Фердинанд Магелландын саякаттары

1505

Биринчи саякат

1518

Король Карл I саякатты каржылайт

1519

Кетүү

1519

Рио-де-Жанейро

1520

Көтөрүлүш

1520

Магеллан кысыгы

1521

Жерге түшүү

1521

Филиппиндер

1521

Согушта өлүм

1521

Индонезия

1521

Капты тегеректөө

1522

Ачкачылык

1522

Үйгө саякат

1523

Эпилог

Фердинанд Магелландын саякаттары

Магеллан экспедициясы, ошондой эле Магеллан-Элькано экспедициясы деп аталган, дүйнө жүзү боюнча биринчи саякат болгон.Бул 16-кылымдагы испан экспедициясы адегенде португал изилдөөчүсү Фердинанд Магеллан жетектеген Молуккага 1519-жылыИспаниядан чыгып, 1522-жылы испан деңиз саякатчысы Хуан Себастьян Элькано тарабынан Атлантика, Тынч океан жана Индия океандарын кесип өткөндөн кийин аяктаган. дүйнөнү айланып чыгуу.Экспедиция өзүнүн негизги максатын - Молукка (Спайс аралдары) батыш жолун табууга жетишти.Флот 1519-жылдын 20-сентябрында Испаниядан чыгып, Атлантика океаны аркылуу жана Түштүк Американын чыгыш жээгинен ылдый сүзүп өтүп, акыры Магеллан кысыгын ачып, Тынч океанга (Магеллан аталган) өтүүгө мүмкүндүк берген.Флот Филиппинге токтоп, Тынч океандын биринчи өтүүсүн аяктап, эки жылдан кийин Молуккага жеткен.Хуан Себастьян Элкано жетектеген экипаж 1522-жылдын 6-сентябрында Испанияга кайтып келип, улуу Инди океанын батыш тарапка, андан соң Португалдар көзөмөлдөгөн суулар аркылуу Жакшы Үмүт тумшугунун айланасында жана Батыш Африканын жээктерин бойлото түндүктү көздөй сүзүп, акыры Испанияга кайтып келишти. Испанияга келет.Флот башында беш кемеден жана 270ке жакын кишиден турган.Экспедиция көптөгөн кыйынчылыктарга дуушар болгон, анын ичинде португалдардын саботаж аракеттери, козголоңдор, ачарчылык, цинга, бороон-чапкындар жана түпкү элдер менен болгон душмандык жолугушуулар.Испанияга 30 киши жана бир кеме (Виктория) гана кайтып келишти.Магеллан өзү Филиппиндеги салгылашта каза болуп, анын ордуна бир катар офицерлер генерал-капитандык кызматты ээлеп, Викториянын кайтып келүү сапарын Элкано жетектеген.Экспедиция негизинен Испаниянын королу Карл I тарабынан каржыланган, ал Молуккага пайдалуу батыш жолун ачат деген үмүт менен, анткени чыгыш жолду Тордесилла келишими боюнча Португалия көзөмөлдөгөн.Экспедиция маршрутун тапканы менен, ал күтүлгөндөн алда канча узун жана оор болгон, ошондуктан коммерциялык жактан пайдалуу болгон эмес.Ошого карабастан, экспедиция деңизчиликтеги эң чоң жетишкендиктердин бири катары бааланып, Европанын дүйнөнү түшүнүүсүнө олуттуу таасирин тийгизген.

Дүкөнгө баруу

Индиянын батышындагы Гоа шаарында португалиялык Армада менен атчан түрк аскерлеринин ортосундагы салгылашуу ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1505 Mar 1

Биринчи саякат

Goa, India

1505-жылы мартта 25 жашында Магеллан Португал Индиясынын биринчи вице-королу катары Франсиско де Альмейданы кабыл алууга жөнөтүлгөн 22 кемеден турган флоттун курамына кирген.Анын аты жылнаамаларда жок болсо да, ал жерде сегиз жыл, Гоа, Кочин жана Килондо калганы белгилүү.Ал бир нече салгылашууларга, анын ичинде 1506-жылы Каннанор согушуна катышып, ал жерден жарадар болгон.1509-жылы Диу согушуна катышкан.

▲

●

Карл I, Испаниянын жаш королу ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1518 Mar 22

Король Карл I саякатты каржылайт

Seville, Spain

Спайс аралдарына жасаган экспедицияларын Португалиянын падышасы Мануэль бир нече жолу четке каккандан кийин, Магеллан Испаниянын жаш падышасы (жана келечектеги Ыйык Рим императору) Карл Iге кайрылган.1494-жылкы Тордесилла келишимине ылайык, Португалия Африканы айланып өткөн Азияга чыгыш жолдорун көзөмөлдөгөн.Анын ордуна Магеллан Спайс аралдарына батыш жолу менен жетүүнү сунуштады, бул эч качан ишке ашпаган эрдик.БулИспания үчүн коммерциялык жактан пайдалуу соода жолун берет деп үмүттөнүп, Чарльз экспедицияны жактырды жана каржылоонун көбүн берди.

▲

●

Магелландын флоту беш кемеден туруп, эки жылдык саякатка керектелүүчү заттарды ташыган. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1519 Sep 20

Кетүү

Sanlúcar de Barrameda, Spain

1519-жылдын 10-августунда Магелландын командачылыгы астындагы беш кеме Севильядан чыгып, Гвадалкивир дарыясы менен дарыянын оозундагы Санлукар-де-Баррамедага түшүп кетишкен.Ал жерде алар беш жумадан ашык калышты.Флот 1519-жылдын 20-сентябрында Испаниядан чыгып, Атлантика океаны батыш тарапка, Түштүк Американы көздөй сүзгөн.Магелландын флоту беш кемеден туруп, эки жылдык саякатка керектелүүчү заттарды ташыган.Экипаж 270ке жакын кишиден турган.Көпчүлүгү испандар, бирок 40ка жакыны португалдар болгон.

▲

●

Педро Альварес Кабрал 1500-жылы, Магелландын саякатынан 20 жыл мурун, Бразилияны Португалия үчүн талап кылган.1922-жылкы бул картина анын Порту-Сегурого келишин жана жергиликтүү тургундар менен болгон биринчи жолугушуусун чагылдырат. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1519 Dec 13

Рио-де-Жанейро

Rio de Janeiro, Brazil

13-декабрда флот Бразилиянын Рио-де-Жанейро шаарына жеткен.Номиналдуу түрдө Португалиянын аймагы болсо да, алар ал жерде туруктуу отурукташкан эмес.Португалиялык кемелердин портто жок экенин көрүп, Магеллан токтоп калуу коопсуз экенин билген.Флот Риодо 13 күн болуп, анын ичинде кемелерин оңдоп, суу жана тамак-аш (мисалы, ям, маниок, ананас) камдап, жергиликтүүлөр менен баарлашкан.Экспедиция алар менен бирге соода үчүн арналган күзгү, тарак, бычак жана коңгуроо сыяктуу көптөгөн кооз буюмдарды алып келишкен.Жергиликтүү тургундар тамак-ашты жана жергиликтүү товарларды (мисалы, тоту куштун жүнү сыяктуу) мындай буюмдарга оңой эле алмаштырышкан.Экипаж ошондой эле жергиликтүү аялдардан сексуалдык жакшылыктарды сатып ала аларын аныкташкан.Тарыхчы Йен Кэмерон экипаждын Риодогу убактысын "тойлордун жана махабаттын сатурналиясы" деп мүнөздөдү.27-декабрда флот Рио-де-Жанейродон чыгып кетти.Пигафетта жергиликтүү тургундар алардын кетип баратканын көрүп көңүлү калганын жана кээ бирлери аларды калууга азгыруу үчүн каноэ менен ээрчишкенин жазган.

▲

●

Көтөрүлүш ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1520 Mar 30

Көтөрүлүш

Puerto San Julian, Argentina

Үч ай издегенден кийин (анын ичинде Рио-де-ла-Платанын куймасында жалган старт), аба ырайынын шарттары флотту кышты күтүү үчүн издөөнү токтотууга мажбур кылды.Алар Сент-Джулиан портунан корголгон табигый порт таап, ал жерде беш ай калышты.Сент-Джулианга конгондон көп өтпөй, испан капитандары Хуан де Картахена, Гаспар де Кесада жана Луис де Мендоза баштаган козголоң аракети болду.Магеллан бир убакта өзүнүн беш кемесинин үчөөнү тилсиз жоочуларга өткөрүп жибергенине карабастан, козголоңду араң басууга жетишкен.Мендоза кагылышуу учурунда өлтүрүлгөн, ал эми Магеллан Кесада менен Картахенанын башын кесип, башын кесүүгө өкүм чыгарган.Төмөнкү деңгээлдеги кутумчулар кышында чынжырга байланып, оор жумуштарга тартылып, бирок кийинчерээк бошотулган.

▲

●

1520-жылы Магеллан кысыктарынын ачылышы. ©Oswald Walters Brierly

1520 Nov 1

Магеллан кысыгы

Strait of Magellan, Chile

Кышында флоттун кемелеринин бири Сантьяго жакын жердеги сууларды изилдеп жаткан кезде катуу шамалдан жоголуп кеткен, бирок эч ким каза болгон эмес.Кыштан кийин флот 1520-жылдын октябрында Тынч океанга өтүүчү жолду издөөнү кайра баштады. Үч күндөн кийин алар акыры аларды азыр Магеллан кысыгы деп аталган кысыкка алып баруучу булуңду табышты. Тынч океан.Кысыкты изилдеп жатып, калган төрт кеменин бири Сан-Антонио флотту таштап, чыгышка Испанияга кайтып келген.Флот Тынч океанга 1520-жылдын ноябрынын аягында жеткен. Ошол кездеги дүйнөлүк географияны толук түшүнбөгөндүгүнө таянып, Магеллан Азияга кыска сапар күткөн.Чындыгында Тынч океан аркылуу өтүү үч ай жыйырма күнгө созулду.Узак жол алардын тамак-ашы жана суусу түгөнүп, 30га жакын киши каза болгон, алардын көбү цинга оорусунан.Магеллан өзү сакталган айва менен камсыз кылгандыктан дени сак болгон.

▲

●

©Anonymous

1521 Mar 6

Жерге түшүү

Guam

1521-жылдын 6-мартында чарчаган флот Гуам аралына кулап түшкөн жана кемелердин бортунда келип, жабдыктар, бычак жана кеменин кайыгы сыяктуу нерселерди алып кеткен жергиликтүү Шаморро эли тосуп алган.Чаморро эли соода алмашууга катышып жатабыз деп ойлошкон болушу мүмкүн (алар флотко буга чейин эле керектүү нерселерди беришкен), бирок экипаж алардын аракеттерин уурулук катары чечмелешкен.Магеллан өч алуу үчүн жээкке рейдердик топ жиберип, бир нече шаморролуктарды өлтүрүп, үйлөрүн өрттөп, "уурдалган" буюмдарын кайтарып алган.

▲

●

Филиппиндеги биринчи католик массасы ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1521 Mar 16

Филиппиндер

Limasawa, Philippines

16-мартта флот Филиппинге жетип, ал жерде бир жарым ай кала турган.Магеллан Лимасава аралында жергиликтүү лидерлер менен достошуп, 31-мартта Филиппинде биринчи жолу Меса өткөрүшүп, аралдын эң бийик дөңсөгүнө крест отургузган.Магеллан жергиликтүү элди христиан динин кабыл алууга киришкен.Көпчүлүгү жаңы динди дароо кабыл алышкан, бирок Мактан аралы каршылык көрсөткөн.

▲

●

Лапу Лапу Магелланды өлтүрөт ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1521 Apr 27

Согушта өлүм

Mactan, Philippines

27-апрелде Магеллан жана анын экипажынын мүчөлөрү Мактандын жергиликтүү тургундарын күч менен багындырууга аракет кылышкан, бирок кийинки салгылашууда европалыктар жеңип, Магеллан Мактандын жергиликтүү башчысы Лапулапу тарабынан өлтүрүлгөн.

▲

●

©David Hueso

1521 Nov 1

Индонезия

Maluku Islands, Indonesia

Ал өлгөндөн кийин, Магеллан башында биргелешип командирлери Хуан Серрано жана Дуарте Барбоза (кийинчерээк башка бир катар офицерлер жетектеген) ээ болушкан.Флот Филиппинди таштап (мурдагы союздаш Раджа Хумабондун кандуу чыккынчылыгынан кийин) жана акыры 1521-жылы ноябрда Молуккага жол тартты. Татымалдар менен толтурулган алар декабрда Испанияга сүзүүгө аракет кылышкан, бирок алардын бирөөсү гана калганын аныкташкан. эки кеме, Виктория, деңизге жарактуу болгон.

▲

●

©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1521 Dec 21

Капты тегеректөө

Cape of Good Hope, Cape Penins

"Виктория" кемеси 1521-жылдын 21-декабрында Хуан Себастьян Элькано командачылыгында Инди океанындагы мекенине багыт алган.1522-жылдын 6-майында Виктория Жакшы Үмүт тумшугуна айланып, күрүч менен гана айланды.

▲

●

1522-жылдын 9-июлунда Элкано Португал Кабо-Вердеге азык-түлүк үчүн киргенде, жыйырма экипаж ачарчылыктан каза болгон. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1522 Jul 9

Ачкачылык

Cape Verde

1522-жылдын 9-июлунда Элкано Португал Кабо-Вердеге азык-түлүк үчүн киргенде, жыйырма экипаж ачарчылыктан каза болгон.Экипаж бул күн чындыгында 1522-жылдын 10-июлунда экенин билгенде таң калышты, анткени алар үч жылдык саякаттын ар бир күнүн калтырбай жазып алышкан.Адегенде алар Америкадан Испанияга кайтып келе жатышкандыктарын айтып, сатып алууда кыйынчылыктарга дуушар болушкан.Бирок португалиялыктар Виктория Чыгыш Индиядан келген татымалдарды алып жүргөнүн билип, экипаждын 13 мүчөсүн кармашкан.Виктория 26 тонна жыпар жыттуу заттарды (гвоздика жана корица) алып качып кетүүгө үлгүргөн.

▲

●

Виктория, Магелландын флотунун жалгыз кемеси айланып өтүүнү аяктоо үчүн. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1522 Sep 6

Үйгө саякат

Sanlúcar de Barrameda, Spain

1522-жылдын 6-сентябрында Элькано жана Магелландын калган экипажы Виктория кемеси менен Испаниянын Санлукар-де-Баррамеда шаарына, алар кеткенден туура үч жылдан кийин келишкен.Андан кийин алар дарыянын өйдө жагына сүзүп Севильяга, ал жерден кургактыктан Вальядолидге чейин сүзүп, императордун алдына чыгышты.Тирүү калган кеме жана флоттогу эң кичинекей кеме болгон Виктория Жерди биринчи айланып өткөндөн кийин учуу портуна кайтып келгенде, бортто баштапкы 270 кишинин 18и гана болгон.Кайтып келген европалыктардан тышкары, Викториянын бортунда Тидордо келген үч Молуккан болгон.

▲

●

1523 Jan 1

Эпилог

Spain

Магеллан өзүнүн навигациялык чеберчилиги жана туруктуулугу менен белгилүү болгон.Биринчи айланып өтүү «Ачылыш доорундагы эң чоң деңиз саякаты», ал тургай «эң маанилүү деңиз саякаты» деп аталды.Магелландын жетишкендиктерин баалоо 1525-жылы Лоаиса экспедициясынан баштап (экинчи командачы катары Хуан Себастьян Элькано болгон) анын жолун кайталоого аракет кылган кийинки экспедициялардын ийгиликсиздигинен улам жогорулаган болушу мүмкүн.Фрэнсис Дрейк жетектеген бир айланып өтүүнү ийгиликтүү аяктаган кийинки экспедиция Виктория кайтып келгенден 58 жыл өткөндөн кийин, 1580-жылга чейин болбойт.Магеллан Тынч океанды (ал XVIII кылымга чейин анын урматына Магеллан деңизи деп да аташкан) деп атаган жана анын атын Магеллан кысыгына берген.Магеллан сапардан аман чыкпаса да, экспедиция Элканого караганда көбүрөөк таанылды, анткени аны баштаган Магеллан болгондуктан, Португалия португал изилдөөчүсүн тааныгысы келген, ал эми Испания баск улутчулдугунан корккон.

▲

●

Appendices

APPENDIX 1

How Did the Caravel Change the World?

APPENDIX 2

Technology of the Age of Exploration

Characters

Holy Roman Emperor

Portuguese Explorer

Castilian Explorer

Juan de Cartagena

Spanish Explorer

Portuguese Explorer

Mactan Datu

References

The First Voyage Round the World, by Magellan, full text, English translation by Lord Stanley of Alderley, London: Hakluyt, [1874] – six contemporary accounts of his voyage
Guillemard, Francis Henry Hill (1890), The life of Ferdinand Magellan, and the first circumnavigation of the globe, 1480–1521, G. Philip, retrieved 8 April 2009
Zweig, Stefan (2007), Conqueror of the Seas – The Story of Magellan, Read Books, ISBN 978-1-4067-6006-4