History of Iraq

Usmonli-Safaviy urushlari
Safaviy fors Iroqdagi shaharcha oldida. ©HistoryMaps
1534 Jan 1 - 1639

Usmonli-Safaviy urushlari

Iran
Usmonlilar imperiyasi va Safaviy Fors oʻrtasidagi Iroq uchun kurash 1639-yilda imzolangan muhim Zuhob bitimi bilan yakunlangan boʻlib, mintaqa tarixida shiddatli janglar, oʻzgaruvchan ittifoqlar va muhim madaniy va siyosiy taʼsirlar bilan ajralib turadigan muhim bob hisoblanadi.Bu davr 16-17-asrlarning eng qudratli ikki imperiyasi oʻrtasidagi kuchli raqobatni aks ettiradi, bu ham geosiyosiy manfaatlar, ham mazhab farqlari bilan taʼkidlangan, sunniy Usmonlilar shia forslariga qarshi toʻqnash kelgan.16-asr boshlarida Forsda Shoh Ismoil I boshchiligidagi Safaviylar sulolasining kuchayishi bilan uzoq davom etadigan toʻqnashuvlar uchun zamin yaratildi.Safaviylar shia islomini qabul qilib, sunniy Usmoniylarga to'g'ridan-to'g'ri qarshilik ko'rsatdilar.Bu mazhablararo bo'linish keyingi to'qnashuvlarga diniy jo'shqinlik qo'shdi.1501 yil Safaviylar imperiyasining tashkil topishi va u bilan birga Usmonli sunniy gegemonligiga to'g'ridan-to'g'ri qarshi chiqqan forslarning shia islomini tarqatish kampaniyasining boshlanishini anglatadi.Ikki imperiya o'rtasidagi birinchi muhim harbiy to'qnashuv 1514 yilda Choldiron jangida bo'lgan. Usmonli sulton Salim I o'z qo'shinlarini Shoh Ismoilga qarshi olib borgan va natijada Usmonlilar hal qiluvchi g'alabaga erishgan.Bu jang nafaqat mintaqada Usmonlilar hukmronligini o'rnatdi, balki kelajakdagi to'qnashuvlar uchun ham ohangni belgiladi.Bunday dastlabki muvaffaqiyatsizlikka qaramay, Safaviylar to'sqinlik qilmadilar va ularning ta'siri, ayniqsa Usmonli imperiyasining sharqiy qismlarida kuchayishda davom etdi.Iroq sunniy va shia musulmonlari uchun diniy ahamiyati va strategik joylashuvi bilan asosiy jang maydoniga aylandi.1534-yilda Usmonli sultoni Sulaymon Iroqni Usmonlilar nazorati ostiga olib, Bag‘dodni egallab oldi.Bu fath muhim ahamiyatga ega edi, chunki Bag'dod nafaqat asosiy savdo markazi, balki diniy ahamiyatga ega edi.Biroq, Iroqning nazorati 16-17-asrlar davomida ikki imperiya o'rtasida o'zgarib turdi, chunki har bir tomon turli harbiy yurishlarda hududlarni qo'lga kiritishga va yo'qotishga muvaffaq bo'ldi.Shoh Abbos I davrida safaviylar 17-asr boshlarida katta yutuqlarga erishdilar.Oʻzining harbiy mahorati va maʼmuriy islohotlari bilan mashhur boʻlgan Abbos I 1623-yilda Bagʻdodni qaytarib oldi. Bu qoʻlga olish Safaviylarning Usmonlilar qoʻldan boy bergan hududlarni qaytarib olishga qaratilgan kengroq strategiyasining bir qismi edi.Bag'dodning qulashi Usmonlilar uchun jiddiy zarba bo'lib, mintaqadagi o'zgaruvchan kuch dinamikasini anglatadi.Bag‘dod va Iroqning boshqa shaharlari ustidan o‘zgaruvchan nazorat 1639-yilda Zuhob shartnomasi imzolanmagunga qadar davom etdi. Usmonli imperiyasi Sulton Murod IV va Fors Shoh Safi o‘rtasidagi muhim kelishuv, nihoyat, cho‘zilgan mojaroga chek qo‘ydi.Zuhob shartnomasi nafaqat Usmonlilar va Safaviylar imperiyalari o'rtasida yangi chegara o'rnatdi, balki mintaqaning demografik va madaniy landshaftiga ham muhim ta'sir ko'rsatdi.Bu Turkiya va Eron o'rtasidagi zamonaviy chegarani belgilash uchun kelgan Zagros tog'lari bo'ylab chizilgan chegara bilan Iroq ustidan Usmonli nazoratini amalda tan oldi.
Oxirgi yangilanganSat Jan 06 2024

HistoryMaps Shop

Do'konga tashrif buyuring

HistoryMaps loyihasini qo‘llab-quvvatlashning bir necha yo‘li mavjud.
Do'konga tashrif buyuring
Ehson qilish
Qo'llab-quvvatlash

What's New

New Features

Timelines
Articles

Fixed/Updated

Herodotus
Today

New HistoryMaps

History of Afghanistan
History of Georgia
History of Azerbaijan
History of Albania