نبرد واترلو

فرانسوی‌ها با عبور از مرز در نزدیکی شارلوا قبل از طلوع آفتاب در 15 ژوئن، به سرعت پاسگاه‌های ائتلاف را تصرف کردند و "موقعیت مرکزی" ناپلئون را بین ارتش ولینگتون و بلوچر حفظ کردند.او امیدوار بود که این امر مانع از ترکیب آنها شود و بتواند ابتدا ارتش پروس و سپس ولینگتون را نابود کند.دستور نی این بود که چهارراه کواتره براس را ایمن کند تا بعداً بتواند به سمت شرق حرکت کند و در صورت لزوم ناپلئون را تقویت کند.نی متوجه شد که چهارراه کواتر براس به آرامی در دست شاهزاده نارنجی بود، که حملات اولیه نی را دفع کرد اما به تدریج توسط تعداد زیادی از نیروهای فرانسوی عقب رانده شد.در همین حال، در 16 ژوئن، ناپلئون با استفاده از بخشی از ذخیره و جناح راست ارتش خود، به پروس های بلوچر در نبرد لیگنی حمله کرد و آنها را شکست داد.مرکز پروس زیر حملات سنگین فرانسه تسلیم شد، اما جناحین موضع خود را حفظ کردند.عقب نشینی پروس از لیگنی بدون وقفه و ظاهراً مورد توجه فرانسوی ها قرار نگرفت.با عقب نشینی پروس از لیگنی، موقعیت ولینگتون در کواتر براس غیرقابل دفاع بود.روز بعد او به سمت شمال عقب نشینی کرد، به یک موقعیت دفاعی که سال قبل شناسایی کرده بود - خط الراس کم ارتفاع مونت سن ژان، در جنوب روستای واترلو و جنگل سونیان.ناپلئون قبل از ترک لیگنی، به گروچی، که فرماندهی جناح راست را بر عهده داشت، دستور داده بود تا با 33000 سرباز، پروس‌های عقب‌نشینی را دنبال کند.شروع دیرهنگام، عدم اطمینان در مورد مسیری که پروسی ها در پیش گرفته بودند، و مبهم بودن دستوراتی که به او داده شد، به این معنی بود که گروشی برای جلوگیری از رسیدن ارتش پروس به واور، جایی که می توانست برای حمایت از ولینگتون حرکت کند، خیلی دیر شده بود.

ولینگتون حدود ساعت 02:00 یا 03:00 روز 18 ژوئن برخاست و تا سحر نامه نوشت.او قبلاً به بلوچر نامه نوشته بود و تأیید کرده بود که اگر بلوچر بتواند حداقل یک سپاه به او بدهد، در مونت سن ژان نبرد خواهد کرد.در غیر این صورت به سمت بروکسل عقب نشینی خواهد کرد.در یک شورای اواخر شب، رئیس ستاد بلوچر، آگوست نیهارت فون گنایزناو، به استراتژی ولینگتون بی اعتماد بود، اما بلوچر او را متقاعد کرد که باید برای پیوستن به ارتش ولینگتون راهپیمایی کنند.در صبح ولینگتون به درستی پاسخی از بلوچر دریافت کرد و قول داد با سه سپاه از او حمایت کند.

ناپلئون در لو کایلو، خانه ای که شب را در آن گذرانده بود، از بشقاب نقره ای صبحانه خورد.وقتی سولت پیشنهاد کرد که گروشی باید برای پیوستن به نیروی اصلی فراخوانده شود، ناپلئون گفت: "فقط به این دلیل که همه شما توسط ولینگتون شکست خورده اید، فکر می کنید او ژنرال خوبی است. من به شما می گویم ولینگتون ژنرال بدی است، انگلیسی ها سربازان بدی هستند. و این امر چیزی جز خوردن صبحانه نیست».اظهارات به ظاهر ناپسند ناپلئون ممکن است استراتژیک بوده باشد، با توجه به گفته او "در جنگ، روحیه همه چیز است".او در گذشته نیز به همین ترتیب عمل کرده بود و در صبح نبرد واترلو احتمالاً به بدبینی ها و اعتراضات رئیس ستاد ارتش و ژنرال های ارشد خود پاسخ می داد.

در واور، سپاه چهارم پروس به فرماندهی بولو تعیین شد تا راهپیمایی را به سمت واترلو هدایت کند، زیرا در بهترین شکل بود و در نبرد لیگنی شرکت نداشت.اگرچه آنها تلفاتی نگرفته بودند، اما سپاه چهارم به مدت دو روز در حال راهپیمایی بود و عقب نشینی سه سپاه دیگر ارتش پروس را از میدان نبرد لیگنی پوشش می داد.آنها در دورترین فاصله از میدان جنگ مستقر شده بودند و پیشرفت بسیار کند بود.پس از باران شدید شب، جاده ها در وضعیت نامناسبی قرار داشتند و افراد بولو مجبور بودند از خیابان های شلوغ Wavre عبور کرده و 88 قبضه توپ را جابجا کنند.هنگامی که آتش سوزی در Wavre رخ داد و چندین خیابان در امتداد مسیر مورد نظر Bülow مسدود شد، به مسائل کمکی نشد.در نتیجه، آخرین قسمت از سپاه در ساعت 10:00، شش ساعت پس از حرکت عناصر پیشرو به سمت واترلو، ترک شد.افراد بولو ابتدا توسط سپاه یک و سپس توسط سپاه دوم به واترلو تعقیب شدند.

در ساعت 11:00، ناپلئون دستور کلی خود را تهیه کرد: سپاه ریل در سمت چپ و سپاه d'Erlon در سمت راست باید به روستای Mont-Saint-Jean حمله کرده و در جریان یکدیگر قرار می گرفتند.این دستور فرض می‌کرد که خط نبرد ولینگتون در دهکده بود، نه در موقعیت رو به جلوتر روی خط الراس.برای ایجاد این امکان، لشکر جروم یک حمله اولیه را به هوگومونت انجام داد، که ناپلئون انتظار داشت آن را به ذخایر ولینگتون بکشاند، زیرا از دست دادن آن ارتباط او با دریا را تهدید می‌کرد.یک باطری بزرگ از توپخانه ذخیره سپاه I، II و VI قرار بود از حدود ساعت 13:00 مرکز موقعیت ولینگتون را بمباران کند.سپاه D'Erlon سپس به سمت چپ ولینگتون حمله می کند، می شکند و خط او را از شرق به غرب می پیچد.ناپلئون در خاطرات خود نوشت که قصدش این بود که ارتش ولینگتون را از پروس ها جدا کند و به سمت دریا براند.

اندرو رابرتز مورخ اشاره می کند که "این یک واقعیت عجیب در مورد نبرد واترلو است که هیچ کس کاملاً مطمئن نیست که واقعاً چه زمانی شروع شده است".ولینگتون در ارسال های خود نوشت که «در حدود ساعت ده [ناپلئون] حمله ای خشمگین به پست ما در هوگومونت آغاز کرد».منابع دیگر بیان می کنند که حمله حدود ساعت 11:30 آغاز شد. خانه و اطراف آن توسط چهار گروه نوری محافظان و چوب و پارک توسط Hanoverian Jäger و 1/2nd Nassau محافظت شد.حمله اولیه توسط تیپ Bauduin، چوب و پارک را خالی کرد، اما با آتش سنگین توپخانه بریتانیا به عقب رانده شد و به قیمت جان بادوین تمام شد.هنگامی که اسلحه‌های انگلیسی در دوئل با توپخانه فرانسوی حواسشان پرت شد، حمله دوم توسط تیپ سویا و آنچه بودون بود موفق شد به دروازه شمالی خانه برسد.ستوان لگروس، افسر فرانسوی، دروازه را با تبر باز کرد و تعدادی از نیروهای فرانسوی موفق شدند وارد حیاط شوند.گاردهای Coldstream و گاردهای اسکاتلندی برای پشتیبانی از دفاع وارد شدند.غوغای شدیدی روی داد و انگلیسی ها موفق شدند دروازه نیروهای فرانسوی را که به داخل می آمدند ببندند. فرانسوی هایی که در حیاط به دام افتاده بودند همگی کشته شدند.فقط یک پسر جوان درامر در امان ماند.درگیری در اطراف هوگومونت تمام بعد از ظهر ادامه یافت.اطراف آن به شدت توسط پیاده نظام سبک فرانسوی سرمایه گذاری شده بود و حملات هماهنگ علیه نیروهای پشت هوگومون انجام شد.ارتش ولینگتون از خانه و مسیر توخالی که از آن به سمت شمال می رفت دفاع کرد.بعد از ظهر، ناپلئون شخصاً دستور داد خانه را گلوله باران کنند تا آن را به آتش بکشند و در نتیجه همه چیز به جز کلیسای کوچک ویران شود.تیپ دو پلات از لژیون آلمانی پادشاه برای دفاع از راه توخالی به جلو آورده شد، که آنها باید بدون افسران ارشد انجام می دادند.در نهایت آنها توسط 71th Highlanders، یک هنگ پیاده نظام بریتانیا، راحت شدند.تیپ آدام توسط تیپ 3 هانوور هیو هالکت بیشتر تقویت شد و با موفقیت حملات پیاده نظام و سواره نظام را که توسط ریل فرستاده شده بود دفع کرد.هوگومون تا پایان نبرد مقاومت کرد.

کمی بعد از ساعت 13:00 حمله سپاه یکم در ستون های بزرگ آغاز شد.برنارد کورنول می نویسد: "[ستون] نشان می دهد که یک سازند دراز با انتهای باریکش که مانند نیزه ای به سمت خط دشمن هدف گرفته شده است، در حالی که در حقیقت بیشتر شبیه آجری بود که به طرفین پیش می رفت و حمله d'Erlon از چهار آجر تشکیل شده بود، هر کدام. یکی لشکر پیاده نظام فرانسوی».هر لشکر، به استثنای یک استثنا، در توده‌های عظیم، متشکل از هشت یا نه گردان که از آن‌ها تشکیل شده، مستقر شده و در ستونی پشت سر هم قرار می‌گرفتند، با فاصله‌ی پنج قدمی بین گردان‌ها، تشکیل می‌شد.لشکرها باید از سمت چپ در فاصله 400 قدمی به صورت پلکانی پیشروی می کردند - لشکر 2 (دونزلوت) در سمت راست تیپ بورژوا، لشکر 3 (مارکونه) بعدی و لشکر 4 (دوروته) در سمت راست. .آنها توسط نی به سمت حمله هدایت شدند، هر ستون دارای جلوی حدود صد و شصت تا دویست پرونده بود.سمت چپ ترین لشکر در محوطه مزرعه ای محصور در لاهای سنت پیشروی کرد.این خانه مزرعه توسط لژیون آلمانی پادشاه دفاع می شد.در حالی که یک گردان فرانسوی از جلو با مدافعان درگیر می شد، گردان های بعدی به طرفین هجوم آوردند و با پشتیبانی چندین اسکادران از کویراسیرها موفق شدند خانه مزرعه را منزوی کنند.لژیون آلمانی پادشاه قاطعانه از خانه مزرعه دفاع کرد.هر بار که فرانسوی‌ها سعی می‌کردند از دیوارها بالا بروند، آلمانی‌های بیش‌تر به نحوی مانع از آن شدند.شاهزاده نارنجی دید که لاهای سنت قطع شده است و سعی کرد با فرستادن گردان لونبورگ هانوور به سمت جلو آن را تقویت کند.کیراسیرز در چینی در زمین پنهان شد و آن را در عرض چند دقیقه از بین برد و سپس از کنار لاهای سنت گذشت، تقریباً تا بالای خط الراس، جایی که جناح چپ d'Erlon را همزمان با توسعه حمله او پوشاند.

در حدود ساعت 13:15، ناپلئون اولین ستون‌های پروس‌ها را در اطراف روستای Lasne-Chapelle-Saint-Lambert، در 4 تا 5 مایلی (6.4 تا 8.0 کیلومتر) از جناح راست خود دید - حدود سه ساعت راهپیمایی برای یک ارتش.واکنش ناپلئون این بود که مارشال سولت پیامی به گروشی بفرستد و به او بگوید به سمت میدان نبرد بیاید و به پروس‌هایی که وارد می‌شوند حمله کند.گروچی، با این حال، دستورات قبلی ناپلئون را برای پیروی از پروس‌ها «با شمشیر بر پشتش» به سمت واور اجرا می‌کرد و تا آن زمان برای رسیدن به واترلو خیلی دور بود.زیردستانش، ژرار، به گروشی توصیه کرد که «با صدای اسلحه ها راهپیمایی کند»، اما به دستورات خود پایبند بود و با گارد عقب سپاه سوم پروس به فرماندهی ژنرال بارون فون تیلمان در نبرد واور درگیر شد.علاوه بر این، نامه سولت که به گروچی دستور می داد به سرعت به ناپلئون بپیوندد و به بولو حمله کند، در واقع تا ساعت 20:00 به گروشی نمی رسید.

80 اسلحه از باتری بزرگ ناپلئون در مرکز جمع شد.به گفته لرد هیل (فرمانده سپاه دوم متفقین انگلیس)، اینها در ساعت 11:50 تیراندازی کردند، در حالی که منابع دیگر زمان را بین ظهر تا 13:30 اعلام کردند.باطری بزرگ آنقدر عقب بود که نمی‌توانست دقیق هدف بگیرد، و تنها نیروهای دیگری که می‌توانستند ببینند جنگ‌جویان هنگ‌های کمپت و پک و لشکر دوم هلندی پرپونچر بودند (بقیه از ویژگی «دفاع در شیب معکوس» ولینگتون استفاده می‌کردند).این بمباران تلفات زیادی برجای گذاشت.اگرچه برخی از پرتابه ها خود را در خاک نرم مدفون کردند، اما بیشتر آنها آثار خود را در شیب معکوس خط الراس یافتند.بمباران سواره نظام تیپ اتحادیه (در خط سوم) را مجبور کرد که به سمت چپ حرکت کنند تا میزان تلفات خود را کاهش دهند.

آکسبریج به دو تیپ سواره نظام سنگین بریتانیایی خود - که در پشت خط الراس تشکیل شده بودند - دستور داد تا برای پشتیبانی از پیاده نظام سخت فشار وارد شوند.تیپ 1، معروف به تیپ خانگی، به فرماندهی سرلشکر لرد ادوارد سامرست، متشکل از هنگ های نگهبانی بود: گاردهای نجات 1 و 2، گاردهای اسب سلطنتی (آبی ها)، و گارد اژدها 1 (پادشاه).تیپ دوم، که به عنوان تیپ اتحادیه نیز شناخته می شود، به فرماندهی سرلشکر سر ویلیام پونسونبی، به این نام خوانده می شد که شامل یک انگلیسی (اول یا سلطنتی)، یک اسکاتلندی (دوم خاکستری اسکاتلندی) و یک ایرلندی (ششم) بود. یا Inniskilling) هنگ اژدهای سنگین.بریگاد خانگی از تاج موضع متفقین انگلیس عبور کرد و به سمت پایین حرکت کرد.خزانه‌دارانی که از جناح چپ d'Erlon محافظت می‌کردند، همچنان پراکنده بودند، و به همین دلیل بر روی جاده اصلی عمیقاً غرق‌شده جاروب شده و سپس منهدم شدند.در ادامه حمله خود، اسکادران های سمت چپ تیپ خانگی سپس تیپ Aulard را منهدم کردند.علی‌رغم تلاش‌هایی که برای یادآوری آن‌ها انجام شد، آن‌ها از کنار La Haye Sainte عبور کردند و خود را در پایین تپه بر روی اسب‌های دمیده‌شده روبه‌روی تیپ اشمیتز که در میدان‌ها تشکیل شده بودند، یافتند.ناپلئون فوراً با دستور ضد حمله توسط تیپ‌های کویراسیر فارین و تراورس و دو هنگ شوو-لژر (لنسر) ژاکینوت در لشکر سواره‌نظام سبک سپاه I پاسخ داد.به هم ریخته و در ته دره بین Hougoumont و La Belle Alliance، خاکستری های اسکاتلندی و بقیه سواره نظام سنگین بریتانیایی با حمله متقابل نیروهای میلهود که توسط لشکرهای لشکر اول سواره نظام بارون ژاکینوت به آنها ملحق شدند غافلگیر شدند.در حالی که پونسونبی سعی می کرد افرادش را علیه نیروهای فرانسوی جمع کند، توسط لنسرهای ژاکینوت مورد حمله قرار گرفت و دستگیر شد.گروهی از خاکستری های اسکاتلندی دستگیر شده را دیدند و سعی کردند فرمانده تیپ خود را نجات دهند.لنسر فرانسوی که پونسونبی را اسیر کرده بود او را کشت و سپس از نیزه خود برای کشتن سه نفر از خاکستری های اسکاتلندی که برای نجات تلاش کرده بودند استفاده کرد.در زمان مرگ پونسونبی، شتاب به طور کامل به نفع فرانسوی ها بازگشته بود.سواره نظام Milhaud و Jaquinot تیپ اتحادیه را از دره بیرون راندند.نتیجه تلفات بسیار سنگین برای سواره نظام بریتانیا بود.یک حمله متقابل توسط اژدهای سبک انگلیسی به فرماندهی سرلشکر واندلور و اژدها و هوسرهای سبک هلندی بلژیکی به فرماندهی سرلشکر گیگنی در جناح چپ و کارابین‌های هلندی-بلژیکی تحت فرماندهی سرلشکر تریپ در مرکز، سواره نظام فرانسوی را دفع کرد.

کمی قبل از ساعت 16:00، نی به خروج ظاهری از مرکز ولینگتون اشاره کرد.او حرکت تلفات به عقب را با آغاز عقب نشینی اشتباه گرفت و به دنبال بهره برداری از آن بود.پس از شکست سپاه d'Erlon، نی ذخیره پیاده نظام کمی داشت، زیرا بیشتر پیاده نظام یا به حمله بیهوده هوگومونت یا دفاع از راست فرانسه متعهد شده بودند.بنابراین نی سعی کرد تنها با سواره نظام مرکز ولینگتون را بشکند.در ابتدا، سپاه سواره نظام ذخیره میلهود متشکل از کویراسیرز و لشکر سواره نظام سبک Lefebvre-Desnoëttes از گارد امپراتوری، حدود 4800 سابر، متعهد شدند.هنگامی که اینها عقب رانده شدند، سپاه سواره نظام سنگین کلرمن و سواره نظام سنگین گارد گایوت به حمله انبوه اضافه شدند، در مجموع حدود 9000 سواره نظام در 67 اسکادران.ناپلئون وقتی این اتهام را دید گفت که یک ساعت خیلی زود است.پیاده نظام ولینگتون با تشکیل مربع‌هایی پاسخ داد (شکل‌های توخالی در عمق چهار ردیف).مربع‌ها بسیار کوچک‌تر از آن چیزی بودند که معمولاً در نقاشی‌های نبرد به تصویر کشیده می‌شد - یک مربع گردان 500 نفره در یک طرف بیش از 60 فوت (18 متر) طول نداشت.میادین پیاده نظام که در جایگاه خود ایستاده بودند برای سواره نظام مرگبار بودند، زیرا سواره نظام نمی توانست با سربازان پشت پرچینی از سرنیزه ها درگیر شود، اما خود در برابر شلیک از میدان ها آسیب پذیر بودند.اسب‌ها نمی‌توانستند یک میدان را شارژ کنند، و نمی‌توانستند آنها را دور بزنند، اما در برابر توپخانه یا پیاده نظام آسیب‌پذیر بودند.ولینگتون به خدمه توپخانه خود دستور داد که با نزدیک شدن سواره نظام در میدان ها پناه بگیرند و به اسلحه های خود برگردند و با عقب نشینی آتش را از سر بگیرند.شاهدان در پیاده نظام بریتانیا 12 حمله را ثبت کردند، اگرچه این احتمالاً شامل امواج متوالی از همان حمله عمومی است.تعداد حملات عمومی بدون شک بسیار کمتر بود.کلرمن با درک بیهودگی حملات، سعی کرد تیپ کارابینی نخبه را از پیوستن به آن محفوظ نگه دارد، اما در نهایت نی آنها را شناسایی کرد و بر دخالت آنها اصرار کرد.

سرانجام، حتی برای نی، آشکار شد که سواره نظام به تنهایی دستاورد کمی داشته است.با تأخیر، او با استفاده از لشکر باچلو و هنگ تیسوت از لشکر فوی از سپاه دوم ریل (حدود 6500 پیاده نظام) به اضافه آن سواره نظام فرانسوی که در وضعیت مناسبی برای نبرد باقی مانده بودند، یک حمله مسلحانه ترتیب داد.این حمله تقریباً در همان مسیری بود که حملات سواره نظام سنگین قبلی (بین Hougoumont و La Haye Sainte) انجام شد.توسط سواره نظام بریگاد خانگی به رهبری Uxbridge متوقف شد.سواره نظام بریتانیا، با این حال، نتوانست پیاده نظام فرانسوی را بشکند و با تلفات ناشی از آتش تفنگ به عقب برگشت.اگرچه سواره نظام فرانسوی تلفات مستقیم کمی به مرکز ولینگتون وارد کرد، آتش توپخانه به میدان های پیاده نظام او باعث بسیاری شد.سواره نظام ولینگتون، به جز تیپ های سر جان وندلور و سر هاسی ویویان در سمت چپ، همگی متعهد به مبارزه بودند و خسارات قابل توجهی متحمل شده بودند.وضعیت به قدری ناامید به نظر می رسید که هوسرهای کامبرلند، تنها هنگ سواره نظام هانوفری حاضر، از میدان فرار کردند و زنگ خطر را تا بروکسل منتشر کردند.

تقریباً همزمان با حمله ترکیبی نی به سمت راست وسط خط ولینگتون، عناصر متشکل از سپاه اول D'Erlon، به رهبری لژر سیزدهم، حمله به لا های سنت را تجدید کردند و این بار موفقیت آمیز بود، تا حدی به این دلیل که مهمات لژیون آلمانی پادشاه تمام شد.با این حال، آلمانی ها تقریباً تمام روز مرکز میدان نبرد را در دست داشتند و این امر پیشروی فرانسوی ها را متوقف کرده بود.با دستگیری لاهای سنت، نی سپس توپخانه‌ها و توپخانه‌های اسب را به سمت مرکز ولینگتون به حرکت درآورد.توپخانه فرانسوی شروع به پودر کردن میدان های پیاده نظام در برد کوتاه با قوطی کرد.هنگ های 30 و 73 متحمل خسارات سنگینی شدند که مجبور شدند با هم ترکیب شوند و یک میدان قابل دوام تشکیل دهند.موفقیتی که ناپلئون برای ادامه حمله خود به آن نیاز داشت، رخ داده بود.نی در آستانه شکستن مرکز متفقین انگلیس بود.همراه با این آتش توپخانه، انبوهی از تیرآهن‌های فرانسوی مواضع غالب پشت لاهای سنت را اشغال کردند و آتش مؤثری را به میدان‌ها ریختند.وضعیت برای متفقین انگلیسی اکنون آنقدر وخیم بود که رنگ های هنگ 33 و تمام رنگ های تیپ هالکت برای ایمنی به عقب فرستاده شد که توسط مورخ الساندرو باربرو به عنوان "... اقدامی بی سابقه بود".ولینگتون که متوجه کاهش آتش از لاهای سنت شد، با کارکنانش به آن نزدیکتر شد.درگیری‌های فرانسوی در اطراف ساختمان ظاهر شدند و فرماندهی بریتانیا را در حالی که تلاش می‌کرد از میان پرچین کنار جاده فرار کند، شلیک کردند.بسیاری از ژنرال ها و دستیاران ولینگتون از جمله فیتزروی سامرست، کانینگ، دی لنسی، آلتن و کوک کشته یا زخمی شدند.اوضاع اکنون بحرانی شده بود و ولینگتون که در میدان پیاده نظام گرفتار شده بود و از رویدادهای فراتر از آن بی خبر بود، از رسیدن کمک پروس ها ناامید بود.

سپاه چهارم پروس (Bülow's) اولین کسی بود که با قدرت وارد شد.هدف بولو Plancenoit بود که پروسی ها قصد داشتند از آن به عنوان سکوی پرشی در عقب مواضع فرانسه استفاده کنند.بلوچر قصد داشت حق خود را بر روی Châteaux Frichermont با استفاده از جاده Bois de Paris تضمین کند.بلوچر و ولینگتون از ساعت 10:00 در حال تبادل ارتباطات بودند و در صورت حمله به مرکز ولینگتون با این پیشروی در فریچرمونت موافقت کرده بودند.تقریباً در این زمان، تیپ 15 پروس برای پیوند با ناساورهای جناح چپ ولینگتون در منطقه Frichermont-La Haie، با باتری توپخانه اسب تیپ و توپخانه تیپ اضافی در سمت چپ آن برای پشتیبانی اعزام شد.ناپلئون سپاه لوباو را فرستاد تا بقیه سپاه چهارم بولو را که به سمت پلانسنوآ حرکت می کردند، متوقف کند.تیپ 15، نیروهای لوباو را با یک سرنیزه مصمم از فریشرمونت بیرون کرد، سپس به سمت ارتفاعات فریشرمونت رفت و با شلیک توپخانه 12 پوندی شاسورهای فرانسوی را مورد اصابت قرار داد و به سمت پلانسنوآ پیش رفت.این امر سپاه لوباو را به عقب نشینی به منطقه پلانسنویت فرستاد و لوباو را از پشت جناح راست Armee Du Nord عبور داد و مستقیماً تنها خط عقب نشینی آن را تهدید کرد.تیپ 16 هیلر نیز با 6 گردان علیه پلانسنویت به جلو رانده شد.ناپلئون تمام هشت گردان گارد جوان را برای تقویت لوباو اعزام کرده بود که اکنون به شدت تحت فشار بود.گارد جوان ضد حمله ای را انجام داد و پس از نبردهای بسیار سخت، پلانسنویت را ایمن کرد، اما خود ضد حمله شدند و بیرون رانده شدند.ناپلئون دو گردان از گارد میانی/قدیمی را به داخل پلانسنوات فرستاد و پس از جنگ سرنیزه‌ای وحشیانه - آنها راضی به شلیک تفنگ‌هایشان نشدند - این نیرو روستا را بازپس گرفت.

در سراسر اواخر بعد از ظهر، سپاه اول پروس (زیتن) با قدرت بیشتری به منطقه درست در شمال لاهای رسیده بود.ژنرال موفلینگ، رابط پروس ولینگتون، برای ملاقات با زیتن سوار شد.زیتن در این زمان تیپ 1 پروس (استاینمتز) را مطرح کرده بود، اما با مشاهده تلفات و تلفات واحدهای ناسائو در سمت چپ ولینگتون و تیپ 15 پروس (لورن) نگران شده بود.به نظر می رسید که این نیروها در حال عقب نشینی هستند و زیتن از ترس اینکه نیروهای خودی در یک عقب نشینی عمومی گرفتار شوند، شروع به دور شدن از جناح ولینگتون و به سمت بدنه اصلی پروس در نزدیکی Plancenoit کرد.زیتن همچنین دستور مستقیمی از بلوچر برای حمایت از بولو دریافت کرده بود که زیتن از آن اطاعت کرد و شروع به راهپیمایی برای کمک به بولو کرد.موفلینگ این حرکت را دور دید و زیتن را متقاعد کرد که از جناح چپ ولینگتون حمایت کند.موفلینگ به زیتن هشدار داد که "اگر سپاه به حرکت خود ادامه ندهد و فوراً از ارتش انگلیس پشتیبانی نکند، نبرد شکست خورده است."زیتن راهپیمایی خود را برای حمایت مستقیم از ولینگتون از سر گرفت و ورود نیروهایش به ولینگتون اجازه داد تا مرکز در حال فروپاشی خود را با حرکت سواره نظام از سمت چپ خود تقویت کند.فرانسوی ها انتظار داشتند که گروشی به حمایت آنها از واور راهپیمایی کند، و زمانی که سپاه اول پروس (زیتن) به جای گروشی در واترلو ظاهر شد، "شوک ناامیدی روحیه فرانسوی ها را در هم شکست" و "منظره ورود زیتن باعث ایجاد آشفتگی در ناپلئون شد. ارتش".سپاه اول قبل از پاپلوت به نیروهای فرانسوی حمله کرد و در ساعت 19:30 موقعیت فرانسوی ها به شکل نعل اسبی خشن شد.انتهای خط اکنون بر روی Hougoumont در سمت چپ، Plancenoit در سمت راست، و مرکز در La Haie بود.

در همین حال، با فاش شدن مرکز ولینگتون با سقوط لاهای سنت و تثبیت موقت جبهه پلانسنوا، ناپلئون آخرین ذخیره خود، پیاده نظام گارد امپریالیستی را که تاکنون شکست نخورده بود، انجام داد.این حمله که در حدود ساعت 19:30 انجام شد، برای شکستن مرکز ولینگتون و دور کردن خط خود از پروس ها بود.سایر نیروها برای حمایت از پیشروی گارد تجمع کردند.در پیاده نظام چپ از سپاه Reille که با Hougoumont درگیر نبود و سواره نظام پیشروی کردند.در سمت راست، همه عناصر تشکیل‌دهنده سپاه D'Érlon بار دیگر از خط الراس بالا رفتند و با خط متفقین انگلیس درگیر شدند.از این میان، تیپ پگو نظم درگیری را شکست و به سمت شمال و غرب لاهای سنت حرکت کرد و از نی، یک بار دیگر بدون اسب، و گرنادیرز 1/3 فریانت پشتیبانی آتش کرد.گاردها ابتدا از برخی گردان های برانزویک آتش گرفتند، اما آتش برگشت نارنجک داران آنها را مجبور به بازنشستگی کرد.بعد، خط مقدم تیپ کالین هالکت متشکل از 30 فوت و 73 تیراندازی کردند، اما آنها با سردرگمی به هنگ های 33 و 69 عقب رانده شدند، هالکت از ناحیه صورت مورد اصابت گلوله قرار گرفت و به شدت مجروح شد و کل تیپ به صورت گروهی عقب نشینی کردند.سایر نیروهای متحد انگلیس نیز شروع به تسلیم شدن کردند.ضد حمله ناسائوئرها و بقایای تیپ کیلمانزگ از خط دوم متفقین انگلیس به رهبری شاهزاده نارنجی نیز به عقب پرتاب شد و شاهزاده نارنجی به شدت مجروح شد.ژنرال هارلت 4th Grenadiers را پرورش داد و مرکز متفقین انگلیس اکنون در خطر جدی شکستن قرار داشت.در این لحظه حساس بود که ژنرال شاسی هلندی با نیروهای فرانسوی در حال پیشروی درگیر شد.لشکر هلندی نسبتاً تازه نفس شاسی به رهبری یک باتری توپخانه اسب هلندی به فرماندهی کاپیتان کراهمر دی بیچین علیه آنها فرستاده شد.باتری آتش مخربی را به سمت جناح 1/3 گرنادیرز گشود.این هنوز هم مانع پیشروی گارد نشد، بنابراین شاسی به اولین تیپ خود، به فرماندهی سرهنگ هندریک دتمرز، دستور داد تا فرانسوی‌ها را با سرنیزه شلیک کند.نارنجک انداز فرانسوی سپس لنگید و شکست.نارنجک‌زنان چهارم، با مشاهده عقب‌نشینی رفقای خود و متحمل شدن تلفات سنگین، اکنون چرخانده شدند و بازنشسته شدند.

در سمت چپ گرنادیر 4، دو میدان 1/ و 2/3 شاسور قرار داشت که بیشتر به سمت غرب متمایل شده بودند و بیشتر از نارنجک انداز ها از آتش توپخانه آسیب دیده بودند.اما همانطور که پیشروی آنها بر روی خط الراس بالا می رفت، آن را به ظاهر رها شده و پوشیده از مرده یافتند.ناگهان 1500 گارد پیاده بریتانیایی تحت فرماندهی میتلند که برای محافظت از خود در برابر توپخانه فرانسوی دراز کشیده بودند، برخاستند و آنها را با رگبارهای نقطه ای ویران کردند.تعقیب کنندگان برای پاسخ به آتش مستقر شدند، اما حدود 300 نفر از جمله سرهنگ مالت و ژنرال میشل و هر دو فرمانده گردان از اولین رگبار سقوط کردند.سپس یک حمله سرنیزه ای توسط گاردهای پیاده، مربع های بدون رهبر را شکست، که دوباره به ستون زیر افتاد.گردان چهارم Chasseurs، 800 نفری، اکنون به گردان‌های لو رفته گاردهای پیاده بریتانیا آمدند، که انسجام خود را از دست دادند و به‌عنوان جمعیتی نامرتب همراه با تعقیب‌کنندگان در تعقیب، از شیب عقب رفتند.در اوج، تعقیب‌کنندگان با باتری برخورد کردند که باعث تلفات شدید در شاسورهای 1 و 2/3 شده بود.آنها تیراندازی کردند و توپچی ها را با خود بردند.جناح چپ میدان آنها در حال حاضر مورد آتش یک آرایش سنگین جنگنده های انگلیسی قرار گرفت که تعقیب کنندگان آنها را عقب راندند.اما درگیری‌کننده‌ها با 52 پیاده نظام سبک (لشکر دوم) به رهبری جان کولبورن جایگزین شدند، که در خط به جناح تعقیب‌کنندگان چرخید و آتشی ویرانگر را به داخل آنها ریخت.تعقیب کنندگان آتش بسیار شدیدی را پاسخ دادند که حدود 150 مرد از 52 کشته یا زخمی شدند.سپس 52 مورد حمله قرار گرفت و تحت این حمله، تعقیب‌کنندگان شکستند.آخرین نفر از گارد با سر به عقب عقب نشینی کرد.موجی از وحشت از خطوط فرانسوی عبور کرد و این خبر حیرت انگیز منتشر شد: "La Garde recule. Sauve qui peut!"ولینگتون اکنون در رکاب کپنهاگ برخاست و کلاه خود را در هوا تکان داد تا یک پیشروی عمومی را نشان دهد.ارتش او از خطوط به جلو هجوم آوردند و خود را بر فرانسويهاي در حال عقب نشيني انداختند.گارد امپراتوری بازمانده در سه گردان ذخیره خود (برخی منابع می گویند چهار) درست در جنوب لاهای سنت برای آخرین ایستادگی تجمع کردند.حمله از سوی تیپ آدام و گردان هانوور لندور اوسنابروک، به علاوه تیپ های سواره نظام نسبتاً تازه نفس ویویان و واندلور در سمت راست آنها، آنها را در سردرگمی فرو برد.آنهایی که در واحدهای نیمه منسجم باقی مانده بودند به سمت اتحاد لا بل عقب نشینی کردند.در خلال این عقب نشینی بود که برخی از گاردها دعوت شدند تا تسلیم شوند و این واکنش معروف، اگر غیرمعمول بود، "La Garde meurt, elle ne se rend pas!"(«گارد می میرد، تسلیم نمی شود!»).

تقریباً در همان زمان حمله گارد امپراتوری، تیپ های 5، 14 و 16 پروس در سومین حمله روز، شروع به پیشروی از پلانسنویت کردند.کلیسا در حال حاضر در آتش سوخته بود، در حالی که قبرستان آن - مرکز مقاومت فرانسه - اجساد را "گویی توسط یک گردباد" پراکنده بود.پنج گردان گارد در حمایت از گارد جوان مستقر شدند که تقریباً همه آنها به همراه بقایای سپاه لوباو به دفاع متعهد بودند.ثابت شد که کلید موقعیت Plancenoit جنگل های Chantelet در جنوب است.سپاه دوم پیرچ با دو تیپ وارد شده بود و با پیشروی در جنگل، حمله سپاه چهارم را تقویت کرد.گردان‌های تفنگدار هنگ 25، 1/2e Grenadiers (گارد قدیمی) را از جنگل‌های Chantelet به بیرون پرتاب کردند، از کنار Plancenoit خارج شدند و مجبور به عقب‌نشینی شدند.گارد قدیم با نظم خوب عقب نشینی کرد تا اینکه با انبوه سربازانی روبرو شد که وحشت زده عقب نشینی می کردند و بخشی از آن شکست شدند.سپاه چهارم پروس فراتر از پلانسنوآ پیش رفت تا توده‌هایی از فرانسوی‌ها را بیابد که بی‌نظم از تعقیب بریتانیا عقب‌نشینی می‌کردند.پروس ها از ترس اصابت به واحدهای ولینگتون قادر به شلیک نبودند.این پنجمین و آخرین باری بود که Plancenoit دست به دست شد.نیروهای فرانسوی که همراه با گارد عقب نشینی نمی کردند، در مواضع خود محاصره شدند و حذف شدند، نه طرفی درخواست و نه پیشنهاد ربع.بخش گارد جوان فرانسه 96 درصد تلفات را گزارش کرد و دو سوم از سپاه لوباو دیگر وجود نداشت.

راست، چپ و مرکز فرانسه همه اکنون شکست خورده بودند.آخرین نیروی منسجم فرانسوی متشکل از دو گردان گارد قدیمی بود که در اطراف اتحاد لا بل مستقر بودند.آنها طوری قرار گرفته بودند که به عنوان ذخیره نهایی عمل کنند و در صورت عقب نشینی فرانسوی ها از ناپلئون محافظت کنند.او امیدوار بود که ارتش فرانسه را پشت سر آنها جمع کند، اما با تبدیل شدن به عقب نشینی، آنها نیز مجبور به عقب نشینی شدند، یکی در دو طرف اتحاد لا بل، به عنوان محافظت در برابر سواره نظام ائتلاف.ناپلئون تا زمانی که متقاعد شد که نبرد شکست خورده و باید برود، میدان سمت چپ مسافرخانه را فرماندهی کرد.بریگاد آدم این میدان را حمله کرد و به زور عقب انداخت، در حالی که پروس ها با دیگری درگیر شدند.با فرا رسیدن غروب، هر دو میدان با نظم نسبتاً خوبی عقب نشینی کردند، اما توپخانه فرانسوی و همه چیز دیگر به دست ارتش پروس و متحدان انگلیس افتاد.گاردهای در حال عقب نشینی توسط هزاران سرباز فرانسوی در حال فرار و شکسته محاصره شدند.سواره نظام ائتلاف فراریان را تا حدود ساعت 23:00 به عقب برد و گنایزناو قبل از دستور توقف آنها را تا Genappe تعقیب کرد.در آنجا، کالسکه متروکه ناپلئون دستگیر شد که همچنان حاوی یک نسخه حاشیه‌نویسی شده از شاهزاده ماکیاولی و الماس‌هایی بود که در عجله برای فرار به جا مانده بودند.این الماس ها بخشی از جواهرات تاج پادشاه فردریش ویلهلم پروس شدند.یک سرگرد کلر از F/15 برای این شاهکار، Pour le Mérite را با برگ های بلوط دریافت کرد.در این زمان 78 اسلحه و 2000 اسیر از جمله ژنرال های بیشتری نیز دستگیر شده بودند.

در ساعت 10:30 روز 19 ژوئن، ژنرال گروشی، همچنان از دستورات خود پیروی می کرد، ژنرال تیلمان را در واور شکست داد و با نظم خوب عقب نشینی کرد - البته به قیمت 33000 سرباز فرانسوی که هرگز به میدان نبرد واترلو نرسیدند.ولینگتون در 19 ژوئن 1815 اعزام رسمی خود را با شرح نبرد به انگلستان فرستاد.در 21 ژوئن 1815 وارد لندن شد و در 22 ژوئن به عنوان روزنامه لندن فوق العاده منتشر شد.ولینگتون، بلوچر و سایر نیروهای ائتلاف به سمت پاریس پیشروی کردند.پس از عقب نشینی نیروهایش، ناپلئون پس از شکست به پاریس گریخت و در ساعت 5:30 صبح روز 21 ژوئن به پاریس رسید.ناپلئون به برادر و نایب السلطنه اش در پاریس، جوزف، نامه نوشت و معتقد بود که او هنوز هم می تواند ارتشی برای مقابله با نیروهای انگلیسی-پروس در حالی که از میدان نبرد واترلو فرار می کند، تشکیل دهد.ناپلئون بر این باور بود که می تواند طرفداران فرانسوی را برای آرمان خود جمع کند و از سربازان وظیفه بخواهد تا نیروهای مهاجم را تا زمانی که ارتش ژنرال گروشی بتواند او را در پاریس تقویت کند، متوقف کنند.با این حال، پس از شکست در واترلو، حمایت ناپلئون از سوی مردم فرانسه و ارتش خودش کاهش یافت، از جمله ژنرال نی، که معتقد بود در صورت باقی ماندن ناپلئون در قدرت، پاریس سقوط خواهد کرد.ناپلئون دومین کناره گیری خود را در 24 ژوئن 1815 اعلام کرد. در درگیری نهایی جنگ های ناپلئون، مارشال داووت، وزیر جنگ ناپلئون، در 3 ژوئیه 1815 توسط بلوچر در ایسی شکست خورد. ظاهراً، ناپلئون سعی کرد به آمریکای شمالی فرار کند، اما نیروی دریایی سلطنتی بنادر فرانسه را مسدود کرده بود تا از چنین اقدامی جلوگیری کند.او سرانجام در 15 ژوئیه به کاپیتان فردریک میتلند از HMS Bellerophon تسلیم شد.لویی هجدهم به سلطنت فرانسه بازگردانده شد و ناپلئون به سنت هلنا تبعید شد، جایی که در سال 1821 درگذشت. معاهده پاریس در 20 نوامبر 1815 امضا شد.