History of Israel

Ուշ երկաթի դար Լևանտում
Լաքիշի պաշարումը, մ.թ.ա. 701թ. ©Peter Connolly
950 BCE Jan 1 - 587 BCE

Ուշ երկաթի դար Լևանտում

Levant
Ք.ա. 10-րդ դարում Հարավային Լևանտի Գաբեոն-Գիբեա բարձրավանդակում առաջացել է նշանակալի քաղաքականություն, որը հետագայում ավերվել է Շոշենք I-ի կողմից, որը նաև հայտնի է որպես աստվածաշնչյան Շիշակ։[31] Սա հանգեցրեց տարածաշրջանի փոքր քաղաք-պետությունների վերադարձին։Այնուամենայնիվ, մ.թ.ա. 950–ից 900 թվականներին հյուսիսային լեռնաշխարհում ձևավորվեց մեկ այլ մեծ քաղաքականություն, որի մայրաքաղաքը Թիրզան էր, որը ի վերջո դարձավ Իսրայելի թագավորության նախորդը։[32] Իսրայելի թագավորությունը ամրապնդվեց որպես տարածաշրջանային տերություն մ.թ.ա. 9-րդ դարի առաջին կեսին [31] , բայց մ.թ.ա. 722 թվականին ընկավ Նեոասորական կայսրության տակ։Մինչդեռ Հուդայի թագավորությունը սկսեց ծաղկել մ.թ.ա. 9-րդ դարի երկրորդ կեսին։[31]Երկաթի II դարի առաջին երկու դարերի բարենպաստ կլիմայական պայմանները խթանեցին բնակչության աճը, բնակավայրերի ընդլայնումը և առևտուրը մեծացրեց տարածաշրջանում:[33] Սա հանգեցրեց կենտրոնական լեռնաշխարհի միավորմանը թագավորության ներքո, որի մայրաքաղաքը Սամարիան էր [33] , հնարավոր է՝ մ.թ.ա.[34] Իսրայելի թագավորությունը հստակորեն հաստատվել է մ.թ.ա. 9-րդ դարի առաջին կեսին, ինչի մասին վկայում է Ասորեստանի թագավոր Սալմանեսեր III-ի «Աքաաբ իսրայելացուն» հիշատակումը Քարքարի ճակատամարտում մ.թ.ա. 853 թվականին։[31] Mesha Stele-ը, որը թվագրվում է մ.թ.ա. մոտ 830 թվականին, հիշատակում է Յահվե անունը, որը համարվում է իսրայելական աստվածության ամենավաղ արտաաստվածաշնչյան հիշատակումը։[35] Աստվածաշնչյան և ասորական աղբյուրները նկարագրում են զանգվածային տեղահանությունները Իսրայելից և դրանց փոխարինումը կայսրության այլ մասերից վերաբնակիչներով՝ որպես ասորեստանյան կայսերական քաղաքականության մի մաս։[36]Հուդայի ի հայտ գալը որպես գործող թագավորություն տեղի ունեցավ Իսրայելից մի փոքր ավելի ուշ՝ մ.թ.ա. 9-րդ դարի երկրորդ կեսին [31] , սակայն սա զգալի հակասությունների առարկա է։[37] Հարավային լեռնաշխարհը մ.թ.ա. 10-րդ և 9-րդ դարերում բաժանված էր մի քանի կենտրոնների միջև, որոնցից ոչ մեկը չուներ հստակ գերակայություն։[38] Հուդայի պետության հզորության զգալի աճ է նկատվում Եզեկիայի օրոք՝ մոտավորապես մ.թ.ա. 715-686 թվականներին։[39] Այս ժամանակաշրջանում կառուցվեցին այնպիսի նշանավոր կառույցներ, ինչպիսիք են Լայն պատը և Սիլոամի թունելը Երուսաղեմում։[39]Իսրայելի թագավորությունը զգալի բարգավաճում ապրեց ուշ երկաթի դարում, որը նշանավորվեց քաղաքաշինությամբ և պալատների, թագավորական մեծ պարիսպների և ամրությունների կառուցմամբ։[40] Իսրայելի տնտեսությունը բազմազան էր՝ ձիթապտղի ձեթի և գինեգործության հիմնական արդյունաբերություններով։Ի [հակադրություն] , Հուդայի թագավորությունը ավելի քիչ զարգացած էր՝ սկզբում սահմանափակված Երուսաղեմի շրջակայքում գտնվող փոքր բնակավայրերով։[42] Երուսաղեմի զգալի բնակելի գործունեությունը ակնհայտ չէր մինչև մ.թ.ա. 9-րդ դարը, չնայած ավելի վաղ վարչական կառույցների գոյությանը։[43]Մ.թ.ա. 7-րդ դարում Երուսաղեմը զգալիորեն աճել էր՝ հասնելով իր հարևանների նկատմամբ գերակայության։[44] Այս աճը, հավանաբար, առաջացել է ասորեստանցիների հետ պայմանավորվածությունից՝ Հուդան հաստատել որպես վասալ պետություն, որը վերահսկում էր ձիթապտղի արդյունաբերությունը։[44] Չնայած Ասորեստանի տիրապետության ներքո բարգավաճմանը, Հուդան կործանվեց մ.թ.ա. 597-ից 582 թվականներին մի շարք արշավանքների արդյունքում՝Եգիպտոսի և Նեոբաբելոնյան կայսրության միջև Ասորեստանի կայսրության փլուզումից հետո հակամարտությունների պատճառով։[44]
Վերջին անգամ թարմացվել էFri Jan 05 2024

HistoryMaps Shop

Այցելեք խանութ

Կան մի քանի եղանակներ, որոնք կօգնեն աջակցել HistoryMaps նախագծին:
Այցելեք խանութ
Նվիրաբերել
Աջակցություն

What's New

New Features

Timelines
Articles

Fixed/Updated

Herodotus
Today

New HistoryMaps

History of Afghanistan
History of Georgia
History of Azerbaijan
History of Albania