19-asrning oxirlarida Usmonlilar imperiyasining boshqa hududlarida boʻlgani kabi Iroqda ham arab millatchiligining kuchayishi shakllana boshladi.Bu millatchilik harakatiga turli omillar, jumladan, Usmonlilar hukmronligidan norozilik, Yevropa g‘oyalari ta’siri va arab o‘zligini anglash hissi kuchaygan.Iroq va qoʻshni mintaqalardagi ziyolilar va siyosiy yetakchilar kattaroq muxtoriyat, baʼzi hollarda esa toʻliq mustaqillikni qoʻllab-quvvatlay boshladilar.Bu davrda arab intellektual tafakkurining shakllanishida madaniy uygʻonish davri boʻlgan “An-Nahda” harakati hal qiluvchi rol oʻynadi.Usmonlilar davlatini modernizatsiya qilishga qaratilgan Tanzimat islohotlari beixtiyor Yevropa tafakkuriga deraza ochdi.Rashid Rido va Jamoliddin al-Afg‘oniy kabi arab ziyolilari bu g‘oyalarni, xususan, o‘z taqdirini o‘zi belgilash haqidagi bosh tushunchani yutib yuborishdi va “Al-Javoib” kabi rivojlanayotgan arab gazetalari orqali tarqatishdi.Ushbu bosilgan urug'lar unumdor onglarda ildiz otib, arablarning umumiy merosi va tarixi haqida yangi tushunchalarni uyg'otdi.Usmonli hukmronligidan norozilik bu urug'larning unib chiqishi uchun unumdor zamin yaratdi.Borgan sari g'azablangan va markazlashgan imperiya o'zining turli sub'ektlari ehtiyojlarini qondirish uchun kurashdi.Iroqda iqtisodiy marginallashuv arab jamoalarini kemirib yubordi, ular o'zlarining unumdor yerlariga qaramay, imperiya boyliklaridan chetda qolishgan.Diniy ziddiyatlar avj oldi, aksariyat shia aholisi kamsitish va cheklangan siyosiy hukmronlikni boshdan kechirdi.Huquqdan mahrum bo'lgan jamoalar orasida panarabizmning shivir-shivirlari, birdamlik va vakolatlarni va'da qilgan.Imperiyadagi voqealar arab ongining alangasini yoqib yubordi.1827-yildagi Nayif Posho qoʻzgʻoloni va 1843-yildagi Dhia Posho al-Shahir qoʻzgʻoloni kabi qoʻzgʻolonlar, garchi ochiqdan-ochiq millatchi boʻlmasa-da, Usmonlilar hukmronligiga qarshi shiddatli qarshilikni koʻrsatdi.Iroqning o'zida olim Mirzo Kazim beg va asli iroqlik Usmonli zobiti Mahmud Shavkat Posho kabi shaxslar mahalliy muxtoriyat va modernizatsiya tarafdori bo'lib, kelajakda o'z taqdirini o'zi belgilashga da'vat etish uchun urug'larni ekishdi.Ijtimoiy va madaniy o'zgarishlar ham muhim rol o'ynadi.Savodxonlikning o'sishi va arab adabiyoti va she'riyatining tiraji umumiy madaniy o'ziga xoslikni uyg'otdi.Qabila tarmoqlari, garchi an'anaviy ravishda mahalliy sodiqlikka qaratilgan bo'lsa-da, beixtiyor, ayniqsa, qishloq joylarida kengroq arab birdamligi uchun asos yaratdi.Hatto Islom hamjamiyat va birlikka urg‘u berib, arab ongining yuksalishiga hissa qo‘shgan.19-asr Iroqdagi arab millatchiligi birlashgan monolit emas, balki murakkab va rivojlanayotgan hodisa edi.Pan-arabizm birdamlik haqidagi ajoyib tasavvurni taklif qilgan bo'lsa-da, 20-asrda aniq Iroq millatchi oqimlari yanada kuchaydi.Ammo intellektual uyg'onishlar, iqtisodiy tashvishlar va diniy ziddiyatlar bilan oziqlangan bu dastlabki qo'zg'alishlar Usmonli imperiyasi va keyinchalik mustaqil Iroq davlati ichida arablarning o'ziga xosligi va o'z taqdirini belgilash uchun kelajakdagi kurashlarga zamin yaratishda juda muhim edi.