Ֆերդինանդ Մագելանի ճանապարհորդությունները

1505

Առաջին ճանապարհորդությունը

1518

Թագավոր Չարլզ I-ը ֆինանսավորում է ճանապարհորդությունը

1519

Մեկնում

1519

Ռիո դե Ժանեյրո

1520

Խռովություն

1520

Մագելանի նեղուց

1521

Ցամաքային անկում

1521

Ֆիլիպիններ

1521

Մահ մարտում

1521

Ինդոնեզիա

1521

Կլորացնելով հրվանդանը

1522

Սովամահություն

1522

Ճամփորդություն տուն

1523

Վերջաբան

Ֆերդինանդ Մագելանի ճանապարհորդությունները

Մագելանի արշավախումբը, որը նաև հայտնի է որպես Մագելան-Էլկանո արշավախումբ, առաջին ճանապարհորդությունն էր ամբողջ աշխարհով։Դա 16-րդ դարի իսպանական արշավախումբ էր, որը սկզբնապես գլխավորում էր պորտուգալացի հետախույզ Ֆերդինանդ Մագելանը Մոլուկկա, որը մեկնեցԻսպանիայից 1519 թվականին, և ավարտվեց 1522 թվականին իսպանացի ծովագնաց Խուան Սեբաստիան Էլկանոյի կողմից՝ անցնելով Ատլանտյան, Խաղաղ օվկիանոս և Հնդկական օվկիանոսները, որն ավարտվեց առաջինով։ աշխարհի շրջանցում.Արշավախումբը հասավ իր առաջնային նպատակին՝ գտնել արևմտյան երթուղի դեպի Մոլուկկա (Սփայս կղզիներ):Նավատորմը լքեց Իսպանիան 1519 թվականի սեպտեմբերի 20-ին, նավարկեց Ատլանտյան օվկիանոսով և Հարավային Ամերիկայի արևելյան ափով, ի վերջո հայտնաբերելով Մագելանի նեղուցը, որը թույլ տվեց նրանց անցնել Խաղաղ օվկիանոս (որը Մագելանն անվանեց):Նավատորմը ավարտեց խաղաղօվկիանոսյան առաջին հատումը, կանգ առնելով Ֆիլիպիններում և ի վերջո հասավ Մոլուկա երկու տարի անց:Խուան Սեբաստիան Էլկանոյի գլխավորած շատ հյուծված անձնակազմը վերջապես վերադարձավ Իսպանիա 1522 թվականի սեպտեմբերի 6-ին, նավարկելով դեպի արևմուտք Հնդկական օվկիանոսով, այնուհետև Բարի Հույս հրվանդանի շուրջը պորտուգալացիների կողմից վերահսկվող ջրերի միջով և դեպի հյուսիս՝ Արևմտյան Աֆրիկայի ափի երկայնքով։ ժամանել Իսպանիա.Նավատորմը սկզբում բաղկացած էր հինգ նավերից և մոտ 270 մարդուց։Արշավախումբը հանդիպեց բազմաթիվ դժվարությունների, ներառյալ պորտուգալական դիվերսիայի փորձերը, ապստամբությունները, սովը, կարմրախտը, փոթորիկները և թշնամական հանդիպումները բնիկ մարդկանց հետ:Ընդամենը 30 մարդ և մեկ նավ (Վիկտորիա) ավարտեցին վերադարձը դեպի Իսպանիա:Ինքը՝ Մագելանը, զոհվել է Ֆիլիպիններում ճակատամարտում, և նրան փոխարինել են գեներալ-կապիտան մի շարք սպաներ, որոնց արդյունքում Էլկանոն գլխավորել է «Վիկտորիա»-ի վերադարձը:Արշավախումբը ֆինանսավորվում էր հիմնականում Իսպանիայի թագավոր Չարլզ I-ի կողմից՝ հույս ունենալով, որ այն կբացահայտի շահավետ արևմտյան ճանապարհ դեպի Մոլուկկա, քանի որ արևելյան երթուղին վերահսկվում էր Պորտուգալիայի կողմից՝ Տորդեսիլյասի պայմանագրով։Թեև արշավախումբը գտավ երթուղի, այն շատ ավելի երկար և դժվար էր, քան սպասվում էր, և, հետևաբար, կոմերցիոն առումով օգտակար չէր:Այնուամենայնիվ, արշավախումբը համարվում է ծովագնացության ամենամեծ ձեռքբերումներից մեկը և էական ազդեցություն է ունեցել աշխարհի եվրոպական ըմբռնման վրա:

Այցելեք խանութ

Հնդկաստանի արևմտյան Գոա քաղաքում տեղի է ունեցել մարտ պորտուգալական արմադայի և ձիով թուրք զինվորների միջև ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1505 Mar 1

Առաջին ճանապարհորդությունը

Goa, India

1505 թվականի մարտին, 25 տարեկան հասակում, Մագելանը գրանցվեց 22 նավերից բաղկացած նավատորմի մեջ, որոնք ուղարկվել էին հյուրընկալելու Ֆրանցիսկո դե Ալմեյդային՝ որպես պորտուգալական Հնդկաստանի առաջին փոխարքա:Թեև նրա անունը չի հայտնվում տարեգրության մեջ, սակայն հայտնի է, որ նա այնտեղ է մնացել ութ տարի՝ Գոայում, Կոչինում և Քիլոնում։Նա մասնակցել է մի քանի մարտերի, այդ թվում՝ 1506 թվականին Կանանորեի ճակատամարտում, որտեղ վիրավորվել է։1509 թվականին կռվել է Դիուի ճակատամարտում։

▲

●

Թագավոր Չարլզ I-ը ֆինանսավորում է ճանապարհորդությունը

Չարլզ I՝ Իսպանիայի երիտասարդ թագավորը ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1518 Mar 22

Թագավոր Չարլզ I-ը ֆինանսավորում է ճանապարհորդությունը

Seville, Spain

Պորտուգալիայի Մանուել թագավորի կողմից իր առաջարկած արշավանքները Սփայս կղզիներ բազմիցս մերժվելուց հետո Մագելանը դիմեց Չարլզ I-ին՝ Իսպանիայի երիտասարդ թագավորին (և ապագա Սուրբ Հռոմեական կայսրին):1494 թվականի Տորդեսիլյասի պայմանագրով Պորտուգալիան վերահսկում էր դեպի Ասիա արևելյան երթուղիները, որոնք անցնում էին Աֆրիկայով:Փոխարենը Մագելանը առաջարկեց հասնել Սփայս կղզիներ արևմտյան ճանապարհով, մի սխրանք, որը երբեք չէր իրականացվել:Հուսալով, որ դա կբերիԻսպանիայի համար առևտրային օգտակար ճանապարհ, Չարլզը հավանություն տվեց արշավախմբին և տրամադրեց ֆինանսավորման մեծ մասը:

▲

●

Մագելանի նավատորմը բաղկացած էր հինգ նավերից, որոնք մատակարարում էին երկու տարվա ճանապարհորդության համար: ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1519 Sep 20

Մեկնում

Sanlúcar de Barrameda, Spain

1519 թվականի օգոստոսի 10-ին Մագելանի հրամանատարությամբ հինգ նավերը լքեցին Սևիլիան և իջան Գվադալկիվիր գետով դեպի Սանլուկար դե Բարրամեդա, գետի գետաբերան։Այնտեղ նրանք մնացին ավելի քան հինգ շաբաթ։Նավատորմը հեռացավ Իսպանիայից 1519 թվականի սեպտեմբերի 20-ին՝ նավարկելով դեպի արևմուտք Ատլանտյան օվկիանոսով դեպի Հարավային Ամերիկա։Մագելանի նավատորմը բաղկացած էր հինգ նավերից, որոնք մատակարարում էին երկու տարվա ճանապարհորդության համար:Անձնակազմը բաղկացած էր մոտ 270 մարդուց։Մեծ մասը իսպանացիներ էին, բայց մոտ 40-ը պորտուգալացի էին:

▲

●

Պեդրո Ալվարես Կաբրալը պահանջել էր Բրազիլիան Պորտուգալիայի համար 1500 թվականին՝ Մագելանի ճանապարհորդությունից 20 տարի առաջ։1922 թվականի այս նկարը պատկերում է նրա ժամանումը Պորտո Սեգուրո և առաջին հանդիպումը բնիկների հետ: ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1519 Dec 13

Ռիո դե Ժանեյրո

Rio de Janeiro, Brazil

Դեկտեմբերի 13-ին նավատորմը հասավ Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա :Չնայած անվանապես Պորտուգալիայի տարածք, նրանք այդ ժամանակ այնտեղ մշտական բնակություն չունեին:Նավահանգստում պորտուգալական նավ չտեսնելով՝ Մագելանը գիտեր, որ անվտանգ կլինի կանգ առնելը:Նավատորմը Ռիոյում անցկացրեց 13 օր, որի ընթացքում նրանք վերանորոգեցին իրենց նավերը, մթերեցին ջուր և սնունդ (օրինակ՝ մանուշակագույն, մանասավա և արքայախնձոր) և շփվեցին տեղացիների հետ։Արշավախումբն իր հետ բերել էր առևտրի համար նախատեսված մեծ քանակությամբ կախազարդեր՝ հայելիներ, սանրեր, դանակներ և զանգեր։Տեղացիները պատրաստակամորեն փոխանակում էին սնունդն ու տեղական ապրանքները (օրինակ՝ թութակի փետուրները) նման իրերի հետ։Անձնակազմը նաև պարզել է, որ նրանք կարող են սեռական նվերներ գնել տեղի կանանցից:Պատմաբան Յան Քեմերոնը Ռիոյում անձնակազմի ժամանակները նկարագրել է որպես «խնջույքների և սիրահարվելու սատուրնալիա»:Դեկտեմբերի 27-ին նավատորմը հեռացավ Ռիո դե Ժանեյրոյից։Պիգաֆետան գրել է, որ բնիկները հիասթափվել են՝ տեսնելով, որ նրանք հեռանում են, և որ ոմանք նավով հետևում են նրանց՝ փորձելով հրապուրել նրանց մնալ:

▲

●

Խռովություն ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1520 Mar 30

Խռովություն

Puerto San Julian, Argentina

Երեք ամսվա որոնումներից հետո (ներառյալ Ռիո դե լա Պլատայի գետաբերանում սխալ մեկնարկը), եղանակային պայմանները ստիպեցին նավատորմին դադարեցնել որոնումները՝ ձմռանը սպասելու համար։Նրանք Սենտ Ջուլիան նավահանգստում գտան ապաստանած բնական նավահանգիստ և այնտեղ մնացին հինգ ամիս:Սեն-Ջուլիան վայրէջք կատարելուց անմիջապես հետո տեղի ունեցավ ապստամբության փորձ՝ իսպանացի կապիտաններ Խուան դե Կարտագենայի, Գասպար դե Կեսադայի և Լուիս դե Մենդոզայի գլխավորությամբ։Մագելանը հազիվ կարողացավ ճնշել ապստամբությունը, չնայած մի պահ կորցրեց վերահսկողությունը իր հինգ նավերից երեքի նկատմամբ ապստամբների պատճառով:Մենդոզան սպանվել է հակամարտության ժամանակ, իսկ Մագելանը Կեսադային և Կարթագենային դատապարտել է համապատասխանաբար գլխատման և մահապատժի։Ստորին մակարդակի դավադիրներին ստիպում էին ձմռանը շղթաներով ծանր աշխատանք կատարել, բայց հետո ազատ արձակվեցին:

▲

●

Մագելանի նեղուցների հայտնաբերումը 1520 թ. ©Oswald Walters Brierly

1520 Nov 1

Մագելանի նեղուց

Strait of Magellan, Chile

Ձմռանը նավատորմի նավերից մեկը՝ «Սանտյագո»-ն, մոտակա ջրերը հետազոտելիս կորել է փոթորկի մեջ, թեև տղամարդիկ չեն զոհվել:Ձմռանից հետո նավատորմը վերսկսեց իր որոնումները դեպի Խաղաղ օվկիանոս 1520 թվականի հոկտեմբերին: Երեք օր անց նրանք գտան մի ծովածոց, որն ի վերջո նրանց տարավ դեպի մի նեղուց, որն այժմ հայտնի է որպես Մագելանի նեղուց, որը թույլ տվեց նրանց անցնել դեպի ծով: Խաղաղ օվկիանոս.Նեղուցն ուսումնասիրելիս մնացած չորս նավերից մեկը՝ Սան Անտոնիոն, լքեց նավատորմը՝ վերադառնալով արևելք՝ Իսպանիա:Նավատորմը Խաղաղ օվկիանոս հասավ 1520թ. նոյեմբերի վերջին։ Հիմնվելով այն ժամանակվա համաշխարհային աշխարհագրության թերի ըմբռնման վրա՝ Մագելանը ակնկալում էր կարճ ճանապարհորդություն դեպի Ասիա, որը կարող էր տևել ընդամենը երեք կամ չորս օր։Փաստորեն, խաղաղօվկիանոսյան անցումը տեւեց երեք ամիս քսան օր:Երկար ճանապարհորդությունը սպառեց նրանց սննդի և ջրի պաշարը, և մոտ 30 տղամարդ մահացան՝ հիմնականում կարմրախտից։Ինքը՝ Մագելանը, առողջ մնաց, հավանաբար պահպանված սերկևիլի իր անձնական մատակարարման պատճառով։

▲

●

©Anonymous

1521 Mar 6

Ցամաքային անկում

Guam

1521 թվականի մարտի 6-ին հյուծված նավատորմը ցամաք հասավ Գուամ կղզի, և նրանց դիմավորեցին բնիկ Չամորացիները, ովքեր եկան նավերով և տարան այնպիսի իրեր, ինչպիսիք են կեղծիքները, դանակներն ու նավի նավակը:Chamorro-ի բնակիչները կարող էին մտածել, որ նրանք մասնակցում են առևտրային փոխանակման (քանի որ նրանք արդեն նավատորմին որոշ պաշարներ էին տվել), բայց անձնակազմը նրանց գործողությունները մեկնաբանեց որպես գողություն:Մագելանը գրոհային խումբ ուղարկեց ափ՝ վրեժ լուծելու համար՝ սպանելով մի քանի Chamorro տղամարդկանց, այրելով նրանց տները և վերադարձնելով «գողացված» ապրանքները:

▲

●

Առաջին կաթոլիկ պատարագը Ֆիլիպիններում ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1521 Mar 16

Ֆիլիպիններ

Limasawa, Philippines

Մարտի 16-ին նավատորմը հասավ Ֆիլիպիններ , որտեղ նրանք կմնան մեկուկես ամիս:Մագելանը Լիմասավա կղզում ընկերացավ տեղի առաջնորդների հետ և մարտի 31-ին Ֆիլիպիններում անցկացրեց առաջին պատարագը՝ խաչ տնկելով կղզու ամենաբարձր բլրի վրա:Մագելանը ձեռնամուխ եղավ տեղացիներին քրիստոնեություն ընդունելու գործին:Շատերը պատրաստակամորեն ընդունեցին նոր կրոնը, բայց Մաքտան կղզին դիմադրեց։

▲

●

Լապու Լապուն սպանում է Մագելանին ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1521 Apr 27

Մահ մարտում

Mactan, Philippines

Ապրիլի 27-ին Մագելանը և նրա անձնակազմի անդամները փորձեցին ուժով հնազանդեցնել Մակտանի բնիկներին, սակայն դրան հաջորդած ճակատամարտում եվրոպացիները հաղթահարվեցին, և Մագելանը սպանվեց Լապուլապուի կողմից, որը Մակտանի բնիկ ցեղապետն էր:

▲

●

©David Hueso

1521 Nov 1

Ինդոնեզիա

Maluku Islands, Indonesia

Նրա մահից հետո Մագելանին սկզբում հաջորդեցին հրամանատարներ Խուան Սերանոն և Դուարտե Բարբոսան (հետագայում մի շարք այլ սպաների հետ միասին):Նավատորմը լքեց Ֆիլիպինները (նախկին դաշնակից Ռաջա Հումաբոնի արյունալի դավաճանությունից հետո) և ի վերջո ճանապարհ ընկավ դեպի Մոլուկկա 1521թ. նոյեմբերին: Բեռնված համեմունքներով՝ նրանք փորձեցին նավարկել Իսպանիա դեկտեմբերին, բայց պարզեցին, որ նրանցից միայն մեկն է մնացել։ երկու նավ՝ «Վիկտորիա»-ն, պիտանի էր ծովային:

▲

●

©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1521 Dec 21

Կլորացնելով հրվանդանը

Cape of Good Hope, Cape Penins

«Վիկտորիա» նավը նավարկեց Հնդկական օվկիանոսով դեպի տուն 1521 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Խուան Սեբաստիան Էլկանոյի հրամանատարությամբ:1522 թվականի մայիսի 6-ին Վիկտորիան շրջում է Բարի Հույսի հրվանդանը՝ միայն բրինձով։

▲

●

Անձնակազմի 20 անդամներ սովից մահացան մինչև 1522 թվականի հուլիսի 9-ը, երբ Էլկանոն տեղափոխվեց պորտուգալական Կաբո Վերդե՝ պաշարների համար: ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1522 Jul 9

Սովամահություն

Cape Verde

Անձնակազմի 20 անդամներ սովից մահացան մինչև 1522 թվականի հուլիսի 9-ը, երբ Էլկանոն տեղափոխվեց պորտուգալական Կաբո Վերդե՝ պաշարների համար:Անձնակազմը զարմացավ՝ իմանալով, որ ամսաթիվը իրականում 1522 թվականի հուլիսի 10-ն էր, քանի որ նրանք առանց բացթողումների արձանագրել էին երեք տարվա ճանապարհորդության ամեն օր:Նրանք սկզբում դժվարություններ չունեին գնումներ կատարելիս՝ օգտագործելով այն շապիկը, որ Ամերիկայից Իսպանիա են վերադառնում:Այնուամենայնիվ, պորտուգալացին կալանավորել է անձնակազմի 13 անդամներին այն բանից հետո, երբ պարզել է, որ Վիկտորիան համեմունքներ է կրում Արևելյան Հնդկաստանից:«Վիկտորիա»-ին հաջողվել է փախչել իր 26 տոննա համեմունքներով (մեխակ և դարչին) բեռով։

▲

●

Վիկտորիա, Մագելանի նավատորմի միակ նավը, որն ավարտում է շրջագայությունը: ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).

1522 Sep 6

Ճամփորդություն տուն

Sanlúcar de Barrameda, Spain

1522 թվականի սեպտեմբերի 6-ին Էլկանոն և Մագելանի ճամփորդության մնացած անձնակազմը Վիկտորիա նավով եկան Իսպանիայի Սանլուկար դե Բարամեդա՝ նրանց մեկնելուց գրեթե երեք տարի անց:Այնուհետև նրանք նավարկեցին դեպի Սևիլիա, իսկ այնտեղից ցամաքով դեպի Վալյադոլիդ, որտեղ նրանք հայտնվեցին կայսրի առջև։Երբ Վիկտորիան՝ միակ փրկված նավը և նավատորմի ամենափոքր նավը, վերադարձավ մեկնման նավահանգիստ՝ Երկրի առաջին շրջագայությունն ավարտելուց հետո, սկզբնական 270 մարդկանցից միայն 18-ն էին նավի վրա:Բացի վերադարձող եվրոպացիներից, «Վիկտորիան» ուներ երեք մոլուկացիներ, որոնք եկան Թիդոր:

▲

●

1523 Jan 1

Վերջաբան

Spain

Մագելանը հայտնի է դարձել իր նավիգացիոն հմտությամբ և համառությամբ:Առաջին շրջագայությունը կոչվում է «հայտնագործությունների դարաշրջանում ամենամեծ ծովային ճանապարհորդությունը» և նույնիսկ «երբևէ ձեռնարկված ամենակարևոր ծովային ճանապարհորդությունը»:Մագելանի նվաճումների գնահատումը ժամանակի ընթացքում կարող էր ուժեղանալ հետագա արշավախմբերի ձախողման պատճառով, որոնք փորձեցին հետագծել նրա երթուղին, սկսած 1525 թվականին Լոաիսայի արշավախմբից (որը Խուան Սեբաստիան Էլկանոն էր որպես երկրորդ հրամանատար):Հաջորդ արշավախումբը, որը հաջողությամբ ավարտեց շրջագայությունը, Ֆրենսիս Դրեյքի գլխավորությամբ, տեղի կունենա միայն 1580 թվականին՝ Վիկտորիայի վերադարձից 58 տարի անց:Մագելանն անվանել է Խաղաղ օվկիանոս (որը նաև հաճախ կոչվում էր Մագելանի ծով՝ ի պատիվ նրա մինչև տասնութերորդ դարը) և իր անունը տալիս է Մագելանի նեղուցին։Թեև Մագելանը չի փրկվել ճամփորդությունից, նա ավելի շատ ճանաչում է ստացել արշավախմբի համար, քան Էլկանոն, քանի որ Մագելանն էր այն սկսելը, Պորտուգալիան ցանկանում էր ճանաչել պորտուգալացի հետախույզին, իսկ Իսպանիան վախենում էր բասկ ազգայնականությունից:

▲

●

Appendices

APPENDIX 1

How Did the Caravel Change the World?

APPENDIX 2

Technology of the Age of Exploration

Characters

Holy Roman Emperor

Portuguese Explorer

Castilian Explorer

Juan de Cartagena

Spanish Explorer

Portuguese Explorer

Mactan Datu

References

The First Voyage Round the World, by Magellan, full text, English translation by Lord Stanley of Alderley, London: Hakluyt, [1874] – six contemporary accounts of his voyage
Guillemard, Francis Henry Hill (1890), The life of Ferdinand Magellan, and the first circumnavigation of the globe, 1480–1521, G. Philip, retrieved 8 April 2009
Zweig, Stefan (2007), Conqueror of the Seas – The Story of Magellan, Read Books, ISBN 978-1-4067-6006-4