Грек-Персийн дайнууд

Сонгодог үеийн Грекчүүд Микений соёл иргэншил нуран унасны дараах харанхуй эрин үед Грекчүүдийн нэлээд хэсэг нь дүрвэж, Бага Ази руу цагаачилж, тэнд суурьшсан гэж үздэг.Эдгээр оршин суугчид нь Аеолчууд, Доричууд, Ионичууд гэсэн гурван овгийн бүлгээс гаралтай байв.Ионичууд Лидия, Кариагийн эрэг орчмоор суурьшиж, Ионийг бүрдүүлсэн арван хоёр хотыг байгуулжээ.Баруун Бага Азийн Лидичүүд эзлэгдэх хүртлээ Иониа хотууд тусгаар тогтносон хэвээр байв.Персийн хунтайж Кир МЭӨ 553 онд Медианы сүүлчийн хаан Астиагын эсрэг бослого гаргав.Лидичүүдтэй тулалдаж байхдаа Кир Ионичуудад Лидийн засаглалын эсрэг бослого гаргахыг хүссэн захиас илгээж, Ионичууд эсэргүүцсэн.Кир Лидияг байлдан дагуулж дууссаны дараа Ионы хотууд Крезийн харьяат байсантай ижил нөхцөлөөр түүний харьяат байхыг санал болгов.Өмнө нь Ионичууд түүнд туслах хүсэлгүй байсан тул Кир татгалзав.Ийнхүү Ионичууд өөрсдийгөө хамгаалахаар бэлтгэж, Кир тэднийг байлдан дагуулахаар Мидианы жанжин Харпаг илгээв.Байлдан авсныхаа дараах жилүүдэд Персүүд иончуудыг захирахад хэцүү байв.Ийнхүү Персүүд Иончуудын дотоод зөрчилдөөнд өртөж байсан ч Ионы хот болгонд дарангуйлагчдыг ивээн тэтгэхээр шийджээ.Грек-Персийн дайны өмнөхөн Ионы ард түмэн дургүйцэж, бослогод бэлэн байсан байх магадлалтай.

Наксосын бүслэлт (МЭӨ 499 он) нь Милесийн дарангуйлагч Аристагорын Наксос арлыг эзлэх гэсэн бүтэлгүй оролдлого байсан бөгөөд Их Дариусын Персийн эзэнт гүрний дэмжлэг, түүний нэрийн өмнөөс үйл ажиллагаа явуулж байв.Энэ бол Грек- Персийн дайны нээлт байсан бөгөөд эцэст нь 50 жил үргэлжлэх болно.Аристагорад цөллөгт байсан Насианы язгууртнууд дөхөж очсон бөгөөд тэд арал руугаа буцаж очихыг эрэлхийлэв.Милет дахь байр сууриа бататгах боломжийг олж харсан Аристагор өөрийн ноён Персийн Их Дариус, нутгийн сатрап Артаферн нараас тусламж хүсч, Наксосыг байлдан дагуулав.Персүүд экспедицийг зөвшөөрснөөр Мегабатын удирдлаган дор 200 триремийн хүчийг цуглуулав.Экспедиц хурдан сүйрэлд оров.Аристагорас, Мегабатес нар Наксос руу явах замдаа хэрэлдэж, хэн нэгэн (магадгүй Мегабатэс) Насианчуудад хүч ойртож ирэх тухай мэдэгдэв.Тэднийг ирэхэд Персүүд болон Ионичууд бүслэлтэнд ороход маш сайн бэлтгэгдсэн хоттой тулгарсан.Экспедицийн цэрэг хамгаалагчдыг бүслэхийн тулд зохих ёсоор суурьшсан боловч дөрвөн сарын дараа амжилт олоогүй тул мөнгөгүй болж, Бага Ази руу буцахаар болжээ.Энэхүү аймшигт экспедицийн дараа Аристагора дарангуйлагч болж огцрохыг мэдэрч, Иониа бүхэлдээ Агуу Дариусын эсрэг бослогод турхирахаар шийдэв.Дараа нь бослого Кариа, Кипр рүү тархав.Персүүд дахин цугларч, Милет дэх бослогын голомт руу чиглэхээс өмнө Бага Ази даяар гурван жилийн турш явуулсан Персүүдийн кампанит ажил ямар ч шийдэмгий үр дүнд хүрсэнгүй.Ладегийн тулалдаанд Персүүд Ионы флотыг шийдэмгий ялж, бослогыг үр дүнтэй дуусгав.Хэдийгээр Бага Азийг Персийн нугалахад эргүүлэн авчирсан ч Дариус бослогыг дэмжсэн Афин, Эретриаг шийтгэнэ гэж амлав.Тиймээс МЭӨ 492 онд Наксос руу хийсэн бүтэлгүй довтолгоо, Ионы бослогын үр дүнд Грекийн анхны Персийн довтолгоо эхэлжээ.

Ионы бослого, түүнтэй холбоотой Аеолис, Дорис, Кипр, Кари дахь бослого нь Бага Азийн Грекийн хэд хэдэн бүс нутгаас МЭӨ 499 оноос МЭӨ 493 он хүртэл үргэлжилсэн Персийн ноёрхлыг эсэргүүцсэн цэргийн бослого юм.Бослогын гол цөм нь Милесийн хоёр дарангуйлагч Хистиа, Аристагор нарын бие даасан үйлдлүүдийн зэрэгцээ Бага Азийн Грекийн хотууд Персээс тэднийг захирахаар томилсон дарангуйлагчдад дургүйцсэн явдал байв.Иониа хотуудыг МЭӨ 540 онд Перс эзлэн авч, дараа нь Сардис дахь Персийн сатрапын нэр дэвшүүлсэн уугуул дарангуйлагчид захирч байжээ.МЭӨ 499 онд Милетийн дарангуйлагч Аристагор өөрийн байр сууриа бэхжүүлэхийн тулд Персийн сатрап Артафернестэй хамтарсан экспедиц хийж, Наксосыг эзлэн авчээ.Номлол нь сүйрэлд хүргэсэн бөгөөд түүнийг дарангуйлагч хэмээн удахгүй зайлуулж байгааг мэдэрсэн Аристагора бүх Иониаг Персийн хаан Дариусыг эсэргүүцэн бослогод турхирахаар шийдэв.Ионы бослого нь Грек , Персийн эзэнт гүрний хоорондох анхны томоохон мөргөлдөөн болсон бөгөөд Грек-Персийн дайны эхний үе шатыг төлөөлдөг.Хэдийгээр Бага Азийг Персийн нугалахад эргүүлэн авчирсан ч Дариус бослогыг дэмжсэнийх нь төлөө Афин, Эретриаг шийтгэнэ гэж амлав.Түүгээр ч барахгүй Грекийн олон тооны хот мужууд түүний эзэнт гүрний тогтвортой байдалд заналхийлсээр байгааг хараад Дариус Грекийг бүхэлд нь эзлэхээр шийджээ.МЭӨ 492 онд Грек-Персийн дайны дараагийн үе шат болох анхны Персийн довтолгоо Ионы бослогын шууд үр дагавар болж эхэлсэн.

МЭӨ 498 оны хавар Афины хорин триремийн цэрэг Эретриас тавын хамт Иония руу хөлөглөв.Тэд Ефесийн ойролцоох Ионы гол хүчинтэй нэгдэв.Аристагора цэргийн хүчийг биечлэн удирдахаас татгалзаж, өөрийн ах Чаропин болон өөр нэг Милезийн иргэн Хермофантус нарыг жанжинаар томилов.Дараа нь энэ хүчийг Эфесчүүд уулсаар дамжин Артафернесийн сатрапал нийслэл Сардис руу чиглүүлэв.Грекчүүд Персүүдийг мэдэлгүй барьж аваад доод хотыг эзлэн авч чаджээ.Гэсэн хэдий ч Артафернес цитаделийг нэлээд олон хүний ​​хүчээр барьж байв.Дараа нь доод хот галд автсан гэж Геродот санамсаргүйгээр санал болгож байна, энэ нь хурдан тархжээ.Цитадел дэх Персүүд шатаж буй хотоор хүрээлэгдсэн байсан тул Сардисын зах руу гарч ирэн Грекчүүдтэй тулалдаж, тэднийг буцаав.Грекчүүд сэтгэлээр унаж, хотоос ухарч, Ефес рүү буцаж эхлэв.Геродот хэлэхдээ Дариус Сардисыг шатаасан тухай сонсоод Афинчуудаас өшөө авахаа тангарагласан (Тэд үнэхээр хэн бэ гэж асуусны дараа) мөн нэг зарцдаа өдөр бүр гурван удаа "Багш аа, Афинчуудыг санаарай" гэж сануулахыг үүрэг болгосон.

Сэтгэл санаагаар унаж, ядарсан Грекчүүд Персүүдтэй тэнцэхгүй байсан нь тодорхой бөгөөд Эфест болсон тулалдаанд бүрэн бут цохигдсон юм.Эретрийн генерал Еуалкидес зэрэг олон хүн амь үрэгджээ.Тулалдаанаас зугтсан Ионичууд өөрсдийн хотуудын төлөө зүтгэж, үлдсэн Афинчууд болон Эретричууд усан онгоцондоо буцаж, Грек рүү буцаж ирэв.Персүүд Аристагорын хэлсэн амархан олз болохоос өөр юу ч биш болох нь батлагдсан тул Афинчууд Ионичуудтай холбоогоо таслав.Гэсэн хэдий ч Ионичууд бослогодоо үнэнч хэвээр байсан бөгөөд Персүүд Ефес дэх ялалтаа үргэлжлүүлээгүй бололтой.Эдгээр түр хүчнийхэн аль ч хотыг бүслэхэд зориулагдаагүй байж магадгүй юм.Эфест ялагдал хүлээсэн ч бослого улам бүр тархав.Ионичууд Хеллеспонт, Пропонтис руу хүмүүсээ илгээж, Византи болон ойролцоох бусад хотуудыг эзлэн авав.Тэд мөн Карианчуудыг бослогод нэгдэхийг ятгав.Цаашилбал, бослогын тархалтыг харсан Киприйн хаант улсууд ч гадны ямар ч ятгалгагүйгээр Персийн засаглалын эсрэг боссон.Ийнхүү Эфесийн тулалдаан бослогод томоохон нөлөө үзүүлсэнгүй.

Кипрт Аматусаас бусад бүх хаант улсууд бослого гаргасан.Киприйн бослогын удирдагч нь Саламисын хаан Горгусын дүү Онесил байв.Дараа нь тэрээр Аматусыг бүслэхээр суурьшжээ.Дараа жил нь (МЭӨ 497 онд) Онесил (Одоог хүртэл Аматыг бүсэлсэн) Артибийн удирдлаган дор Персийн цэрэг Кипр рүү илгээгдсэнийг сонссон.Ийнхүү Онесиус Иония руу элч илгээж, нэмэлт хүч илгээхийг тэднээс хүсэв.Эцэст нь Финикийн флотын дэмжлэгтэйгээр Персийн арми Кипрэд ирэв.Ионичууд далайд тулалдахыг сонгож, Финикчүүдийг ялав.Саламисын гадаа болсон хуурай газрын тулалдаанд кипрүүд эхний давуу талыг олж, Артибиусыг устгав.Гэсэн хэдий ч хоёр цэргийн баг Перс рүү урвасан нь тэдний хэргийг таслан зогсоож, тэд бут цохигдож, Онесиус алагджээ.Ийнхүү Кипр дэх бослого дарагдаж, Ионичууд гэр рүүгээ явав.Бага Ази дахь Персийн хүчнүүд НТӨ 497 онд өөрчлөн зохион байгуулагдаж, Дариусын гурван хүргэн Даурисес, Химайс, Отанес нар гурван армийг удирдан зохион байгуулсан бололтой.Геродот эдгээр генералууд босогчдыг хооронд нь хувааж, дараа нь тус тусын бүс нутгийг довтлохоор хөдөлсөн гэж үздэг.Хамгийн том армитай байсан бололтой Даурисес эхлээд цэргээ Хеллеспонт руу аваачив.Тэнд тэрээр Геродотын хэлснээр Дардан, Абидос, Перкот, Лампсак, Паес зэрэг хотуудыг системтэйгээр бүслэн авчээ.Гэсэн хэдий ч тэрээр Карианчууд бослого гаргаж байгааг сонсоод энэ шинэ бослогыг дарахын тулд цэргээ өмнө зүг рүү шилжүүлэв.Энэ нь Карианы бослогын цагийг МЭӨ 497 оны эхэн үе хүртэл харуулж байна.Hymaees Пропонтис руу явж, Сиус хотыг эзлэн авав.Даурисес цэргээ Кариа руу хөдөлгөсний дараа Химайс Хеллеспонт руу явж, Аеолийн олон хот, Троад дахь зарим хотыг эзлэн авав.Гэсэн хэдий ч тэрээр өвдөж, нас барж, кампанит ажилаа дуусгав.Үүний зэрэгцээ, Отанес Артафернестэй хамт Иониад кампанит ажил явуулав (доороос үзнэ үү).

Карианчууд бослого гаргасныг сонсоод Даурисес цэргээ урагшаа Кариа руу чиглүүлэв.Каричууд Меандер мөрний цутгал болох Марсиас голын (орчин үеийн Хятад) "Цагаан багана" дээр цугларав.Киликийн хааны хамаатан Пиксодорус Каричууд голыг гаталж, араар нь тулалдаж, ухрахаас сэргийлж, илүү зоригтой тулалдахыг санал болгов.Энэ санааг үгүйсгэж, Каричууд Персүүдийг тэдэнтэй тулалдахаар голыг гатлав.Дараачийн тулаан нь Геродотын хэлснээр урт удаан үргэлжилсэн тулаан байсан бөгөөд Каричууд эцэст нь Персийн тооны жинд бууж өгөхөөсөө өмнө зөрүүдлэн тулалдаж байв.Геродот тулалдаанд 10,000 Кари, 2,000 Перс үхсэн гэж үздэг.Марсиас амьд үлдсэн хүмүүс Лабраунда дахь Зевсийн ариун төгөлд буцаж очоод Персүүдэд бууж өгөх үү, эсвэл Ази тивээс бүрмөсөн зугтах уу гэж бодож байв.Гэсэн хэдий ч зөвлөлдөж байх хооронд Милезийн арми тэдэнтэй нэгдэж, эдгээр нэмэлт хүчнүүдийн хамт тулалдаанд орохоор шийджээ.Дараа нь Персүүд Лабраунда дахь арми руу довтолж, илүү хүнд ялагдал хүлээсэн бөгөөд Милесчууд маш их хохирол амссан.Карианчуудыг давхар ялсны дараа Даурисес Карийн бэхлэлтийг багасгах ажлыг эхлүүлэв.Карианчууд цаашид тулалдах шийдвэр гаргаж, Даурисийг Педасусаар дамжин өнгөрөх замд отолтоор шийдэв.Геродот энэ нь Лабраундагийн дараа шууд тохиолдсон гэсэн утгатай боловч Педасус дараа жил (МЭӨ 496 онд) тохиолдсон нь Карианчуудад дахин нэгдэх цаг өгсөн гэж үздэг.Персүүд шөнийн цагаар Педасус хотод ирсэн бөгөөд отолт маш их үр дүнд хүрэв.Персийн армийг устгаж, Даурисес болон бусад Персийн командлагчдыг алав.Педасус дахь гамшиг нь газрын кампанит ажилд мухардмал байдалд хүргэсэн бололтой, МЭӨ 496, МЭӨ 495 онуудад дахин кампанит ажил бага байсан бололтой.

Дионисиусын эсрэг бослого гарсны дараахан Персийн флот Ионичуудыг дайрахаар хөдөлж, тэд тэднийг угтан авав.Самианы цэргүүд тохиролцсоны дагуу далбаагаа өргөж, тулалдааны талбараас зугтав.Гэсэн хэдий ч Самийн 11 хөлөг онгоц бусад иончуудыг орхихоос татгалзаж, тулалдаанд үлджээ.Самичууд явахыг хараад баруун жигүүрт байдаг хөршүүд болох Лесбичүүд мөн зугтав.Ионы байлдааны шугамын баруун жигүүр бүхэлдээ маш хурдан нурав.Нөхцөл байдал улам бүр цөхрөнгөө барсан тул Ионы бусад цэргүүд ч зугтав.

Ладегийн тулалдаанд Ионийн флот ялагдсанаар бослого үр дүнтэй дуусав.Милет маш их хөрөнгө оруулалт хийсэн бөгөөд Персүүд "ханыг олборлож, түүний эсрэг бүх хэрэгслийг ашиглаж, бүрэн эзлэн авах хүртлээ".Геродотын хэлснээр ихэнх эрчүүдийг устгаж, эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд нь боолчлогдсон байв.Археологийн нотлох баримтууд үүнийг хэсэгчлэн нотолж, Ладегийн дараа хотын ихэнх хэсэг нь сүйрсэн, орхигдсон шинж тэмдгүүдийг харуулж байна.Гэсэн хэдий ч зарим Милесчууд Милет хотод үлдсэн (эсвэл хурдан буцаж ирсэн) боловч хот урьдын агуу байдлаа хэзээ ч эргүүлж авахгүй байв.Тиймээс Милет нь "милесчүүдээс хоосон үлдсэн" байв;Персүүд хот, эрэг орчмын газрыг өөртөө авч, Милесийн үлдсэн хэсгийг Педасаас Кариануудад өгчээ.Олзлогдсон Милесчүүдийг Суса дахь Дариусын өмнө авчирч, Тигр мөрний амны ойролцоох Персийн булангийн эрэг дээрх "Ампе" хэмээх газарт суурьшжээ.Олон Самичууд Ладе дахь жанжнуудынхаа үйлдлээс айж сандарч, хуучин дарангуйлагч Самос Аеас тэднийг захирахаар буцаж ирэхээс өмнө цагаачлахаар шийджээ.Тэд Занклийн ард түмнээс Сицилийн эрэгт суурьших урилгыг хүлээн авч, Персүүдээс зугтаж чадсан милезчүүдийг дагуулан явав.Самос өөрөө Ладе дахь Самичууд оргосны улмаас Персүүд сүйрлээс хамгаалагдсан.Кариагийн ихэнх хэсэг одоо Персүүдэд бууж өгсөн боловч зарим бэхлэлтүүдийг хүчээр булаан авах шаардлагатай болсон.

Хистий Милетийн уналтын тухай сонсоод өөрийгөө Персийн эсрэг эсэргүүцлийн удирдагчаар томилсон бололтой.Лесбичүүдийн хүчээр Византиас хөдөлж, Хиос руу усан онгоцоор явав.Чианчууд түүнийг хүлээж авахаас татгалзсан тул тэрээр довтолж, Чиан флотын үлдэгдлийг устгав.Далайд хоёр удаа ялагдал хүлээсний улмаас чианчууд Хистиаусын удирдлагыг хүлээн зөвшөөрөв.Гистьеус одоо Ионичууд болон Аеолианчуудын томоохон хүчийг цуглуулж, Тасосыг бүслэхээр явав.Гэсэн хэдий ч тэрээр Персийн флот Иониагийн үлдсэн хэсгийг довтлохоор Милетээс хөдөлж байгаа тухай мэдээг хүлээн авч, Лесбос руу хурдан буцаж ирэв.Цэргээ тэжээхийн тулд тэрээр Атарнеус, Мюс хоёрын ойролцоо эх газар руу хоол хайх экспедицийг удирдаж байв.Харпагусын удирдлага дор байсан Персийн томоохон хүчин энэ бүсэд байсан бөгөөд эцэст нь Маленегийн ойролцоох нэг идэш тэжээл хайх экспедицийг саатуулжээ.Дараа нь тулалдаан маш ширүүн байсан боловч Персийн морин цэрэг амжилттай довтолж, Грекийн шугамыг чиглүүлэв.Гистье өөрөө Дариусаас өршөөл үзүүлнэ гэж бодон Персүүдэд бууж өгөв.Гэсэн хэдий ч түүнийг оронд нь Артафернес руу аваачсан бөгөөд тэрээр Гистиаусын урвасан үйлдлийг бүрэн мэдэж байсан тул түүнийг гадаалж, дараа нь занданшуулсан толгойг нь Дариус руу илгээжээ.Персийн флот болон арми Милет хотод өвөлжиж, бослогын сүүлчийн галыг дарахын тулд МЭӨ 493 онд хөдөлжээ.Тэд Хиос, Лесбос, Тенедосын арлууд руу дайрч, эзлэн авав.Тэд тус бүр дээр цэргүүдийн "хүний ​​тор" байгуулж, нуугдаж буй босогчдыг зайлуулахын тулд арлыг бүхэлд нь нүүлгэн шилжүүлэв.Дараа нь тэд эх газар руу нүүж, Ионийн үлдсэн хот бүрийг эзлэн авч, үлдсэн босогчдыг хайж байв.Хэдийгээр Иониа хотууд үүний дараа шаналж байсан нь эргэлзээгүй ч Милетийн хувь заяаг хэн нь ч амсаагүй бололтой.Персүүд хот бүрээс хамгийн царайлаг хөвгүүдийг сонгон авч хаядаг бөгөөд хамгийн үзэсгэлэнтэй охидыг сонгон хааны гарем руу явуулж, улмаар хотуудын сүмүүдийг шатаадаг гэж Геродот хэлэв.Хэдийгээр энэ нь үнэн байж магадгүй ч Геродот сүйрлийн цар хүрээг хэтрүүлсэн байх магадлалтай. Хэдэн жилийн дараа хотууд хэвийн байдалдаа орж, Персүүдийн Грекийг 2 дахь довтолгоонд зориулж том флотоор хангах боломжтой болсон. жилийн дараа.Дараа нь Персийн арми Пропонтисын Азийн эрэг дээрх суурингуудыг дахин эзлэн авч, Персийн флот Хеллеспонтын Европын эрэгт хөвж, суурин бүрийг ээлжлэн авчээ.Бага Ази бүхэлдээ Персийн ноёрхолд баттай буцаж ирснээр бослого эцэстээ дуусав.

Грек-Персийн дайны үеэр Грекийн анхны Персийн довтолгоо нь МЭӨ 492 онд эхэлсэн бөгөөд МЭӨ 490 онд Марафоны тулалдаанд Афины шийдвэрлэх ялалтаар төгсөв.Хоёр өөр кампанит ажлаас бүрдсэн довтолгоог Персийн хаан Дариус нэн тэргүүнд Афин, Эретриа мужуудыг шийтгэхийн тулд тушаасан юм.Эдгээр хотууд Персийн ноёрхлыг эсэргүүцсэн бослогынхоо үеэр Иониа хотуудыг дэмжиж байсан нь Дариусын уур хилэнг хүргэсэн юм.Дариус мөн өөрийн эзэнт гүрнийг Европ руу өргөжүүлэх, баруун хилээ хамгаалах боломжийг олж харсан.

МЭӨ 492 оны хавар Дариусын хүргэн Мардониусын удирдсан экспедицийн цэрэг флот болон хуурай газрын армиас бүрдсэн байв.Эцсийн зорилго нь Афин, Эретриаг шийтгэх байсан бол экспедиц нь Грекийн аль болох олон хотыг дарах зорилготой байв.Киликээс хөдөлж, Мардониус флоттой хамт явж байхдаа Хеллеспонт руу явахаар цэргээ илгээв.Тэрээр Бага Азийн эргийг тойрон Иония руу усан онгоцоор явж, Ионийн хотуудыг захирч байсан дарангуйллыг устгахад богино хугацаанд зарцуулжээ.Хачирхалтай нь ардчилал бий болсон нь Ионийн бослогын гол хүчин зүйл байсан тул тэрээр дарангуйллыг ардчиллаар сольсон. Мардониус энд ардчиллыг бий болгосон нь Ионийг намжаах гэсэн оролдлого гэж үзэж болох бөгөөд энэ нь түүнийг урагшлах үед түүний жигүүрийг хамгаалах боломжийг олгосон юм. Хеллеспонт, дараа нь Афин, Эретриа руу.Тэндээс флот Хеллеспонт руу явж, бүх зүйл бэлэн болмогц хуурай замын цэргүүдийг Европ руу илгээв.МЭӨ 512 онд Дариус Скифчүүдийн эсрэг хийсэн кампанит ажлын үеэр эдгээр газар нутаг Персийн эзэнт гүрэнд аль хэдийн орсон байсан тул арми Фракийг дайран давхиж, түүнийг дахин эрхшээлдээ оруулав.Македонд хүрч ирээд Персүүд түүнийг Персийн эзэнт гүрний бүрэн захирагдах хэсэг болгохыг албадав;Тэд МЭӨ 6-р зууны сүүлчээс Персүүдийн вассал байсан боловч ерөнхий бие даасан байдлаа хадгалсаар байв.Энэ хооронд флот Тасос руу гаталж, Тасчууд Персүүдэд захирагдаж байв.Дараа нь флот Атос уулын хошууг тойрох гэж оролдохоосоо өмнө Халцидиц дахь Акантус хүртэл эргийн шугамыг тойрсон.Гэсэн хэдий ч тэд хүчтэй шуурганд баригдсан бөгөөд энэ нь тэднийг Атос эргийн шугам руу чиглүүлж, (Геродотын хэлснээр) 300 хөлөг онгоцыг сүйрүүлж, 20,000 хүнээ алджээ.Дараа нь арми Македонд буудаллаж байх хооронд нутгийн Фракийн овог Бригичууд Персийн хуарангийн эсрэг шөнийн дайралт хийж, олон Персүүдийг алж, Мардониусыг шархдуулсан байна.Гэмтсэн хэдий ч Мардониус армиа Хеллеспонт руу буцахаасаа өмнө Бригианчуудыг ялагдаж, эрхшээлдээ оруулсан эсэхийг баталгаажуулсан;Тэнгисийн цэргийн үлдэгдэл мөн Ази руу ухарчээ.Хэдийгээр энэ кампанит ажил гутамшигтайгаар дууссан ч Грек рүү хуурай газар дөхөж очих нь баталгаажсан бөгөөд Грекчүүд Дариусын тэдний төлөөх санаа зорилгыг мэдэж байсан нь эргэлзээгүй.

МЭӨ 490 онд Датис, Артаферн нар (сатрап Артаферны хүү) хоёр нутагтан амьтдын түрэмгийлэх хүчний командлалыг өгч, Киликээс далайд гарав.Персийн цэрэг эхлээд Родос арал руу явсан бөгөөд тэнд Датис Линдос хотыг бүсэлсэн гэж Линдиан сүмийн шастир тэмдэглэсэн боловч амжилт олоогүй.Арваад жилийн өмнө Персүүд тэнд суулгасан амжилтгүй экспедицийг эсэргүүцсэн Насианчуудыг шийтгэхийн тулд флот Наксосын хажууд явав.Оршин суугчдын ихэнх нь уул руу зугтав;Персүүдийн барьсан хүмүүс боолчлогдож байв.Дараа нь Персүүд Насианчуудын хот, сүмүүдийг шатаажээ.Дараа нь флот Эретри руу явах замдаа Эгийн бусад хэсгийг гаталж, арал бүрээс барьцаалагдсан цэргүүд болон цэргүүдийг авав.Ажлын хэсэг Euboea руу явж, эхний томоохон зорилт болох Эретриа руу явав.Эретричууд Персүүдийг газардах, урагшлахыг зогсоох оролдлого хийсэнгүй, ингэснээр өөрсдийгөө бүслэхийг зөвшөөрөв.Зургаан өдрийн турш Персүүд хана руу дайрч, хоёр талдаа хохирол амссан;Гэсэн хэдий ч долоо дахь өдөр хоёр нэр хүндтэй Эретричууд хаалгыг онгойлгож, хотыг Персүүдэд урважээ.Хотыг сүйрүүлж, сүм хийд, бунхангуудыг дээрэмдэж, шатаажээ.Цаашилбал, Дариусын тушаалын дагуу Персүүд үлдсэн бүх хотын иргэдийг боолчлов.

Эретриа бүслэлт МЭӨ 490 онд буюу Персүүд Грекийг анх довтлох үеэр болсон.Датис, Артафернес нарын удирдлаган дор Персийн хүчирхэг цэрэг Евбоягийн Эретриа хотыг бүслэв.Эгийн тэнгист амжилттай кампанит ажил хийснийхээ дараа зуны дундуур Евбоэйд хүрч, Персүүд Эретриаг бүслэлтэд оруулав.Эретрийн язгууртнуудын тав дахь багана хотыг Персүүдэд урвахаас өмнө бүслэлт зургаан өдөр үргэлжилсэн.Хотыг дээрэмдэж, хүн амыг Персийн нийслэлийн ойролцоох Сусиана дахь Ардерика тосгон руу албадан гаргажээ.Эретриагийн дараа Персийн цэрэг Афин руу явж, Марафон буланд буув.Афины арми тэдэнтэй уулзахаар явж, Марафоны тулалдаанд алдартай ялалт байгуулснаар Персийн анхны довтолгоог дуусгав.

Марафоны тулалдаан нь МЭӨ 490 онд Грекийг анх удаа Персүүд довтлох үеэр болсон.Энэ нь Платеагийн тусламжтай Афины иргэд болон Датис, Артафернес нарын удирдсан Персийн хүчний хооронд тулалдаж байв.Энэ тулалдаан нь Дариус I хааны удирдлаган дор Персийн Грекийг эрхшээлдээ оруулах анхны оролдлогын оргил үе байв.Грекийн арми илүү олон тооны Персүүдийг бут ниргэж, Грек-Персийн дайны эргэлтийн цэг болсон юм.Персийн анхны довтолгоо нь Афин, Эретриа нар Персийн ноёрхлыг түлхэн унагахыг оролдоход Ионийн хотуудыг дэмжихээр хүч илгээснээр Ионы бослогод Афины оролцооны хариу үйлдэл байв.Афинчууд болон Эретричууд Сардисыг эзлэн авч, шатааж чадсан боловч дараа нь их хэмжээний хохирол амсаж ухрахаас өөр аргагүй болжээ.Энэхүү дайралтын хариуд Дариус Афин, Эретриаг шатаана гэж тангараглав.Геродотын хэлснээр Дариус нумаа өөрт нь авчирч, "тэнгэр рүү дээш" сум харваж, "Зевс, Афинчуудаас өшөө авахыг надад зөвшөөрөөч!"Геродот цааш нь Дариус өөрийн зарц нарынхаа нэгэнд өдөр бүр оройн хоолны өмнө гурван удаа "Багш аа, Афинчуудыг санаарай" гэж хэлэхийг даалгасан гэж бичжээ. Тулааны үеэр Спарта, Афин хоёр Грекийн хамгийн том хот-улсууд байсан.МЭӨ 494 онд Ладегийн тулалдаанд Персүүд ялалт байгуулснаар Ионы бослогыг дарсны дараа Дариус Грекийг эрхшээлдээ оруулахаар төлөвлөж эхлэв.МЭӨ 490 онд тэрээр Датис, Артаферн нарын удирдлаган дор Тэнгисийн цэргийн багийг Эгийн эрэг дээгүүр илгээж, Цикладыг эрхшээлдээ оруулж, улмаар Афин, Эретри руу шийтгэлийн довтолгоонд өртжээ.

Анхны довтолгоо бүтэлгүйтсэний дараа Дариус Грекийг бүрэн эрхшээлдээ оруулах зорилготой асар том шинэ арми босгож эхлэв.Гэсэн хэдий ч МЭӨ 486 онд түүнийЕгипетийн харьяат иргэд бослого гаргаж, бослого нь Грекийн аливаа экспедицийг тодорхойгүй хугацаагаар хойшлуулахад хүргэв.Дариус Египетийг дайлахаар бэлтгэж байхдаа нас барж, Персийн хаан ширээ түүний хүү Ксеркс I-д шилжсэн. Ксеркс Египетийн бослогыг дарж, Грекийг довтлох бэлтгэлээ маш хурдан сэргээв.Энэ нь бүрэн хэмжээний довтолгоо байх байсан тул урт хугацааны төлөвлөлт, нөөц бүрдүүлэх, цэрэг татлага хийх шаардлагатай байв.Ксеркс Хеллеспонтыг армиа Европ руу гатлахын тулд гүүр тавьж, Атос уулын сувгаар суваг ухах хэрэгтэй гэж шийджээ (МЭӨ 492 онд Персийн флот энэ эргийг тойрох явцад сүйрсэн).Эдгээр нь аль аль нь орчин үеийн аль ч улсын чадавхиас давсан онцгой хүсэл эрмэлзэлтэй байсан.Гэвч Египет, Вавилонд дахин бослого гарсны улмаас кампанит ажил нэг жилээр хойшлогджээ.Персүүд өөрсдийн хил хязгаарт хүрч ирэхэд гажихаа амласан Аргос зэрэг Грекийн хэд хэдэн хот мужуудыг өрөвдөж байв.Фессали дахь Ларисаг захирч байсан Алеуадаегийн гэр бүл довтолгоог эрх мэдлээ сунгах боломж гэж үзсэн.Тебесийг "Медисинг" гэж тодорхой хэлээгүй ч түрэмгийлэгч хүч ирэхэд Персүүдэд туслахад бэлэн байсан гэж сэжиглэж байв.МЭӨ 481 онд Ксеркс дөрвөн жил орчим бэлтгэл хийсний дараа Европ руу довтлохоор цэргээ цуглуулж эхлэв.Геродот цэрэг татсан 46 үндэстний нэрийг бичжээ.Персийн арми МЭӨ 481 оны зун, намрын улиралд Бага Азид цугларчээ.Дорнын сатрапиуудын армийг Кападокийн Критала хотод цуглуулж, Ксеркс удирдан Сардис руу өвөлжүүлэв.Хаврын эхээр Абидос руу нүүж, барууны сатрапуудын армитай нэгджээ.Дараа нь Ксерксийн цуглуулсан арми хоёр понтон гүүрээр Хеллеспонтыг гатлан ​​Европыг чиглэв.

Улс төрч Фемистокл ядуусын дунд хүчирхэг бааз суурьтай байсан тул Милтиадес нас барсны дараа үлдсэн орон зайг нөхөж, дараагийн арван жилд Афины хамгийн нөлөө бүхий улс төрч болжээ.Энэ хугацаанд Фемистокл Афины тэнгисийн цэргийн хүчийг өргөжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлсээр байв.Афинчууд энэ хугацаанд Грек дэх Персийн сонирхол дуусаагүй гэдгийг мэдэж байсан бөгөөд Фемистоклын тэнгисийн цэргийн бодлогыг Персийн болзошгүй аюулаас харж болно.Фемистоклын агуу өрсөлдөгч, Зеугитүүдийн аварга Аристид ("дээд хоплит анги") ийм бодлогыг эрс эсэргүүцэж байв.МЭӨ 483 онд Афины Лауриум дахь уурхайгаас асар том шинэ мөнгөний давхарга олджээ.Фемистокл мөнгөөр ​​Эгинатай удаан үргэлжилсэн дайнд туслах зорилгоор триремийн шинэ флотыг бий болгоход ашиглахыг санал болгов.Плутарх Фемистокл Персийг дурдахаас зориудаар зайлсхийсэн бөгөөд энэ нь Афинчуудад хэт хол аюул заналхийлж байна гэж үзэн Персийг эсэргүүцэх нь флотын зорилго байсан гэж үздэг.Ирэх кампанит ажилд бэлтгэж байсан нь мэдэгдэж байсан Персүүдийг эсэргүүцэхийн тулд ийм флот хэрэгтэй болно гэдгийг олон Афинчууд хүлээн зөвшөөрсөн байх ёстой гэж Файн харуулж байна.Аристидийн хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарсан ч Фемистоклын хөдөлгөөнийг хялбархан дамжуулав.Үүнийг дамжуулсан нь олон ядуу Афинчуудын флотод сэлүүрт завины ажил хийх хүсэлтэй байсантай холбоотой байж магадгүй юм.Эртний эх сурвалжаас харахад 100 эсвэл 200 хөлөг онгоцонд зөвшөөрөл олгосон эсэх нь тодорхойгүй байна;Файн болон Голландын аль аль нь эхлээд 100 хөлөг онгоцыг зөвшөөрч, хоёр дахь санал хураалтаар энэ тоог хоёр дахь довтолгооны үед ажиглагдсан түвшинд хүргэсэн гэж үзэж байна.Аристидууд Фемистоклуудын бодлогыг эсэргүүцсээр байсан ба өвлийн улиралд баригдсан хоёр хуаран хоорондын хурцадмал байдал нь МЭӨ 482 оны гадуурхалт нь Фемистокл, Аристид хоёрын шууд өрсөлдөөн болжээ.Голландын дэлхийн анхны бүх нийтийн санал асуулга гэж тодорхойлсон зүйлд Аристидсыг гадуурхаж, Фемистоклын бодлогыг дэмжсэн.Үнэн хэрэгтээ, Персүүд ирэх довтолгоонд бэлтгэж байгааг мэдээд Афинчууд Фемистоклын хүссэнээс илүү олон хөлөг онгоц барихаар санал өгсөн.Ийнхүү Персийн довтолгооны бэлтгэлийн үеэр Фемистокл Афины тэргүүлэх улс төрч болжээ.

Персийн хаан I Xerxes Грекийг бүхэлд нь эзлэхийг эрмэлзэж байх үед Грек-Персийн дайны үеэр Персийн хоёр дахь довтолгоо (МЭӨ 480-479) болсон.Энэхүү түрэмгийлэл нь Марафоны тулалдаанд (МЭӨ 492–490) Грект хийсэн анхны Персийн довтолгоонд ялагдал хүлээсэн шууд хариу арга хэмжээ байсан бөгөөд энэ нь Дариус I Грекийг эрхшээлдээ оруулах оролдлогыг зогсоосон юм.Дариусыг нас барсны дараа түүний хүү Ксеркс асар их арми, флотыг цуглуулж, хоёр дахь довтолгоог төлөвлөхөд хэдэн жил зарцуулжээ.Грекийн эсэргүүцлийг Афинчууд болон Спартанчууд удирдаж байв.Грекийн хот мужуудын аравны нэг нь "Холбоотнуудын" хүчин чармайлтад нэгдсэн;ихэнх нь төвийг сахисан эсвэл Ксерксэд захирагдаж байв.МЭӨ 480 оны хавар Персийн арми Хеллеспонтыг гаталж, Фраки, Македоныг дайран Тессали руу довтлох үед эхэлсэн.Персийн давшилтыг Термопилын даваан дээр Спартагийн хаан Леонид I-гийн удирдлаган дор Холбоотны цөөн тооны цэрэг хаажээ.

Термопилын тулалдаан нь МЭӨ 480 онд I Ксерксийн удирдлаган дор Ахеменид Персийн эзэнт гүрэн болон I Леонидын удирдлаган дор Спарта тэргүүтэй Грекийн хот мужуудын холбоодын хооронд болсон. Гурван өдрийн турш үргэлжилсэн тулаан нь хоёулангийнх нь хамгийн чухал тулаануудын нэг байв. Грекийн хоёр дахь Персийн довтолгоо ба Грек-Персийн өргөн дайн.Довтолгооны эхэн үед Леонидас тэргүүтэй 7000 орчим хүнтэй Грекийн цэрэг Термопилын гарцыг хаахын тулд хойд зүг рүү явав.Эртний зохиолчид Персийн армийн тоог олон саяар тоолдог байсан бол орчин үеийн эрдэмтэд 120,000-300,000 цэрэгтэй гэж үздэг.Тэд 8-р сарын сүүл эсвэл 9-р сарын эхээр Термопилд хүрч ирэв;Цөөн тооны Грекчүүд тэднийг 7 хоногийн турш (гурвыг нь шууд тулалдаанд оролцуулан) саатуулж, арын хамгаалалтаа түүхэн дэх хамгийн алдартай сүүлчийн зогсоолуудын нэгд нь устгасан.Бүтэн хоёр өдрийн тулалдааны үеэр Грекчүүд Персийн асар том арми нарийхан давааг туулах цорын ганц замыг хаажээ.Хоёр дахь өдрийн дараа нутгийн оршин суугч Эфиалтес Персүүдэд Грекийн шугамын ард зам байгааг илчилжээ.Үүний дараа Леонидас өөрийн хүчээ Персүүдээр дайрч байгааг мэдээд Грекийн армийн дийлэнх хэсгийг халж, 300 Спартан, 700 Теспийчүүдийн хамт ухрах газрыг хамгаалахаар үлджээ.900 гаруй элот, 400 теба зэрэг бусад хүмүүс үлдсэн гэж мэдээлсэн.Ихэнх нь бууж өгсөн гэх Фебанчуудыг эс тооцвол Грекчүүд Персүүдтэй үхэн үхтлээ тулалдсан.

Артемизиум буюу Артемизионы тулалдаан нь Персийн Грекийг хоёр дахь довтолгооны үеэр гурван өдрийн турш тэнгисийн цэргийн цуврал байлдааны ажиллагаа юм.Энэхүү тулаан нь МЭӨ 480 оны 8, 9-р сард Термопилийн хуурай газрын тулалдаантай нэгэн зэрэг болсон бөгөөд Грекийн Спарта, Афин, Коринт болон бусад хот-улсуудын холбоо, Персийн эзэнт гүрний хооронд тулалдаж байв. Ксеркс I.Зуны сүүлчээр Артемизиум руу ойртоход Персийн тэнгисийн цэргийн хүчин Магнезийн эргийн ойролцоох шуурганд баригдаж, 1200 хөлөг онгоцныхоо гуравны нэгийг алджээ.Персүүд Артемизиумд ирснийхээ дараа Грекчүүдийг урхинд оруулахыг оролдсон 200 хөлөг онгоцыг Евбой эргийн эргэн тойронд илгээсэн боловч тэд өөр шуурганд баригдаж, хөлөг онгоц сүйрчээ.Тулалдааны гол ажиллагаа нь хоёр өдрийн жижиг байлдааны ажиллагааны дараа болсон.Хоёр тал өдөржингөө тулалдаж, бараг тэнцүү алдагдал хүлээсэн;Гэсэн хэдий ч Холбоотны жижиг флот алдагдлыг төлж чадахгүй байв.Тулалдааны дараа холбоотнууд Термопилейд холбоотны арми ялагдсан тухай мэдээг хүлээн авав.Тэдний стратеги нь Термопила болон Артемизиумыг хоёуланг нь барих шаардлагатай байсан бөгөөд тэдний алдагдлыг харгалзан холбоотнууд Саламис руу ухрахаар шийджээ.Персүүд довтолж, Фокис, дараа нь Боэотиад хяналтаа тогтоож, эцэст нь Аттика руу орж, одоо нүүлгэн шилжүүлсэн Афиныг эзлэн авав.Гэсэн хэдий ч Холбоотны флотыг шийдвэрлэх ялалтыг эрэлхийлж байсан Персүүд дараа нь МЭӨ 480 оны сүүлээр Саламисын тулалдаанд ялагдсан.Европт баригдахаас айсан Ксеркс армийнхаа ихэнх хэсгийг Ази руу татан, Мардониусыг Грекийг бүрэн байлдан дагуулах ажлыг үлдээжээ.Харин дараа жил нь холбоотны арми Платеагийн тулалдаанд Персүүдийг эрс ялж, улмаар Персийн довтолгоог дуусгав.

МЭӨ 480 онд эх газрын Грек болон Саламисын арлын хоорондох тэнгист тулалдсан Саламисын тулалдаан нь Ахеменидийн эзэнт гүрний хаан Ксеркс тэргүүтэй Персүүд Грекийг 2 дахь довтолгооны үеэр тэнгисийн цэргийн гол мөргөлдөөн байв.Энэ тулалдаанд Афины генерал Фемистоклын стратегийн удирдлага дор Грекийн хот мужууд Персийн томоохон флотыг эрс ялж, Грек-Персийн дайнд чухал эргэлт хийсэн юм.Саламис руу хөтөлж, Грекчүүд Термопила, Артемизиум дахь Персийн давшилтыг зогсоохыг оролдов.Ширүүн эсэргүүцлийг үл харгалзан Грекчүүд Термопилае дээр дарагдаж, Артемизиумд их хэмжээний хохирол амсаж, тактикийн ухралтанд хүргэв.Эдгээр албан тушаалын уналт нь Персүүдэд Грекийн төв хэсгийн ихэнх хэсгийг эзлэн, Фокис, Боэотиа, Аттика, Эвбоаг эзлэн авах боломжийг олгосон.Үүний хариуд Грекийн цэргүүд Коринтын Истмус дээр нэгдэж, тэнгисийн цэргийнхэн нь Саламист дахин нэгдэв.Грекчүүдийн таагүй байдлыг ойлгосон Фемистокл Персийн флотыг Саламисын нарийхан хоолой руу татах төлөвлөгөө боловсруулжээ.Тэрээр Ксеркс рүү Грекийн флот хуваагдмал, эмзэг байсан гэж худал мэдээ илгээсэн нь Персийн хааныг тэнгисийн цэргийн шийдвэрлэх тулалдаанд ороход хүргэв.Саламисын хязгаарлагдмал ус нь Персийн том флотод саад болж, үр дүнтэй маневр хийхээс сэргийлж, эмх замбараагүй байдал үүсгэв.Ийм давчуу нөхцөлд ойрын тулаан хийхэд илүү тохиромжтой Грекийн флот энэхүү эмх замбараагүй байдлыг ашиглаж, гайхалтай ялалт байгуулав.Саламист ялагдсаны дараа Ксеркс Ази руу ухарч, байлдан дагуулалтаа үргэлжлүүлэхээр Мардониусын удирдлаган дор нэг бүрэлдэхүүн үлдээв.Гэсэн хэдий ч дараа жил нь Персийн цэргийн хүчний үлдэгдэл ялагдсан Платеа, Микалед Грекийн ялалтыг дахин үзүүлэв.Эдгээр тулаанууд нь Грекийн эх газрыг өөртөө нэгтгэх гэсэн Персийн оролдлогыг үр дүнтэй зогсоож, мөргөлдөөний эрч хүчийг өөрчилснөөр Грекийн хот мужуудад үргэлжилж буй дайнд илүү түрэмгий байр суурь баримтлах боломжийг олгосон юм.Саламис дахь ялалт нь Персийн тэнгисийн цэргийн аюулыг устгаад зогсохгүй Грекийн тусгаар тогтнолыг хадгалж, барууны соёл иргэншлийн ирээдүйн замналаар нөлөөлж, тэнгисийн цэргийн хүч, тактикийн ур чадварын стратегийн ач холбогдлыг бататгасан юм.

Платеагийн тулалдаан нь Персийн Грекийг 2 дахь довтолгооны үеэр хийсэн эцсийн хуурай замын тулаан байв.Энэ нь МЭӨ 479 онд Боэоти дахь Платеа хотын ойролцоо болсон бөгөөд Грекийн хот-улсуудын холбоо (Спарта, Афин, Коринт, Мегара зэрэг) болон Ксеркс I Персийн эзэнт гүрэн (Грекийн Боэотичуудтай холбоотон) хооронд тулалдаж байв. Тесаличууд ба Македончууд).Өмнөх жил Персийн хаан биечлэн удирдуулсан Персийн довтолгооны хүчин Термопила, Артемизиумын тулалдаанд ялалт байгуулж, Фессали, Фокис, Боэотиа, Эвбоиа, Аттикаг эзлэн авав.Гэсэн хэдий ч Саламисын тулалдаанд холбоотон Грекийн тэнгисийн цэрэг Пелопоннессыг эзлэхээс сэргийлж, магадлал багатай боловч шийдэмгий ялалт байгуулав.Дараа нь Ксеркс армийнхаа ихэнх хэсгийг дагуулан ухарч, дараа жил нь генерал Мардониус Грекчүүдийг дуусгахаар үлдээв.МЭӨ 479 оны зун Грекчүүд асар том (эртний жишгээр) арми цуглуулж, Пелопоннесээс гарав.Персүүд Боэоти руу ухарч, Платеагийн ойролцоо бэхлэгдсэн хуаран байгуулжээ.Гэсэн хэдий ч Грекчүүд Персийн хуарангийн эргэн тойронд морин цэргийн гол нутаг дэвсгэрт татагдан орохоос татгалзсан тул 11 хоног үргэлжилсэн мухардмал байдалд хүргэв.Тэдний хангамжийн шугам тасалдсаны дараа ухрах оролдлого хийж байхад Грекийн байлдааны шугам хуваагджээ.Грекчүүд бүрэн ухарч байна гэж бодоод Мардониус хүчээ араас нь хөөхийг тушаасан боловч Грекчүүд (ялангуяа Спартанчууд, Тегейчүүд, Афинчууд) зогсоод тулалдаанд орж, хөнгөн зэвсэглэсэн Персийн явган цэргийг бут ниргэж, Мардониусыг алав.Персийн армийн томоохон хэсэг нь хуаранд нь баригдаж, устгагджээ.Энэ арми болон Персийн флотын үлдэгдэл тэр өдөр Микалегийн тулалдаанд устгагдсан нь довтолгоог шийдэмгий дуусгав.Платеа, Микале хоёрын дараа Грекийн холбоотнууд Персүүдийн эсрэг довтолж, Грек-Персийн дайны шинэ үе шатыг тэмдэглэв.Хэдийгээр Платеа бүх утгаараа гайхалтай ялалт байсан ч жишээлбэл, Марафоны тулалдаанд Афины ялалт эсвэл Термопила дахь холбоотон Грекийн ялагдалтай ижил ач холбогдолтой (тэр үед ч гэсэн) хамааралгүй юм шиг санагддаг.

Микалегийн тулалдаан бол Грек-Персийн дайны үеэр Грект хийсэн Персийн хоёр дахь довтолгоог дуусгасан хоёр томоохон тулааны нэг (нөгөө нь Платеагийн тулаан) байв.Энэ нь МЭӨ 479 оны 8-р сарын 27-ны өдөр буюу ойролцоогоор Самос арлын эсрэг талд, Ионийн эрэгт орших Микале уулын энгэр дээр болсон.Энэхүү тулаан нь Спарта, Афин, Коринф зэрэг Грекийн хот мужуудын холбоо болон Ксеркс I-ийн Персийн эзэнт гүрний хооронд тулалдаж байв.Өмнөх жил Ксеркс өөрөө удирдуулсан Персийн довтолгооны хүчин Термопила, Артемизиумын тулалдаанд ялалт байгуулж, Фессали, Боэотиа, Аттикаг эзэлсэн;Гэсэн хэдий ч дараагийн Саламисын тулалдаанд холбоотон Грекийн тэнгисийн цэргийн хүчин бараг боломжгүй ялалт байгуулсан тул Пелопоннесийг эзлэхээс сэргийлэв.Дараа нь Ксеркс ухарч, дараа жил нь Грекчүүдийг дуусгахын тулд жанжин Мардониусаа ихээхэн армитай үлдээв.МЭӨ 479 оны зун Грекчүүд асар том арми (орчин үеийн жишгээр) цуглуулж, Платеагийн тулалдаанд Мардониустай сөргөлдөхөөр алхав.Үүний зэрэгцээ холбоотны флот Персийн флотын сэтгэл санааны доройтлын үлдэгдэл байрлаж байсан Самос руу явав.Персүүд тулалдаанаас зайлсхийхийг эрэлхийлж, флотоо Микалегийн энгэр доогуур эрэг дээр буулгаж, Персийн армийн бүлгийн дэмжлэгтэйгээр палисадтай хуаран байгуулжээ.Грекийн командлагч Леотихидс ямар ч байсан Персүүд рүү довтлохоор шийдэж, флотын тэнгисийн явган цэргүүдийг буулгав.Хэдийгээр Персийн цэргүүд хүчтэй эсэргүүцэл үзүүлсэн ч хүнд хуягласан Грекийн хоплитууд тулалдаанд өөрсдийгөө дахин харуулж, эцэст нь хуаран руугаа зугтсан Персийн цэргийг бут ниргэжээ.Персийн арми дахь Ионы Грекийн нэгдлүүд оргож, хуаранд довтолж, олон тооны персүүдийг устгав.Дараа нь Персийн хөлөг онгоцуудыг барьж, шатаажээ.Персийн тэнгисийн цэргийн флотыг бүрэн устгасан нь Мардониусын армийг Платеа дахь устгалын хамт (Микалегийн тулалдаантай нэг өдөр гэж үздэг) Грекийн довтолгоог шийдэмгий зогсоов.Платеа ба Микалегийн дараа холбоотон Грекчүүд Персүүдийн эсрэг довтолгоонд өртөж, Грек-Персийн дайны шинэ үе шатыг тэмдэглэв.Хэдийгээр Микале бүх утгаараа шийдвэрлэх ялалт байсан ч, жишээлбэл, Марафоны тулалдаанд Афины ялалт, тэр ч байтугай Термопила дахь Грекийн ялагдалтай адил ач холбогдолтой (тэр үед ч) байсангүй.

Микале нь олон талаараа Грекчүүд Персүүдийн эсрэг довтлох болсон мөргөлдөөний шинэ үе шатны эхлэл байсан юм.Микале дахь ялалтын шууд үр дүн нь Бага Азийн Грекийн хотуудын хоёр дахь бослого байв.Самичууд болон Милесчууд Микале хотод персүүдийн эсрэг идэвхтэй тулалдаж, бослого гаргаснаа ил тод зарлаж, бусад хотууд ч тэдний үлгэр жишээг дагаж байв.Mycale-ээс хойш удалгүй холбоотны флот понтон гүүрийг нураахаар Хеллеспонт руу явсан боловч энэ нь аль хэдийн хийгдсэн болохыг олж мэдэв.Пелопоннесчууд гэр рүүгээ явсан боловч Афинчууд Персүүдийн эзэмшилд байсан Херсонесос руу дайрахаар үлджээ.Персүүд болон тэдний холбоотнууд бүс нутгийн хамгийн хүчирхэг хот болох Сестос руу дайрав.Тэдний дунд понтон гүүрний утас болон бусад хэрэгслийг хамт авч явсан Кардиагийн нэг Эобазус байв.Персийн амбан захирагч Артайктес холбоотнууд довтлох болно гэдэгт итгээгүй тул бүслэлтэнд бэлтгэгдээгүй байв.Тиймээс Афинчууд Сестосын эргэн тойронд бүслэлт хийж чадсан юм.Бүслэлт хэдэн сарын турш үргэлжилж, Афины цэргүүдийн дургүйцлийг төрүүлсэн боловч эцэст нь хотод хоол хүнс дуусмагц Персүүд шөнийн цагаар хамгийн бага хамгаалалттай газраас зугтав.Ийнхүү Афинчууд маргааш нь хотыг эзэмшиж чадсан юм.Афины ихэнх цэргүүдийг Персүүдийг хөөхөөр шууд илгээв.Эобазусын намыг Фракийн нэгэн овог олзолж, Обазусыг Плистор бурханд тахил өргөв.Эцэст нь Афинчууд Артайктыг барьж, Персүүдийн заримыг нь алсан боловч ихэнхийг нь, тэр дундаа Артайктуудыг олзолжээ.Артайктесийг Херсонесосын захирагч байхдаа дээрэмдсэн Елей хотын хүмүүсийн хүсэлтээр цовдлогдсон юм.Афинчууд бүс нутгийг тайвшруулж, дараа нь понтон гүүрний утсыг цом болгон авч Афин руу буцаж ирэв.

Византийн дараа Спартанчууд дайнд оролцохоо зогсоохыг хүсч байсан гэж үздэг.Спартанчууд эх газрын Грек болон Бага Азийн Грекийн хотуудыг чөлөөлсний дараа дайны зорилгодоо аль хэдийн хүрсэн гэж үздэг байв.Азийн Грекчүүдийн урт хугацааны аюулгүй байдлыг хангах нь боломжгүй юм шиг санагдаж магадгүй юм.Микалегийн дараа Спартын хаан Леотихид бүх Грекчүүдийг Персийн ноёрхлоос бүрмөсөн чөлөөлөх цорын ганц арга бол Бага Азиас Европ руу шилжүүлэн суулгахыг санал болгов.Микале дахь Афины командлагч Ксантипп үүнийг эрс эсэргүүцэв;Ионы хотууд нь анх Афины колони байсан бөгөөд хэрэв өөр хэн ч биш бол Афинчууд Иончуудыг хамгаалах болно.Энэ нь Грекийн холбооны удирдлага Афинчуудад үр дүнтэй шилжсэн үеийг харуулж байна.Византийн дараа Спартанчууд цэргээ татсанаар Афинчуудын удирдлага тодорхой болов.Ксерксийн довтолгооны эсрэг тэмцэж байсан хот мужуудын сул холбоонд Спарта болон Пелопоннесийн лиг ноёрхож байв.Эдгээр мужуудыг татан гаргаснаар Персүүдийн эсрэг тэмцлээ үргэлжлүүлэх шинэ холбоо байгуулахаар ариун Делос арал дээр конгресс зарлав.Эгийн олон арлуудыг багтаасан энэхүү холбоо нь албан ёсоор "Анхны Афины холбоо" буюу Делиан лиг гэж нэрлэгддэг байв.Фукидидийн хэлснээр, Лигийн албан ёсны зорилго нь "хааны газар нутгийг сүйтгэж, хохироосон өшөөг нь авах" байв.Бодит байдал дээр энэ зорилго нь ирээдүйн довтолгоонд бэлтгэх, Персийн эсрэг өшөө авах, дайны олзыг хуваах арга хэрэгслийг зохион байгуулах гэсэн гурван үндсэн хүчин чармайлтад хуваагдсан.Зэвсэгт хүчин нийлүүлэх, эсвэл хамтарсан төрийн санд татвар төлөх хоёрын аль нэгийг гишүүдэд өгсөн;Ихэнх мужууд татварыг сонгосон.

МЭӨ 478 онд Грекийн эвслийн нөхцлийн дагуу үйл ажиллагаагаа явуулсаар байсан холбоотнууд Паусаниасын ерөнхий командлал дор, тодорхойгүй тооны холбоотнуудын дэмжлэгтэйгээр Пелопоннесийн 20, Афины 30 хөлөг онгоцноос бүрдсэн флотыг илгээв.Фукидидийн хэлснээр, энэ флот Кипр рүү явж, "арлын ихэнх хэсгийг захирсан".Энэ нь Фукидид яг юу гэсэн үг вэ гэдэг нь тодорхойгүй байна.Энэ нь Киприйн Персийн гарнизонуудаас аль болох их эрдэнэс цуглуулах зорилготой дайралт байсан гэж Сили үзэж байна.Холбоотнууд арлыг эзэмшихийг оролдсон бөгөөд удалгүй Византи руу усан онгоцоор явсан гэсэн мэдээлэл алга.Делиан лиг Кипрт удаа дараа кампанит ажил явуулж байсан нь арлыг МЭӨ 478 онд холбоотнууд гарнизонд оруулаагүй, эсвэл гарнизонуудыг хурдан хөөсөн гэдгийг харуулж байна.

Дараа нь Грекийн флот Византи руу хөвж, түүнийг бүслэн, эцэст нь олзолжээ.Сестос болон Византийн хяналт нь холбоотнуудад Европ, Азийн хоорондох хоолойг ( Персүүд гаталж байсан) удирдаж, Хар тэнгисийн худалдаачдын худалдаанд нэвтрэх боломжийг олгосон юм.Бүслэлтийн дараах үр дагавар нь Паусаниаст хэцүү байсан.Яг юу болсон нь тодорхойгүй байна;Фукидид цөөхөн дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгсөн ч хожмын зохиолчид маш олон бүдүүлэг үг хэллэг нэмж оруулсан байдаг.Паусаниас өөрийн бардам зан, дур зоргоороо үйлдлээрээ (Фукидид "хүчирхийлэл" гэж хэлдэг) холбоотны олон цэргүүдийг, ялангуяа Персийн ноёрхлоос дөнгөж чөлөөлөгдсөн хүмүүсийг холдуулж чадсан.Ионичууд болон бусад хүмүүс Афинчуудаас кампанит ажлыг удирдан явуулахыг хүссэн бөгөөд тэд зөвшөөрөв.Түүний зан авирыг сонссон Спартанчууд Паусаниаг эргүүлэн татаж, түүнийг дайсантай хамтран ажилласан гэж буруутгав.Хэдийгээр түүнийг цагаатгасан ч нэр хүнд нь унаж, тушаалыг нь сэргээгээгүй.

Делиан лигийн дайн (МЭӨ 477-449) нь Афины Делиан лиг ба түүний холбоотнууд (мөн дараа нь харьяат) болон Персийн Ахеменидийн эзэнт гүрний хооронд тулалдаж байсан цуврал кампанит ажил юм.Эдгээр мөргөлдөөн нь Ионы бослого, Грекийн Персийн нэг ба хоёр дахь довтолгооны дараа Грек- Персийн дайны үргэлжлэл юм.МЭӨ 470-аад оны туршид Делиан лиг Афины улс төрч Цимоны удирдлаган дор Персийн үлдсэн гарнизонуудыг бүс нутгаас гаргахын тулд Фраки болон Эгийн тэнгист кампанит ажил явуулж байв.Дараагийн арван жилийн эхээр Симон Грекийн байр суурийг бэхжүүлэхийн тулд Бага Азид сонгуулийн кампанит ажил явуулж эхэлсэн.Памфили дахь Эвримедоны тулалдаанд Афинчууд болон холбоотнууд гайхалтай давхар ялалт байгуулж, Персийн флотыг устгаж, дараа нь Персийн армийг довтлох, бут ниргэхийн тулд усан онгоцнуудын тэнгисийн явган цэргүүдийг буулгав.Энэ тулалдааны дараа персүүд мөргөлдөөнд идэвхгүй үүрэг гүйцэтгэж, аль болох тулалдаанд эрсдэл учруулахгүй байхыг эрмэлзэж байв.

Фукидидийн хэлснээр Лигийн нээлтийн кампанит ажил нь Стримон голын аманд орших Эйон хотын эсрэг байсан юм.Фукидид лигийн түүхийн талаар дэлгэрэнгүй он цагийн дарааллыг өгөөгүй тул энэ кампанит ажил ямар жил болсон нь тодорхойгүй байна.Бүслэлт нэг жилийн намраас дараагийн жилийн зун хүртэл үргэлжилсэн бололтой, түүхчид МЭӨ 477–476 эсвэл МЭӨ 476–475 оныг дэмжсэн.Эйон бол Дорискосын хамт Персийн хоёр дахь довтолгооны үеэр болон дараа нь Фракид үлдсэн Персийн гарнизонуудын нэг байсан бололтой.Эйоны эсрэг кампанит ажил нь Персүүдийг Фракиас зайлуулах зорилготой ерөнхий кампанит ажлын нэг хэсэг гэж үзэх ёстой.Эйон руу дайрсан хүч нь Симоны удирдлаган дор байв.Плутарх хэлэхдээ, Кимон эхлээд Персүүдийг тулалдаанд ялсан бөгөөд тэд хот руу ухарч, тэнд бүслэгдсэн байв.Дараа нь Симон Персүүдийг өлсгөлөнд оруулахын тулд бүх Фракийн хамтрагчдыг бүс нутгаас хөөжээ.Геродот Персийн командлагч Богест хотыг нүүлгэн шилжүүлж, Ази руу буцаж ирэх нөхцөлийг санал болгосныг харуулж байна.Гэсэн хэдий ч тэрээр Ксерксийг хулчгар гэж үзэхийг хүсээгүй тул эцсийн мөч хүртэл эсэргүүцэв.Эйон дахь хоол дуусахад Богес эрдэнэсээ Стримон руу хаяж, бүх гэр бүлээ алж, дараа нь тэднийг болон өөрийгөө аварга том галан дээр шатаажээ.Ийнхүү Афинчууд хотыг эзлэн, үлдсэн хүн амыг боолчлов.Эйон унасны дараа тус нутгийн бусад эргийн хотууд "хэзээ ч аваагүй" Дорискусыг эс тооцвол Делиан лигт бууж өгсөн.Ахеменидүүд МЭӨ 465 оны орчим Дорискус Маскамесийн захирагчийг гарнизонтойгоо эргэн дурсаж, эцэст нь Европ дахь Ахеменидүүдийн сүүлчийн бэхэлгээг орхисон байх.

Фукидид Лигийн гишүүнчлэлийг сунгахын тулд хүч хэрэглэсэн цорын ганц жишээг өгдөг, гэвч түүний бүртгэл сонгомол юм шиг санагддаг тул үүнээс ч олон байсан байх;Мэдээжийн хэрэг, Плутарх ийм нэг тохиолдлын дэлгэрэнгүй мэдээллийг өгдөг.Персүүдийн хоёр дахь довтолгооны үеэр Персүүдтэй хамтран ажиллаж байсан Каристос МЭӨ 470-аад оны үед Лигийн дайралтанд өртөж, эцэст нь гишүүн болохыг зөвшөөрчээ.Плутарх Симон Эвримедон кампанит ажлынхаа үеэр лигт элсэхээс өөр аргагүй болсон Фаселисийн хувь заяаны талаар дурджээ.

Эвримедоны тулалдаан нь Афины Делиан лиг болон түүний холбоотнууд болон Персийн I Ксерксийн эзэнт гүрний хооронд усан болон газар дээр болсон давхар тулаан байв. Энэ нь МЭӨ 469 эсвэл 466 оны хооронд болсон. Бага Азийн Памфилиа дахь Эвримедон голын (одоогийн Копрючай) ам.Энэ нь Делиан лигийн дайны нэг хэсэг бөгөөд өөрөө Грек-Персийн томоохон дайны нэг хэсэг юм.МЭӨ 469 эсвэл 466 онд Персүүд Грекчүүдийн эсрэг томоохон довтолгоо хийхээр томоохон арми, флотыг цуглуулж эхлэв.Евримедоны ойролцоо цугларсан экспедиц нь Бага Азийн эрэг рүү нүүж, хот бүрийг ээлжлэн эзлэх зорилготой байж магадгүй юм.Энэ нь Азийн Грекийн бүс нутгийг Персийн хяналтанд буцааж, Персүүдэд Эгей рүү цаашдын экспедиц хийх тэнгисийн цэргийн баазуудыг өгөх болно.Персүүдийн бэлтгэлийг сонссон Афины генерал Симон 200 триреме авч, Памфилиа дахь Фаселис руу хөлөг онгоцоор явсан бөгөөд эцэст нь Делиан лигт элсэхээр тохиролцов.Энэ нь Персийн стратегийг эхний зорилгодоо үр дүнтэй хаасан юм.Дараа нь Симон Евримедоны ойролцоох Персийн цэргүүд рүү урьдчилан довтлохоор хөдөлсөн.Голын аманд хөвж яваа Симон тэнд цугларсан Персийн флотыг хурдан бут цохив.Персийн флотын ихэнх хэсэг газар дээр бууж, далайчид Персийн армийн хоргодох газар руу зугтав.Дараа нь Кимон Грекийн тэнгисийн явган цэргүүдийг газардан буулгаж, Персийн арми руу довтлохоор үргэлжлүүлэв.Грекчүүд Персийн хуаранг булаан авч, олон олзлогдогчдыг авч, далайн эргийн 200 Персийн триремийг устгаж чаджээ.Энэхүү гайхалтай давхар ялалт нь Персүүдийн сэтгэл санааг маш ихээр гутааж, Эгийн тэнгист МЭӨ 451 он хүртэл Персүүдийн цаашдын аян дайн хийхээс сэргийлсэн бололтой.Гэсэн хэдий ч Делиан лиг тэдний анхаарлыг татах шаардлагатай Грекийн ертөнцөд болсон бусад үйл явдлуудаас болж давуу талтай байсангүй.

Персийн эзэнт гүрнийЕгипетийн сатрапид бослого гарах нь их байсан бөгөөд үүний нэг нь МЭӨ 486 онд болсон юм.МЭӨ 461 эсвэл 460 онд Египетийн хил дээр амьдардаг Ливийн хаан Инаросын удирдлага дор шинэ бослого гарч эхлэв.Энэхүү бослого нь удалгүй Инаросын гарт байсан улс орныг маш хурдан хамарчээ.Инарос одоо Делиан лигт хандан Персүүдийн эсрэг тэмцэлд тусламж хүсэв.Адмирал Чаритимидийн удирдлаган дор 200 хөлөг онгоцтой Лигийн флот тэр үед Кипрэд кампанит ажил явуулж байсан бөгөөд Афинчууд бослогыг дэмжихийн тулд Египетийг өөр тийш нь чиглүүлэв.Үнэхээр ч Персийн анхаарлыг Египетийн бослогод төвлөрүүлснээр Кипрт кампанит ажил явуулахад таатай үе байсан тул флотыг эхний ээлжинд Кипр рүү илгээсэн байж магадгүй юм.Энэ нь Афинчуудын хоёр фронтод дайн хийх гэсэн бодлогогүй шийдвэрийг тайлбарлахад тодорхой арга зам болно.Фукидид флотыг бүхэлд нь Египет рүү шилжүүлсэн гэсэн үг юм шиг санагддаг, гэхдээ ийм том флот шаардлагагүй байсан гэж үздэг ч энэ хугацаанд түүний зарим хэсэг нь Бага Азийн эрэгт үлдсэн байв.Ктесиас Афинчууд 40 хөлөг илгээсэн гэж үздэг бол Диодорус Фукидидтэй тохиролцсоны дагуу 200 хөлөг онгоц илгээсэн гэж үздэг.Fine нь Афинчууд өөр газар дайн үргэлжилж байгаа хэдий ч Египетэд оролцоход бэлэн байсан байж болох хэд хэдэн шалтгааныг санал болгож байна;Персийг сулруулах боломж, Египетэд тэнгисийн цэргийн бааз байгуулах хүсэл, Нил мөрний асар их үр тарианы нөөцийг олж авах, Ионийн холбоотнуудын үүднээс Египеттэй ашигтай худалдааны харилцааг сэргээх боломж.Ямар ч байсан Афинчууд Египтэд хүрч, Инаросын цэргүүдтэй нэгдэхийн тулд Нил мөрнийг өгсөв.Харитимидүүд өөрийн флотыг Нил мөрөн дэх Ахеменидүүдийн эсрэг удирдаж, Финикийн 50 хөлөг онгоцноос бүрдсэн флотыг ялав.Энэ бол Грекчүүд болон Ахеменидүүдийн хоорондох тэнгисийн цэргийн сүүлчийн томоохон тулаан байв.Финикийн 50 хөлөг онгоцны 30 хөлөг онгоцыг устгаж, тулалдаанд өөртэй нь тулгарсан үлдсэн 20 хөлөг онгоцыг нь барьж чаджээ.

Энэхүү кампанит ажлын цорын ганц нарийвчилсан эх сурвалж болох Диодорусын хэлснээр Персийн тусламжийн хүч Нил мөрний ойролцоо хуаран байгуулжээ.Геродот түүхэндээ энэ үеийг дурдаагүй ч "Дариусын хүү Ахеменестэй хамт Папремис хотод Ливийн Инарос алагдсан Персүүдийн гавлын ясыг бас харсан" гэж дурджээ.Энэ нь энэхүү тулаан нь бодитой байсан гэдгийг нотолж, Диодоруд тийм ч нэр өгдөггүй.Папремис (эсвэл Пампремис) нь Нил мөрний бэлчир дээрх хот бөгөөдЕгипетийн Арес/Ангараг гарагтай дүйцэхүйц мөргөлийн төв байсан бололтой.Диодорусын хэлснээр афинчуудыг ирсний дараа тэд болон египетчүүд Персүүдийн тулалдаанд хүлээж авав.Эхлээд персүүдийн олон тоо нь тэдэнд давуу тал олгосон боловч эцэст нь Афинчууд Персийн шугамыг эвдэж, улмаар Персийн арми бут цохиж зугтав.Персийн армийн зарим хэсэг нь Мемфисийн цайзад ("Цагаан цайз" гэж нэрлэгддэг) хоргодох байр олсон боловч нүүлгэн шилжүүлэх боломжгүй байв.Эдгээр үйл явдлуудын талаар Фукидидийн нэлээд шахсан хувилбар нь: "мөн өөрсдийгөө голын эзэн болгож, Мемфисийн гуравны хоёр нь Цагаан шилтгээн гэж нэрлэгддэг үлдсэн гуравны нэгийн довтолгоонд хандсан".

Пелопоннесийн 1-р дайн (МЭӨ 460-445) нь Спарта болон Спартагийн бусад холбоотнууд, ялангуяа Тебес, Аргосын дэмжлэгтэйгээр Афин тэргүүтэй Делиан лигийн удирдагчдын хувьд тулалдаж байв.Энэ дайн нь 2-р Ариун дайн гэх мэт хэд хэдэн зөрчилдөөн, жижиг дайнуудаас бүрдсэн.Дайны хэд хэдэн шалтгаан байсан бөгөөд үүнд Афины урт хэрэм босгосон, Мегарагийн урвасан байдал, Афины эзэнт гүрний өсөлтөд Спарта атаархаж, санаа зовж байсан.Пелопоннесийн анхны дайн МЭӨ 460 онд Оэногийн тулалдаанаар эхэлсэн бөгөөд Спартан цэргүүд Афин-Аргивын холбоотнуудад ялагдсан юм.Эхэндээ Афинчууд тулалдаанд илүү байж, дээд зэргийн флотыг ашиглан тэнгисийн цэргийн тулаанд ялалт байгуулав.МЭӨ 457 он хүртэл Спартанчууд болон тэдний холбоотнууд Афины армийг Танагра хотод ялан дийлэх хүртэл газар дээрх тулалдаанд тэд бас илүү байсан.Гэсэн хэдий ч Афинчууд сөрөг довтолгоо хийж, Оенофитагийн тулалдаанд Боэотичуудыг бут ниргэж, энэ ялалтын дараагаар Тебесээс бусад бүх Боэотиаг эзлэн авав.Афин Эгинаг Делиан лигийн гишүүн болгож, Пелопоннесийг сүйрүүлснээр байр сууриа улам бэхжүүлэв.Афинчууд МЭӨ 454 ондЕгипетэд Персүүдэд ялагдсан нь тэднийг Спартатай таван жилийн эвлэрэл байгуулахад хүргэсэн юм.Гэсэн хэдий ч МЭӨ 448 онд хоёрдугаар Ариун дайн эхэлснээр дайн дахин дэгдсэн.МЭӨ 446 онд Боэотиа бослого гаргаж, Коронеад Афинчуудыг бут ниргэж, тусгаар тогтнолоо сэргээжээ.

Ийнхүү Афинчууд болонЕгипетчүүд Цагаан цайзыг бүслэхээр суурьшжээ.Бүслэлт тийм ч сайн урагшлаагүй нь тодорхой бөгөөд магадгүй дор хаяж дөрвөн жил үргэлжилсэн байх магадлалтай, учир нь Фукидидын хэлснээр тэдний бүх экспедиц 6 жил үргэлжилсэн бөгөөд энэ хугацааны сүүлийн 18 сар нь Просоптисын бүслэлтэд эзлэгдсэн байв.Фукидидийн хэлснээр, эхлээд Артаксеркс Мегабазыг илгээж, Афины цэргийг Египетээс гаргахын тулд Спартанчуудыг Аттика руу довтлохыг оролдох, хахууль өгөхийг оролдсон.Энэ нь бүтэлгүйтсэний дараа тэрээр Мегабизус (төөрөгдүүлсэн) дор том арми цуглуулж, Египет рүү илгээв.Диодорус илүү их эсвэл бага ижил түүхтэй, илүү дэлгэрэнгүй;хээл хахууль авах оролдлого бүтэлгүйтсэний дараа Артаксеркс Мегабиз, Артабазус хоёрыг 300,000 хүнийг хариуцуулж, бослогыг дарах зааварчилгааг өгчээ.Тэд эхлээд Персээс Киликид очиж, Киликчүүд, Финикчүүд, Кипрүүдээс бүрдсэн 300 триремийн флотыг цуглуулж, нэг жил эрчүүдээ сургажээ.Тэгээд эцэст нь тэд Египет рүү явав.Гэсэн хэдий ч орчин үеийн тооцоогоор Персийн цэргийн тоог 25,000 хүнээс хамаагүй бага гэж үздэг, учир нь аль хэдийн хурцадсан сатрапуудыг үүнээс илүү хүн хүчгүй болгох нь туйлын боломжгүй юм.Фукидид Грекийг Персийн хоёрдугаар довтолгоонд оролцсон гэж Геродотоос мэдээлсэн Артабазусын тухай дурдаагүй;Диодорус энэ кампанит ажилд оролцсон гэж андуурч магадгүй юм.Персийн цэргүүд Папремис дахь Египетийн ялалтад хариу өгөхөд дөрвөн жил зарцуулсан тул бэлтгэлд нэлээд удаан хугацаа зарцуулсан байх магадлалтай.Зохиогчийн хэн нь ч олон дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөгүй ч Мегабиз эцэст нь Египетэд ирэхдээ Мемфисийн бүслэлтийг хурдан арилгаж, египетчүүдийг тулалдаанд ялж, Афинчуудыг Мемфисээс хөөж чадсан нь тодорхой байна.

Афинчууд одоо Нил мөрний бэлчир дэх Просопитис арал руу буцаж унасан бөгөөд тэнд хөлөг онгоцнууд нь бэхлэгдсэн байв.Тэнд Мегабизус тэднийг 18 сарын турш бүсэлсэн бөгөөд эцэст нь суваг ухах замаар арлын эргэн тойронд голыг урсгаж, улмаар "арлыг эх газартай холбосон" юм.Фукидидийн бичсэнээр Персүүд дараа нь хуучин арал руу гаталж, түүнийг эзлэн авчээ.Ливийг дайран Кирен рүү явж байсан Афины цөөхөн хэдэн хэсэг л амьд үлдэж Афин руу буцаж ирэв.Харин Диодорын хувилбарт голын ус урссан нь египетчүүдийг (Тукидид дурдаагүй) гажиг, персүүдэд бууж өгөхөд хүргэсэн.Персүүд Афинчуудыг довтлохдоо их хэмжээний хохирол амсахыг хүсээгүй тул Кирен рүү чөлөөтэй явахыг зөвшөөрч, Афин руу буцаж ирэв.Египетийн экспедицийн ялагдал нь Делианы сан хөмрөгийг Афин руу нүүлгэн шилжүүлэх зэрэг жинхэнэ үймээн самууныг үүсгэсэн тул Фукидидын хувилбар зөв байх магадлалтай.

Симон Афинчууд болон тэдний холбоотнуудын өгсөн 200 хөлөг онгоцны флотын хамт Кипр рүү явав.Гэсэн хэдий ч эдгээр хөлөг онгоцны 60-ыг нь "Намаг нутгийн хаан" гэгддэг Амиртай ( Персийн засаглалаас хараат бус хэвээр, эсэргүүцсээр байсан) хүсэлтээрЕгипет рүү илгээв.Үлдсэн хэсэг нь Кипр дэх Китионыг бүсэлсэн боловч бүслэлтийн үеэр Симон өвчний эсвэл шархны улмаас нас баржээ.Афинчуудад хоол хүнс дутагдаж байсан тул Кимоны үхлийн хэвтрийн зааврын дагуу Афинчууд Киприйн Саламис руу ухарчээ.

Симоны үхлийг Афины арми нууцалж байжээ.Китионыг орхин явснаас хойш 30 хоногийн дараа Афинчууд болон тэдний холбоотнууд Киприйн Саламисаас хөвж явахдаа Киликчүүд, Финикчүүд, Кипрчүүдээс бүрдсэн Персийн цэргүүд рүү дайрчээ.Талийгаач Симоны "тушаал" дор тэд энэ хүчийг далайд, мөн хуурай газрын тулалдаанд ялав.Ийнхүү өөрсдийгөө амжилттай чөлөөлж авсны дараа АфинчуудЕгипет рүү илгээсэн отрядын хамт Грек рүү буцаж ирэв.

Каллиасын энх тайван нь МЭӨ 449 онд Делиан лиг (Афин тэргүүтэй) ба Персийн хооронд байгуулагдсан, Грек-Персийн дайныг дуусгасан энх тайвны гэрээ юм.Энэхүү энх тайван нь Ахеменид Перс ба Грекийн хот хоорондын анхны буулт хийх гэрээ гэж тохиролцсон юм.Энхийг Афины улс төрч Каллиас хэлэлцэв.МЭӨ 479 онд Ксеркс I-ийн довтолгоо дууссаны дараа Перс Грекчүүдэд газар нутгаа байнга алдаж байв.Гэрээний яг огнооны талаар маргаж байгаа боловч энэ нь ихэвчлэн 469 эсвэл 466 оны Евримедоны тулалдааны дараа эсвэл 450 оны Киприйн Саламисын тулалдааны дараа хийгдсэн байдаг. Каллиагийн энх тайван нь Бага Ази дахь Ионы мужуудад автономит эрх олгож, халдлагыг хориглосон. Персийн сатрапиуд Эгийн эрэг рүү гурван өдрийн дотор марш хийж, Персийн хөлөг онгоцыг Эгийн тэнгисээс гаргахыг хориглов.Афин мөн Бага Ази, Кипр, Ливи,Египет дэх Персийн эзэмшилд саад учруулахгүй байхаар тохиролцов (Тухайн үед Афин Персийн эсрэг Египетийн бослогод туслах флотоо алдсан).

Өмнө дурьдсанчлан Перстэй хийсэн мөргөлдөөний төгсгөлд Делиан лиг Афины эзэнт гүрэн болсон үйл явц эцэс төгсгөлд хүрэв.Афины холбоотнууд байлдааны ажиллагаа зогссон ч мөнгө, усан онгоцоор хангах үүргээсээ чөлөөлөгдөөгүй.Грект МЭӨ 460 оноос хойш үргэлжилсээр байсан Афин, Спарта хоёрын хоорондох Пелопоннесийн нэгдүгээр дайн гучин жилийн эвлэрлийн гэрээ байгуулснаар МЭӨ 445 онд эцэслэв.Гэсэн хэдий ч Спарта болон Афины хооронд өсөн нэмэгдэж буй дайсагнал нь ердөө 14 жилийн дараа Пелопоннесийн хоёрдугаар дайн эхлэхэд хүргэв.27 жилийн турш үргэлжилсэн энэхүү гамшигт мөргөлдөөн эцэстээ Афины хүчийг бүрмөсөн устгаж, Афины эзэнт гүрнийг задалж, Грект Спартан ноёрхлыг тогтооход хүргэнэ.Гэсэн хэдий ч зөвхөн Афин л хохирсонгүй.Мөргөлдөөн нь Грекийг бүхэлд нь сулруулах болно.Грекчүүдийн тулалдаанд удаа дараа ялагдаж, Грекчүүдтэй тулалдах чадварт нь саад болж байсан дотоодын бослого тэмцэлд нэрвэгдсэн Артаксеркс болон түүний залгамжлагчид МЭӨ 450 оны дараа хуваагдаж, захирах бодлогыг баримталсан.Грекчүүдтэй тулалдахаас зайлсхийж, Персүүд Афиныг Спартатай тулалдах гэж оролдсон бөгөөд зорилгодоо хүрэхийн тулд улс төрчдийг байнга хахуульдаж байв.Ингэснээр тэд Грекчүүдийг дотоод зөрчилдөөнд сатааруулж, Перс рүү анхаарлаа хандуулах боломжгүй болгосон.МЭӨ 396 он хүртэл Спартын хаан Агесилау Бага Ази руу түр зуур довтлох хүртэл Грек, Персийн хооронд ил тод зөрчилдөөн байгаагүй;Плутархын тэмдэглэснээр Грекчүүд "варваруудын" эсрэг тэмцэхийн тулд өөрсдийн хүч чадлаа устгахад хяналт тавьж, хэтэрхий завгүй байсан.Хэрэв Делиан лигийн дайнууд Грек, Персийн хүчний тэнцвэрийг Грекчүүдийн талд өөрчилсөн бол Грект хагас зуун жил үргэлжилсэн хоорондын зөрчилдөөн нь Персийн хүчний тэнцвэрийг сэргээхэд их зүйл хийсэн.МЭӨ 387 онд Коринфийн дайны үеэр Коринф, Тебес, Афины холбоотнууд тулгарсан Спарта байр сууриа бэхжүүлэхийн тулд Персийн тусламжийг эрэлхийлэв.Дайныг дуусгасан "Хааны энх тайван"-ын дагуу II Артаксеркс Спартанчуудаас Бага Азийн хотуудыг буцааж өгөхийг шаардаж, хүлээн авсан бөгөөд үүний хариуд Персүүд Грекийн аль ч улстай дайн хийнэ гэж заналхийлэв. эвлэрэхгүй.Өмнөх зууны Грекийн бүх ололтыг үгүй ​​хийсэн энэхүү гутамшигт гэрээ нь Спартанчууд Грект ноёрхлоо хадгалахын тулд Бага Азийн Грекчүүдийг золиосолсон юм.Чухамхүү энэхүү гэрээний дараа Грекийн уран илтгэгчид Каллиасын энх тайвныг (зохиомол ч бай, үгүй ​​ч бай) Хааны энх тайвны ичгүүрийн эсрэг заалт, "хуучин сайхан өдрүүд"-ийн гайхамшигт жишээ болгон дурдаж эхлэв. Эгийн Грекчүүдийг Делиан лиг Персийн дарлалаас чөлөөлөв.