անգլի-գերմանական ազգը ներառում էր ուսանողներ Սկանդինավիայից և Արևելյան Եվրոպայից:Փարիզի համալսարանի պրոֆեսորադասախոսական և ազգային համակարգը (Բոլոնիայի համալսարանի հետ միասին) օրինակելի դարձավ հետագա միջնադարյան համալսարանների համար։Եկեղեցու կառավարման ներքո ուսանողները հագնում էին պատմուճաններ և սափրում էին իրենց գլխի գագաթները, որպեսզի ցույց տա, որ նրանք եկեղեցու պաշտպանության տակ են:Ուսանողները հետևում էին Եկեղեցու կանոններին և օրենքներին և չէին ենթարկվում թագավորի օրենքներին կամ դատարաններին:Սա խնդիրներ առաջացրեց Փարիզի համար, քանի որ ուսանողները մոլեգնում էին, և նրա պաշտոնյան ստիպված էր դիմել եկեղեցու դատարան՝ արդարության համար:Աշակերտները հաճախ շատ երիտասարդ էին, դպրոց էին մտնում 13 կամ 14 տարեկանում և մնում վեցից 12 տարի:

12-րդ դարի սկզբին Կապետյան դինաստիայի ֆրանսիական թագավորները վերահսկում էին Փարիզը և շրջակայքը, բայց նրանք ամեն ինչ արեցին Փարիզը որպես Ֆրանսիայի քաղաքական, տնտեսական, կրոնական և մշակութային մայրաքաղաք կառուցելու համար:Քաղաքի թաղամասերի տարբերակիչ բնավորությունը շարունակեց ի հայտ գալ այս պահին:Île de la Cité-ն թագավորական պալատի վայրն էր, և Փարիզի Աստվածամոր տաճարի նոր տաճարի շինարարությունը սկսվեց 1163 թվականին։Ձախ ափը (Սենից հարավ) եղել է Փարիզի նոր համալսարանը, որը հիմնվել է եկեղեցու և թագավորական արքունիքի կողմից՝ աստվածաբանության, մաթեմատիկայի և իրավունքի բնագավառներում գիտնականներ պատրաստելու համար, և Փարիզի երկու մեծ վանքերը՝ Սեն Ժերմենի աբբայությունը։ des-Prés և Saint Geneviève աբբայությունը:Աջ ափը (Սենից հյուսիս) դարձավ առևտրի և ֆինանսների կենտրոն, որտեղ գտնվում էին նավահանգիստը, կենտրոնական շուկան, արհեստանոցները և վաճառականների տները։Ստեղծվեց առևտրականների միություն՝ Hanse parisienne-ը, որը արագորեն դարձավ հզոր ուժ քաղաքի գործերի մեջ։

Միջնադարի սկզբին թագավորական նստավայրը գտնվում էր Իլ դե լա Սիտեում։1190-1202 թվականներին թագավոր Ֆիլիպ II-ը կառուցեց Լուվրի հսկայական ամրոցը, որը նախատեսված էր պաշտպանելու Աջ ափը Նորմանդիայից անգլիական հարձակումից:Ամրացված ամրոցը 72 x 78 մետր մեծ ուղղանկյուն էր, չորս աշտարակներով և շրջապատված խրամով:Կենտրոնում երեսուն մետր բարձրությամբ շրջանաձև աշտարակ էր։Հիմնադրամներն այսօր կարելի է տեսնել Լուվրի թանգարանի նկուղում։

1231 թվականին սկսվում է Լե Մարեի ճահիճների չորացումը։1240 թվականին Տաճարական ասպետները Փարիզի պատերից անմիջապես դուրս՝ Մարեի հյուսիսային մասում, կառուցեցին ամրացված եկեղեցի։Տաճարը այս թաղամասը վերածեց գրավիչ տարածքի, որը հայտնի դարձավ որպես Տաճարի թաղամաս, և մոտակայքում կառուցվեցին բազմաթիվ կրոնական հաստատություններ. որպես Sainte-Catherine-du-Val-des-Écoliers եկեղեցի:

Փարիզի եկեղեցիների զանգերի ղողանջն առաջին անգամ կարգավորվում է ժամացույցներով, որպեսզի բոլորը հնչեն մոտավորապես նույն ժամին։Օրվա ժամը դառնում է քաղաքի աշխատանքը և կյանքը կարգավորելու կարևոր հատկանիշ։

Դրամափոխները հաստատվում են Grand Pont-ում, որը հայտնի է դառնում որպես Pont-au-Change:Pont au Change անունը կրող մի քանի կամուրջներ են կանգնած այս կայքում:Այն իր անունը պարտական ​​է ոսկեգործներին և դրամափոխներին, ովքեր իրենց խանութները տեղադրել էին 12-րդ դարում կամրջի ավելի վաղ տարբերակի վրա:Ներկայիս կամուրջը կառուցվել է 1858-1860 թվականներին՝ Նապոլեոն III-ի օրոք և կրում է նրա կայսերական տարբերանշանները։

Սև մահը կամ բուբոնիկ ժանտախտը հոշոտում է Փարիզը:1349 թվականի մայիսին այն այնքան է դառնում, որ թագավորական խորհուրդը փախչում է քաղաքից։

Ֆրանսիայի դեմ Հենրի V-ի պատերազմների պատճառով Փարիզը 1420-1436 թվականներին ընկավ անգլիացիների ձեռքը, նույնիսկ մանուկ Հենրիխ VI-ը թագադրվեց Ֆրանսիայի թագավոր 1431 թվականին: Երբ անգլիացիները հեռացան Փարիզից 1436 թվականին, Չարլզ VII-ը վերջապես կարողացավ վերադարձ.Նրա թագավորության մայրաքաղաքի շատ շրջաններ ավերակ էին, և նրա հարյուր հազար բնակիչներ՝ բնակչության կեսը, լքել էին քաղաքը։

Մի շարք հաղթանակներից հետո Կարլ VII-ի բանակը շրջապատում է Փարիզը։Չարլզ VII-ը համաներում է խոստանում փարիզեցիներին, ովքեր աջակցում էին բուրգունդացիներին և անգլիացիներին։Քաղաքի ներսում ապստամբություն տեղի ունեցավ անգլիացիների և բուրգունդների դեմ։Չարլզ VII-ը վերադառնում է Փարիզ 1437 թվականի նոյեմբերի 12-ին, բայց մնում է ընդամենը երեք շաբաթ:Նա տեղափոխում է իր նստավայրը և դատարանը Լուարի հովտի դղյակ։Հետագա միապետները նախընտրեցին ապրել Լուարի հովտում և այցելել Փարիզ միայն հատուկ առիթներով:

Առաջին Cluny հյուրանոցը կառուցվել է այն բանից հետո, երբ Cluny հրամանը ձեռք բերեց Հին ջերմային բաղնիքները 1340 թվականին: Այն կառուցել է Պիեռ դե Շասլուսը:Կառույցը վերակառուցվել է Ժակ դ'Ամբուազի կողմից, վանահայր Կլունի 1485–1510 թթ.այն համատեղում է գոթական և վերածննդի տարրերը:Շենքն ինքնին միջնադարյան Փարիզի քաղաքացիական ճարտարապետության հազվագյուտ օրինակ է:

1500 թվականին Փարիզը վերականգնեց իր նախկին բարգավաճումը, և բնակչությունը հասավ 250000-ի։Ֆրանսիայի յուրաքանչյուր նոր թագավոր իր մայրաքաղաքը զարդարելու համար ավելացնում էր շենքեր, կամուրջներ և շատրվաններ, որոնց մեծ մասը Իտալիայից ներմուծված նոր Վերածննդի ոճով:Թագավոր Լյուդովիկոս XII-ը հազվադեպ էր այցելում Փարիզ, բայց նա վերակառուցեց հին փայտե Նոտր Դամը, որը փլուզվել էր 1499 թվականի հոկտեմբերի 25-ին: Նոր կամուրջը, որը բացվել էր 1512 թվականին, պատրաստված էր հարթ քարից, սալարկված քարով և երեսպատված վաթսունութ տներով: և խանութներ։1533 թվականի հուլիսի 15-ին Ֆրանցիսկոս I թագավորը դրեց Փարիզի քաղաքապետարանի առաջին Hôtel de Ville-ի հիմնաքարը։Այն նախագծվել է իր սիրելի իտալացի ճարտարապետ Դոմենիկո դա Կորտոնայի կողմից, ով նաև թագավորի համար նախագծել է Լուարի հովտում գտնվող Chateau de Chambord-ը։Hôtel de Ville-ն ավարտվել է միայն 1628 թվականին: Կորտոնան նաև նախագծել է Փարիզի առաջին Վերածննդի եկեղեցին՝ Սեն-Էուստաչ եկեղեցին (1532), ծածկելով գոթական կառույցը վերածննդի շքեղ դետալներով և դեկորացիաներով:Վերածննդի առաջին տունը Փարիզում եղել է «Հոթել Կարնավալե» հյուրանոցը, որը սկսվել է 1545 թվականին: Այն կառուցվել է Grand Ferrare-ի՝ Ֆոնտենբլոյում գտնվող առանձնատան օրինակով, որը նախագծել է իտալացի ճարտարապետ Սեբաստիանո Սերլիոն:Այն այժմ Կարնավալետ թանգարանն է։

1534 թվականին Ֆրանցիսկոս I-ը դարձավ Ֆրանսիայի առաջին թագավորը, ով Լուվրը դարձրեց իր նստավայրը.նա քանդեց կենտրոնական հսկա աշտարակը` բաց բակ ստեղծելու համար:Իր գահակալության ավարտին Ֆրանցիսկոսը որոշեց կառուցել նոր թև՝ Վերածննդի դարաշրջանի ճակատով, Ֆիլիպ II թագավորի կողմից կառուցված մեկ թևի փոխարեն։Նոր թեւը նախագծվել է Պիեռ Լեսկոտի կողմից, և այն դարձել է Ֆրանսիայում Վերածննդի դարաշրջանի այլ ֆասադների մոդել։Ֆրանցիսկոսը նաև ամրապնդեց Փարիզի դիրքը՝ որպես ուսման և կրթաթոշակի կենտրոն։1500 թվականին Փարիզում կար յոթանասունհինգ տպարան, որը զիջում էր միայն Վենետիկին, իսկ ավելի ուշ՝ 16-րդ դարում, Փարիզը ավելի շատ գրքեր է թողարկել, քան ցանկացած այլ եվրոպական քաղաք։1530 թվականին Ֆրանցիսկոսը Փարիզի համալսարանում ստեղծեց նոր ֆակուլտետ՝ եբրայերեն, հունարեն և մաթեմատիկա դասավանդելու առաքելությամբ:Այն դարձավ քոլեջ դե Ֆրանս։

Ֆրանցիսկոս I-ը մահացավ 1547 թվականին, իսկ նրա որդին՝ Հենրի II-ը, շարունակեց զարդարել Փարիզը ֆրանսիական Վերածննդի ոճով. քաղաքի ամենալավ Վերածննդի շատրվանը՝ Fontaine des Innocents-ը, կառուցվել է՝ նշելու Հենրիի պաշտոնական մուտքը Փարիզ 1549 թվականին: Հենրի II-ը: Նաև ավելացրեց Լուվրի նոր թեւը՝ Pavillon du Roi-ը, հարավում՝ Սենա գետի երկայնքով:Այս նոր թևի առաջին հարկում էր թագավորի ննջասենյակը։Նա նաև կառուցեց մի շքեղ սրահ՝ հանդիսությունների և հանդիսությունների համար՝ Salle des Cariatides, Լեսկոտի թևում։Նա նաև սկսեց նոր պատի կառուցումը աճող քաղաքի շուրջը, որը ավարտված չէր մինչև Լյուդովիկոս XIII-ի թագավորությունը։

Հենրի II-ը մահացավ 1559 թվականի հուլիսի 10-ին Հոթել դե Տուրնելի իր նստավայրում վազելիս ստացած վերքերից:Նրա այրին՝ Եկատերինա դե Մեդիչիսին, 1563 թվականին քանդեցին հին նստավայրը։ 1612 թվականին սկսվեց Վոսժ հրապարակի շինարարությունը՝ Փարիզի ամենահին պլանավորված հրապարակներից մեկը։1564-ից 1572 թվականներին նա կառուցել է թագավորական նոր նստավայր՝ Սենին ուղղահայաց Թյուիլերի պալատը, քաղաքի շրջակայքում կառուցված Չարլզ V-ի պատից անմիջապես դուրս։Պալատից արևմուտք նա ստեղծել է իտալական ոճով մեծ այգի՝ Jardin des Tuileries:Նա հանկարծակի լքեց պալատը 1574 թվականին՝ աստղագուշակի մարգարեության պատճառով, որ մահանալու է Սեն-Ժերմեն կամ Սեն Ժերմեն-լ'Օքսերուա եկեղեցու մոտ:Նա սկսեց նոր պալատ կառուցել դե Վիարմես փողոցում՝ Լես Հալեսի մոտ, բայց այն այդպես էլ չավարտվեց, և մնում էր միայն մեկ սյուն:

16-րդ դարի երկրորդ մասը Փարիզում հիմնականում գերակշռում էր այն, ինչը հայտնի դարձավ որպես Ֆրանսիական կրոնական պատերազմներ (1562–1598):1520-ական թվականներին Մարտին Լյութերի գրվածքները սկսեցին շրջանառվել քաղաքում, և կալվինիզմ անունով հայտնի վարդապետությունները գրավեցին բազմաթիվ հետևորդների, հատկապես ֆրանսիական բարձր խավերի շրջանում։Սորբոնը և Փարիզի համալսարանը՝ կաթոլիկ ուղղափառության հիմնական ամրոցները, կատաղի հարձակվեցին բողոքական և հումանիստական ​​ուսմունքների վրա։Գիտնական Էթյեն Դոլետին այրել են խարույկի վրա իր գրքերի հետ միասին 1532 թվականին Մաուբերտի տեղում՝ Սորբոնի աստվածաբանության ֆակուլտետի հրամանով.և շատ ուրիշներ հետևեցին, բայց նոր վարդապետությունները շարունակում էին մեծ ժողովրդականություն վայելել:Հենրի II-ին կարճ ժամանակով հաջորդեց Ֆրանցիսկոս II-ը, որը թագավորեց 1559-1560 թվականներին;այնուհետև Չարլզ IX-ի կողմից՝ 1560-1574 թվականներին, ովքեր իրենց մոր՝ Եկատերինա դե Մեդիչիի առաջնորդությամբ, երբեմն փորձում էին հաշտեցնել կաթոլիկներին և բողոքականներին։իսկ այլ ժամանակ՝ դրանք ամբողջությամբ վերացնելու համար։Փարիզը կաթոլիկ լիգայի հենակետն էր։1572թ. օգոստոսի 23–ի լույս 24-ի գիշերը, երբ բազմաթիվ նշանավոր բողոքականներ ամբողջ Ֆրանսիայից Փարիզում էին Անրի Նավարացու՝ ապագա Հենրիխ IV-ի, թագավորական Կարլոս IX-ի քրոջ՝ Մարգարիտ Վալուայի հետ ամուսնության կապակցությամբ։ խորհուրդը որոշեց սպանել բողոքականների առաջնորդներին։Նպատակային սպանությունները արագ վերածվեցին կաթոլիկ ամբոխների կողմից բողոքականների համընդհանուր կոտորածի, որը հայտնի է որպես Սուրբ Բարդուղիմեոսի օրվա ջարդ, և շարունակվեց օգոստոս և սեպտեմբեր ամիսներին՝ Փարիզից տարածվելով դեպի մնացած երկիր:Մոտ երեք հազար բողոքականներ ամբոխների կողմից կոտորվեցին Փարիզի փողոցներում, իսկ հինգից տասը հազարը՝ Ֆրանսիայի այլ վայրերում:

Փարիզը մեծապես տուժել էր կրոնական պատերազմների ժամանակ.փարիզեցիների մեկ երրորդը փախել էր.1600 թվականին բնակչությունը կազմում էր 300000 մարդ։ Շատ տներ ավերվեցին, իսկ Լուվրի, Հոթել դե Վիլլի և Թյուիլերի պալատի մեծ նախագծերը անավարտ մնացին։Հենրին սկսեց մի շարք խոշոր նոր նախագծեր՝ բարելավելու քաղաքի գործունեությունը և արտաքին տեսքը և փարիզցիներին իր կողմը գրավելու համար:Հենրիխ IV-ի փարիզյան շինարարական նախագծերը ղեկավարում էր նրա շենքերի ուժեղ տեսուչը՝ բողոքական և գեներալ Մաքսիմիլիեն դե Բեթունը՝ Սուլիի դուքսը։Հենրիխ IV-ը վերսկսեց Pont Neuf-ի կառուցումը, որը սկսվել էր Հենրի III-ի կողմից 1578 թվականին, սակայն դադարեցվել էր կրոնական պատերազմների ժամանակ։Այն ավարտվել է 1600-1607 թվականներին և եղել է Փարիզի առաջին կամուրջն առանց տների և մայթերով։Կամուրջի մոտ նա կառուցեց La Samaritaine (1602–1608) մեծ պոմպակայան, որն ապահովում էր խմելու ջուր, ինչպես նաև ջուր Լուվրի և Թյուիլերի այգիների այգիների համար։Հենրին և նրա շինարարները նույնպես որոշեցին նորամուծություն ավելացնել Փարիզի քաղաքային պատկերին.երեք նոր բնակելի հրապարակներ՝ իտալական վերածննդի քաղաքների օրինակով:Հենրի II-ի հին թագավորական նստավայրի՝ Hôtel des Tournelles-ի դատարկ տեղում նա կառուցել է նոր էլեգանտ բնակելի հրապարակ՝ շրջապատված աղյուսե տներով և արկադով:Այն կառուցվել է 1605-ից 1612 թվականներին և ստացել Place Royale անվանումը, որը վերանվանվել է Place des Vosges 1800 թվականին: 1607 թվականին նա սկսեց աշխատել նոր բնակելի եռանկյունու վրա՝ Place Dauphine, որը շարված էր երեսուներկու աղյուսով և քարե տներով, մոտ վերջում: Իլ դե լա Սիտե.Երրորդ հրապարակը՝ Place de France-ը, նախատեսված էր հին Տաճարի մոտակայքում, բայց այդպես էլ չկառուցվեց:Place Dauphine-ը Անրիի վերջին նախագիծն էր Փարիզի համար:Հռոմում և Ֆրանսիայում կաթոլիկական հիերարխիայի ավելի եռանդուն խմբակցությունները երբեք չէին ընդունել Հենրիի իշխանությունը, և եղան նրան սպանելու տասնյոթ անհաջող փորձեր։Տասնութերորդ փորձը, 1610 թվականի մայիսի 14-ին, կաթոլիկ ֆանատիկոս Ֆրանսուա Ռավայլակի կողմից, երբ թագավորի կառքը արգելափակված էր դե լա Ֆերոնների փողոցում, հաջողությամբ ավարտվեց։Չորս տարի անց սպանված թագավորի բրոնզե ձիավոր արձանը կանգնեցվեց Իլ դե լա Սիտե արևմտյան կետում նրա կառուցած կամրջի վրա, որը նայում էր դեպի Դոֆին հրապարակ:

Չարլզ IX-ի մահից հետո Հենրի III-ը փորձեց խաղաղ լուծում գտնել, ինչը կաթոլիկ կուսակցության մոտ անվստահություն առաջացրեց նրա նկատմամբ։Թագավորը ստիպված էր փախչել Փարիզից Գուզի դուքսի և նրա ծայրահեղ կաթոլիկ հետևորդների կողմից 1588 թվականի մայիսի 12-ին, այսպես կոչված, Բարիկադների օրը:1589 թվականի օգոստոսի 1-ին Հենրի III-ը սպանվեց դղյակում Սենտ Կլաուդում դոմինիկյան վանական Ժակ Կլեմենի կողմից՝ վերջ դնելով Վալուայի գծին։Փարիզը, Կաթոլիկ լիգայի մյուս քաղաքների հետ միասին, հրաժարվեց ընդունել Հենրի III-ին հաջորդած բողոքական Հենրիխ IV-ի նոր թագավորի իշխանությունը։Հենրին նախ 1590 թվականի մարտի 14-ին Իվրիի ճակատամարտում ջախջախեց գերկաթոլիկ բանակին, այնուհետև անցավ Փարիզի պաշարմանը։Պաշարումը երկար էր և անհաջող.Դրան վերջ տալու համար Հենրիխ IV-ը համաձայնեց ընդունել կաթոլիկություն՝ հայտնի (բայց գուցե ապոկրիֆ) արտահայտությամբ՝ «Փարիզը արժանի է պատարագի»։1594 թվականի մարտի 14-ին Հենրիխ IV-ը մտավ Փարիզ՝ 1594 թվականի փետրվարի 27-ին Շարտրի տաճարում Ֆրանսիայի թագավոր թագադրվելուց հետո։Երբ նա հաստատվեց Փարիզում, Անրին ամեն ինչ արեց՝ քաղաքում խաղաղություն և կարգուկանոն վերահաստատելու և փարիզեցիների հավանությունը շահելու համար։Նա թույլ տվեց բողոքականներին բացել եկեղեցիներ քաղաքի կենտրոնից հեռու, շարունակեց աշխատանքը Պոնտ Նեուֆում և սկսեց նախագծել Վերածննդի ոճով երկու բնակելի հրապարակներ՝ Place Dauphine և Place des Vosges, որոնք կառուցվել էին մինչև 17-րդ դարը։

Լյուդովիկոս XIII-ին մի քանի ամիս պակաս էր իր իններորդ տարեդարձը, երբ սպանեցին նրա հորը:Նրա մայրը՝ Մարի դե Մեդիչին, դարձավ ռեգենտ և նրա անունով կառավարեց Ֆրանսիան։Մարի դե Մեդիչիսը որոշեց իր համար բնակավայր կառուցել՝ Լյուքսեմբուրգյան պալատը, սակավաբնակ ձախ ափին։Այն կառուցվել է 1615-1630 թվականներին և կառուցվել է Ֆլորենցիայի Պիտտի պալատի օրինակով:Նա հանձնարարեց այդ ժամանակաշրջանի ամենահայտնի նկարիչ Պիտեր Պոլ Ռուբենսին, որպեսզի զարդարի ինտերիերը Հենրի IV-ի հետ իր կյանքի հսկայական կտավներով (այժմ ցուցադրվում է Լուվրում):Նա հրամայեց կառուցել մեծ իտալական Վերածննդի այգի իր պալատի շուրջ և հանձնարարեց ֆլորենցիացի շատրվանաստեղծ Թոմազո Ֆրանչինիին ստեղծել Մեդիչի շատրվանը։Ձախ ափում ջուրը սակավ էր, ինչը պատճառներից մեկն էր, որ քաղաքի մի մասն ավելի դանդաղ էր աճել, քան Աջ ափը:Իր այգիների և շատրվանների համար ջուր ապահովելու համար Մարի դե Մեդիչիսը վերակառուցեց Ռունգիսի հին հռոմեական ջրատարը:Հիմնականում ձախ ափին նրա ներկայության և ջրի առկայության շնորհիվ ազնվական ընտանիքները սկսեցին տներ կառուցել ձախ ափին, մի թաղամասում, որը հայտնի դարձավ որպես Ֆոբուր Սեն-Ժերմեն:1616 թվականին նա ստեղծեց Ֆլորենցիայի մեկ այլ հիշեցում աջ ափին.Cours la Reine, երկար ծառերի ստվերածածկ զբոսավայր Սենայի երկայնքով Թյուիլերի այգիներից արևմուտք:Լյուդովիկոս XIII-ը մտավ իր տասնչորսերորդ տարին 1614 թվականին և աքսորեց մորը Լուարի հովտի դղյակ դղյակ։Մարի դե Մեդիչիին հաջողվեց փախչել իր աքսորից դղյակում և հաշտվել որդու հետ:Լուիը փորձեց մի քանի տարբեր կառավարությունների ղեկավարներ, նախքան 1624թ. ապրիլին վերջնականապես ընտրելով իր մոր հովանավորյալ կարդինալ դե Ռիշելյեին: Ռիշելյեն արագ ցույց տվեց իր ռազմական հմտությունները և քաղաքական ինտրիգների շնորհը՝ հաղթելով բողոքականներին Լա Ռոշելում 1628 թվականին և մահապատժի ենթարկելով կամ ուղարկելով: աքսորի մի քանի բարձրաստիճան ազնվականներ, ովքեր վիճարկում էին նրա հեղինակությունը:1630 թվականին Ռիշելյեն իր ուշադրությունը դարձրեց Փարիզի բարեկարգման համար նոր նախագծեր ավարտելու և սկսելու վրա։1614-1635 թվականներին Սենա գետի վրա կառուցվել են չորս նոր կամուրջներ.Pont Marie-ն, Pont de la Tournelle-ը, Pont au Double-ը և Pont Barbier-ը:Սենում գտնվող երկու փոքր կղզիները՝ Իլ Նոտր Դամը և Իլ-օ-Վաշը, որոնք օգտագործվում էին անասունների արածեցման և վառելափայտ պահելու համար, միավորվեցին՝ ստեղծելով Իլ Սեն Լուիսը, որը դարձավ հիանալի հյուրանոցների առանձնահատուկ վայրեր։ փարիզյան ֆինանսիստների.Լյուդովիկոս XIII-ը և Ռիշելյեն շարունակեցին Անրի IV-ի կողմից սկսված Լուվրի նախագծի վերակառուցումը։Հին միջնադարյան ամրոցի կենտրոնում, որտեղ եղել է մեծ կլոր աշտարակը, նա ստեղծել է ներդաշնակ Cour Carrée-ն կամ քառակուսի բակը իր քանդակազարդ ճակատներով։1624 թվականին Ռիշելյեն սկսեց իր համար պալատական ​​նոր նստավայրի կառուցումը քաղաքի կենտրոնում՝ Պալե-Կարդինալը, որը նրա մահից հետո հանձնվեց թագավորին և դարձավ Պալե-Ռոյալ։Նա սկսեց գնել մի մեծ առանձնատուն՝ Ռամբույե հյուրանոցը, որին ավելացրեց հսկայական այգի՝ երեք անգամ ավելի մեծ, քան ներկայիս Պալես-Ռոյալ այգին, որը զարդարված էր կենտրոնում շատրվանով, ծաղկանոցներով և դեկորատիվ ծառերի շարքերով, և շրջապատված էր. արկադներ և շինություններ.1629 թվականին, երբ նոր պալատի շինարարությունն էր ընթանում, հողը մաքրվեց և մոտակայքում սկսվեց նոր բնակելի թաղամասի շինարարությունը՝ Ռիշելյե թաղամասը, Պորտ Սեն-Օնորեի մոտ։Խալաթի ազնվականության մյուս անդամները (հիմնականում կառավարական խորհուրդների և դատարանների անդամներ) կառուցեցին իրենց նոր նստավայրերը Մարեյում, Պլեյս Ռոյալի մոտ։Լյուդովիկոս XIII-ի վարչակարգի առաջին շրջանում Փարիզը բարգավաճեց և ընդլայնվեց, բայց ֆրանսիական ներգրավվածության սկիզբը 1635 թվականին Սուրբ Հռոմեական կայսրության և Հաբսբուրգների դեմերեսնամյա պատերազմը բերեց ծանր նոր հարկեր և դժվարություններ:Ֆրանսիական բանակը 1636 թվականի օգոստոսի 15-ին պարտություն կրեց Հաբսբուրգների կողմից կառավարվող իսպանացիներից, և մի քանի ամիս իսպանական բանակը սպառնում էր Փարիզին։Թագավորը և Ռիշելյեն գնալով ավելի անպարկեշտ էին դառնում փարիզեցիների կողմից:Ռիշելյեն մահացավ 1642 թվականին, իսկ Լյուդովիկոս XIII-ը վեց ամիս անց՝ 1643 թվականին։

Ռիշելյեն մահացավ 1642 թվականին, իսկ Լյուդովիկոս XIII-ը՝ 1643 թվականին։ Հոր մահից հետո Լյուդովիկոս XIV-ը ընդամենը հինգ տարեկան էր, իսկ մայրը՝ Աննա Ավստրացին, դարձավ ռեգենտ։Ռիշելյեի իրավահաջորդը՝ կարդինալ Մազարենը, փորձեց նոր հարկ սահմանել Փարիզի խորհրդարանի վրա, որը բաղկացած էր քաղաքի նշանավոր ազնվականների խմբից։Երբ նրանք հրաժարվեցին վճարել, Մազարինը առաջնորդներին ձերբակալեց։Սա նշանավորեց երկարատև ապստամբության սկիզբը, որը հայտնի էր որպես Ֆրոնդ, որը հանեց փարիզյան ազնվականությանը թագավորական իշխանության դեմ:Այն տևել է 1648-1653 թվականներին։Երբեմն երիտասարդ Լյուդովիկոս XIV-ը գտնվում էր վիրտուալ տնային կալանքի տակ՝ Պալե-Ռոյալում։Նա և իր մայրը ստիպված եղան փախչել քաղաքից երկու անգամ՝ 1649 և 1651 թվականներին, Սեն-Ժերմեն-ան-Լեում գտնվող թագավորական դղյակ, մինչև որ բանակը կարողանար հետ վերցնել Փարիզը։Ֆրոնդի հետևանքով Լյուդովիկոս XIV-ը խորը անվստահություն ուներ Փարիզի հանդեպ։Նա իր Փարիզի նստավայրը Պալաս-Ռոյալից տեղափոխեց ավելի ապահով Լուվր, իսկ հետո 1671 թվականին թագավորական նստավայրը քաղաքից դուրս տեղափոխեց Վերսալ և հնարավորինս հազվադեպ եկավ Փարիզ:Չնայած թագավորի անվստահությանը, Փարիզը շարունակում էր աճել և բարգավաճել՝ հասնելով 400,000-ից մինչև 500,000 բնակչի։Թագավորը նշանակեց Ժան-Բատիստ Կոլբերին որպես իր նոր շենքերի տեսուչ, և Կոլբերը սկսեց հավակնոտ շինարարական ծրագիր՝ Փարիզը Հին Հռոմի իրավահաջորդը դարձնելու համար:Իր մտադրությունը պարզ դարձնելու համար Լյուդովիկոս XIV-ը 1661 թվականի հունվարին Թյուիլերիների կարուսելում կազմակերպեց փառատոն, որում նա հայտնվեց ձիու վրա հռոմեական կայսրի տարազով, որին հաջորդեց Փարիզի ազնվականությունը:Լյուդովիկոս XIV-ն ավարտեց Լուվրի Cour carrée-ն և կառուցեց սյուների մի հոյակապ շարք նրա արևելյան ճակատի երկայնքով (1670 թ.):Լուվրի ներսում նրա ճարտարապետ Լուի Լե Վոն և նրա դեկորատոր Չարլզ Լե Բրունը ստեղծեցին Ապոլոնի պատկերասրահը, որի առաստաղին պատկերված էր երիտասարդ թագավորի այլաբանական կերպարը, ով ուղղորդում էր արևի կառքը երկնքով:Նա ընդլայնեց Թյուիլերի պալատը նոր հյուսիսային տաղավարով և Անդրե Լե Նոտրին՝ թագավորական այգեպանին, հրամայեց վերափոխել Թյուիլերիի այգիները։Լուվրից Սենից այն կողմ Լյուդովիկոս 14-րդը կառուցեց «Չորս ազգերի քոլեջը» (1662–1672), չորս բարոկկո պալատներից և գմբեթավոր եկեղեցից բաղկացած անսամբլը, որտեղ կտեղավորվեն վաթսուն երիտասարդ ազնվական ուսանողներ, որոնք Փարիզ էին գալիս: չորս գավառներ վերջերս կցված Ֆրանսիային (այսօր դա Ֆրանսիայի Ինստիտուտն է)։Փարիզի կենտրոնում Կոլբերը կառուցեց երկու մոնումենտալ նոր հրապարակներ՝ Place des Victoires (1689) և Place Vendôme (1698):Նա Փարիզի համար կառուցեց նոր հիվանդանոց՝ La Salpêtrière, իսկ վիրավոր զինվորների համար՝ հիվանդանոցային նոր համալիր՝ երկու եկեղեցիներով՝ Les Invalides (1674):Երկու հարյուր միլիոն լիվրից, որ Լուիը ծախսել է շենքերի վրա, քսան միլիոնը ծախսվել է Փարիզում;տասը միլիոն Լուվրի և Թյուիլերիի համար.3,5 միլիոն նոր թագավորական Gobelins Manufactory-ի և Savonnerie-ի համար, 2 միլիոն՝ Place Vendôme-ի համար և մոտավորապես նույնքան՝ Les Invalides-ի եկեղեցիների համար:Լյուդովիկոս XIV-ը իր վերջին այցը Փարիզ կատարեց 1704 թվականին՝ տեսնելու Les Invalides-ը կառուցվող:Փարիզի աղքատների համար կյանքը շատ տարբեր էր:Նրանք խցկված էին բարձր, նեղ, հինգ կամ վեց հարկանի բարձր շենքերի մեջ, որոնք շարված էին Իլ դե լա Սիտեի և քաղաքի այլ միջնադարյան թաղամասերի ոլորուն փողոցներով։Մութ փողոցներում հանցագործությունը լուրջ խնդիր էր։Փողոցներում մետաղյա լապտերներ էին կախված, և Կոլբերը հասցրեց չորս հարյուրի այն նետաձիգների թիվը, ովքեր հանդես էին գալիս որպես գիշերային պահակ։Գաբրիել Նիկոլա դե լա Ռեյնին 1667 թվականին նշանակվեց Փարիզի ոստիկանության առաջին գեներալ-լեյտենանտ, պաշտոն, որը նա զբաղեցրեց երեսուն տարի;նրա հաջորդները ուղղակիորեն զեկուցեցին թագավորին։

18-րդ դարում Փարիզը փիլիսոփայական և գիտական ​​գործունեության պայթյունի կենտրոնն էր, որը հայտնի էր որպես Լուսավորության դար:Դենիս Դիդրոն և Ժան լե Ռոնդ դ'Ալեմբերը հրատարակել են իրենց հանրագիտարանը 1751–52-ին։Այն ամբողջ Եվրոպայում մտավորականներին տրամադրեց մարդկային գիտելիքների բարձր որակի հետազոտություն:Մոնգոլֆիե եղբայրները օդապարիկով առաջին թռիչքն իրականացրել են 1783 թվականի նոյեմբերի 21-ին Բուա դե Բուլոնի մոտ գտնվող Château de la Muette դղյակից:Փարիզը Ֆրանսիայի և մայրցամաքային Եվրոպայի ֆինանսական մայրաքաղաքն էր, գրահրատարակության, նորաձևության և նուրբ կահույքի և շքեղ ապրանքների արտադրության եվրոպական առաջնային կենտրոնը:Փարիզի բանկիրները ֆինանսավորեցին նոր գյուտեր, թատրոններ, այգիներ և արվեստի գործեր:Հաջողակ փարիզցի դրամատուրգ Պիեռ դը Բոմարշեն, «Սևիլյան սափրիչը» գրքի հեղինակը, օգնել է ֆինանսավորել ամերիկյան հեղափոխությունը:Փարիզում առաջին սրճարանը բացվել է 1672 թվականին, իսկ 1720-ական թվականներին քաղաքում կար մոտ 400 սրճարան։Դրանք դարձան քաղաքի գրողների ու գիտնականների հավաքատեղի:Café Procope-ում հաճախում էին Վոլտերը, Ժան-Ժակ Ռուսոն, Դիդրոն և դ'Ալամբերը:Նրանք դարձան լուրերի, ասեկոսեների ու մտքերի փոխանակման կարևոր կենտրոններ, հաճախ ավելի վստահելի, քան օրվա թերթերը։1763 թվականին Ֆոբուր Սեն-Ժերմենը փոխարինեց Լը Մարեն՝ որպես ամենանորաձև բնակելի թաղամաս արիստոկրատիայի և հարուստների համար, ովքեր կառուցեցին հիասքանչ մասնավոր առանձնատներ, որոնց մեծ մասը հետագայում դարձավ կառավարական նստավայր կամ հաստատություն՝ Hôtel d'Évreux (1718–1720): ) դարձել է Ելիսեյան պալատը, Ֆրանսիայի Հանրապետության նախագահների նստավայրը.Մատինյոն հյուրանոցը, վարչապետի նստավայրը;Բուրբոն պալատը, Ազգային ժողովի նստավայրը;Սալմ հյուրանոցը, Պատվո Լեգիոնի պալատը;իսկ Hôtel de Biron-ը ի վերջո դարձավ Ռոդենի թանգարան:

Լյուդովիկոս XIV-ը մահացավ 1715 թվականի սեպտեմբերի 1-ին։ Նրա եղբորորդին՝ Ֆիլիպ դ՛Օրլեանը, հինգամյա թագավոր Լյուդովիկոս XV-ի ռեգենտը, թագավորական նստավայրը և կառավարությունը տեղափոխեց Փարիզ, որտեղ այն մնաց յոթ տարի։Թագավորն ապրում էր Թյուիլերի պալատում, մինչդեռ ռեգենտը ապրում էր իր ընտանիքի փարիզյան շքեղ նստավայրում՝ Պալե-Ռոյալում (Կարդինալ Ռիշելյեի նախկին կարդինալը):Նա մեկ կարևոր ներդրում է ունեցել Փարիզի մտավոր կյանքում.1719 թվականին նա Թագավորական գրադարանը տեղափոխեց «Hôtel de Nevers»՝ Palais-Royal մոտակայքում, որտեղ այն ի վերջո դարձավ Bibliothèque Nationale de France (Ֆրանսիայի ազգային գրադարան) մի մասը։1722 թվականի հունիսի 15-ին, անվստահ լինելով Փարիզի տագնապից, ռեգենտը դատարանը տեղափոխեց Վերսալ։Դրանից հետո Լյուդովիկոս XV-ը քաղաք է այցելել միայն հատուկ առիթներով։Լյուդովիկոս XV-ի և նրա իրավահաջորդի՝ Լյուդովիկոս XVI-ի Փարիզի խոշոր շինարարական նախագծերից մեկը Սենտ Ժնևիևի նոր եկեղեցին էր Ձախ ափին գտնվող Մոնտան Սենտ-Ժնևիևի վերևում՝ ապագա Պանթեոնը:Ծրագրերը թագավորի կողմից հաստատվել են 1757 թվականին և աշխատանքները շարունակվել են մինչև Ֆրանսիական հեղափոխությունը։Լյուդովիկոս XV-ը նաև կառուցեց էլեգանտ նոր ռազմական դպրոց՝ École Militaire (1773), նոր բժշկական դպրոց՝ École de Chirurgie (1775) և նոր դրամահատարան՝ Hôtel des Monnaies (1768), բոլորը ձախ ափին։Լյուդովիկոս XV-ի օրոք քաղաքն ընդարձակվեց դեպի արևմուտք։Նոր բուլվար՝ Ելիսեյան դաշտերը, կառուցվեց Թյուիլերի այգուց մինչև Ռոնդ-Պոյնտ Բյութի վրա (այժմ՝ Place de l'Étoile), այնուհետև դեպի Սեն՝ ստեղծելու պողոտաների և հուշարձանների ուղիղ գիծ, ​​որը հայտնի է որպես Փարիզ։ պատմական առանցք.Բուլվարի սկզբում, Cours-la-Reine-ի և Tuileries այգիների միջև, 1766-1775 թվականներին ստեղծվել է մեծ հրապարակ, որի կենտրոնում Լուի XV-ի ձիավոր արձանն է։Սկզբում այն ​​կոչվել է «Place Louis XV», ապա «Place de la Revolution» 1792 թվականի օգոստոսի 10-ից հետո, և վերջապես Place de la Concorde 1795 թվականին Directoire-ի ժամանակ։1640-1789 թվականներին Փարիզի բնակչությունը 400,000-ից հասել է 600,000-ի։Այն այլևս Եվրոպայի ամենամեծ քաղաքը չէր.Լոնդոնը բնակչության թվով անցավ մոտ 1700 թվականին, բայց այն դեռ արագ տեմպերով աճում էր՝ հիմնականում Փարիզի ավազանից և Ֆրանսիայի հյուսիսից և արևելքից արտագաղթի պատճառով:Քաղաքի կենտրոնն ավելի ու ավելի մարդաշատ էր դառնում.շենքերը փոքրացան, իսկ շենքերը՝ ավելի բարձր՝ մինչև չորս, հինգ և նույնիսկ վեց հարկ:1784-ին շենքերի բարձրությունը վերջնականապես սահմանափակվեց ինը թիզով կամ մոտ տասնութ մետրով:

1789 թվականի ամռանը Փարիզը դարձավ Ֆրանսիական հեղափոխության և իրադարձությունների կենտրոնական բեմը, որոնք փոխեցին Ֆրանսիայի և Եվրոպայի պատմությունը :1789 թվականին Փարիզի բնակչությունը կազմում էր 600 000-ից 640 000 մարդ։Այն ժամանակ, ինչպես հիմա, առավել հարուստ փարիզեցիներն ապրում էին քաղաքի արևմտյան մասում, առևտրականները՝ կենտրոնում, իսկ բանվորներն ու արհեստավորները հարավային և արևելյան մասերում, հատկապես Ֆոբուր Սեն-Օնորեում։Բնակչությունը ներառում էր մոտ հարյուր հազար ծայրահեղ աղքատ և գործազուրկներ, որոնցից շատերը վերջերս էին տեղափոխվել Փարիզ՝ գյուղում սովից փրկվելու համար։Հայտնի են որպես sans-culottes, նրանք կազմում էին արևելյան թաղամասերի բնակչության մեկ երրորդը և դարձան հեղափոխության կարևոր դերակատարներ:1789 թվականի հուլիսի 11-ին Royal-Allemand գնդի զինվորները հարձակվել են մեծ, բայց խաղաղ ցույցի վրա, որը կազմակերպվել էր ի նշան բողոքի իր ռեֆորմիստ ֆինանսների նախարար Ժակ Նեկերի թագավորի պաշտոնանկության դեմ:Բարեփոխումների շարժումն արագ վերածվեց հեղափոխության։Հուլիսի 13-ին փարիզցիների ամբոխը գրավեց Hôtel de Ville-ը, իսկ մարկիզ դը Լաֆայետը կազմակերպեց Ֆրանսիայի ազգային գվարդիան քաղաքը պաշտպանելու համար։Հուլիսի 14-ին ամբոխը գրավեց հաշմանդամների զինանոցը, ձեռք բերեց հազարավոր ատրճանակներ և ներխուժեց Բաստիլ՝ բանտ, որը թագավորական իշխանության խորհրդանիշն էր, բայց այն ժամանակ ընդամենը յոթ բանտարկյալ էր պահում։Կռիվներում զոհվել է 87 հեղափոխական։1789 թվականի հոկտեմբերի 5-ին փարիզցիների մեծ բազմություն երթով շարժվեց դեպի Վերսալ և հաջորդ օրը թագավորական ընտանիքին և կառավարությանը վերադարձրեց Փարիզ՝ փաստացի որպես բանտարկյալներ:Ֆրանսիայի նոր կառավարությունը՝ Ազգային ժողովը, սկսեց հավաքվել Թյուիլերի այգու ծայրամասում գտնվող Թյուիլերի պալատի մոտ գտնվող Սալ դյու Մանեժում։1792 թվականի ապրիլին Ավստրիան պատերազմ հայտարարեց Ֆրանսիային, իսկ 1792 թվականի հունիսին Բրունսվիկի դուքսը, Պրուսիայի թագավորի բանակի հրամանատարը, սպառնաց կործանել Փարիզը, եթե փարիզցիները չընդունեն իրենց թագավորի իշխանությունը։Ի պատասխան պրուսացիների սպառնալիքի, օգոստոսի 10-ին sans-culottes-ի առաջնորդները տապալեցին Փարիզի քաղաքային իշխանությունը և ստեղծեցին իրենց կառավարությունը՝ ապստամբական կոմունա, Հոթել-դե-Վիլում։Իմանալով, որ սան-կուլոտների ամբոխը մոտենում է Թյուիլերի պալատին, թագավորական ընտանիքը ապաստան գտավ մոտակա Համագումարում։Թյուիլերի պալատի հարձակման ժամանակ ամբոխը սպանեց թագավորի վերջին պաշտպաններին՝ նրա շվեյցարացի գվարդիականներին, ապա թալանեց պալատը։Սանս-կուլոտների կողմից սպառնացող վեհաժողովը «կասեցրեց» թագավորի իշխանությունը և օգոստոսի 11-ին հայտարարեց, որ Ֆրանսիան կկառավարվի Ազգային կոնվենցիայով։Օգոստոսի 13-ին Լյուդովիկոս XVI-ը և նրա ընտանիքը բանտարկվեցին Տաճարային ամրոցում:Սեպտեմբերի 21-ին Կոնվենցիան իր առաջին նիստում վերացրեց միապետությունը, իսկ հաջորդ օրը Ֆրանսիան հռչակեց հանրապետություն։Նոր կառավարությունը Ֆրանսիային ահաբեկչության թագավորություն պարտադրեց։1792 թվականի սեպտեմբերի 2-ից 6-ը սան-կուլոտների խմբերը ներխուժեցին բանտեր և սպանեցին հրակայուն քահանաներին, արիստոկրատներին և սովորական հանցագործներին:1793 թվականի հունվարի 21-ին Լյուդովիկոս XVI-ին գիլյոտինան ենթարկեցին Հեղափոխության հրապարակում։Մարի Անտուանետը մահապատժի է ենթարկվել նույն հրապարակում 1793 թվականի հոկտեմբերի 16-ին: Բեյլին՝ Փարիզի առաջին քաղաքապետը, գիլյոտինի ենթարկվեց հաջորդ նոյեմբերին Champ de Mars-ում:Ահաբեկչության օրոք 16594 մարդ դատվել է հեղափոխական ամբիոնի կողմից և մահապատժի է ենթարկվել գիլյոտինով։Տասնյակ հազարավոր ուրիշներ, որոնք կապված էին Հին ռեժիմի հետ, ձերբակալվեցին և բանտարկվեցին։Արիստոկրատիայի և եկեղեցու ունեցվածքը բռնագրավվեց և հայտարարվեց Biens nationalaux (ազգային սեփականություն):Եկեղեցիները փակվեցին։Կոնվենցիայի տեղը զբաղեցրեց նոր կառավարություն՝ Տեղեկատուն։Այն իր կենտրոնակայանը տեղափոխեց Լյուքսեմբուրգյան պալատ և սահմանափակեց Փարիզի ինքնավարությունը։Երբ Գրացուցակի հեղինակությունը վիճարկվեց Վանդեմիայի 13-րդ տարում (1795թ. հոկտեմբերի 5) թագավորական ապստամբության պատճառով, Գրացուցակը օգնության համար դիմեց երիտասարդ գեներալ Նապոլեոն Բոնապարտին:Բոնապարտը թնդանոթ և խաղողի կրակոցներ օգտագործեց փողոցները ցուցարարներից մաքրելու համար։Բրումերի 18-ին, VIII տարում (9 նոյեմբերի 1799), նա կազմակերպեց պետական ​​հեղաշրջում , որը տապալեց Տեղեկատուն և այն փոխարինեց հյուպատոսությամբ՝ Բոնապարտը որպես առաջին հյուպատոս։Այս իրադարձությունը նշանավորեց Ֆրանսիական հեղափոխության ավարտը և ճանապարհ բացեց դեպի Առաջին Ֆրանսիական կայսրություն :

Առաջին հյուպատոս Նապոլեոն Բոնապարտը տեղափոխվեց Թյուիլերի պալատ 1800 թվականի փետրվարի 19-ին և անմիջապես սկսեց վերահաստատել հանգստությունն ու կարգուկանոնը հեղափոխության տարիների անորոշությունից և սարսափից հետո:Նա հաշտություն կնքեց կաթոլիկ եկեղեցու հետ;Նոտր Դամի տաճարում կրկին պատարագներ են անցկացվել, քահանաներին թույլատրվել է կրկին եկեղեցական հագուստ կրել, իսկ եկեղեցիներին՝ զանգերը:Անկառավարելի քաղաքում կարգուկանոն հաստատելու համար նա վերացրեց Փարիզի քաղաքապետի ընտրովի պաշտոնը և այն փոխարինեց Սենի պրեֆեկտով և ոստիկանության պրեֆեկտով, երկուսն էլ նշանակված էին նրա կողմից։Տասներկու շրջաններից յուրաքանչյուրն ուներ իր քաղաքապետը, սակայն նրանց իշխանությունը սահմանափակվում էր Նապոլեոնի նախարարների հրամանագրերը կատարելով։1804 թվականի դեկտեմբերի 2-ին իրեն կայսր թագադրելուց հետո Նապոլեոնը սկսեց մի շարք նախագծեր՝ Փարիզը կայսերական մայրաքաղաք դարձնելու համար՝ Հին Հռոմին մրցելու համար:Նա կառուցեց ֆրանսիական ռազմական փառքի հուշարձաններ, այդ թվում՝ Հաղթական կամարը, Վանդոմ հրապարակի սյունը և ապագա Մադլեն եկեղեցին, որը նախատեսված էր որպես ռազմական հերոսների տաճար;և սկսվեց Հաղթական կամարը:Փարիզի կենտրոնում երթևեկության շրջանառությունը բարելավելու համար նա կառուցեց լայն նոր փողոց՝ Rue de Rivoli, Կոնկորդի հրապարակից մինչև Պուրամիդների հրապարակ։Նա կարևոր բարելավումներ արեց քաղաքի կոյուղու և ջրամատակարարման համար, ներառյալ ջրանցքը Ourcq գետից և կառուցեց մեկ տասնյակ նոր շատրվաններ, ներառյալ Fontaine du Palmier-ը Place du Châtelet-ում;և երեք նոր կամուրջ;Pont d'Iéna, Pont d'Austerlitz, ներառյալ Pont des Arts (1804), Փարիզի առաջին երկաթե կամուրջը:Լուվրը դարձավ Նապոլեոնի թանգարան՝ նախկին պալատի թևում՝ ցուցադրելով արվեստի բազմաթիվ գործեր, որոնք նա բերել է Իտալիայում, Ավստրիայում, Հոլանդիայում և Իսպանիայում իր ռազմական արշավներից։և նա ռազմականացրեց և վերակազմավորեց Grandes écoles-ը՝ ինժեներներ և ադմինիստրատորներ պատրաստելու համար:1801-ից 1811 թվականներին Փարիզի բնակչությունը 546,856-ից հասել է 622,636-ի՝ գրեթե մինչև Ֆրանսիական հեղափոխությունը, իսկ 1817 թվականին այն հասել է 713,966-ի:Նապոլեոնի օրոք Փարիզը տուժեց պատերազմից և շրջափակումից, բայց պահպանեց իր դիրքը՝ որպես նորաձևության, արվեստի, գիտության, կրթության և առևտրի եվրոպական մայրաքաղաք։1814 թվականին նրա անկումից հետո քաղաքը գրավել են պրուսական, անգլիական և գերմանական բանակները։Միապետության խորհրդանիշները վերականգնվեցին, բայց Նապոլեոնի հուշարձանների մեծ մասը և նրա որոշ նոր հաստատություններ, ներառյալ քաղաքային կառավարման ձևը, հրշեջ վարչությունը և արդիականացված Grandes écoles-ը, պահպանվեցին:

1815 թվականի հունիսի 18-ին Վաթերլոյի պարտությունից հետո Նապոլեոնի տապալումից հետո յոթերորդ կոալիցիայի բանակների 300000 զինվորներ Անգլիայից, Ավստրիայից, Ռուսաստանից և Պրուսիայից գրավեցին Փարիզը և մնացին մինչև 1815 թվականի դեկտեմբեր: Լյուդովիկոս XVIII վերադարձավ քաղաք և տեղափոխվեց նախկին բնակարանները: Նապոլեոնի Թյուիլերի պալատում:Pont de la Concorde-ը վերանվանվեց «Pont Louis XVI», Հենրիխ IV-ի նոր արձանը կրկին դրվեց Pont Neuf-ի դատարկ պատվանդանի վրա, իսկ Վանդոմ հրապարակի սյունի վերևից ծածանվեց Բուրբոնների սպիտակ դրոշը։Արտագաղթած արիստոկրատները վերադարձան Ֆոբուր Սեն Ժերմենի իրենց քաղաքային տները, և քաղաքի մշակութային կյանքը արագ վերսկսվեց, թեև ավելի քիչ շռայլ մասշտաբով:Լը Պելետիե փողոցում նոր օպերա է կառուցվել։Լուվրը ընդլայնվել է 1827 թվականին ինը նոր պատկերասրահներով, որոնք ցուցադրել են Նապոլեոնի կողմիցԵգիպտոսը գրավելու ժամանակ հավաքված հնությունները:Աշխատանքները շարունակվեցին Հաղթական կամարի վրա, և նեոկլասիկական ոճով նոր եկեղեցիները կառուցվեցին հեղափոխության ժամանակ ավերվածներին փոխարինելու համար. Saint-Pierre-du-Gros-Caillou (1822–1830);Նոտր-Դամ-դե-Լորետ (1823–1836);Notre-Dame de Bonne-Nouvelle (1828–1830);Saint-Vincent-de-Paul (1824–1844) և Saint-Denys-du-Saint-Sacrement (1826–1835):Փառքի տաճարը (1807), որը ստեղծվել է Նապոլեոնի կողմից՝ նշելու ռազմական հերոսներին, նորից վերածվել է եկեղեցու՝ Լա Մադլեն եկեղեցու։Թագավոր Լուի XVIII-ը նաև կառուցել է Chapelle expiatoire-ը, մատուռ, որը նվիրված է Լյուդովիկոս XVI-ին և Մարի-Անտուանետին, Մադլեն փոքր գերեզմանատան տեղում, որտեղ նրանց աճյունները (այժմ՝ Սեն-Դենիի բազիլիկայում) թաղվել են նրանց մահապատժից հետո:Փարիզն արագ աճեց և 1830 թվականին անցավ 800,000-ը: 1828-ից 1860 թվականներին քաղաքը կառուցեց ձիաքարշ օմբուսային համակարգ, որն աշխարհում առաջին զանգվածային հասարակական տրանսպորտի համակարգն էր:Այն մեծապես արագացրեց մարդկանց տեղաշարժը քաղաքի ներսում և օրինակելի դարձավ այլ քաղաքների համար։Հին Փարիզի փողոցների անունները, որոնք փորագրված էին պատերին քարի վրա, փոխարինվեցին արքայական կապույտ մետաղական թիթեղներով, որոնց փողոցների անունները սպիտակ տառերով էին, մոդելը դեռ օգտագործվում է մինչ օրս:Նորաձև նոր թաղամասեր կառուցվեցին աջ ափին Սեն-Վինսեն-դե-Պոլ եկեղեցու, Նոտր-Դամ-դե-Լորետ եկեղեցու և Եվրոպա հրապարակի շուրջ:«Նոր Աթենք» թաղամասը Վերականգնման և հուլիսյան միապետության ժամանակ դարձավ նկարիչների և գրողների տունը. դերասան Ֆրանսուա-Ժոզեֆ Թալման ապրում էր Rue de la Tour-des-Dames փողոցի 9 հասցեում;նկարիչ Էժեն Դելակրուան ապրում էր Նոտր-Դամ դե-Լորետ 54 փողոցում;վիպասան Ժորժ Սենդն ապրում էր Օրլեանի հրապարակում։Վերջինս մասնավոր համայնք էր, որը բացվեց Rue Taitbout 80 հասցեում, որն ուներ քառասունվեց բնակարան և երեք նկարիչների արվեստանոց։Սենդն ապրում էր 5-րդ համարի առաջին հարկում, իսկ Ֆրեդերիկ Շոպենը որոշ ժամանակ ապրում էր 9-րդ համարի առաջին հարկում։1824 թվականին Լյուդովիկոս XVIII-ին հաջորդեց նրա եղբայրը՝ Չարլզ X-ը, սակայն նոր կառավարությունը գնալով ավելի ու ավելի անհասկանալի դարձավ Փարիզի բարձր խավերի և ընդհանուր բնակչության շրջանում։Քսանութամյա Վիկտոր Հյուգոյի «Էռնանի» (1830 թ.) պիեսը անկարգություններ ու ծեծկռտուք է առաջացրել թատրոնի հանդիսատեսի մոտ՝ արտահայտվելու ազատության կոչերի պատճառով։Հուլիսի 26-ին Չարլզ X-ը ստորագրեց մամուլի ազատությունը սահմանափակող և խորհրդարանը ցրելու հրամանագրեր՝ հրահրելով ցույցեր, որոնք վերածվեցին անկարգությունների, որոնք վերածվեցին համընդհանուր ապստամբության։Երեք օր հետո, որը հայտնի է որպես «Trois Glorieuses», բանակը միացավ ցուցարարներին։Չարլզ X-ը, նրա ընտանիքը և արքունիքը լքեցին Château de Saint-Cloud-ը, և հուլիսի 31-ին մարկիզ դը Լաֆայետը և նոր սահմանադրական միապետ Լուի-Ֆիլիպը նորից բարձրացրին եռագույն դրոշը, նախքան Hôtel de Ville-ում ամբոխը խանդավառելուց առաջ:

Փարիզը Լուի-Ֆիլիպ թագավորի օրոք (1830-1848) եղել է Օնորե դը Բալզակի և Վիկտոր Հյուգոյի վեպերում նկարագրված քաղաքը։Նրա բնակչությունը 1831 թվականին 785,000-ից հասավ 1,053,000-ի 1848 թվականին, երբ քաղաքը աճեց դեպի հյուսիս և արևմուտք, մինչդեռ կենտրոնի ամենաաղքատ թաղամասերը դարձան ավելի մարդաշատ: Քաղաքի սիրտը, Իլ դե լա Սիտեի շրջակայքում, լաբիրինթոս էր: ավելի վաղ դարերի նեղ, ոլորապտույտ փողոցներով և քանդված շենքերով.այն գեղատեսիլ էր, բայց մութ, մարդաշատ, անառողջ ու վտանգավոր:1832 թվականին խոլերայի բռնկումը խլեց 20000 մարդու կյանք:Կլոդ-Ֆիլիբեր դը Ռամբյուտոն, Սենի պրեֆեկտը տասնհինգ տարի Լուի-Ֆիլիպի օրոք, փորձնական ջանքեր գործադրեց քաղաքի կենտրոնը բարելավելու համար. նա քարե արահետներով հարթեց Սենի նավամատույցները և ծառեր տնկեց գետի երկայնքով:Նա կառուցեց նոր փողոց (այժմ՝ Rue Rambuteau)՝ Մարեյ թաղամասը շուկաների հետ կապելու համար և սկսեց Les Halles-ի շինարարությունը՝ Փարիզի հայտնի սննդի կենտրոնական շուկան, որն ավարտեց Նապոլեոն III-ը: Լուի-Ֆիլիպն ապրում էր իր հին ընտանեկան նստավայրում՝ Palais-Royal, մինչև 1832 թվականը, նախքան Թյուիլերի պալատ տեղափոխվելը:Նրա գլխավոր ներդրումը Փարիզի հուշարձանների գործում 1836 թվականին Պլաս դե լա Կոնկորդի հրապարակի ավարտն էր, որը հետագայում զարդարվեց 1836 թվականի հոկտեմբերի 25-ին՝ Լուքսորի Օբելսկի տեղադրմամբ։Նույն թվականին, Ելիսեյան դաշտերի մյուս ծայրում, Լուի-Ֆիլիպը ավարտեց և նվիրեց Հաղթական կամարը, որը սկսել էր Նապոլեոն I-ը։ Նապոլեոնի մոխիրը Սուրբ Հեղինենից Փարիզ վերադարձվեց հանդիսավոր արարողությամբ։ 1840 թվականի դեկտեմբերի 15-ին, և Լուի-Ֆիլիպը նրանց համար տպավորիչ դամբարան կառուցեց Հաշմանդամների մոտ:Նա նաև Նապոլեոնի արձանը տեղադրեց Վանդոմ հրապարակի սյունի գագաթին։1840 թվականին նա ավարտեց մի սյունակ Բաստիլի հրապարակում՝ նվիրված 1830 թվականի հուլիսյան հեղափոխությանը, որը նրան բերեց իշխանության։Նա նաև հովանավորել է Ֆրանսիական հեղափոխության ժամանակ ավերված Փարիզի եկեղեցիների վերականգնումը, որը իրականացվել է եռանդուն ճարտարապետության պատմաբան Էժեն Վիոլե-լե-Դյուկի կողմից;Առաջին եկեղեցին, որը նախատեսվում էր վերականգնել, Սեն-Ժերմեն-դե-Պրե աբբայությունն էր:

1848 թվականի դեկտեմբերին Նապոլեոն I-ի եղբորորդին՝ Լուի-Նապոլեոն Բոնապարտը, դարձավ Ֆրանսիայի առաջին ընտրված նախագահը, հավաքելով ձայների յոթանասունչորս տոկոսը։Նապոլեոնի գահակալության սկզբում Փարիզն ուներ մոտ մեկ միլիոն բնակչություն, որոնց մեծ մասն ապրում էր մարդաշատ ու անառողջ պայմաններում։1848 թվականին գերբնակեցված կենտրոնում խոլերայի համաճարակը խլեց քսան հազար մարդու կյանք:1853 թվականին Նապոլեոնը գործարկեց հասարակական աշխատանքների հսկայական ծրագիր՝ Սենի իր նոր պրեֆեկտ Ժորժ-Էժեն Հաուսմանի ղեկավարությամբ, որի նպատակն էր գործազուրկ փարիզցիներին գործի դնել և քաղաքի կենտրոն բերել մաքուր ջուր, լույս և բաց տարածք։ .Նապոլեոնը սկսեց ընդլայնելով քաղաքի սահմանները 1795 թվականին ստեղծված տասներկու շրջաններից դուրս:Նապոլեոնն օգտագործեց իր նոր կայսերական իշխանությունը՝ դրանք միացնելու համար՝ քաղաքին ավելացնելով ութ նոր շրջաններ և հասցնելով այն ներկայիս չափերին։Հաջորդ տասնյոթ տարիների ընթացքում Նապոլեոնն ու Հաուսմանը ամբողջովին փոխեցին Փարիզի տեսքը:Նրանք քանդեցին Իլ դե լա Սիտեի հին թաղամասերի մեծ մասը՝ դրանք փոխարինելով արդարադատության նոր պալատով և ոստիկանության պրեֆեկտուրայով և վերակառուցելով հին քաղաքային հիվանդանոցը՝ Hôtel-Dieu-ն։Նրանք ավարտեցին Ռիվոլի փողոցի ընդլայնումը, որը սկսվել էր Նապոլեոն I-ի կողմից, և կառուցեցին լայն բուլվարների ցանց՝ միացնելու երկաթուղային կայարաններն ու քաղաքի թաղամասերը՝ բարելավելու երթևեկության շրջանառությունը և բաց տարածություն ստեղծելու քաղաքի հուշարձանների շուրջ:Նոր բուլվարները դժվարացնում էին նաև բարիկադների կառուցումը ապստամբությունների և հեղափոխությունների հակված թաղամասերում, սակայն, ինչպես ինքն էր Հաուսմանը գրել, դա չէր բուլվարների հիմնական նպատակը։Հաուսմանը խիստ ստանդարտներ է սահմանել նոր բուլվարների երկայնքով նոր շենքերի վրա.նրանք պետք է լինեին նույն բարձրության վրա, հետևեին նույն հիմնական ձևավորմանը և երեսը երես երես երեսով քսած սպիտակ քարով:Այս չափանիշները Փարիզի կենտրոնին տվեցին փողոցի հատակագիծը և առանձնահատուկ տեսքը, որը այն պահպանում է մինչ օրս:Նապոլեոն III-ը նաև ցանկանում էր փարիզցիներին, հատկապես արտաքին թաղամասերում գտնվողներին, հանգստի և հանգստի համար կանաչ տարածք տրամադրել:Նրան ոգեշնչել է Լոնդոնի Հայդ Պարկը, որը նա հաճախ էր այցելել, երբ այնտեղ աքսորում էր։Նա հրամայեց կառուցել չորս մեծ նոր այգիներ քաղաքի շուրջը գտնվող կողմնացույցի չորս կարդինալ կետերում.Բուա դե Բուլոնը դեպի արևմուտք;Bois de Vincennes դեպի արևելք;The Parc des Buttes-Chaumont դեպի հյուսիս;և Պարկ Մոնսուրիսը դեպի հարավ, գումարած շատ ավելի փոքր զբոսայգիներ և հրապարակներ քաղաքի շրջակայքում, այնպես որ ոչ մի թաղամաս այգուց ավելի քան տասը րոպե քայլելով չկար:Նապոլեոն III-ը և Հաուսմանը վերակառուցեցին երկու հիմնական երկաթուղային կայարանները՝ Gare de Lyon-ը և Gare du Nord-ը, որպեսզի դրանք դարձնեն քաղաքի մոնումենտալ դարպասներ:Նրանք բարելավեցին քաղաքի սանիտարական վիճակը՝ փողոցների տակ կառուցելով նոր կոյուղիներ և ջրատարներ և կառուցեցին նոր ջրամբար և ջրատար՝ քաղցրահամ ջրի մատակարարումը մեծացնելու համար:Բացի այդ, նրանք տասնյակ հազարավոր գազի լույսեր են տեղադրել փողոցներն ու հուշարձանները լուսավորելու համար։Նրանք սկսեցին Փարիզի օպերայի համար Գարնիեի պալատի կառուցումը և Place du Châtelet-ում կառուցեցին երկու նոր թատրոններ, որոնք փոխարինեցին Բուլվար դյու Տեմփլի հին թատերական թաղամասում գտնվողներին, որը հայտնի է որպես «Ոճիրի բուլվար», որը քանդվել էր: սենյակ նոր բուլվարների համար։Նրանք ամբողջությամբ վերակառուցեցին քաղաքի կենտրոնական շուկան՝ Լես Հալեսը, կառուցեցին առաջին երկաթուղային կամուրջը Սենի վրայով, ինչպես նաև կառուցեցին մոնումենտալ Fontaine Saint-Michel-ը նոր Սեն Միշելի բուլվարի սկզբում։Նրանք նաև վերաձևավորեցին Փարիզի փողոցային ճարտարապետությունը՝ տեղադրելով նոր փողոցային լամպեր, կրպակներ, օմնիբուսի կանգառներ և հասարակական զուգարաններ (կոչվում են «անհրաժեշտության շալետներ»), որոնք հատուկ նախագծված էին քաղաքային ճարտարապետ Գաբրիել Դավիուդի կողմից և որոնք Փարիզի բուլվարներին տվեցին իրենց հստակ ներդաշնակությունը։ և նայիր.1860-ականների վերջին Նապոլեոն III-ը որոշեց ազատականացնել իր ռեժիմը և ավելի մեծ ազատություն և իշխանություն տվեց օրենսդիր մարմնին։Հաուսմանը դարձավ խորհրդարանում քննադատության գլխավոր թիրախը, որին մեղադրում էին իր ծրագրերը ֆինանսավորելու անսովոր ձևերի, Լյուքսեմբուրգի այգիների երեսուն հեկտարից չորս հեկտար անդամահատելու համար՝ նոր փողոցների համար տեղ ազատելու և ընդհանուր անհարմարության համար։ մոտ երկու տասնամյակ փարիզցիներին պատճառված նախագծերը:1870 թվականի հունվարին Նապոլեոնը ստիպված եղավ պաշտոնանկ անել նրան։Մի քանի ամիս անց Նապոլեոնը ներքաշվեց ֆրանս-պրուսական պատերազմի մեջ, այնուհետև պարտվեց և գերվեց 1870 թվականի սեպտեմբերի 1–2-ի Սեդանի ճակատամարտում, բայց Հաուսմանի բուլվարների վրա աշխատանքները շարունակվեցին Երրորդ Հանրապետության ժամանակ, որը ստեղծվեց Նապոլեոնի պարտությունից անմիջապես հետո։ և գահից հրաժարվելը, մինչև դրանք վերջնականապես ավարտվեցին 1927 թ.

19-րդ դարի երկրորդ կեսին Փարիզը հյուրընկալեց հինգ միջազգային ցուցահանդեսներ, որոնք գրավեցին միլիոնավոր այցելուների և Փարիզը դարձրին տեխնոլոգիայի, առևտրի և զբոսաշրջության ավելի կարևոր կենտրոն։Ցուցահանդեսները նշում էին տեխնոլոգիայի և արդյունաբերական արտադրության պաշտամունքը՝ և՛ տպավորիչ երկաթյա ճարտարապետության միջոցով, որում ցուցադրվում էին ցուցանմուշները, և՛ մեքենաների և տեղակայանքների գրեթե դիվային էներգիայի միջոցով:Առաջինը 1855 թվականի Համընդհանուր ցուցահանդեսն էր, որը կազմակերպել էր Նապոլեոն III-ը, որն անցկացվեց Ելիսեյան դաշտերի հարեւանությամբ գտնվող այգիներում։Այն ոգեշնչված էր 1851 թվականին Լոնդոնի Մեծ ցուցահանդեսից և նախագծված էր ցուցադրելու ֆրանսիական արդյունաբերության և մշակույթի ձեռքբերումները:Բորդոյի գինիների դասակարգման համակարգը մշակվել է հատուկ ցուցահանդեսի համար։Theatre du Rond-Point-ը Ելիսեյան դաշտերի կողքին այդ ցուցադրության մնացորդն է:Փարիզի միջազգային ցուցահանդեսը 1867 թ.: Հայտնի այցելուների թվում էին Ռուսաստանի ցար Ալեքսանդր II-ը, Օտտո ֆոն Բիսմարքը, Գերմանիայի Կայզեր Վիլյամ I-ը, Բավարիայի թագավոր Լուի II-ը և Օսմանյան կայսրության սուլթանը, օսմանյան տիրակալի երբևէ կատարած առաջին արտասահմանյան ճանապարհորդությունը:Bateaux Mouches էքսկուրսիոն գետային նավակները իրենց առաջին ճանապարհորդությունները կատարեցին Սենով 1867 թվականի ցուցահանդեսի ժամանակ:1878 թվականի Համընդհանուր ցուցահանդեսը տեղի է ունեցել Սենի երկու կողմերում՝ Շամպ դե Մարսում և Տրոկադերոյի բարձունքներում, որտեղ կառուցվել է առաջին պալատը Տրոկադերոն։Ալեքսանդր Գրեհեմ Բելը ցուցադրեց իր նոր հեռախոսը, Թոմաս Էդիսոնը ներկայացրեց իր ֆոնոգրաֆը, իսկ նոր ավարտված Ազատության արձանի գլուխը ցուցադրվեց նախքան այն Նյու Յորք ուղարկելը մարմնին ամրացնելու համար:Ի պատիվ ցուցահանդեսի, օպերայի պողոտան և օպերայի հրապարակն առաջին անգամ լուսավորվեցին էլեկտրական լույսերով։Ցուցահանդեսը գրավել է տասներեք միլիոն այցելու:1889 թվականի Համընդհանուր ցուցահանդեսը, որը նույնպես տեղի ունեցավ Շամպ դե Մարսում, նշում էր Ֆրանսիական հեղափոխության սկզբի հարյուրամյակը։Ամենահիշարժան հատկանիշը Էյֆելյան աշտարակն էր՝ 300 մետր բարձրությամբ, երբ այն բացվեց (այժմ՝ 324՝ հեռարձակման ալեհավաքների ավելացմամբ), որը ծառայում էր որպես ցուցահանդեսի դարպաս։Էյֆելյան աշտարակը մնաց աշխարհի ամենաբարձր կառույցը մինչև 1930 թվականը: Այն հայտնի չէր բոլորի կողմից. նրա ժամանակակից ոճը հրապարակային նամակներում դատապարտել էին Ֆրանսիայի ամենահայտնի մշակութային գործիչները, այդ թվում՝ Գի դե Մոպասանը, Շառլ Գունոն և Շառլ Գարնիեն:Մյուս հայտնի ցուցանմուշները ներառում էին առաջին երաժշտական ​​շատրվանը, որը լուսավորված էր գունավոր էլեկտրական լույսերով, որը ժամանակի ընթացքում փոխվում էր երաժշտության:Բուֆալո Բիլը և սրընթաց հրաձիգ Էննի Օքլին մեծ ամբոխներ հրավիրեցին իրենց Վայրի Արևմուտքի շոուն ցուցահանդեսին:1900 թվականի Համընդհանուր ցուցահանդեսը նշեց դարաշրջանը:Այն տեղի ունեցավ նաև Champ de Mars-ում և գրավեց հիսուն միլիոն այցելու:Բացի Էյֆելյան աշտարակից, ցուցահանդեսին ներկայացված էր աշխարհի ամենամեծ լաստանավը՝ Փարիզի Grande Roue de-ն՝ հարյուր մետր բարձրությամբ, որը տեղափոխում էր 1600 ուղևոր՝ 40 մեքենաներով:Ցուցասրահի ներսում Ռուդոլֆ Դիզելը ցուցադրեց իր նոր շարժիչը, և ցուցադրվեց առաջին շարժասանդուղքը:Ցուցահանդեսը համընկավ 1900 թվականի Փարիզի Օլիմպիական խաղերի հետ, առաջին անգամ, երբ օլիմպիական խաղերն անցկացվեցին Հունաստանից դուրս:Այն նաև հանրաճանաչ դարձրեց նոր գեղարվեստական ​​ոճը՝ Art nouveau-ն, աշխարհում:Ցուցահանդեսի երկու ճարտարապետական ​​ժառանգությունը՝ Grand Palais-ը և Petit Palais-ը, դեռևս տեղում են:

1873 թվականի հուլիսի 23-ին Ազգային ժողովը հավանություն տվեց բազիլիկ կառուցելու նախագծին այն վայրում, որտեղ սկսվել էր Փարիզի կոմունայի ապստամբությունը.այն նախատեսված էր քավելու Փարիզի տառապանքները ֆրանս-պրուսական պատերազմի և կոմունայի ժամանակ:Sacré-Cœur-ի բազիլիկան կառուցվել է նեոբյուզանդական ոճով և վճարվել է հանրային բաժանորդագրությամբ։Այն ավարտվեց միայն 1919 թվականին, բայց արագ դարձավ Փարիզի ամենաճանաչելի տեսարժան վայրերից մեկը:Արմատական ​​հանրապետականները գերակշռում էին 1878 թվականի Փարիզի մունիցիպալ ընտրություններում՝ շահելով քաղաքային խորհրդի 80 մանդատներից 75-ը։1879 թվականին նրանք փոխել են Փարիզի շատ փողոցների և հրապարակների անվանումը. Place du Château-d'Eau-ն դարձել է Place de la République, իսկ Հանրապետության արձանը տեղադրվել է կենտրոնում 1883 թվականին: Պողոտա de la Reine: -Օրթենսը, Ժոզեֆինը և Ռու-դե-Ռոմը վերանվանվել են Հոշե, Մարսո և Կլեբեր՝ Ֆրանսիական հեղափոխության ժամանակաշրջանում ծառայած գեներալների անունով:Hôtel de Ville-ը վերակառուցվել է 1874-ից 1882 թվականներին նեո-Վերածննդի ոճով, աշտարակներով, որոնք կառուցվել են Château de Chambord-ի օրինակով:Կոմունարդների կողմից այրված Cour des Comptes-ի ավերակները, որոնք այրվել էին Quai d'Orsay-ում, քանդվեցին և փոխարինվեցին նոր երկաթուղային կայարանով՝ Gare d'Orsay-ով (այսօրվա Օրսե թանգարանը)։Թյուիլերի պալատի պատերը դեռ կանգուն էին։Բարոն Հաուսմանը, Հեկտոր Լեֆյուելը և Էժեն Վիոլետ-լե-Դուկը խնդրեցին վերակառուցել պալատը, բայց 1879 թվականին քաղաքային խորհուրդը որոշեց դեմ լինել, քանի որ նախկին պալատը միապետության խորհրդանիշն էր:1883 թվականին այն քանդել է ավերակները։Վերականգնվել են միայն Pavillon de Marsan-ը (հյուսիս) և Pavillon de Flore (հարավ):

1870-1871 թվականների ֆրանս-պրուսական պատերազմի ժամանակ Ֆրանսիայի Ազգային գվարդիան պաշտպանում էր Փարիզը, և նրա զինվորների մեջ աճում էր բանվոր դասակարգի արմատականությունը:1870 թվականի սեպտեմբերին Երրորդ Հանրապետության ստեղծումից հետո (1871 թվականի փետրվարից ֆրանսիացի գործադիր ղեկավար Ադոլֆ Թիերսի օրոք) և 1871 թվականի մարտին գերմանացիների կողմից ֆրանսիական բանակի լիակատար պարտությունից հետո, Ազգային գվարդիայի զինվորները մարտի 18-ին գրավեցին քաղաքը։ Նրանք սպանեցին ֆրանսիական բանակի երկու գեներալների և հրաժարվեցին ընդունել Երրորդ Հանրապետության իշխանությունը՝ փոխարենը փորձելով ստեղծել անկախ կառավարություն:Կոմունան կառավարեց Փարիզը երկու ամիս՝ հաստատելով քաղաքականություն, որը հակված էր սոցիալական դեմոկրատիայի առաջադեմ, հակակրոնական համակարգին, ներառյալ եկեղեցու և պետության տարանջատումը, ինքնակառավարումը, վարձավճարների ազատումը, երեխաների աշխատանքի վերացումը և իրավունքը։ աշխատակիցների կողմից իր սեփականատիրոջ կողմից լքված ձեռնարկությունը տիրանալու համար:Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցիներն ու դպրոցները փակվել են։Ֆեմինիստական, սոցիալիստական, կոմունիստական ​​և անարխիստական ​​հոսանքները կարևոր դեր են խաղացել Կոմունայում։Այնուամենայնիվ, տարբեր կոմունարները երկու ամսից քիչ ժամանակ ունեին իրենց համապատասխան նպատակներին հասնելու համար:Ազգային ֆրանսիական բանակը ճնշեց Կոմունան մայիսի վերջին La semaine sanglante-ի ժամանակ («Արյունոտ շաբաթ»), որը սկսվում էր 1871 թվականի մայիսի 21-ին: Ազգային ուժերը մարտերում սպանեցին կամ արագ մահապատժի ենթարկեցին 10,000-ից մինչև 15,000 կոմունարների, թեև 1876 թվականի չհաստատված գնահատականներից մեկը: թիվը հասցրեց 20000-ի:Իր վերջին օրերին Կոմունան մահապատժի ենթարկեց Փարիզի արքեպիսկոպոս Ժորժ Դարբոյին և մոտ հարյուր պատանդների, հիմնականում ժանդարմների և քահանաների:43522 կոմունար գերի է ընկել, այդ թվում՝ 1054 կին։Կեսից ավելին արագ ազատ են արձակվել:Դատվել է 15 հազար, որոնցից 13500-ը մեղավոր են ճանաչվել։Իննսունհինգը դատապարտվել են մահվան, 251-ը՝ հարկադիր աշխատանքի, 1169-ը՝ արտաքսման (հիմնականում Նոր Կալեդոնիա)։Կոմունայի հազարավոր այլ անդամներ, այդ թվում՝ մի քանի ղեկավարներ, փախել են արտերկիր՝ հիմնականում Անգլիա, Բելգիա և Շվեյցարիա։Բոլոր բանտարկյալներն ու աքսորյալները ներում ստացան 1880 թվականին և կարողացան վերադառնալ տուն, որտեղ ոմանք վերսկսեցին քաղաքական կարիերան։Կոմունայի քաղաքականության և արդյունքների շուրջ բանավեճերը զգալի ազդեցություն ունեցան Կարլ Մարքսի (1818–1883) և Ֆրիդրիխ Էնգելսի (1820–1895) գաղափարների վրա, ովքեր այն բնութագրեցին որպես պրոլետարիատի դիկտատուրայի առաջին օրինակ։Էնգելսը գրել է. «Վերջին ժամանակներս սոցիալ-դեմոկրատ փղշտացին ևս մեկ անգամ լցվեց առողջարար սարսափով` Պրոլետարիատի դիկտատուրա բառերով: Լավ և լավ, պարոնայք, ուզում եք իմանալ, թե ինչ տեսք ունի այս դիկտատուրան: Նայեք Փարիզին: Կոմունա, դա Պրոլետարիատի դիկտատուրան էր»։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի բռնկումը 1914 թվականի օգոստոսին տեղի ունեցավ հայրենասիրական ցույցեր Concorde հրապարակում և Gare de l'Est և Gare du Nord-ում, երբ մոբիլիզացված զինվորները մեկնեցին ռազմաճակատ:Սակայն մի քանի շաբաթվա ընթացքում գերմանական բանակը հասավ Փարիզից արևելք գտնվող Մառնա գետ։Ֆրանսիական կառավարությունը սեպտեմբերի 2-ին տեղափոխվեց Բորդո, և Լուվրի մեծ գլուխգործոցները տեղափոխվեցին Թուլուզ:Մառնի առաջին ճակատամարտի սկզբին՝ 1914թ. սեպտեմբերի 5-ին, ֆրանսիական բանակը հուսահատ համալրման կարիք ուներ:Փարիզի ռազմական նահանգապետ գեներալ Գալիենին գնացքների պակաս ուներ։Նա պահանջեց ավտոբուսներ և, ամենահայտնին, մոտ 600 փարիզյան տաքսիներ, որոնք օգտագործվում էին հիսուն կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Nanteuil-le-Haudouin ճակատում վեց հազար զինվոր տեղափոխելու համար:Յուրաքանչյուր տաքսի տեղափոխում էր հինգ զինվոր՝ հետևելով առջևի տաքսիի լույսերին, և առաքելությունը կատարվեց քսանչորս ժամվա ընթացքում:Գերմանացիները զարմացան և հետ մղվեցին ֆրանսիական և բրիտանական բանակների կողմից:Տեղափոխված զինվորների թիվը փոքր էր, բայց ազդեցությունը ֆրանսիական բարոյականության վրա ահռելի էր.դա հաստատեց ժողովրդի և բանակի համերաշխությունը։Կառավարությունը վերադարձավ Փարիզ, վերաբացվեցին թատրոններն ու սրճարանները։Քաղաքը ռմբակոծվել է գերմանական ծանր Գոթա ռմբակոծիչների և Zeppelins-ի կողմից։Փարիզցիները տառապում էին տիֆի և կարմրուկի համաճարակներով.1918-1919-ի ձմռանը իսպանական գրիպի մահացու բռնկումը սպանեց հազարավոր փարիզցիների:1918-ի գարնանը գերմանական բանակը սկսեց նոր հարձակում և ևս մեկ անգամ սպառնաց Փարիզին՝ ռմբակոծելով այն Փարիզի հրացանով։1918 թվականի մարտի 29-ին մեկ արկը հարվածեց Սեն Ժերվե եկեղեցուն և սպանեց 88 մարդու։Տեղադրվել են ծովահեններ՝ նախազգուշացնելու բնակչությանը մոտալուտ ռմբակոծությունների մասին:1917 թվականի հունիսի 29-ին ամերիկացի զինվորները ժամանեցին Ֆրանսիա՝ ուժեղացնելու ֆրանսիական և բրիտանական բանակները։Գերմանացիները ևս մեկ անգամ հետ շպրտվեցին, և զինադադարը հայտարարվեց 1918 թվականի նոյեմբերի 11-ին: Հարյուր հազարավոր փարիզցիներ նոյեմբերի 17-ին լցվեցին Ելիսեյան դաշտերը՝ նշելու Էլզասի և Լոթարինգիայի վերադարձը Ֆրանսիա:Նույնքան մեծ բազմություն նախագահ Վուդրո Վիլսոնին դիմավորեց Հոթել դե Վիլում դեկտեմբերի 16-ին:1919 թվականի հուլիսի 14-ին փարիզցիների հսկայական ամբոխը նույնպես շարվեց Ելիսեյան դաշտերի մոտ՝ դաշնակիցների բանակների հաղթական շքերթի համար:

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո՝ 1918 թվականի նոյեմբերին, ի ուրախություն և մեծ օգնություն Փարիզում, գործազրկությունն աճեց, գներն աճեցին, և ռացիոնալացումը շարունակվեց։Փարիզի տնային տնտեսությունները սահմանափակվում էին օրական 300 գրամ հացով, իսկ միսը շաբաթական միայն չորս օր:Համընդհանուր գործադուլը կաթվածահար արեց քաղաքը 1919 թվականի հուլիսին: Թիերսի պարիսպը, 19-րդ դարի ամրությունները, որոնք շրջապատում էին քաղաքը, քանդվեցին 1920-ականներին և փոխարինվեցին տասնյակ հազարավոր էժան, յոթհարկանի հանրային բնակարաններով, որոնք լցված էին ցածր եկամուտներով։ կապուտաչյա աշխատողներ..Փարիզը պայքարում էր վերականգնելու իր հին բարգավաճումն ու ուրախությունը:Ֆրանսիական տնտեսությունը վերելք ապրեց 1921 թվականից մինչև Մեծ դեպրեսիան հասավ Փարիզ 1931 թվականին: Այս ժամանակաշրջանը, որը կոչվում էր Les années folles կամ «Խենթ տարիներ», տեսավ, որ Փարիզը վերականգնվեց որպես արվեստի, երաժշտության, գրականության և կինոյի մայրաքաղաք:Գեղարվեստական ​​խմորումները և ցածր գները գրավեցին գրողների և արվեստագետների ամբողջ աշխարհից, ներառյալ Պաբլո Պիկասոն, Սալվադոր Դալին, Էռնեստ Հեմինգուեյը, Ջեյմս Ջոյսը և Ժոզեֆին Բեյքերը:Փարիզը հյուրընկալել է 1924 թվականի Օլիմպիական խաղերը, խոշոր միջազգային ցուցահանդեսները 1925 և 1937 թվականներին, և 1931 թվականի գաղութային ցուցահանդեսը, որոնք բոլորն էլ հետք են թողել Փարիզի ճարտարապետության և մշակույթի վրա:Համաշխարհային Մեծ դեպրեսիան հարվածեց Փարիզին 1931 թվականին՝ բերելով դժվարություններ և ավելի մռայլ տրամադրություն:Բնակչությունը փոքր-ինչ նվազել է՝ 1921 թվականին իր բոլոր ժամանակների գագաթնակետից՝ 2,9 միլիոն, հասնելով 2,8 միլիոնի՝ 1936 թվականին: Քաղաքի կենտրոնում գտնվող թաղամասերը կորցրել են իրենց բնակչության 20%-ը, մինչդեռ արտաքին թաղամասերը կամ բանլիուսն աճել են 10%-ով:Փարիզցիների ցածր ծնելիությունը կազմվել է Ռուսաստանից , Լեհաստանից , Գերմանիայից , Արևելյան և Կենտրոնական Եվրոպայից,Իտալիայից , Պորտուգալիայից ևԻսպանիայից նոր ներգաղթի ալիքից:Քաղաքական լարվածությունն աճեց Փարիզում, ինչպես դա երևում է գործադուլներից, ցույցերից և առճակատումներից կոմունիստների և ծայրահեղ ձախակողմյան ճակատի ժողովրդական կուսակցության և ծայրահեղ աջում՝ «Action Française»-ի միջև:

Փարիզը սկսեց մոբիլիզացնել պատերազմի համար 1939 թվականի սեպտեմբերին, երբ նացիստական ​​Գերմանիան և Խորհրդային Միությունը հարձակվեցին Լեհաստանի վրա, բայց պատերազմը հեռու էր թվում մինչև 1940 թվականի մայիսի 10-ը, երբ գերմանացիները հարձակվեցին Ֆրանսիայի վրա և արագ ջախջախեցին ֆրանսիական բանակին:Ֆրանսիական կառավարությունը հեռացավ Փարիզից հունիսի 10-ին, իսկ գերմանացիները գրավեցին քաղաքը հունիսի 14-ին: Օկուպացիայի ժամանակ ֆրանսիական կառավարությունը տեղափոխվեց Վիշի, և Փարիզը կառավարվում էր գերմանացի զինվորականների և գերմանացիների կողմից հաստատված ֆրանսիացի պաշտոնյաների կողմից:Փարիզցիների համար օկուպացիան հիասթափությունների, պակասությունների և նվաստացումների շարք էր:Երեկոյան իննից մինչև առավոտ հինգը պարետային ժամ էր գործում.գիշերը քաղաքը մթնեց։Սննդի, ծխախոտի, ածխի և հագուստի ռացիոնալացումը սահմանվեց 1940 թվականի սեպտեմբերից։Մեկ միլիոն փարիզցիներ քաղաքից հեռացան գավառներ, որտեղ ավելի շատ սնունդ կար և ավելի քիչ գերմանացիներ:Ֆրանսիական մամուլն ու ռադիոն պարունակում էին միայն գերմանական քարոզչություն։Օկուպացիայի դեմ առաջին ցույցը Փարիզի ուսանողների կողմից տեղի ունեցավ 1940թ. նոյեմբերի 11-ին: Պատերազմի ընթացքում ստեղծվեցին հակագերմանական գաղտնի խմբեր և ցանցեր, որոնց մի մասը հավատարիմ էր Ֆրանսիայի Կոմունիստական ​​կուսակցությանը, մյուսները՝ գեներալ Շառլ դը Գոլին Լոնդոնում:Նրանք պատերին գրում էին կարգախոսներ, կազմակերպում ընդհատակյա մամուլ, երբեմն հարձակվում էին գերմանացի սպաների վրա։Գերմանացիների հաշվեհարդարը եղել է արագ և դաժան։1944 թվականի հունիսի 6-ին Նորմանդիա դաշնակիցների ներխուժումից հետո Փարիզում ֆրանսիական դիմադրությունը օգոստոսի 19-ին ապստամբություն սկսեց՝ գրավելով ոստիկանության գլխավոր վարչությունը և կառավարական այլ շենքեր։Քաղաքը օգոստոսի 25-ին ազատագրվել է ֆրանսիական և ամերիկյան զորքերի կողմից;Հաջորդ օրը գեներալ դը Գոլը գլխավորեց հաղթական շքերթը Ելիսեյան դաշտերում օգոստոսի 26-ին և կազմակերպեց նոր կառավարություն։Հետագա ամիսներին տասը հազար փարիզցիներ, ովքեր համագործակցել էին գերմանացիների հետ, ձերբակալվեցին և դատվեցին, ութ հազարը դատապարտվեցին, իսկ 116-ը մահապատժի ենթարկվեցին։1945 թվականի ապրիլի 29-ին և մայիսի 13-ին տեղի ունեցան հետպատերազմյան առաջին մունիցիպալ ընտրությունները, որոնցում առաջին անգամ քվեարկեցին ֆրանսուհիները։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին փարիզցիների մեծ մասն ապրում էր թշվառության մեջ։Արդյունաբերությունը ավերված էր, բնակարանների պակասը, սննդամթերքը ռացիոնալացված էր:Փարիզի բնակչությունը վերադարձավ 1936 թվականի իր մակարդակին մինչև 1946 թվականը և մինչև 1954 թվականը աճեց մինչև 2,850,000, այդ թվում՝ 135,000 ներգաղթյալ, հիմնականում Ալժիրից, Մարոկկոյից, Իտալիայից և Իսպանիայից:Միջին խավի փարիզցիների արտագաղթը դեպի արվարձաններ շարունակվեց։Քաղաքի բնակչությունը նվազել է 1960-ական և 1970-ական թվականներին, նախքան վերջնականապես կայունանալը 1980-ականներին:1950-ականներին և 1960-ականներին քաղաքը ենթարկվեց զանգվածային վերակառուցման՝ նոր մայրուղիների, երկնաքերերի և հազարավոր նոր բազմաբնակարան շենքերի ավելացմամբ:Սկսած 1970-ականներից, Ֆրանսիայի նախագահները անձնական հետաքրքրություն դրսևորեցին՝ թողնելով ժառանգություն նոր թանգարանների և շենքերի. Նախագահ Ֆրանսուա Միտերանը Նապոլեոն III-ից ի վեր ցանկացած նախագահներից ամենահավակնոտ ծրագիրն ուներ:Նրա Grands Travaux-ը ներառում էր Արաբական աշխարհի ինստիտուտը (Institut du monde arabe), նոր ազգային գրադարան, որը կոչվում էր Bibliothèque Ֆրանսուա Միտերան;նոր օպերային թատրոն՝ Բաստիլի օպերան, նոր ֆինանսների նախարարություն, տնտեսական և ֆինանսների նախարարություն, Բերսիում։Grande Arche-ը La Défense-ում և Grand Louvre-ը, IM Pei-ի կողմից նախագծված Լուվրի բուրգի ավելացմամբ Cour Napoléon-ում:Հետպատերազմյան դարաշրջանում Փարիզը ապրեց իր ամենամեծ զարգացումը 1914 թվականին Բել Էպոկի ավարտից ի վեր: Արվարձանները սկսեցին զգալիորեն ընդլայնվել՝ կառուցելով խոշոր սոցիալական կալվածքներ, որոնք հայտնի են որպես cités և La Défense-ի սկիզբը՝ բիզնես թաղամաս:Համապարփակ էքսպրես մետրոյի ցանց՝ Réseau Express Régional (RER), կառուցվել է մետրոյին լրացնելու և հեռավոր արվարձաններին սպասարկելու համար:Արվարձաններում ստեղծվել է ճանապարհների ցանց, որը կենտրոնացած է քաղաքը շրջապատող Périphérique արագընթաց մայրուղու վրա, որն ավարտվել է 1973 թվականին։1968 թվականի մայիսին Փարիզում ուսանողական ապստամբությունը հանգեցրեց կրթական համակարգում լուրջ փոփոխությունների և Փարիզի համալսարանի բաժանմանը առանձին համալսարանների:Փարիզը Ֆրանսիական հեղափոխությունից ի վեր ընտրված քաղաքապետ չէր ունեցել։Նապոլեոն Բոնապարտը և նրա իրավահաջորդներն անձամբ էին ընտրել պրեֆեկտին՝ քաղաքը ղեկավարելու համար։Նախագահ Վալերի Ժիսկար դ'Էստենի օրոք օրենքը փոխվել է 1975 թվականի դեկտեմբերի 31-ին: 1977 թվականին առաջին քաղաքապետի ընտրություններում հաղթել է նախկին վարչապետ Ժակ Շիրակը:Շիրակը Փարիզի քաղաքապետի պաշտոնը զբաղեցրել է տասնութ տարի՝ մինչև 1995 թվականը, երբ ընտրվել է հանրապետության նախագահ։