რაშიდუნი და უმაიადი წესი ერაყში

ფონი: არაბების დაპყრობის დასასრული

მე -7 საუკუნის შუა პერიოდისთვის, არაბულმა დაპყრობებმა შეცვალეს ახლო აღმოსავლეთის პოლიტიკური და სოციალური ლანდშაფტი. სასანური იმპერია , რომელსაც დიდი ხანია აკონტროლებდა ერაყი, დაეცა 651 წელს, ნაჰავანდის ბრძოლაში გადამწყვეტი არაბული გამარჯვების შემდეგ (ძვ. წ. 642). ერაყი, შემდეგ სოფლის მეურნეობისა და კულტურის აყვავებული რეგიონი, სპარსეთის მმართველობიდან გადავიდა და რაშიდუნის ქვეშ მყოფი ისლამური ხალიფატის გაფართოების მთავარ ნაწილად იქცა.

რაშიდუნის წესი (632–661 წ.)

ერაყი გამოჩნდა, როგორც სასიცოცხლო ცენტრი რაშიდუნის ხალიფების ქვეშ. ქალაქი კუფა, რომელიც დაარსდა 638 წელს Caliph Umar- ის მეფობის დროს, გახდა სამხედრო გარნიზონის ქალაქი და ადმინისტრაციული კერა. ბასრასთან ერთად, რომელიც დაარსდა 636 წელს, ამ ქალაქებმა საშუალება მისცეს რაშიდუნს ერაყზე კონტროლის კონსოლიდაცია და წესრიგის შენარჩუნება. ერაყის ნაყოფიერი მიწები გახდა სიმდიდრის ძირითადი წყარო, რომელიც მიწების გადასახადების საშუალებით მიაწოდა ხალიფატს საკვებითა და შემოსავლით.

პოლიტიკური დაძაბულობა გაიზარდა Caliph Uthman– ის ქვეშ (რ. 644–656 წ.), უმაიიადის ელიტების მიმართ მმართველობასა და ფავორიტიზმის გამო. Uthman– ის მკვლელობის შემდეგ, CE 656 წელს, Caliph Ali, მეოთხე Rashidun Caliph, თავისი დედაქალაქი გადაიტანა კუფაში, რითაც ერაყი გახადა ხალიფატის პოლიტიკურ ცენტრად. ამასთან, მის მეფობას მნიშვნელოვანი გამოწვევები გაუჩნდა, მათ შორის პირველი Fitna (სამოქალაქო ომი) და მისი დამარცხება სიფინის ბრძოლაში (CE 657) სირიის გუბერნატორის მუავიას წინააღმდეგ. 661 წელს ალის მკვლელობამ აღნიშნა რაშიდუნის წესის დასასრული და უმაიადების აწევა.

Umayyad წესი (661–750 წ.)

Umayyad Caliphate- ის ქვეშ, რომელიც მდებარეობს დამასკოში, ერაყში მართავდნენ პროვინციის გუბერნატორებს, რომლებიც ხშირად იბრძოდნენ რეგიონის მრავალფეროვანი მოსახლეობის მართვისა და რთული ტომობრივი დინამიკის მართვისთვის. კუფა და ბასრა დარჩნენ კრიტიკულ ადმინისტრაციულ და სამხედრო ცენტრებში, მაგრამ ასევე გახდნენ პოლიტიკური არეულობის ცხელ წერტილები. უკმაყოფილება სირიის ძალაუფლების ცენტრალიზაციასთან დაკავშირებით და ერაყის უგულებელყოფამ განმეორებით აჯანყებებს.

ერაყის უკმაყოფილება კიდევ უფრო გაამძაფრა სექტანტურმა დაყოფებმა, განსაკუთრებით შიას შორის, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა სუნიტ უმაიადებს და ალის შთამომავლებს კანონიერ ლიდერებად თვლიდა. ამან განაპირობა ისეთ აჯანყებებმა, როგორიცაა კუფაში (685–687 წ.) კუფაში (685–687) აჯანყება, რომელიც ჰუსეინის გარდაცვალების შურისძიებას ცდილობდა კარბალაში (ძვ. წ. 680) და ხელი შეუწყო ალის ოჯახის მიზეზს.

მიუხედავად ამ გამოწვევებისა, ერაყი ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი დარჩა უმეიადების ქვეშ, სავაჭრო გზების გზაჯვარედინზე თავისი სასოფლო -სამეურნეო სიმდიდრე და ადგილმდებარეობა. ქალაქები, როგორიცაა ბასრა, აყვავებულ იქნა, როგორც ძირითადი პორტები ინდოეთის ოკეანის სავაჭრო ქსელში.

გადასვლა აბასიდის წესზე

მე -8 საუკუნის შუა პერიოდში, უმაიადის წესის წინააღმდეგ უკმაყოფილებამ მიაღწია წერტილს. ერაყი გახდა აბასიდის რევოლუციის საავტომობილო წერტილი (CE 750), რომელსაც ხელმძღვანელობდა უკმაყოფილო ჯგუფების კოალიცია, მათ შორის Shi'a, არა არაბული მუსულმანები (Mawali) და ერაყის ელიტები. ზაბის გადამწყვეტმა ბრძოლამ (CE 750) დასრულდა უმაიადის წესი, ხოლო აბასიდური ხალიფატი, რომლის დედაქალაქი საბოლოოდ დაარსდა ბაღდადში, ერაყისთვის ახალ ეპოქაში შეიქმნა.

რაშიდუნისა და უმაიადის წესის ამ პერიოდმა საფუძველი ჩაუყარა ერაყის ცენტრალურობას ისლამურ მმართველობაში, კულტურასა და სტიპენდიაში, ამასთანავე ხაზს უსვამს რეგიონის მდგრადი სოციალურ-პოლიტიკურ სირთულეებს.