Tayvan tarixi

1937

Kamin

qo'shimchalar

belgilar

izohlar

havolalar


Play button

6000 BCE - 2023

Tayvan tarixi



Tayvanning tarixi o'n minglab yillarni qamrab oladi, [1] odamlarning yashashi va dehqonchilik madaniyatining paydo bo'lishidan boshlab miloddan avvalgi 3000-yillarda, bugungi Tayvan tub xalqlarining ajdodlariga tegishli.[2] Orol 13-asr oxiridaxan xitoylari va 17-asrda keyingi aholi punktlari bilan aloqa qilgan.Yevropa tadqiqotlari orolni portugallar tomonidan Formosa deb nomlanishiga olib keldi, Gollandlar janubni,ispanlar shimolni mustamlaka qilishdi.Yevropaning mavjudligidan keyin Xoklo va Hakka xitoylik muhojirlar oqimi kuzatildi.1662 yilga kelib Koxinga gollandlarni mag'lub etdi va 1683 yilda Qing sulolasi tomonidan qo'shib olingan qal'ani o'rnatdi. Qing hukmronligi ostida Tayvan aholisi ko'paydi va materik Xitoydan ko'chishlar tufayli asosan Xan xitoylariga aylandi.1895 yilda Qing birinchi Xitoy-Yapon urushida mag'lub bo'lganidan so'ng, Tayvan va PenguYaponiyaga topshirildi.Yaponiya hukmronligi ostida Tayvan sanoat o'sishini boshdan kechirdi va guruch va shakarning muhim eksportchisiga aylandi.U, shuningdek, Ikkinchi Xitoy-Yaponiya urushi davrida strategik baza bo'lib xizmat qilgan va Ikkinchi Jahon urushi paytida Xitoy va boshqa mintaqalarga bosqinlarni osonlashtirgan.Urushdan keyin, 1945 yilda Tayvan Ikkinchi Jahon urushi urushlari to'xtatilgandan so'ng, Gomindan (KMT) boshchiligidagi Xitoy Respublikasi (ROC) nazoratiga o'tdi.Biroq, ROC nazoratining qonuniyligi va tabiati, jumladan, suverenitetni topshirish munozara mavzusi bo'lib qolmoqda.[3]1949 yilga kelib, Xitoy fuqarolar urushida materik Xitoyni boy bergan ROC Tayvanga chekindi, u erda Chiang Kay-Shek harbiy holat e'lon qildi va KMT bir partiyali davlat tuzdi.Bu 1980-yillarda demokratik islohotlar amalga oshirilgunga qadar 40 yil davom etdi va 1996 yilda birinchi to'g'ridan-to'g'ri prezidentlik saylovlari bilan yakunlandi. Urushdan keyingi yillarda Tayvan ajoyib sanoatlashtirish va iqtisodiy taraqqiyotning guvohi bo'ldi. "To'rt Osiyo yo'lbarslari" dan biri.
HistoryMaps Shop

Do'konga tashrif buyuring

Play button
3000 BCE Jan 1

Tayvanning birinchi odamlari

Taiwan
So'nggi pleystosenda dengiz sathi sezilarli darajada past bo'lgan, bu esa Tayvan bo'g'ozining zaminini quruqlik ko'prigi sifatida ochgan.[4] Tayvan va Pengu orollari orasidan muhim umurtqali hayvonlar qoldiqlari topildi, xususan, Homo jinsining noma'lum turiga mansub jag' suyagi, yoshi 450 000 dan 190 000 yilgacha bo'lgan.[5] Tayvanga oid zamonaviy insoniy dalillar 20 000 dan 30 000 yilgacha bo'lgan vaqtga to'g'ri keladi, [1] eng qadimiy artefaktlar paleolit ​​davri Changbin madaniyatiga oid maydalangan tosh asboblardir.Bu madaniyat 5000 yil oldin mavjud bo'lgan, [6] Eluanbidagi saytlardan dalolat beradi.Bundan tashqari, Sun Moon ko'lidan olingan cho'kindi tahlillari shuni ko'rsatadiki, dehqonchilik 11 000 yil oldin boshlangan va 4 200 yil oldin sholi yetishtirishning kuchayishi bilan to'xtagan.[7] Golosen 10 000 yil oldin boshlangani sababli, dengiz sathi ko'tarilib, Tayvan bo'g'ozini hosil qildi va Tayvanni materikdan ajratib qo'ydi.[4]Taxminan miloddan avvalgi 3000 yilda neolit ​​davri Dapenkeng madaniyati paydo bo'lib, Tayvan qirg'oqlari bo'ylab tez tarqaldi.Kordonli sopol idishlar va sayqallangan tosh asboblari bilan ajralib turadigan bu madaniyat guruch va tariq yetishtirgan, lekin ko'p jihatdan dengiz resurslariga bog'liq edi.Dapenkeng madaniyati Tayvanga hozirgi Tayvan aborigenlarining ajdodlari tomonidan kiritilgan, ular erta avstroneziya tillarida gaplashgan deb ishoniladi.[2] Bu odamlarning avlodlari Tayvandan Janubi-Sharqiy Osiyo, Tinch okeani va Hind okeanlarining turli mintaqalariga koʻchib kelgan.Shunisi e'tiborga loyiqki, hozirda keng hududlarda so'zlashadigan Malayo-Polineziya tillari avstroneziya oilasining faqat bitta tarmog'ini tashkil etadi, qolgan filiallari faqat Tayvanga tegishli.[8] Bundan tashqari, Filippin arxipelagi bilan savdo miloddan avvalgi 2-ming yillikning boshidan boshlangan va Filippin nefrit madaniyatida Tayvan nefritidan foydalanishni o'z ichiga olgan.[9] Dapenkengdan keyin bir nechta madaniyatlar, Niaosung [10] kabi madaniyatlarda temirning kiritilishi bilan va taxminan 400 yilga kelib, mahalliy gullab-yashnagan zarb qilingan temir ishlab chiqarilgan, bu texnologiya Filippindan olingan bo'lishi mumkin.[11]
▲
●
1292 Jan 1

Xan Xitoyning Tayvan bilan aloqasi

Taiwan
Yuan sulolasi davrida (1271-1368) Xan xitoylari Tayvanni o'rganishni boshladilar.[12] Yuan imperatori Xubilay Xon 1292 yilda Yuanning hukmronligini tasdiqlash uchun Ryukyu qirolligiga amaldorlarni yubordi, ammo ular adashib Tayvanga qo'ndi.Uch askarning o'limiga olib kelgan to'qnashuvdan so'ng ular zudlik bilan Xitoyning Quanchjou shahriga qaytishdi.Vang Dayuan 1349 yilda Tayvanga tashrif buyurib, uning aholisi Pengudagidan farqli urf-odatlarga ega ekanligini ko'rdi.U boshqa xitoylik ko'chmanchilar haqida gapirmadi, lekin Liuqiu va Pisheye nomli hududlardagi turli xil turmush tarzini ta'kidladi.[13] Chjetszyandagi Chuxou kulollarining topilishi xitoylik savdogarlarning Tayvanga 1340-yillarda tashrif buyurganini koʻrsatadi.[14]
▲
●
Tayvanning birinchi yozma hisobi
Tayvanning aborigen qabilalari ©HistoryMaps
1349 Jan 1

Tayvanning birinchi yozma hisobi

Taiwan
1349-yilda Vang Dayuan Tayvanga tashrifini hujjatlashtirib, [15] orolda xitoylik koʻchmanchilar yoʻqligini, lekin ularning Penguda mavjudligini qayd etdi.[16] U Tayvanning turli hududlarini Liuqyu va Pisheye deb ajratib ko'rsatdi.Liuqiu keng o'rmonlar va tog'lar mamlakati bo'lib, Penguga qaraganda issiqroq iqlimi bor edi.Uning aholisi o'ziga xos urf-odatlarga ega bo'lgan, tashish uchun sallarga tayangan, rang-barang kiyim kiygan va dengiz suvidan tuz va shakarqamishdan suyuqlik olgan.Ular dushmanlarga qarshi kannibalizm bilan shug'ullangan va turli xil mahalliy mahsulotlar va savdo buyumlariga ega edilar.[17] Boshqa tomondan, sharqda joylashgan Pisheye o'zining tog'li erlari va cheklangan qishloq xo'jaligi bilan ajralib turardi.Uning aholisi o'ziga xos tatuirovkalarga ega bo'lgan, sochlarini tutam qilib kiygan, bosqinchilik va o'g'irlash bilan shug'ullangan.[18] Tarixchi Efren B. Isorena, Tayvandagi Pisheye xalqi va Filippinlik Visayanliklar bir-biri bilan chambarchas bog'liq degan xulosaga keldi, chunki Visayanlar Xitoyga bosqin qilishdan oldin Tayvanga sayohat qilishgan.[19]
▲
●
Tayvanning erta savdo va qaroqchilik davri
Vokouga qarshi Ming askarlari qilich va qalqon tutmoqda. ©Anonymous
1550 Jan 1

Tayvanning erta savdo va qaroqchilik davri

Taiwan
16-asr boshlariga kelib, Tayvanning janubi-g'arbiy qismiga tez-tez boradiganxitoylik baliqchilar, savdogarlar va qaroqchilar soni sezilarli darajada oshdi.Ba'zi fujian savdogarlari hatto Formosan tillarida bemalol gapira olishgan.Asr o'tgan sayin Tayvan Ming hokimiyatidan qochgan xitoylik savdogarlar va qaroqchilar uchun strategik nuqtaga aylandi, ba'zilari esa orolda qisqacha aholi punktlarini o'rnatdilar.Xiaodong dao va Dahui guo kabi nomlar bu davrda Tayvanga murojaat qilish uchun ishlatilgan, "Tayvan" Tayouan qabilasidan olingan.Lin Daoqian va Lin Feng kabi taniqli qaroqchilar ham mahalliy guruhlar va Ming flotining qarshiliklariga duch kelishdan oldin Tayvanni vaqtinchalik baza sifatida ishlatishgan.1593-yilda Ming amaldorlari Tayvan shimolida mavjud bo'lgan noqonuniy savdoni rasman tan olishni boshladilar va u erda savdo qilishlari uchun xitoyliklar uchun litsenziyalar berishdi.[20]Xitoy savdogarlari dastlab shimoliy Tayvanning tub aholisi bilan temir va to'qimachilik mahsulotlarini ko'mir, oltingugurt, oltin va kiyik go'shti evaziga savdo qilishgan.Biroq, vaqt o'tishi bilan, Tayvanning janubi-g'arbiy mintaqasi kefal baliqlari va kiyik terilari ko'pligi sababli Xitoy savdogarlarining asosiy diqqat markaziga aylandi.Ikkinchisi ayniqsa foydali edi, chunki ularyaponlarga katta daromad olish uchun sotilgan.[21] Bu savdo 1567 yildan keyin avj oldi va xitoylar uchun taqiqlarga qaramay Xitoy-Yaponiya savdosi bilan shug'ullanishning bilvosita usuli bo'lib xizmat qildi.1603-yilda Chen Di Vokou qaroqchilariga qarshi kurash uchun Tayvanga ekspeditsiyani boshqargan, [20] bu ekspeditsiya davomida u mahalliy tub qabilalar va ularning turmush tarzini "Dongfanji (Sharqiy varvarlar haqida maʼlumot)" asarida uchratgan va hujjatlashtirilgan.
▲
●
Tayvandagi birinchi evropaliklar
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1582 Jan 1

Tayvandagi birinchi evropaliklar

Tainan, Taiwan
1544 yilda Tayvanni kesib o'tgan portugal dengizchilari birinchi marta kema jurnaliga Ilha Formosa orolining nomini yozib qo'yishdi, bu "go'zal orol" degan ma'noni anglatadi.1582 yilda portugaliyalik kema halokatidan omon qolganlar o'n hafta (45 kun) bezgak va aborigenlarga qarshi kurashib, salda Makaoga qaytishdi.
▲
●
1603 Jan 1

Sharqiy varvarlar haqida ma'lumot

Taiwan
17-asr boshlarida Chen DiVokou qaroqchilariga qarshi ekspeditsiya paytida Tayvanga tashrif buyurdi.[21] Qarama-qarshilikdan so'ng, Vuyu generali Shen qaroqchilarni yengdi va mahalliy boshliq Damila minnatdorchilik uchun sovg'alar taqdim etdi.[22] Chen Dongfanji (Sharqiy varvarlar haqida maʼlumot) dagi kuzatishlarini sinchkovlik bilan hujjatlashtirib, [23] Tayvanning tub aholisi va ularning turmush tarzi haqida maʼlumot berdi.Chen Sharqiy vahshiylar deb nomlanuvchi mahalliy xalqni Tayvanning Vanggang, Dayuan va Yaogang kabi turli mintaqalarida istiqomat qilishlarini ta'rifladi.500 dan 1000 kishigacha bo'lgan bu jamoalarda markazlashgan rahbarlik yo'q edi, ko'pincha eng ko'p nasli bo'lgan shaxsni hurmat qiladi va unga ergashadi.Aholisi sportchi va chaqqon bo'lib, otga o'xshash tezlikda katta masofalarni bosib o'tishga qodir edi.Ular kelishmovchiliklarni kelishilgan janglar, bosh ovlash [24] orqali hal qilishdi va o'g'rilar bilan ommaviy qatl qilish orqali ish olib borishdi.[25]Mintaqaning iqlimi issiq edi, bu mahalliy aholini minimal kiyim kiyishga olib keldi.Erkaklar qisqa sochlari va quloqlari teshilgan, ayollar esa sochlarini uzun ushlab, tishlarini bezashgan.Shunisi e'tiborga loyiqki, ayollar mehnatkash va asosiy boquvchi bo'lgan, erkaklar esa bekorchilikka moyil bo'lgan.[25] Mahalliy xalqlar rasmiy taqvim tizimiga ega emas edilar, buning natijasida ular vaqt va yoshni hisobga olmadilar.[24]Ularning uylari mintaqada ko'p bo'lgan bambuk va somondan qurilgan.Qabila jamoalarida turmushga chiqmagan erkaklar uchun "umumiy uy" mavjud bo'lib, u ham munozaralar uchun yig'ilish nuqtasi bo'lib xizmat qilgan.Nikoh odatlari o'ziga xos edi;o'g'il sherigini tanlagandan so'ng, qiziqqan qizga agat munchoqlarini sovg'a qiladi.Sovg'ani qabul qilish musiqiy tanishuvga olib keladi, undan keyin o'g'il turmush qurgandan so'ng qizning oilasiga ko'chib o'tadi, buning sababi qizlarga ko'proq qiziqish uyg'otadi.Qishloq xo'jaligida mahalliy aholi dehqonchilik bilan shug'ullangan.Ular soya, yasmiq va kunjut kabi ekinlarni etishtirishdi va turli sabzavot va mevalar, jumladan, shirin kartoshka, sitron va shakarqamishdan zavqlanishdi.Ularning guruchlari ta'mi va uzunligi bo'yicha Chen tanish bo'lgan narsadan ustunroq deb ta'riflangan.Ziyofatlarda achitilgan guruch va o'tlardan tayyorlangan ichimlik ichish, qo'shiq va raqs bilan birga bo'lgan.[26] Ularning ratsionida kiyik va cho'chqa go'shti bor edi, lekin tovuqdan tashqari [27] va ular bambuk va temir nayzalar yordamida ov qilish bilan shug'ullangan.Qizig'i shundaki, ular orol aholisi bo'lishlariga qaramay, baliq ovlashni kichik oqimlar bilan cheklab, dengizga kirishmadi.Tarixiy jihatdan, Yongle davrida mashhur tadqiqotchi Chjen Xe bu mahalliy qabilalar bilan aloqa o'rnatishga harakat qilgan, ammo ular qiyin bo'lib qolgan.1560-yillarga kelib, Vokou qaroqchilarining hujumlaridan so'ng, mahalliy qabilalar Xitoy bilan aloqa qila boshladilar.Turli bandargohlardagi xitoylik savdogarlar savdo aloqalarini o'rnatib, tovarlarni kiyik mahsulotlariga almashtirdilar.Mahalliy xalq xitoy kiyimlari kabi narsalarni qadrlagan va ularni faqat savdo aloqalari paytida kiyib olgan.Chen ularning turmush tarzi haqida fikr yuritar ekan, ularning soddaligi va mamnunligini qadrladi.
▲
●
Tokugava Shogunatining Tayvanga bostirib kirishi
Yapon qizil muhri kemasi ©Anonymous
1616 Jan 1

Tokugava Shogunatining Tayvanga bostirib kirishi

Nagasaki, Japan
1616 yilda Murayama Toan Tokugava syogunati tomonidan Tayvanga bostirib kirish uchun rahbarlik qilgan.[28] Bu Arima Xarunobuning 1609-yildagi birinchi kashfiyot missiyasidan soʻng amalga oshirildi. MaqsadXitoydan ipakni toʻgʻridan-toʻgʻri yetkazib berish uchun baza yaratish edi [29] uni Portugaliya nazoratidagi Makao yokiIspaniya tomonidan boshqariladigan Maniladan yetkazib berish oʻrniga. .Murayama o'g'illaridan birining qo'mondonligi ostida 13 ta kema va 4000 ga yaqin kishidan iborat flotga ega edi.Ular 1616-yil 15-mayda Nagasakini tark etishdi. Bosqinga urinish muvaffaqiyatsiz yakunlandi.Tayfun flotni tarqatib yubordi va bosqinchilik harakatlarini erta to'xtatdi.[30] Ryukyu shohi Sho Nei Ming Xitoyni Yaponiyaning orolni bosib olish va undan Xitoy bilan savdo bazasi sifatida foydalanish niyati haqida ogohlantirgan edi [29] , lekin har holda faqat bitta kema orolga yetib bora oldi va u mahalliy kuchlar tomonidan qaytarildi.Yagona kema Formosan daryosida pistirmaga uchradi va uning barcha ekipaji qo'lga tushmaslik uchun o'z joniga qasd qildi ("seppuku").[28] Bir nechta kemalar Xitoy qirg'oqlarini talon-taroj qilish uchun o'zlarini yo'naltirdi va "1200 dan ortiq xitoylarni o'ldirgan va ular bilan uchrashgan barcha po'stloq yoki keraksiz narsalarni olib, odamlarni dengizga tashlagan".[31]
▲
●
1624 - 1668
Gollandiya va ispan koloniyalariornament
Gollandiyalik Formosa
Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasi ©Anonymous
1624 Jan 2 - 1662

Gollandiyalik Formosa

Tainan, Taiwan
1624 yildan 1662 yilgacha va yana 1664 yildan 1668 yilgacha Tayvan oroli, odatda Formosa deb ataladi, Gollandiya Respublikasining mustamlaka nazorati ostida edi.Kashfiyotlar davrida Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasiXitoydagi Ming imperiyasi vaYaponiyadagi Tokugava syogunati kabi qo'shni mintaqalar bilan savdoni osonlashtirish uchun Formosada o'z bazasini yaratdi.Bundan tashqari, ular Sharqiy Osiyodagi portugal vaispanlarning savdo va mustamlakachilik harakatlariga qarshi turishni maqsad qilgan.Biroq, Gollandiyaliklar qarshilikka duch keldilar va mahalliy xalqlar va yaqinda Xan xitoyliklari tomonidan qo'zg'olonlarni bostirishga majbur bo'ldilar.XVII asrda Qing sulolasi paydo bo'lgach, Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasi savdo yo'llariga cheklovsiz kirish evaziga o'z sodiqligini Mingdan Qingga o'tkazdi.Ushbu mustamlakachilik bobi 1662 yilda Koxinga qo'shinlari Fort Zeelandiyani qamal qilgandan so'ng yakunlandi, bu Gollandiyaning haydalishiga va Mingga sodiq, Qingga qarshi Tungning Qirolligining o'rnatilishiga olib keldi.
▲
●
Ispaniyalik Formosa
Ispaniyalik Formosa. ©Andrew Howat
1626 Jan 1 - 1642

Ispaniyalik Formosa

Keelung, Taiwan
Ispaniya Formosa 1626 yildan 1642 yilgacha Tayvanning shimolida joylashgan Ispaniya imperiyasining mustamlakasi bo'lgan. Filippin bilan mintaqaviy savdoni Gollandiya aralashuvidan himoya qilish uchun tashkil etilgan u Manilada joylashgan Ispaniya Sharqiy Hindistonining bir qismi edi.Biroq, koloniyaning ahamiyati pasayib ketdi va Maniladagi ispan hukumati uning mudofaasiga ko'proq mablag 'sarflashni istamadi.17 yildan so'ng, gollandlar Tayvanning katta qismini nazorat qilib, oxirgi ispan qal'asini qamal qilishdi va egallab olishdi.Oxir-oqibat, sakson yillik urush paytida hudud Gollandiya Respublikasiga berildi.
▲
●
Tayvanda boshlangan
Tayvandagi hakka ayol. ©HistoryMaps
1630 Jan 1

Tayvanda boshlangan

Taoyuan, Taiwan
Hakkalar miloddan avvalgi III asrda Shimoliy markaziyXitoyning Xonan va Shantung provinsiyalarida yashagan.Keyin ular shimoldan bostirib kelayotgan ko'chmanchilar qo'shinlaridan qochish uchun Yangtszi daryosining janubiga ko'chishga majbur bo'lishdi.Ular nihoyat Kiangsi, Fukien, Kvantung, Kvansi va Xaynanda joylashdilar.Ularni mahalliy xalqlar “begona” deb atashgan.Xakkasning Tayvanga birinchi ko'chishi taxminan 1630 yilda materikda kuchli ocharchilik bo'lganida sodir bo'lgan.[33] Hakkalar kelgan paytga kelib, eng yaxshi yerlar xoklolar tomonidan qoʻlga kiritilgan va shaharlar allaqachon oʻrnatilgan edi.Bundan tashqari, ikki xalq turli lahjalarda gaplashgan.“Begona”larga Xoklo jamoalaridan joy topish qiyin bo‘ldi.Aksariyat hakkalar qishloq joylariga ko'chirildi va u erda chekka yerlarda dehqonchilik qilishdi.Hakkalarning aksariyati hanuzgacha Taoyuan, Xsinchu, Miaoli va Pingtung kabi qishloq xo'jaligi okruglarida yashaydi.Chiayi, Hualien va Taitungdagilar Yaponiya istilosi davrida boshqa hududlardan u yerga ko'chib kelishgan.Hakkalarning Tayvanga ikkinchi ko'chishi 1662 yildan keyingi yillarda, Ming saroyining generali va G'arbda Koxinga nomi bilan tanilgan Cheng Cheng-kung gollandlarni oroldan quvib chiqarganida sodir bo'ldi.Ba'zi tarixchilarning ta'kidlashicha, Amoyda tug'ilgan Cheng hakka edi.Shunday qilib, hakkalar yana "begona" bo'lishdi, chunki Tayvanga ko'chib kelganlarning aksariyati XVI asrdan keyin kelgan.
▲
●
Liaoluo ko'rfazidagi jang
©Anonymous
1633 Jul 7 - Oct 19

Liaoluo ko'rfazidagi jang

Fujian, China
17-asrda Xitoy qirg'oqlarida dengiz savdosi o'sib bordi, ammo zaiflashgan Ming dengiz floti qaroqchilarga bu savdoni boshqarishga imkon berdi.Taniqli qaroqchilar yetakchisi Zheng Zhilong Yevropa texnologiyasidan foydalangan holda Fujian sohilida hukmronlik qildi.1628 yilda tanazzulga yuz tutgan Min sulolasi uni yollashga qaror qildi.Shu bilan birga,Xitoyda erkin savdo qilishni maqsad qilgan gollandlar dastlab Peskadorlarda o'z pozitsiyalarini o'rnatdilar.Biroq, Ming tomonidan mag'lubiyatga uchragach, ular Tayvanga ko'chib o'tishdi.Hozirda Ming admirali bo'lgan Zheng Gollandiyaning Tayvan gubernatori Xans Putmans bilan ittifoqchi bo'lib, qaroqchilikka qarshi kurashdi.Shunga qaramay, Chjenning bajarilmagan savdo va'dalari tufayli keskinliklar paydo bo'ldi va 1633 yilda Gollandiyaning Zheng bazasiga kutilmagan hujumi bilan yakunlandi.Yevropa dizaynidan qattiq ta'sirlangan Zheng floti Gollandiya hujumidan qo'rqib, ularni ittifoqchi deb o'yladi.Avtoparkning katta qismi vayron bo'lgan, bortda faqat bir nechta ishchilar bo'lib, ular voqea joyidan qochib ketishgan.Ushbu hujumdan so'ng, gollandlar dengizda hukmronlik qilishdi, qishloqlarni talon-taroj qilishdi va kemalarni qo'lga olishdi.Ular hatto qaroqchilar koalitsiyasini ham tuzdilar.Biroq, ularning agressiv taktikasi Chjenni siyosiy raqiblari bilan birlashtirdi.Qasos olishga tayyorlanayotgan Chjen o'z flotini qayta qurdi va to'xtab qolish taktikasini qo'llab, zarba berish uchun ajoyib imkoniyatni kutdi.1633 yil oktyabr oyida Liaoluo ko'rfazida keng ko'lamli dengiz jangi bo'lib o'tdi.Ming floti o't o'chirish kemalaridan foydalangan holda Gollandiyaga katta zarar etkazdi.Ikkinchisining yuqori darajadagi suzib yurish texnologiyasi ba'zilariga qochishga imkon berdi, ammo umumiy g'alaba Mingga nasib etdi.Mingning Liaoluo ko'rfazidagi g'alabasi Xitoyning Tayvan bo'g'ozidagi hokimiyatini tikladi va gollandlarning Xitoy qirg'oqlari bo'ylab qaroqchilikni to'xtatishiga sabab bo'ldi.Gollandiyaliklar o'z kuchlarini ko'rsatganiga ishonishgan bo'lsa, Ming muhim g'alabaga erishganini his qildi.Jangdan keyin Zheng Jilongning mavqei ko'tarildi va u o'z ta'siridan gollandlarga ular qidirayotgan savdo imtiyozlarini berish uchun foydalangan.Natijada, Chjen 1633 yilgi hujumda yo'qolgan Evropa uslubidagi kemalarni qayta tiklamaslikni tanlagan bo'lsa-da, u Xitoyning tashqi savdosi ustidan hokimiyatni mustahkamladi va Xitoyning eng boy shaxslaridan biriga aylandi.
▲
●
Gollandiyani tinchlantirish kampaniyasi
Robert Junius, Mattau ekspeditsiyasi rahbarlaridan biri ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1635 Jan 1 - 1636 Feb

Gollandiyani tinchlantirish kampaniyasi

Tainan, Taiwan
1630-yillarda Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasi (VOC) Tayvanning janubi-g'arbiy qismida o'z nazoratini kengaytirishni maqsad qilgan, u erda ular Tayouanda o'z o'rnini egallagan, ammo mahalliy aborigen qishloqlarning qarshiliklariga duch kelgan.Mattau qishlog'i ayniqsa dushman edi, 1629 yilda oltmishta golland askarini pistirmaga bosib o'ldirdi. 1635 yilda Bataviyadan qo'shimcha kuchlarni olgach, gollandlar bu qishloqlarga qarshi yurish boshladilar.Gollandiya armiyasining kuchli namoyishi Mattau va Soulang kabi muhim qishloqlarning tezda bo'ysunishiga olib keldi.Bunga guvoh bo'lgan ko'plab atrofdagi qishloqlar ixtiyoriy ravishda gollandlar bilan tinchlikka intilib, mojarodan ko'ra taslim bo'lishni afzal ko'rdilar.Gollandiya hukmronligining janubi-g'arbiy qismida mustahkamlanishi koloniyaning kelajakdagi muvaffaqiyatlari uchun yo'l ochdi.Yangi sotib olingan hududlar kiyik savdosida imkoniyatlar ochdi, bu gollandlar uchun juda foydali bo'ldi.Bundan tashqari, unumdor erlar xitoylik ishchilarni o'ziga jalb qildi va ularni etishtirish uchun olib kelindi.Ittifoqdosh aborigen qishloqlari nafaqat savdo hamkorlari bo'lishdi, balki gollandlarga turli mojarolarda yordam berish uchun jangchilar bilan ta'minladilar.Bundan tashqari, barqarorlashgan mintaqa Gollandiyalik missionerlarga o'zlarining diniy e'tiqodlarini tarqatish imkonini berdi, bu esa mustamlaka asoslarini yanada mustahkamladi.Nisbatan barqarorlikning bu davri ba'zan olimlar va tarixchilar tomonidan Pax Romana bilan parallel ravishda Pax Hollandica (Gollandiya tinchligi) deb ataladi.[39]
▲
●
1652 Sep 7 - Sep 11

Guo Huaiyi qo'zg'oloni

Tainan, Taiwan
17-asrning o'rtalarida gollandlar Tayvanga, birinchi navbatda, janubiy Fujiandan keng ko'lamlixan xitoylik immigratsiyasini rag'batlantirdilar.Bu muhojirlar, asosan, yosh yolg'iz erkaklar, dengizchilar va tadqiqotchilar orasida obro'-e'tibor qozongan orolga joylashishga ikkilanishgan.Guruch narxining ko'tarilishi, Gollandiyaning zulmkor soliqlari va korruptsioner amaldorlar tufayli keskinlik kuchaydi va 1652 yil Guo Huaiyi qo'zg'oloni bilan yakunlandi. Qo'zg'olon bu omillarga to'g'ridan-to'g'ri javob bo'ldi va gollandlar tomonidan shafqatsizlarcha bostirildi, isyonchilarning 25% o'ldirildi. qisqa vaqt ichida.[32]1640-yillarning oxiriga kelib, turli muammolar, jumladan, aholi sonining o'sishi, Gollandiya tomonidan kiritilgan soliqlar va cheklovlar xitoylik ko'chmanchilarning yanada noroziligiga olib keldi.1643 yilda Kinvang ismli qaroqchi mahalliy qishloqlarga hujum qila boshladi va mintaqani yanada beqarorlashtirdi.Oxir-oqibat u mahalliy aholi tomonidan qo'lga olindi va qatl qilish uchun gollandlarga topshirildi.Biroq, uning merosi xitoylarni gollandlarga qarshi isyon ko'tarishga undagan hujjat topilganda davom etdi.1652 yilda Guo Xuayi boshchiligidagi qo'zg'olon Xitoy dehqonlarining katta qo'shini Sakamga hujum qildi.Ularning soniga qaramay, ular Gollandiyalik otishma kuchi va mahalliy jangchilarning kombinatsiyasidan ustun edi.Oqibatda xitoylik isyonchilar katta qirg‘inga uchradi, minglab odamlar halok bo‘ldi.Qo'zg'olondan keyin Tayvan qishloq ishchi kuchini yo'qotishi sababli qishloq xo'jaligi inqiroziga duch keldi, chunki qo'zg'olonchilarning ko'pchiligi dehqon edi.1653 yildagi keyingi hosil, ayniqsa, ishchi kuchi etishmasligi tufayli yomon edi.Biroq, materikdagi tartibsizliklar tufayli ko'proq xitoyliklarning Tayvanga ko'chishi keyingi yili qishloq xo'jaligining kamtarona tiklanishiga olib keldi.Xitoyliklar va gollandlar o'rtasidagi munosabatlar yanada yomonlashdi, gollandlar o'zlarini Xitoy ekspansiyasiga qarshi o'z vatanlarining himoyachisi sifatida ko'rsatdilar.Bu davrda, shuningdek, Xitoyga qarshi kayfiyat kuchayganiga guvoh bo'ldi, mahalliy aholiga xitoylik ko'chmanchilardan masofani saqlash tavsiya qilindi.Muhim qo'zg'olonga qaramay, gollandlar ko'plab boy xitoylar ularga sodiq qolishganiga tayanib, minimal harbiy tayyorgarlik ko'rdilar.
▲
●
Tayvanda Gollandiya ta'sirining tugashi
Fort-Zelandiyaning taslim bo'lishi. ©Jan van Baden
1661 Mar 30 - 1662 Feb 1

Tayvanda Gollandiya ta'sirining tugashi

Fort Zeelandia, Guosheng Road,
Fort-Zelandiyani qamal qilish (1661-1662) Tayvan tarixida muhim lahza bo'lib, Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasining hukmronligini tugatdi va Tungning Qirolligi hukmronligini boshladi.Gollandiyaliklar Tayvanda, xususan Fort-Zelandiya va Fort Provintiada o'z borligini o'rnatdilar.Biroq, 1660-yillarning o'rtalarida Mingga sodiq bo'lgan Koxinga Tayvanning strategik ahamiyatini ko'rdi.Defektorning batafsil ma'lumotlari bilan qurollangan va kuchli flot va armiyaga ega bo'lgan Koxinga bosqinni boshladi.Dastlabki qarshilikka qaramay, Gollandiyaliklar manevr va quroldan o'zib ketishdi.Uzoq davom etgan qamal, kamayib borayotgan ta'minot va qo'shimcha kuchlarga umid yo'qligidan so'ng, gubernator Frederik Koyett boshchiligidagi gollandlar Fort Zeelandiyani Koxinga taslim qildilar.To'qnashuv paytida har ikki tomon shafqatsiz taktikalarni qo'lladi.Xitoyliklar ko'plab golland mahbuslarini asirga oldilar va muvaffaqiyatsiz muzokaralardan so'ng ular bir nechtasini, shu jumladan missioner Antonius Hambroekni qatl qildilar.Gollandiyalik ayollar va bolalar qullikka aylantirilgan, ba'zi ayollar esa kanizaklikka majburlangan.Gollandiyaliklar, shuningdek, turli vaqtlarda gollandlar va xitoylar bilan ittifoq tuzgan mahalliy Tayvan tubjoy jamoalari bilan to'qnash kelishgan.Qamaldan so'ng Gollandiyaliklar yo'qolgan hududlarini qaytarib olishga harakat qilishdi, ammo doimiy qiyinchiliklarga duch kelishdi.Ular Chjen qo'shinlariga qarshi Qing sulolasi bilan ittifoq tuzdilar, natijada vaqti-vaqti bilan dengiz janglari sodir bo'ldi.1668 yilga kelib, aborigenlarning qarshiligi va strategik qiyinchiliklar Gollandiyani Keelungdagi so'nggi qal'asini tark etishga majbur qildi va bu ularning Tayvandan butunlay chiqib ketishini belgiladi.Biroq, gollandlar va Koxinga vorislari o'rtasidagi dengiz to'qnashuvlari davom etdi, gollandlar yana mag'lubiyatga uchradi.
▲
●
Play button
1661 Jun 14 - 1683

Tungning qirolligi

Tainan, Taiwan
Tungning qirolligi 1661 yildan 1683 yilgacha Tayvanning janubi-g'arbiy qismi va Pengu orollarini boshqargan sulolaviy dengiz davlati bo'lgan. U Koxinga (Chjen Chenggong) tomonidan asos solingan va Tayvan ustidan nazoratni qo'lga kiritgandan so'ng Zelandiyani Anpingga, provintsiyani esa Chikanga o'zgartirgan [40] Gollandiyadan .1662 yil 29 mayda Chikan "Ming Sharqiy poytaxti" (Dongdu Mingjing) deb o'zgartirildi.Keyinchalik "Sharqiy poytaxt" (Dongdu) Dongning (Tungning) deb o'zgartirildi, bu "Sharqiy tinchlanish" degan ma'noni anglatadi [41]Tayvan tarixida asosan etnik Xan bo'lgan birinchi davlat sifatida tan olingan, uning dengiz ta'siri ikkala Xitoy dengizidagi asosiy dengiz yo'llari bo'ylab tarqalib, savdo aloqalariYaponiyadan Janubi-Sharqiy Osiyoga yetib bordi.Qirollik materikXitoyda Qing sulolasi tomonidan bosib olingan Ming sulolasining sodiq tarafdorlari uchun asos bo'lib xizmat qilgan.O'z hukmronligi davrida Tayvan vahshiylikni boshdan kechirdi, chunki Chjen sulolasi Qingga qarshi qarshilikni kuchaytirishni maqsad qilgan.Qirollik 1683 yilda Qing sulolasi tarkibiga kirgunga qadar mavjud edi.
▲
●
Sinikizatsiya
Zheng Jing ©HistoryMaps
1665 Jan 1

Sinikizatsiya

Taiwan
Zheng Jing Tayvanda Ming boshqaruvi merosini davom ettirdi va Ming sodiqlarining qo'llab-quvvatlashini oldi.Uning oilasi va zobitlari boshchiligidagi ma'muriyati qishloq xo'jaligi va infratuzilmani rivojlantirishga e'tibor qaratdi.1666 yilga kelib Tayvan g'alla hosili bo'yicha o'zini o'zi ta'minlay oldi.[42] Uning hukmronligi davrida turli madaniy-maʼrifiy muassasalar, jumladan, Imperator Akademiyasi va Konfutsiylar ziyoratgohi, shuningdek, davlat xizmatining muntazam imtihonlari amalga oshirilgan.[43] Chjen Jing ham aborigen qabilalarni ilgʻor dehqonchilik texnikasi va xitoy tili bilan tanishtirishga harakat qildi.[44]Aborigen xalqni assimilyatsiya qilish harakatlariga qaramay, Xitoy aholi punktlarining kengayishi keskinlik va qo'zg'olonlarga olib keldi.Zheng Jing hukmronligi uning siyosatiga qarshilik ko'rsatganlarga nisbatan qattiq edi;masalan, bir yurish paytida bir necha yuz Shalu qabilasi a'zolari o'ldirilgan.Shu bilan birga, Tayvandagi Xitoy aholisi ikki baravar ko'paydi [45] va harbiy qo'shinlar harbiy koloniyalarga o'tkazildi.1684-yilga kelib, Tayvanning ekin maydonlari 1660-yildagi Gollandiya davrining oxiridagiga nisbatan [uch] baravar koʻpaydi.Chjen Jing boshchiligidagi Tayvan nafaqat kiyik terisi va shakarqamish kabi ba'zi tovarlarga monopoliyaga ega bo'libgina qolmay, balki u almashtirgan Gollandiya mustamlakasidan ko'ra ko'proq iqtisodiy diversifikatsiyaga erishdi.Bundan tashqari, 1683 yilda Zheng hukmronligining oxiriga kelib, hukumat 1655 yildagi Gollandiya hukmronligi davridagiga qaraganda kumushdan 30% ko'proq yillik daromad keltirdi.
▲
●
Qingning Tayvanni zabt etishi
Qing sulolasi dengiz floti ©Anonymous
1683 Jul 1

Qingning Tayvanni zabt etishi

Penghu, Taiwan
Shi Lang, dastlab Zheng Jilong qo'l ostidagi harbiy rahbar, keyinchalik Chjen Chenggong bilan to'qnashuvlardan so'ng Qing sulolasiga o'tib ketdi.Qingning bir qismi sifatida Shi Zheng kuchlariga qarshi kampaniyalarda asosiy rol o'ynadi va Chjenning ichki ishlarini yaqindan bildi.U martabadan ko'tarilib, 1662 yilda Futszyan dengiz qo'mondoni etib tayinlandi. Yillar davomida u chjenlarga qarshi tajovuzkor harakatlarni himoya qildi va ularga rahbarlik qildi, hatto o'z ta'qiblarida Gollandiya kuchlari bilan to'qnash keldi.1664 yilga kelib, ba'zi muvaffaqiyatlarga qaramay, Shi materik Xitoydagi Zheng qal'asini butunlay yo'q qila olmadi.Shi Lang Tayvanga strategik bostirib kirishni taklif qilib, Chjenglarga oldindan zarba berish zarurligini ta'kidladi.Biroq, Yao Qisheng kabi rasmiylar bilan yondashuv bo'yicha kelishmovchiliklar byurokratik keskinliklarga olib keldi.Shining rejasi birinchi navbatda Penguni qo'lga olishga qaratilgan edi, ammo Yao bir vaqtning o'zida bir nechta jabhalarda hujum qilishni taklif qildi.Kangsi imperatori dastlab Shiga bosqinchilik ustidan toʻliq nazorat bermadi.Ayni paytda, Tayvanda ichki nizolar va tashqi bosimlar Chjenning mavqeini zaiflashtirdi, bu esa buzilishlarga va yanada beqarorlikka olib keldi.1683 yilga kelib, Shi, endi katta flot va armiyaga ega bo'lib, Tayvanga bostirib kirishni boshladi.Ba'zi bir dastlabki muvaffaqiyatsizliklar va taktik qayta guruhlashdan so'ng, Shi kuchlari Magong ko'rfazida Chjen flotini qat'iy mag'lub etdi, natijada Chjen katta qurbonlar bo'ldi.Ushbu g'alabadan so'ng, Qing kuchlari tezda Penguni va keyinchalik Tayvani qo'lga kiritdi.Orol rahbariyati, jumladan Chjen Keshuang rasman taslim bo'ldi, Qing odatlarini qabul qildi va Chjenning Tayvandagi hukmronligini amalda tugatdi.
▲
●
1683 - 1895
Qing qoidasiornament
1684 Jan 1 - 1795

Qing Tayvan: erkaklar, migratsiya va nikoh

Taiwan
Qing sulolasining Tayvan ustidan hukmronligi davrida hukumat aholining haddan tashqari koʻpayishi va nizolar kelib chiqishidan qoʻrqib, dastlab materikdan Tayvanga migratsiyani chekladi.Shunga qaramay, noqonuniy migratsiya avj oldi, chunki mahalliy ishchi kuchi tanqisligi amaldorlarni boshqa tomonga qarashga yoki hatto faol ravishda odamlarni olib kelishga undadi.18-asrda Qing hukumati migratsiya siyosatini o'zgartirdi, ba'zida oilalarga Tayvanga kirishga ruxsat berdi, ba'zida esa ularni taqiqladi.Bu nomuvofiqliklar ko'pchilik erkaklar migrant aholining ko'pincha mahalliy turmushga chiqishiga olib keldi va "otasi Tangshan bor, onasi Tangshan yo'q" degan iborani tug'dirdi.Qing hukumati Tayvanga nisbatan ma'muriy yondashuvda, ayniqsa hududiy kengayish va orolning aborigen aholisi bilan o'zaro munosabatda ehtiyotkor edi.Ular dastlab ma'muriy nazoratni asosiy portlar va ma'lum tekislik hududlari bilan cheklab qo'ydilar, bu esa ko'chmanchilarning ushbu hududlardan tashqariga chiqishi uchun ruxsatnomalarni talab qiladi.Vaqt o'tishi bilan, noqonuniy melioratsiya va migratsiya davom etganligi sababli, Qing butun g'arbiy tekisliklar ustidan nazoratni kengaytirdi.Aborigenlar madaniyatga ega bo'lganlar (shufan) va bo'lmaganlar (shengfan) ga bo'lingan, ammo bu guruhlarni boshqarish harakatlari minimal edi.Chegaralar aborigenlarni ko'chmanchilardan ajratish uchun o'rnatildi va yillar davomida bir necha bor mustahkamlandi.Biroq, ijro kuchsiz edi, bu esa ko'chmanchilarning aborigenlar hududlariga doimiy ravishda bostirib kirishiga olib keldi.Qing ma'muriyatining ehtiyotkor pozitsiyasi va aborigenlarning ishlarini boshqarishga qaratilgan sa'y-harakatlariga qaramay, ko'chmanchilar ko'pincha aborigen ayollarga erga da'vo qilish vositasi sifatida foydalanishgan, bu esa 1737 yilda bunday uyushmalarga qarshi ta'qiqlangan.18-asrning oxiriga kelib, Qing hukumati bo'g'ozlar bo'ylab migratsiya bo'yicha qat'iy qoidalarini yumshata boshladi va oxir-oqibat faol aralashishni to'xtatdi va nihoyat 1875 yilda Tayvanga kirishga qo'yilgan barcha cheklovlarni bekor qildi.
▲
●
Aborigen qo'zg'olonlari
Chjuang Datyanning qo'lga olinishi. ©Anonymous
1720 Jan 1 - 1786

Aborigen qo'zg'olonlari

Taiwan
Qing sulolasining Tayvan ustidan hukmronligi davrida turli etnik guruhlar va davlat o'rtasidagi murakkab dinamikani aks ettiruvchi turli qo'zg'olonlar boshlandi.1723 yilda markaziy qirg'oq tekisligidagi aborigen qabilalar va Fengshan okrugidagi Xan ko'chmanchilari alohida qo'zg'olon ko'tarib, mahalliy aholi va Qing boshqaruvi o'rtasidagi ziddiyatni ta'kidladilar.1720 yilda Chju Yigui qo'zg'oloni mahalliy aholi tomonidan sezilgan iqtisodiy bosimlarni ko'rsatuvchi soliqlarning kuchayishiga javob sifatida paydo bo'ldi.Chju Yigui va Hakka rahbari Lin Junying qo'zg'olonchilarni Tayvan bo'ylab Qing kuchlari ustidan g'alaba qozonishdi.Biroq, ularning ittifoqi qisqa umr ko'rdi va Shi Shibyan boshchiligidagi Qing floti qo'zg'olonni bostirish uchun yuborildi.Chju Yigui qo'lga olindi va qatl qilindi, bu davrda Tayvandagi Qingga qarshi eng muhim qo'zg'olonlardan birini o'chirdi.1786 yilda Tiandixuy jamiyatidan Lin Shuangven boshchiligida yangi qo'zg'olon ko'tarildi, bu jamiyat a'zolarining soliq to'lashdan bo'yin tovlagani uchun hibsga olinishi bilan boshlandi.Qo'zg'olon dastlab kuchaydi, ko'plab isyonchilar materik Xitoydan kelgan yangi kelganlar va er topish uchun kurashdilar.Hakka xalqidan yordam olishga urinishlariga qaramay, Qing 1788 yilga kelib Li Shiyao boshchiligidagi 50 000 askar, keyinroq Fuk’angan va Xaylanqa boshchiligidagi qoʻshimcha kuchlar bilan qoʻzgʻolonni bostirishga muvaffaq boʻldi.Oldingi qo'zg'olonlardan farqli o'laroq, Tiandixui qo'zg'oloni birinchi navbatda milliy yoki etnik noroziliklardan kelib chiqqan emas, balki keng tarqalgan ijtimoiy tartibsizliklarning belgisi edi.Lin Shuangven qatl qilindi, bu Tayvandagi Qing hokimiyatiga qarshi yana bir jiddiy muammo tugashini belgilab berdi.Qing hukmronligining 200 yillik davrida, ta'kidlanishicha, tekislikdagi aborigenlar asosan isyonkor bo'lmagan va tog'li aborigenlar Qing ma'muriyatining so'nggi o'n yilliklarigacha yolg'iz qolganlar.Ko'pgina qo'zg'olonlar Xan ko'chmanchilari tomonidan, ko'pincha etnik yoki milliy manfaatlar emas, balki soliq yoki ijtimoiy kelishmovchilik kabi sabablarga ko'ra boshlangan.
▲
●
Britaniyaning Tayvanga bostirib kirishi muvaffaqiyatsiz tugadi
Sharqiy Hindiston kompaniyasi kemasi (19-asr) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1840 Jan 1 - 1841

Britaniyaning Tayvanga bostirib kirishi muvaffaqiyatsiz tugadi

Keelung, Taiwan
1831 yilga kelib, Sharqiy Hindiston kompaniyasi endixitoylar bilan ularning shartlari bo'yicha savdo qilishni xohlamaslikka qaror qildi va yanada tajovuzkor choralarni rejalashtirdi.Tayvanning strategik va tijorat qiymatini hisobga olgan holda, 1840 va 1841 yillarda inglizlar orolni egallab olish bo'yicha takliflar bo'lgan.Uilyam Xattman lord Palmerstonga "Xitoyning Tayvan ustidan beg'araz hukmronligi va orolning strategik va tijorat ahamiyatiga" ishora qilib yozgan.[47] U Tayvanni faqat harbiy kema va 1500 dan kam askar bilan bosib olish mumkinligini, inglizlar esa mahalliy aholi oʻrtasida nasroniy dinini yoyishi hamda savdoni rivojlantirishi mumkinligini aytdi.[48] ​​1841-yilda, Birinchi afyun urushi paytida, inglizlar Keelung porti atrofidagi balandliklarni uch marta ko'tarishga harakat qilishdi, ammo muvaffaqiyatsizlikka uchradi.[49] Oxir-oqibat, inglizlar mustahkam tayanch o'rnatolmadilar va ekspeditsiya muvaffaqiyatsiz deb hisoblanadi.
▲
●
Formosa ekspeditsiyasi
Amerika Qo'shma Shtatlari dengiz piyodalari va dengizchilarning Formosa oroli qaroqchilariga hujumi, Sharqiy Hindiston, Harper's Weekly ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1867 Jun 1

Formosa ekspeditsiyasi

Hengchun, Hengchun Township, P
Formosa ekspeditsiyasi Qo'shma Shtatlar tomonidan Tayvanning mahalliy qabilasi bo'lgan Payvanga qarshi boshlangan jazo ekspeditsiyasi edi.Ekspeditsiya 1867-yil mart oyida Amerika po‘stlog‘i bo‘lgan Rover halokatga uchragan va uning ekipaji Payvan jangchilari tomonidan qirg‘in qilingan Rover hodisasi uchun o‘ch olish maqsadida amalga oshirildi. Amerika Qo‘shma Shtatlari dengiz floti va dengiz piyodalari kompaniyasi Tayvan janubiga qo‘ndirib, janubiy hududga borishga urindi. Payvan qishlog'i.Payvan partizanlar urushi bilan javob qaytardi, bir necha bor pistirma qildi, to'qnashdi, ajralib chiqdi va orqaga chekindi.Oxir-oqibat, dengiz piyodalari qo'mondoni halok bo'ldi va ular charchoq va issiqlik tufayli o'z kemalariga chekinishdi va Paiwan tarqalib, o'rmonga chekindi.Bu harakat Amerikaning muvaffaqiyatsizligi sifatida baholanadi.
▲
●
Mudan voqeasi
Ryudjo Tayvan ekspeditsiyasining flagmani edi. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1874 May 6 - Dec 3

Mudan voqeasi

Taiwan
1871 yil dekabr oyida Tayvan qirg'oqlari yaqinida Ryukyuan kemasi halokatga uchradi va Payvan tub aholisi qo'lida 54 dengizchi halok bo'ldi.Mudan voqeasi sifatida tanilgan bu voqea oxir-oqibat xalqaro e'tiborni tortdi.Dastlab, Ryukyuan kema halokatidan omon qolganlarni vataniga qaytarish bo'yicha uzoq tarixga ega bo'lgan Qing sulolasi omon qolgan dengizchilarning qaytishiga yordam berish orqali vaziyatni hal qildi.Biroq, bu voqea siyosiy keskinlikni kuchaytirdi, ayniqsa yapon generali Sukenori Kabayama Tayvanga qarshi harbiy harakatlarni qo'llab-quvvatlagan vaYaponiya Ryukyuan qirolini taxtdan tushirgan.Yaponiya va Qing Xitoy o'rtasidagi diplomatik muzokaralar kuchayib, 1874 yilda Yaponiyaning Tayvanga harbiy ekspeditsiyasi bilan yakunlandi. Dastlabki muvaffaqiyatlarga qaramay, ekspeditsiya muvaffaqiyatsizliklarga duch keldi, jumladan, mahalliy qabilalarning partizanlar urushi va qo'shinlarga jiddiy ta'sir ko'rsatadigan bezgak epidemiyasi.Qing vakillari va mahalliy qabilalar yapon agressiyasidan shikoyat qilishdi, lekin ular e'tiborga olinmadi.Yaponlar oʻzlari duch kelgan hududlarda oʻz yurisdiktsiyalarini tasdiqlab, lagerlar va bayroqlar qurdilar.Oxir-oqibat, xalqaro bosim va Yaponiya ekspeditsiya kuchlarining sog'lig'ining yomonlashishi Yaponiya va Qing Xitoy o'rtasidagi diplomatik muzokaralarga olib keldi, natijada Pekin kelishuvi paydo bo'ldi.Yaponiya Ryukyuni o'zining vassal davlati sifatida tan oldi va Xitoydan tovon puli oldi, oqibatda 1874 yil dekabrda Tayvandan qo'shinlarni olib chiqdi. Mudan voqeasi va uning oqibatlari Xitoy-Yaponiya munosabatlarida muhim nuqta bo'lib, Yaponiyaning mintaqaviy munosabatlarda o'sib borayotgan qat'iyligini ta'kidladi. ishlar va ikki xalq o'rtasidagi kelajakdagi mojarolar uchun pretsedent yaratish.
▲
●
Akkulturatsiya va qarshilik: Qing hukmronligi ostidagi Tayvanning aborigenlari
©Anonymous
1875 Jan 1 - 1895

Akkulturatsiya va qarshilik: Qing hukmronligi ostidagi Tayvanning aborigenlari

Taiwan
1874 yildan Tayvandagi Qing hukmronligining oxirigacha bo'lgan davr orol ustidan nazorat o'rnatish va uni modernizatsiya qilish uchun katta sa'y-harakatlar bilan ajralib turdi.1874 yildaYaponiyaning vaqtincha bosqinidan so'ng, Qing ma'muriyati Tayvan ustidan, ayniqsa aborigenlar yashaydigan hududlarda o'z hukmronligini kuchaytirishni maqsad qilgan.Infratuzilma loyihalari, jumladan, tog' yo'llari va telegraf liniyalari boshlandi va aborigen qabilalar rasmiy ravishda Qing hukmronligi ostiga o'tkazildi.Ushbu sa'y-harakatlarga qaramay, Qing Xitoy-Frantsiya urushi kabi qiyinchiliklarga duch keldi, bu esa frantsuzlarning Tayvanning vaqtinchalik qismlarini egallab olganini ko'rdi.Tayvan Qing hukmronligi ostida boshqaruv va infratuzilmada turli xil o'zgarishlarga duch keldi.Tayvan mudofaa komissari Liu Mingchuan modernizatsiya ishlarida, jumladan, elektr yoritish, temir yo'l va sanoat texnikasini joriy etishda ayniqsa faol bo'ldi.Biroq, bu harakatlar cheklangan muvaffaqiyatga erishdi va ularning foydalariga nisbatan yuqori xarajatlari uchun tanqidga sabab bo'ldi.Liu oxir-oqibat 1891 yilda iste'foga chiqdi va faol mustamlakachilik harakatlari to'xtatildi.Qing davrining oxiriga kelib, orolda 2,5 millionga yaqin xitoyliklar g'arbiy tekisliklarda to'plangan, tog'li hududlar esa asosan avtonom bo'lib qolgan va aborigenlar yashagan.Aborigenlarni Qing nazorati ostiga olish uchun harakatlar qilingan bo'lsa-da, taxminan 148 479 kishi rasmiy ravishda topshirilgan bo'lsa-da, bu harakatlarning narxi yuqori va unchalik samarali emas edi.Qolaversa, akkulturatsiya sezilarli darajada rivojlanib, tekislikdagi aborigenlarning madaniy va yerga egalik maqomini buzdi.
▲
●
Keelung kampaniyasi
La Galissonnière 1884 yil 5 avgustda Keelungda Xitoy mudofaasini bombardimon qildi ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1884 Aug 1 - 1885 Mar

Keelung kampaniyasi

Taiwan, Northern Taiwan
Xitoy-Frantsiya urushi paytida frantsuzlar 1884 yildagi Kilung kampaniyasida Tayvanni nishonga oldilar. Dastlab, Sebastyan Lespes boshchiligidagi frantsuz qo'shinlari Kilung portini bombardimon qildilar, lekin Lyu Mingchuan boshchiligidagiXitoyning kattaroq qo'shinlarining qarshiliklariga duch keldilar va ularni chekinishga majbur qildilar.Biroq, 1-oktabr kuni Amédée Courbet 2250 frantsuz qo'shinini Tamsui'ni egallamagan bo'lsa-da, Keelungni muvaffaqiyatli qo'lga kiritish uchun boshchilik qildi.Keyin frantsuzlar Tayvanga blokada o'rnatdilar, ammo bu qisman samarali bo'ldi.Frantsuz kemalari Xitoyning materik qirg'oqlari atrofidagi axlatlarni Keelungda mudofaa ishlarini qurishda foydalanish uchun qo'lga oldi, ammo Takau va Anpingga ta'minot chiqindilari kelishda davom etib, blokadani buzdi.1885 yil yanvar oyining oxiriga kelib, Xitoy qo'shinlari Keelung atrofida sezilarli mag'lubiyatga uchradi.Frantsuzlar shaharni egallab olishlariga qaramay, o'z nazoratini uning chegarasidan tashqariga chiqara olmadilar.Mart oyida Tamsuini qo'lga olishga urinishlar yana muvaffaqiyatsizlikka uchradi va frantsuz dengiz kuchlarining bombardimoni Penguning taslim bo'lishiga olib keldi.Biroq, ko'p frantsuz askarlari ko'p o'tmay kasal bo'lib, ularning jangovar qobiliyatini zaiflashtirdilar.1885-yil 15-aprelda sulhga erishildi, bu esa jangovar harakatlar tugaganidan darak beradi.Fransuzlar 21-iyungacha Kilungdan evakuatsiya qilishni yakunladilar va Penghu Xitoy nazorati ostida qoldi.Dastlabki muvaffaqiyatlariga va blokadaga ega bo'lishiga qaramay, Frantsiyaning Tayvandagi kampaniyasi oxir-oqibat cheklangan strategik yutuqlarga erishdi.
▲
●
1895 - 1945
Yaponiya imperiyasiornament
Qing sulolasi Tayvanni Yaponiyaga berdi
Shimonoseki shartnomasi muzokaralarining Woodblock Print ©Courtesy of Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution, Washington, D.C.
1895 Apr 17

Qing sulolasi Tayvanni Yaponiyaga berdi

Shimonoseki, Yamaguchi, Japan
Shimonoseki shartnomasi 1895-yil 17-aprelda Yaponiyaning Shimonoseki shahridagi Shunpanrō mehmonxonasidaYaponiya imperiyasi va Qing Xitoy oʻrtasida imzolangan va Birinchi Xitoy-Yaponiya urushini tugatgan shartnoma edi.Shartnoma shartlari orasida,2 va 3-moddalar: Xitoy Yaponiyaga Pescadores guruhi, Formosa (Tayvan) va Liaodong yarim oroli ko'rfazining sharqiy qismi (Dalian) va barcha istehkomlar, arsenallar va jamoat mulki bilan abadiy va to'liq suverenitetini Yaponiyaga beradi.1895 yil mart va aprel oylarida Yaponiya va Qing vakillari o'rtasida bo'lib o'tgan sammitda Bosh vazir Xirobumi Ito va Tashqi ishlar vaziri Munemitsu Mutsu nafaqat Koreya yarim orolida, balki Tayvan orollarida ham Qing sulolasining kuchini kamaytirishni xohlashdi.Bundan tashqari, Mutsu Yaponiyaning harbiy qudratini Janubiy Xitoy va Janubi-Sharqiy Osiyoga kengaytirish uchun uning ahamiyatini allaqachon sezgan edi.Bu, shuningdek, imperializm davri edi, shuning uchun Yaponiya G'arb davlatlari qilayotgan ishlarga taqlid qilishni xohladi.Imperator Yaponiya o'sha paytda G'arb kuchlarining mavjudligi bilan raqobat qilish uchun Koreya yarim oroli va materik Xitoyda mustamlaka va resurslarni qidirdi.Bu Yaponiya rahbariyati 1867 yildagi Meiji tiklanishidan keyin Imperator Yaponiyaning G'arbga nisbatan qanchalik tez rivojlanganligini va G'arb kuchlari tomonidan Uzoq Sharqda tuzilgan tengsiz shartnomalarga o'zgartirish kiritishni xohlaganligini ko'rsatish uchun shunday yo'l tanladi.Yaponiya imperatori va Qing sulolasi o'rtasidagi tinchlik konferentsiyasida Qing sulolasining muzokaralar stolidagi elchilari Li Xongzhang va Li Jingfang dastlab Tayvandan voz kechishni rejalashtirmagan edilar, chunki ular Tayvanning G'arb bilan savdo qilish uchun ajoyib joylashuvini ham angladilar.Shu sababli, Qing 19-asrda Buyuk Britaniya va Frantsiyaga qarshi urushlarda mag'lub bo'lgan bo'lsa ham, Qing imperatori 1683 yilda boshlangan Tayvanni o'z hukmronligi ostida ushlab turishga jiddiy qaradi.Konferentsiyaning birinchi yarmida Ito va Mutsu Tayvanning to'liq suverenitetini berish mutlaq shart ekanligini da'vo qilishdi va Lidan Penghu orollari va Liaotung (Dalian) ko'rfazining sharqiy qismini to'liq suverenitetini topshirishni so'rashdi.Li Xunchjan 1894-1895 yillardagi birinchi Xitoy-Yaponiya urushi paytida Tayvan hech qachon jang maydoni bo'lmaganini asoslab rad etdi. Konferentsiyaning yakuniy bosqichida Li Xunchjan Pengu orollari va sharqiy orollarning to'liq suverenitetini topshirishga rozi bo'ldi. Liaotun yarim orolining ko'rfazining bir qismini Yaponiya imperatoriga topshirishdan bosh tortdi.Tayvan 1885 yildan beri provinsiya boʻlganligi sababli, Li “Tayvan allaqachon provinsiya, shuning uchun unga berilmaydi”, dedi.Biroq, imperator Yaponiya militaristik ustunlikka ega bo'lganligi sababli, Li Tayvandan voz kechdi.1895 yil 17 aprelda Yaponiya imperatorligi va Qing sulolasi o'rtasida tinchlik shartnomasi imzolandi va Yaponiyaning Tayvanga muvaffaqiyatli bostirib kirishi kuzatildi.Bu Tayvanga juda katta va doimiy ta'sir ko'rsatdi, orolning Yaponiya imperatoriga topshirilishi, mahalliy Xitoyning anneksiyaga qarshi qarshilik ko'rsatishiga qaramay, yaponiyaliklar tomonidan tezda yo'q qilingan Qing hukmronligining 200 yillik tugashini anglatadi.
▲
●
Play button
1895 Apr 17 - 1945

Tayvan Yaponiya hukmronligi ostida

Taiwan
Tayvan 1895 yildaBirinchi Xitoy-Yaponiya urushini yakunlagan Shimonoseki shartnomasidan keyin Yaponiya hukmronligi ostiga o'tdi.Qing sulolasi hududniYaponiyaga berdi, bu esa Yaponiyaning besh o'n yillik boshqaruviga olib keldi.Orol Yaponiyaning birinchi mustamlakasi bo'lib xizmat qilgan va uning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga katta sarmoya kiritgan holda "namunali koloniya" bo'lishi kerak edi.Yaponiya, shuningdek, Tayvanni madaniy jihatdan assimilyatsiya qilishni maqsad qilgan va afyun, tuz va neft kabi muhim tovarlarga turli monopoliyalarni o'rnatgan.Ikkinchi jahon urushining tugashi Yaponiyaning Tayvan ustidan ma'muriy nazorati tugashini belgilab berdi.Yaponiya 1945-yil sentabrda taslim boʻldi va Xitoy Respublikasi (ROC) 1-sonli umumiy buyruq chiqarilgandan soʻng hudud ustidan nazoratni oʻz qoʻliga oldi. 28-aprelda kuchga kirgan San-Frantsisko shartnomasi bilan Yaponiya Tayvan ustidan suverenitetdan rasman voz kechdi. 1952 yil.Yaponiya hukmronligi davri Tayvanda murakkab meros qoldirdi.Tayvanda Ikkinchi Jahon Urushidan keyingi munozaralar ushbu davr bilan bog'liq bir qancha masalalar, jumladan 1947 yil 28 fevraldagi qirg'in, Tayvanning retrosessiya kuni va Tayvanlik ayollarning ahvoli haqida turli xil fikrlarga ega.Tajriba, shuningdek, Tayvanning milliy va etnik o'ziga xosligi, shuningdek, rasmiy mustaqillik harakati haqidagi davom etayotgan munozaralarda rol o'ynaydi.
▲
●
Yaponiyaning Tayvanga bostirib kirishi
Yaponiya qo'shinlari Taypeyni egallab olishdi, 1895 yil 7 iyun ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1895 May 29 - Oct 18

Yaponiyaning Tayvanga bostirib kirishi

Tainan, Taiwan
Yaponiyaning Tayvanga bostirib kirishi 1895 yil aprel oyida Birinchi Xitoy-Yaponiya urushi oxirida Qing sulolasi Tayvanni Yaponiyaga topshirganidan keyinYaponiya imperiyasi va qisqa muddatli Formosa Respublikasi qurolli kuchlari o'rtasidagi ziddiyat edi.Yaponlar o'zlarining yangi egaliklarini o'z nazoratiga olishga intilishdi, respublikachilar esa yapon bosqiniga qarshilik ko'rsatish uchun kurashdilar.Yaponlar 1895 yil 29 mayda Tayvanning shimoliy qirg'og'idagi Keelung yaqiniga qo'ndi va besh oylik kampaniyada janubga Taynanga yo'l oldi.Ularning olg'a siljishi partizan harakati tufayli sekinlashgan bo'lsa-da, yaponiyaliklar Formosan kuchlarini (muntazam Xitoy bo'linmalari va mahalliy Hakka militsiyalarining aralashmasi) har safar turishga uringanlarida mag'lub etishdi.27 avgust kuni Yaponiyaning Baguashandagi g'alabasi, Tayvan tuprog'ida bo'lib o'tgan eng katta jang bo'lib, Formosan qarshiligini erta mag'lubiyatga uchratdi.21 oktyabrda Taynanning qulashi Yaponiya istilosiga qarshi uyushgan qarshilikni tugatdi va Tayvanda 50 yillik Yaponiya hukmronligini boshladi.
▲
●
Yaponiya hukmronligiga qurolli qarshilik
1930-yilda Seediq xalqi boshchiligidagi Musha (Ushe) qoʻzgʻoloni. ©Seediq Bale (2011)
1895 Nov 1 - 1930 Jan

Yaponiya hukmronligiga qurolli qarshilik

Taiwan
Tayvanda 1895 yilda boshlanganyapon mustamlakachilik hukmronligi 20-asr boshlarigacha davom etgan muhim qurolli qarshilikka uchradi.Dastlabki qarshilikni Formosa Respublikasi, Qing rasmiylari va mahalliy militsiyalar boshqargan.Qurolli qo'zg'olonlar Taypey qulaganidan keyin ham davom etdi, Hakka qishlog'i aholisi va xitoy millatchilari ko'pincha qo'zg'olonlarga rahbarlik qilishdi.Shunisi e'tiborga loyiqki, Yunlin qirg'ini va 1895 yildagi dastlabki qarshilik urushi kabi turli xil qirg'inlar va qo'zg'olonlarda minglab odamlar halok bo'ldi. 1902 yilga kelib yirik qo'zg'olonlar ozmi-ko'p bostirildi, ammo 1907 yildagi Beypu qo'zg'oloni va 1915 yildagi Tapani voqeasi kabi voqealar davom etayotgan keskinlik va qo'zg'olonlardan darak berdi. yapon hukmronligiga qarshi chiqish.Mahalliy jamoalar ham 1930-yillargacha yapon nazoratiga qattiq qarshilik ko'rsatdilar.Hukumatning Tayvanning tog'li hududlarida olib borgan harbiy yurishlari ko'plab aborigen qishloqlarning vayron bo'lishiga olib keldi, xususan, Atayal va Bunun qabilalariga ta'sir ko'rsatdi.Aborigenlarning soʻnggi muhim qoʻzgʻoloni 1930-yilda Seediq xalqi boshchiligidagi Musha (Vushe) qoʻzgʻoloni boʻldi.Bu qo'zg'olon yuzlab qurbonlar bilan yakunlandi va Seediq rahbarlarining o'z joniga qasd qilishi bilan yakunlandi.Yaponiya hukmronligiga zo'ravonlik bilan qarshilik ko'rsatish mustamlakachilik siyosatining o'zgarishiga olib keldi, shu jumladan Musha voqeasidan keyin mahalliy aholiga nisbatan murosaga kelish.Shunga qaramay, qarshilik merosi Tayvan tarixi va jamoaviy xotirasiga chuqur ta'sir ko'rsatdi va mustamlakachilar va mustamlakachilar o'rtasidagi murakkab va ko'pincha shafqatsiz munosabatlarni ta'kidladi.Ushbu davr voqealari Tayvanning ijtimoiy va siyosiy tuzilishiga chuqur singib ketgan bo'lib, milliy o'ziga xoslik va tarixiy travma bo'yicha munozaralar va istiqbollarga ta'sir qilishda davom etmoqda.
▲
●
Play button
1927 Aug 1 - 1949 Dec 7

Xitoy fuqarolar urushi

China
Xitoy fuqarolar urushi 1927 yildan keyin vaqti-vaqti bilan davom etgan Xitoy Respublikasining Gomindan (KMT) boshchiligidagi hukumati (ROC) va Xitoy Kommunistik partiyasi (KKP) kuchlari o'rtasida olib borilgan.Urush odatda oraliq bilan ikki bosqichga bo'lingan: 1927 yil avgustdan 1937 yilgacha Shimoliy ekspeditsiya paytida KMT-CCP ​​alyansi qulab tushdi va millatchilar Xitoyning ko'p qismini nazorat qildilar.1937 yildan 1945 yilgacha urush harakatlari asosan to'xtatildi, chunki Ikkinchi Birlashgan front Ikkinchi Jahon urushi ittifoqchilarining yordami bilan Yaponiyaning Xitoyga bostirib kirishiga qarshi kurashdi, ammo o'sha paytda ham KMT va XKP o'rtasidagi hamkorlik minimal edi va qurolli to'qnashuvlar sodir bo'ldi. ular umumiy edi.Xitoy ichidagi bo'linishni yanada kuchaytirgan narsa shundan iboratki, Yaponiya homiylik qilgan va nominal Van Jingvey boshchiligidagi qo'g'irchoq hukumat Xitoyning yapon istilosi ostidagi qismlarini nominal ravishda boshqarish uchun tashkil etilgan.Fuqarolar urushi Yaponiyaning mag'lubiyati yaqin ekanligi ma'lum bo'lishi bilanoq qayta boshlandi va XKP 1945 yildan 1949 yilgacha bo'lgan urushning ikkinchi bosqichida ustunlikni qo'lga kiritdi, bu odatda Xitoy kommunistik inqilobi deb ataladi.Kommunistlar materik Xitoy ustidan nazoratni qo‘lga kiritdilar va 1949 yilda Xitoy Xalq Respublikasini (XXR) tuzdilar, bu esa Xitoy Respublikasi rahbariyatini Tayvan oroliga chekinishga majbur qildi.1950-yillardan boshlab, Tayvan bo'g'ozining ikki tomoni o'rtasida doimiy siyosiy va harbiy qarama-qarshilik yuzaga keldi, Tayvandagi ROC va materik Xitoydagi XXR ikkalasi ham rasman butun Xitoyning qonuniy hukumati ekanligini da'vo qilishdi.Ikkinchi Tayvan bo'g'ozi inqirozidan so'ng, ikkalasi ham 1979 yilda o't ochishni to'xtatdilar;ammo hech qachon sulh yoki tinchlik shartnomasi imzolanmagan.
▲
●
Play button
1937 Jan 1 - 1945

Kamin

Taiwan
Tayvandagiyapon mustamlakasi davrida Meiji hukumati nazoratni o'rnatish uchun kuchli va assimilyatsiya siyosatini amalga oshirdi.To'rtinchi general-gubernator graf Kodama Gentaro va uning ichki ishlar bo'limi boshlig'i Goto Shinpei boshqaruvga "sabzi va tayoq" yondashuvini kiritdilar.[34] Gotoning asosiy islohotlaridan biri jamiyat nazoratini amalga oshirish uchun Qing sulolasining baojia tizimidan moslashtirilgan Xoko tizimi edi.Ushbu tizim soliq yig'ish va aholi monitoringi kabi vazifalarni bajarish uchun jamoalarni Ko deb nomlangan o'nta uy xo'jaliklariga bo'lishdan iborat edi.Goto shuningdek, orol bo'ylab politsiya bo'limlarini tashkil etdi, ular qishloq va aborigen joylarda ta'lim va kichik barter iqtisodiyotini saqlash kabi qo'shimcha rollarni o'z zimmalariga oldilar.1914 yilda Itagaki Taisuke boshchiligidagi Tayvanni assimilyatsiya qilish harakati Tayvan elitalarining murojaatlariga javob berib, Tayvanni Yaponiya bilan birlashtirishga harakat qildi.Tayvan Dōkakay jamiyati shu maqsadda tuzilgan va tezda Yaponiya va Tayvan aholisi tomonidan qo'llab-quvvatlangan.Biroq oxir-oqibat jamiyat tarqatib yuborildi va uning rahbarlari hibsga olindi.To'liq assimilyatsiya kamdan-kam hollarda amalga oshirildi va 1922 yilgacha yaponlar va tayvanliklar o'rtasida qat'iy ajratish siyosati saqlanib qoldi. [35] Yaponiyaga o'qish uchun ko'chib o'tgan tayvanliklar erkinroq integratsiya qilishlari mumkin edi, lekin ularning o'ziga xosligidan xabardor bo'lishdi.1937 yilda YaponiyaXitoy bilan urush boshlaganida, mustamlaka hukumati Tayvan jamiyatini butunlay yaponlashtirishga qaratilgan kominka siyosatini amalga oshirdi.Bu Tayvan madaniyatini yo'q qilish, jumladan, xitoy tilini gazeta va ta'limdan taqiqlash, [36] Xitoy va Tayvan tarixini o'chirish, [37] va an'anaviy Tayvan amaliyotlarini yapon urf-odatlari bilan almashtirishni o'z ichiga olgan.Ushbu sa'y-harakatlarga qaramay, natijalar aralashdi;Tayvanliklarning atigi 7% yapon ismlarini qabul qilgan [38] va ko'plab yaxshi o'qimishli oilalar yapon tilini o'rgana olmadilar.Ushbu siyosat Tayvanning madaniy landshaftiga doimiy ta'sir ko'rsatdi va uning mustamlakachilik tarixining murakkab tabiatini ta'kidladi.
▲
●
1945
Xitoy Respublikasiornament
Tayvanning retrosessiya kuni
Chen (o'ngda) Taypey meriyasida Tayvanning oxirgi yapon general-gubernatori Rikichi Ando (chapda) tomonidan imzolangan 1-sonli buyruqni qabul qilishda. ©Anonymous
1945 Oct 25

Tayvanning retrosessiya kuni

Taiwan
1945-yil sentabrda Xitoy Respublikasi Tayvan provinsiyasi hukumatini [50] tuzdi va 1945-yil 25-oktabrni yapon qoʻshinlari taslim boʻlgan kunni nishonlash uchun “Tayvanning retrosessiya kuni” deb eʼlon qildi.Biroq, Tayvanning bu bir tomonlama anneksiyasi Ikkinchi Jahon urushi ittifoqchilari tomonidan tan olinmadi, chunkiYaponiya hali orol ustidan suverenitetdan rasman voz kechmagan edi.Urushdan keyingi dastlabki yillarda Chen Yi boshchiligidagi Gomindan (KMT) ma'muriyati korruptsiya va harbiy intizomning buzilishi bilan og'rigan, bu esa qo'mondonlik zanjirini jiddiy ravishda buzgan.Orol iqtisodiyoti ham jiddiy qiyinchiliklarga duch keldi, tanazzulga yuz tutdi va keng tarqalgan moliyaviy qiyinchiliklarni keltirib chiqardi.Urush tugashidan oldin Tayvanda taxminan 309 000 yapon aholisi yashagan.[51] 1945-yilda Yaponiya taslim boʻlganidan keyin 1946-yil 25-aprelgacha Xitoy Respublikasi kuchlari bu yapon aholisining 90% ni Yaponiyaga qaytarib yubordi.[52] Bu repatriatsiya bilan bir qatorda madaniy nizolarga olib kelgan “Yaponiyadan chiqarish” siyosati ham amalga oshirildi.O'tish davri, shuningdek, materik Xitoydan kelayotgan aholi va orolning urushdan oldingi aholisi o'rtasida keskinlikni keltirib chiqardi.Chen Yining hokimiyatni monopollashtirishi bu muammolarni yanada kuchaytirdi va iqtisodiy qiyinchiliklar va ijtimoiy keskinliklar bilan ajralib turadigan beqaror muhitga olib keldi.
▲
●
Play button
1947 Feb 28 - May 16

28 fevral voqeasi

Taiwan
1947 yil 28 fevraldagi voqea Tayvanning zamonaviy tarixida muhim burilish nuqtasi bo'lib, Tayvan mustaqillik harakatini yoqdi.Hukumatga qarshi qo'zg'olon Tamaki monopoliya agentlari tinch aholi bilan to'qnashib, bir odam otib o'ldirilganida boshlangan.Taypeyda va oxir-oqibat butun Tayvan bo'ylab olomon Xitoy Respublikasining Gomindan (KMT) boshchiligidagi hukumatiga qarshi norozilik bildirgani sababli voqea tezda avj oldi.Ularning shikoyatlari korruptsiya, inflyatsiya va ishsizlikdan iborat edi.Tayvanlik tinch aholi tomonidan islohot uchun 32 ta talab roʻyxatini taqdim etgan dastlabki nazoratiga qaramay, viloyat gubernatori Chen Yi boshchiligidagi hukumat Xitoyning materikdan qoʻshimcha kuchlarni kutayotgan edi.Qo'shimcha kuchlar kelishi bilan shafqatsiz bostirish boshlandi.Xabarlarda qo'shinlarning beg'araz o'ldirishlari va hibsga olishlari haqida batafsil ma'lumot berilgan.Tayvanning etakchi tashkilotchilari muntazam ravishda qamoqqa tashlangan yoki qatl etilgan, umumiy o'lim soni 18,000 dan 28,000 gacha bo'lgan taxminlar bilan.[53] Ba'zi Tayvan guruhlari "kommunistik" deb e'lon qilindi, bu ularning a'zolarining hibsga olinishi va qatl etilishiga olib keldi.Hodisa, ayniqsa, ilgari Yaponiya Imperator armiyasida xizmat qilgan tayvanliklar uchun halokatli bo'ldi, chunki ular hukumatning qasos olish paytida nishonga olingan edi.28 fevraldagi voqea uzoq davom etgan siyosiy oqibatlarga olib keldi.Qo'zg'olonni bostirishda ko'rsatilgan "shafqatsiz shafqatsizlik"ga qaramay, Chen Yi bir yildan ko'proq vaqt o'tgach, general-gubernatorlik lavozimidan ozod etildi.Oxir-oqibat u 1950 yilda Xitoy Kommunistik partiyasiga o'tishga uringani uchun qatl etilgan.Voqealar Tayvan mustaqillik harakatiga katta hissa qo'shdi va Tayvan-ROC munosabatlarida qorong'u bob bo'lib qolmoqda.
▲
●
Tayvanda harbiy holat
Harbiy holatni bekor qilish va Tayvanni ochish ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1949 May 20 - 1987 Jul 15

Tayvanda harbiy holat

Taiwan
1949-yil 19-mayda Xitoy fuqarolar urushi davrida Tayvan provinsiyasi hukumati raisi Chen Cheng tomonidan Tayvanda harbiy holat eʼlon qilingan.Keyinchalik bu provinsiya deklaratsiyasi 1950-yil 14-martda Qonunchilik Yuan tomonidan ratifikatsiya qilingan Xitoy Respublikasi markaziy hukumatining umummilliy harbiy holat deklaratsiyasi bilan almashtirildi. Harbiy holat davri Xitoy Respublikasi Qurolli Kuchlari tomonidan nazorat qilingan va Gomindan boshchiligidagi hukumat 1987-yil 15-iyulda Prezident Chiang Ching-kuo tomonidan bekor qilinmaguncha davom etdi. Tayvandagi harbiy holat muddati 38 yildan ortiq davom etdi va bu mamlakatdagi har qanday rejim tomonidan joriy etilgan eng uzun harbiy holat davriga aylandi. o'sha paytdagi dunyo.Keyinchalik bu rekord Suriyadan ham o'tib ketdi.
▲
●
Oq terror
Tayvanlik bosmachi Li Junning dahshatli tekshiruvi. Unda Oq terror davri boshlangan 28-fevral voqeasidan ko‘p o‘tmay Tayvandagi dushmanlik muhiti tasvirlangan. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1949 May 20 00:01 - 1990

Oq terror

Taiwan
Tayvanda “Oq terror” soʻzi Gomindan (KMT, yaʼni Xitoy millatchilik partiyasi) hukmronligi ostidagi hukumat tomonidan orol va uning atrofidagi hududlarda yashovchi tinch aholiga nisbatan siyosiy repressiyalarni tasvirlash uchun ishlatiladi.Oq terror davri odatda Tayvanda 1949-yil 19-mayda harbiy holat eʼlon qilingan, 1948-yilda kommunistik qoʻzgʻolonga qarshi muvaqqat qoidalar bilan kuchga kirgan va 1992-yil 21-sentabrda 100-moddaning bekor qilinishi bilan tugagan deb hisoblanadi. "Davlatga qarshi" faoliyat uchun odamlarni javobgarlikka tortishga ruxsat beruvchi Jinoyat kodeksi;Vaqtinchalik qoidalar bir yil oldin 1991 yil 22 aprelda bekor qilindi va 1987 yil 15 iyulda harbiy holat bekor qilindi.
▲
●
Play button
1949 Oct 25 - Oct 27

Tayvanni qutqargan jang: Guningtou jangi

Jinning, Jinning Township, Kin
Kuningtou jangi, shuningdek, Kinmen jangi sifatida ham tanilgan, 1949 yilda Xitoy fuqarolar urushi paytida bo'lib o'tgan.Bu Tayvan bo'g'ozidagi Kinmen oroli uchun olib borilgan muhim jang edi.Kommunistik Xalq Ozodlik Armiyasi (PLA) Kinmen va Matsu orollarini Chiang Kay-Shek davrida Xitoy Respublikasi (ROC) tomonidan nazorat qilingan Tayvanga kattaroq bosqinchilik uchun qadam sifatida bosib olishni rejalashtirgan.PLA Kinmendagi ROC kuchlarini kam baholadi va ular o'zlarining 19 000 askarlari bilan ularni osonlikcha engib o'tishadi deb o'yladilar.Biroq, ROC garnizoni yaxshi tayyorlangan va kuchli mustahkamlangan bo'lib, PLAning amfibiya hujumini to'xtatib, katta talofatlarga sabab bo'lgan.Jang 25-oktabr kuni PLA kuchlari aniqlangan va qattiq qarshilikka uchraganida boshlangan.Noto'g'ri rejalashtirish, ROC imkoniyatlarini etarlicha baholamaslik va logistika qiyinchiliklari qo'nishning tartibsiz amalga oshirilishiga va PLA uchun qirg'oq boshlarini ta'minlamaslikka olib keldi.ROC kuchlari yaxshi qurilgan mudofaa, minalar va zirhlardan foydalangan holda samarali qarshi hujumga o'tdi.PLA katta yo'qotishlarga duch keldi va ularning qo'nish kemalari suv toshqini o'zgarishi sababli qotib qoldi, bu ularni ROC Harbiy-dengiz kuchlari kemalari va quruqlikdagi kuchlarning hujumiga qarshi himoyasiz qilib qo'ydi.PLAning Kinmenni qo'lga kirita olmasligi juda katta oqibatlarga olib keldi.ROC uchun bu kommunistlarning Tayvanga bostirib kirish rejalarini to'xtatib qo'ygan ma'naviyatni oshiruvchi g'alaba edi.1950 yilda Koreya urushining boshlanishi va 1954 yilda Xitoy-Amerika o'zaro mudofaa shartnomasining imzolanishi kommunistik bosqinchilik rejalarini yanada to'xtatdi.Jang asosan Xitoyning materik qismida kam e'lon qilingan, ammo Tayvanda muhim hisoblanadi, chunki bu Tayvan va materik Xitoy o'rtasida davom etayotgan siyosiy status-kvo uchun zamin yaratdi.
▲
●
Play button
1949 Dec 7

Gomindanning Tayvanga chekinishi

Taiwan
Gomindanning Tayvanga chekinishi Xitoy Respublikasi (ROC) xalqaro miqyosda tan olingan Gomindan tomonidan boshqariladigan hukumat qoldiqlarining 1949-yil 7-dekabrda Xitoy fuqarolar urushida magʻlub boʻlganidan keyin Tayvan oroliga (Formosa) koʻchib ketishini anglatadi. materik.Gomindan (Xitoy millatchi partiyasi), uning zobitlari va 2 millionga yaqin ROC qo'shinlari Xitoy Kommunistik partiyasi (KKP) Xalq ozodlik armiyasining oldinga siljishidan qochgan ko'plab tinch aholi va qochqinlardan tashqari chekinishda qatnashdilar.ROC qo'shinlari asosan janubiy Xitoy provintsiyalaridan, xususan, ROX asosiy armiyasining so'nggi stendlari bo'lgan Sichuan provinsiyasidan Tayvanga qochib ketishdi.Tayvanga parvoz Mao Tszedun 1949-yil 1-oktabrda Pekinda Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) tashkil etilganini eʼlon qilganidan keyin toʻrt oydan koʻproq vaqt oʻtgach sodir boʻldi. Yaponiya oʻzining hududiy daʼvolarini toʻxtatmaguncha, Tayvan oroli ishgʻol paytida Yaponiyaning bir qismi boʻlib qoldi. 1952 yilda kuchga kirgan San-Fransisko shartnomasida.Chekinishdan so'ng, ROC rahbariyati, xususan Generalissimo va Prezident Chiang Kay-shek materikni qayta to'plash, mustahkamlash va qayta egallashga umid qilib, chekinishni vaqtinchalik qilishni rejalashtirdilar.[54] Hech qachon amalga oshmagan bu reja "Milliy shon-shuhrat loyihasi" nomi bilan tanilgan va ROCning Tayvandagi milliy ustuvorligiga aylantirilgan.Bunday rejani amalga oshirish mumkin emasligi ma'lum bo'lgach, ROCning milliy e'tibori Tayvanni modernizatsiya qilish va iqtisodiy rivojlantirishga qaratildi.
▲
●
Iqtisodiy rivojlanish
1950-yillarda Tayvandagi oziq-ovqat do'koni ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1950 Jan 1

Iqtisodiy rivojlanish

Taiwan
Ikkinchi jahon urushidan keyingi yillarda va Xitoy fuqarolar urushi davrida Tayvan jiddiy iqtisodiy qiyinchiliklarni, jumladan, inflyatsiyaning keskin o'sishi va tovarlar tanqisligini boshdan kechirdi.Gomindan (KMT) partiyasi Tayvan ustidan nazoratni o'z qo'liga oldi va ilgariyaponlarga tegishli bo'lgan aktivlarni milliylashtirdi.Dastlab qishloq xo'jaligiga e'tibor qaratgan Tayvan iqtisodiyoti 1953 yilga kelib urushdan oldingi darajaga ko'tarildi. Amerika yordami va "Sanoatni qishloq xo'jaligi bilan ta'minlash" kabi ichki siyosat tomonidan qo'llab-quvvatlangan hukumat iqtisodiyotni sanoatlashtirishga yo'naltirishni boshladi.Mahalliy sanoatni qo'llab-quvvatlash uchun import o'rnini bosuvchi siyosatlar qabul qilindi va 1960-yillarga kelib Tayvan o'z e'tiborini eksportga yo'naltirilgan o'sishga, xorijiy investitsiyalarni jalb qilishga va Kaohsiungda Osiyodagi birinchi eksportni qayta ishlash zonasini tashkil etishga kirishdi.Sa'y-harakatlar o'z samarasini berdi, chunki Tayvan 1968 yildan 1973 yilgi neft inqirozigacha yuqori yillik o'rtacha iqtisodiy o'sishni saqlab qoldi.Ushbu tiklanish va o'sish davrida KMT hukumati keng ko'lamli ijobiy ta'sir ko'rsatgan muhim er islohoti siyosatini amalga oshirdi.375-sonli “Ijara haqini kamaytirish toʻgʻrisida”gi qonun dehqonlar uchun soliq yuklarini kamaytirdi, boshqa bir akt esa mayda fermerlar oʻrtasida erlarni qayta taqsimladi va yirik yer egalariga tovar va davlat korxonalaridagi ulushlar bilan kompensatsiya qildi.Ushbu ikki tomonlama yondashuv nafaqat qishloq xo'jaligi jamoasining moliyaviy yukini engillashtirdi, balki Tayvanning birinchi avlod sanoat kapitalistlarini ham keltirib chiqardi.Hukumatning oqilona moliyaviy siyosati, masalan, Xitoyning oltin zaxiralarini Tayvanga ko'chirish, yangi muomalaga chiqarilgan Yangi Tayvan dollarini barqarorlashtirishga va giperinflyatsiyani jilovlashga yordam berdi.Yaponiyadan milliylashtirilgan ko'chmas mulk aktivlari, shuningdek, Xitoyga yordam berish to'g'risidagi qonun va Xitoy-Amerika Qishloqlarni qayta tiklash bo'yicha qo'shma komissiyasi kabi Amerika yordami Tayvanning urushdan keyingi tez tiklanishiga hissa qo'shdi.Tayvan ushbu tashabbuslar va xorijiy yordamdan foydalangan holda agrar iqtisodiyotdan rivojlanayotgan savdo va sanoat quvvatiga muvaffaqiyatli o'tdi.
▲
●
Tayvandagi yer islohoti
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1950 Jan 1

Tayvandagi yer islohoti

Taiwan
1950 va 1960-yillarda Tayvanda uchta asosiy bosqichda amalga oshirilgan muhim er islohoti amalga oshirildi.Birinchi bosqich 1949 yilda hosilning 37,5% miqdorida qishloq xo'jaligi rentasini cheklashni o'z ichiga oldi.Ikkinchi bosqich 1951 yilda boshlanib, asosiy e'tibor davlat yerlarini ijarachi dehqonlarga sotishga qaratildi.Uchinchi va yakuniy bosqich 1953 yilda boshlanib, keng ko'lamli yer egaliklarini bo'lib, ularni ijarachi dehqonlarga qayta taqsimlashga qaratilgan bo'lib, bu yondashuv odatda “erdan ishlov beruvchiga” deb ataladi.Millatchi hukumat Tayvanga chekinganidan so'ng, Xitoy-Amerika Qishloqlarni qayta tiklash bo'yicha qo'shma komissiyasi er islohoti va jamiyat rivojlanishini nazorat qildi.Ushbu islohotlarni yanada yoqimli qilgan omillardan biri shundaki, ko'plab yirik er egalari orolni tark etgan yaponiyaliklar edi.Qolgan yirik er egalariga 1945 yilda Tayvan Xitoy hukmronligiga qaytganidan keyin musodara qilingan yapon savdo va sanoat aktivlari bilan kompensatsiya to'langan.Bundan tashqari, er islohoti dasturi Gomindan rahbariyatining aksariyat qismi Xitoydan kelganligi va shuning uchun mahalliy Tayvan er egalari bilan cheklangan aloqalarga ega bo'lganligidan foyda ko'rdi.Mahalliy aloqalarning yo'qligi hukumatga yer islohotlarini samarali amalga oshirishni osonlashtirdi.
▲
●
Amerika yordami
1960 yil iyun oyida Taypeyga tashrifi chog'ida AQSh Prezidenti Duayt Eyzenxauer prezident Chiang Kay-Shekning yonida olomonga qo'l silkitdi. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1950 Jan 1 - 1962

Amerika yordami

United States
1950-1965 yillar oralig'ida Tayvan Qo'shma Shtatlardan jami 1,5 milliard dollarlik iqtisodiy yordam va qo'shimcha 2,4 milliard dollarlik harbiy yordam olgan katta moliyaviy yordam oldi.[55] Ushbu yordam 1965 yilda Tayvan mustahkam moliyaviy poydevor yaratgandan so'ng tugaydi.Ushbu moliyaviy barqarorlik davridan so'ng, Chiang Kay-Shekning o'g'li ROC prezidenti Chiang Ching-kuo o'nta yirik qurilish loyihasi kabi davlat tomonidan boshqariladigan sa'y-harakatlarni boshladi.[56] Bu loyihalar eksportga asoslangan qudratli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun zamin yaratdi.
▲
●
San-Fransisko shartnomasi
Yoshida va Yaponiya delegatsiyasi aʼzolari Shartnomani imzoladilar. ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1951 Sep 8

San-Fransisko shartnomasi

San Francisco, CA, USA
San-Fransisko shartnomasi 1951-yil 8-sentabrda imzolangan va 1952-yil 28-aprelda kuchga kirgan boʻlib,Yaponiya va Ittifoqdosh kuchlar oʻrtasidagi urush holatini rasman tugatgan va Ikkinchi jahon urushidan keyin Yaponiyaning tinchlik shartnomasi boʻlib xizmat qilgan.Shunisi e'tiborga loyiqki,Xitoy qaysi hukumat - Xitoy Respublikasi (ROC) yoki Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) - Xitoy xalqini qonuniy ravishda vakil qilganligi haqidagi bahslar tufayli Xitoy shartnoma muhokamalarida ishtirok etishga taklif qilinmadi.Shartnoma Yaponiyaning Tayvan, Peskador, Spratli va Parasel orollariga bo'lgan barcha da'volaridan voz kechishi kerak edi.Shartnomaning Tayvanning siyosiy maqomiga oid noaniq ifodasi Tayvanning noaniq maqomi nazariyasiga olib keldi.Ushbu nazariya XXR yoki XXRning Tayvan ustidan suvereniteti noqonuniy yoki vaqtinchalik bo'lishi mumkinligini ko'rsatadi va masalani o'z taqdirini o'zi belgilash tamoyili orqali hal qilish kerakligini ta'kidlaydi.Nazariya odatda Tayvan mustaqilligiga tayanadi va odatda Yaponiya hali ham Tayvan ustidan suverenitetga ega bo'lishi kerak, deb da'vo qilmaydi, garchi ba'zi istisnolar mavjud.
▲
●
Play button
1954 Sep 3 - 1955 May 1

Tayvan bo'g'ozidagi birinchi inqiroz

Penghu County, Taiwan
Birinchi Tayvan bo'g'ozi inqirozi 1954 yil 3 sentyabrda, Xitoy Kommunistik Xalq Respublikasi (XXR) Xalq Ozodlik Armiyasi (XXQ) Xitoy Respublikasi (ROC) tomonidan nazorat qilinadigan Quemoy orolini bombardimon qila boshlaganida boshlandi. materik Xitoy.Keyinchalik mojaro kengayib, Matsu va Dachen kabi ROC nazoratidagi boshqa orollarni ham qamrab oldi.Amerika Qo'shma Shtatlari dastlab bu orollarni harbiy jihatdan ahamiyatsiz deb bilganiga qaramay, ular Xitoyni materikni qaytarib olish bo'yicha har qanday kelajakdagi kampaniya uchun ROC uchun muhim ahamiyatga ega edi.PLA harakatlariga javoban AQSh Kongressi 1955 yil 24 yanvarda Formosa rezolyutsiyasini qabul qilib, prezidentga Tayvan va uning dengizdagi orollarini himoya qilish huquqini berdi.PLAning harbiy faoliyati 1955 yil yanvar oyida Yijiangshan orolini qo'lga kiritish bilan yakunlandi, u erda 720 ROC askarlari halok bo'ldi yoki yaralandi.Bu Qo'shma Shtatlar va ROCni 1954 yil dekabr oyida Xitoy-Amerika o'zaro mudofaa shartnomasini rasmiylashtirishga undadi, bu esa AQSh dengiz kuchlariga Dachen orollari kabi zaif pozitsiyalardan millatchi kuchlarni evakuatsiya qilishda yordam berishga imkon berdi.Inqiroz 1955 yil mart oyida PLA o'z o'qqa tutish faoliyatini to'xtatgandan so'ng vaqtinchalik deeskalatsiyani ko'rsatdi.Birinchi Tayvan bo'g'ozi inqirozi 1955 yil aprel oyida Bandung konferentsiyasi paytida, Bosh vazir Chjou Enlay Xitoyning Qo'shma Shtatlar bilan muzokaralar olib borish niyatini e'lon qilganda rasman yakunlandi.1955 yil avgust oyida Jenevada elchilar darajasidagi keyingi munozaralar boshlandi, garchi mojaroning asosiy muammolari hal qilinmagan bo'lsa-da, uch yildan keyin yana bir inqiroz uchun zamin yaratdi.
▲
●
Play button
1958 Aug 23 - Dec 1

Ikkinchi Tayvan bo'g'ozi inqirozi

Penghu, Magong City, Penghu Co
Ikkinchi Tayvan bo'g'ozi inqirozi 1958 yil 23 avgustda Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) va Xitoy Respublikasi (ROC) o'rtasidagi harbiy havo va dengiz kuchlarini o'z ichiga olgan.XXR Kinmen (Kevoy) va Matsu orollari nazorati ostidagi orollarni artilleriyadan bombardimon qildi, XXR esa materikdagi Amoyni o'qqa tutdi.Qo'shma Shtatlar ROCga qiruvchi samolyotlar, zenit-raketalar va amfibiya hujum kemalarini etkazib berish orqali aralashdi, ammo Chiang Kay-Shekning materik Xitoyni bombardimon qilish haqidagi iltimosini bajarishdan to'xtadi.XXR 25-oktabrda Kinmenlarni faqat toq kunlarda o‘qqa tutishini e’lon qilganida, norasmiy sulh kuchga kirdi, bu esa ROCga o‘z armiyasini juft sonli kunlarda qayta ta’minlash imkonini berdi.Inqiroz juda muhim edi, chunki u yuqori keskinliklarga olib keldi va Qo'shma Shtatlarni yanada kengroq, hatto yadroviy mojaroga jalb qilish xavfi bor edi.AQSh diplomatik qiyinchiliklarga duch keldi, jumladan Frantsiya va Yaponiya kabi asosiy ittifoqchilarni begonalashtirish xavfi.1960-yil iyun oyida Prezident Eyzenxauer Taypeyga tashrif buyurganida e'tiborga molik keskinlik yuz berdi;XXR bunga javoban bombardimonlarini kuchaytirib, har ikki tomondan qurbon bo'ldi.Biroq, Eyzenxauerning tashrifidan so'ng, vaziyat avvalgi notinch keskinlik holatiga qaytdi.Inqiroz oxir-oqibat 2 dekabrda keskinlashdi, AQSh o'zining qo'shimcha dengiz kuchlarini Tayvan bo'g'ozidan ehtiyotkorlik bilan olib chiqib, ROC Harbiy-dengiz kuchlariga o'zining jangovar va eskort vazifalarini tiklashga imkon berdi.Inqiroz status-kvo natijasi deb hisoblansa-da, u AQSh Davlat kotibi Jon Foster Dallesni bunday vaziyatning yana sodir bo'lishiga yo'l qo'ymaslik kerak degan xulosaga keldi.Ushbu mojaro Tayvan bo'g'ozidagi navbatdagi inqirozni faqat 1995-1996 yillarda kuzatdi, ammo 1958 yildan beri mintaqada AQSh bilan bog'liq boshqa inqiroz sodir bo'lmagan.
▲
●
Tayvan Birlashgan Millatlar Tashkilotidan chiqarib yuborildi
Tayvan BMTdan chiqarib yuborildi. ©Anonymous
1971 Oct 25

Tayvan Birlashgan Millatlar Tashkilotidan chiqarib yuborildi

United Nations Headquarters, E
1971 yilda Xitoy Respublikasi hukumati (ROC) Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xitoy Xalq Respublikasini (XXR) Xitoyning BMTdagi vakolatxonasining qonuniy vakili sifatida tan olishidan oldin Birlashgan Millatlar Tashkilotidan chiqdi.Ikki tomonlama vakillik taklifi stolda turgan bir paytda, XXR rahbari Chiang Kay Shek BMT Xavfsizlik Kengashidagi o'rnini saqlab qolishni talab qildi, bu shartga XXR rozi bo'lmaydi.Chiang o'z pozitsiyasini e'tiborga molik nutqida ifodalab, "osmon ikki quyosh uchun etarli emas" deb e'lon qildi.Binobarin, BMT Bosh Assambleyasi 1971 yil oktyabr oyida 2758-sonli rezolyutsiyani qabul qilib, “Chiang Kay-Shek vakillarini” va shu tariqa RChni quvib chiqardi va XXRni BMT tarkibidagi rasmiy “Xitoy” deb belgiladi.1979 yilda Qo'shma Shtatlar diplomatik tan olinishini Taypeydan Pekinga o'tkazdi.
▲
●
O'nta yirik qurilish loyihasi
Taichung porti, o'nta yirik qurilish loyihasidan biri ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1974 Jan 1

O'nta yirik qurilish loyihasi

Taiwan
O'nta asosiy qurilish loyihasi 1970-yillarda Tayvanda milliy infratuzilma loyihalari edi.Xitoy Respublikasi hukumati mamlakatda avtomobil yo'llari, dengiz portlari, aeroportlar va elektr stantsiyalari kabi asosiy kommunal xizmatlar mavjud emas deb hisoblardi.Bundan tashqari, Tayvan 1973 yilgi neft inqirozining jiddiy oqibatlarini boshdan kechirdi.Shu sababli, sanoatni yuksaltirish va mamlakatni rivojlantirish uchun hukumat o'nta yirik qurilish loyihasini o'z zimmasiga olishni rejalashtirgan.Ular Bosh vazir Chiang Ching-kuo tomonidan 1974-yildan boshlab, 1979-yilda yakunlanishi rejalashtirilgan holda taklif qilingan. Oltita transport loyihasi, uchta sanoat loyihasi va bitta elektr stansiyasi qurilishi loyihasi boʻlib, yakunda umumiy qiymati 300 milliard NT dollaridan oshadi.O'nta loyiha:Shimoliy-Janubiy avtomagistral (1-sonli milliy avtomagistral)G'arbiy sohil temir yo'lini elektrlashtirishShimoliy-Link Line temir yo'liChiang Kay-shek xalqaro aeroporti (keyinchalik Taoyuan xalqaro aeroporti deb o'zgartirildi)Taichung portiSu-ao portiKatta kemasozlik zavodi (Xitoy kemasozlik korporatsiyasining Kaohsiung kemasozlik zavodi)Integratsiyalashgan po'lat tegirmoni (China Steel Corporation)Neftni qayta ishlash zavodi va sanoat parki (CPC korporatsiyasining Kaohsiung neftni qayta ishlash zavodi)Atom elektr stantsiyasi (Jinshan atom elektr stantsiyasi)
▲
●
1979 Apr 10

Tayvan munosabatlari to'g'risidagi qonun

United States
Tayvan munosabatlari to'g'risidagi qonun (TRA) 1979 yilda AQSh Kongressi tomonidan AQSh va Tayvan o'rtasidagi norasmiy, ammo muhim munosabatlarni tartibga solish uchun, AQSh tomonidan Xitoy Xalq Respublikasini (XXR) rasman tan olganidan keyin qabul qilingan.Bu harakat Tayvanning boshqaruv organi bo'lgan Xitoy Respublikasi (ROC) bilan Xitoy-Amerika o'zaro mudofaa shartnomasi bekor qilinganidan keyin amalga oshirildi.Ikkala palata tomonidan qabul qilingan va Prezident Jimmi Karter tomonidan imzolangan TRA notijorat korporatsiya sifatida Tayvandagi Amerika institutini (AIT) rasmiy diplomatik vakolatxonasiz tijorat, madaniy va boshqa o'zaro munosabatlarni amalga oshirish uchun tashkil etdi.Ushbu hujjat 1979 yil 1 yanvarda kuchga kirgan va 1979 yilgacha AQSh va ROC o'rtasidagi xalqaro shartnomalar, agar aniq bekor qilinmasa, hali ham amal qiladi.TRA harbiy va mudofaa sohasidagi hamkorlik uchun asos yaratadi.Agar Tayvan XXR tomonidan hujumga uchrasa, bu AQSh harbiy aralashuvini kafolatlamaydi, ammo AQSh Tayvanga "Tayvanning o'zini-o'zi mudofaa qobiliyatini etarli darajada ushlab turishi uchun zarur bo'lgan miqdorda" mudofaa buyumlari va xizmatlarini taqdim etishni talab qiladi.Qonun Tayvan kelajagini hal qilish bo'yicha har qanday tinch yo'l bilan bo'lmagan sa'y-harakatlar AQShni "jiddiy tashvishga solishi"ni ta'kidlaydi va AQShdan Tayvan xavfsizligi, ijtimoiy yoki iqtisodiy tizimiga tahdid soladigan har qanday kuchga qarshi turish qobiliyatiga ega bo'lishini talab qiladi.Yillar davomida XXR talablari va AQShning “Yagona Xitoy” siyosatiga qaramay, AQShning ketma-ket maʼmuriyatlari TRA qoidalariga muvofiq Tayvanga qurol sotishni davom ettirdilar.Ushbu hujjat Tayvanni mustaqillik e'lon qilishdan va XXRni Tayvanni materik Xitoy bilan majburan birlashtirishdan qaytarishga qaratilgan "strategik noaniqlik" pozitsiyasini o'z ichiga olgan Tayvanga nisbatan AQSh siyosatini belgilovchi asosiy hujjat bo'lib xizmat qiladi.
▲
●
Play button
1987 Feb 1

Tayvanning asosiy yarimo'tkazgich sanoatida yuksalishi

Hsinchu, Hsinchu City, Taiwan
1986 yilda Morris Chang Tayvanning yarimo'tkazgich sanoatini rivojlantirish maqsadida Tayvanning Ijrochi Yuan vakili bo'lgan Li Kvoh-ting tomonidan Sanoat Texnologiyalari Tadqiqot Institutiga (ITRI) rahbarlik qilishga taklif qilindi.O'sha paytda yarimo'tkazgichlar sektori bilan bog'liq yuqori xarajatlar va xavflar investorlarni topishni qiyinlashtirdi.Oxir-oqibat, Philips yangi tashkil etilgan Tayvan yarimo'tkazgichlar ishlab chiqarish kompaniyasining (TSMC) 27,5% ulushi uchun 58 million dollar va texnologiya transferiga hissa qo'shib, qo'shma korxona tuzishga rozi bo'ldi.Tayvan hukumati boshlang'ich kapitalning 48 foizini ta'minladi, qolgan qismi esa boy tayvanlik oilalardan kelib tushdi, bu esa TSMCni tashkil etilganidan boshlab kvazi-davlat loyihasiga aylantirdi.TSMC keyinchalik bozor talabi tufayli tebranishlarga qaramay, sezilarli o'sishga erishdi.2011 yilda kompaniya o'sib borayotgan raqobatga qarshi turish uchun tadqiqot va ishlanmalar xarajatlarini qariyb 39 foizga 50 milliard NT dollariga oshirishni maqsad qilgan.Shuningdek, bozor talabini qondirish uchun ishlab chiqarish imkoniyatlarini 30 foizga kengaytirishni rejalashtirgan.Keyingi yillarda kompaniya kapital qo'yilmalarini yanada oshirdi, jumladan, ishlab chiqarish imkoniyatlarini oshirish uchun 2014 yilda boshqaruv kengashi tomonidan tasdiqlangan 568 million dollar va o'sha yil oxirida qo'shimcha 3,05 milliard dollar.Bugungi kunda TSMC Tayvanning ko'p millatli yarimo'tkazgich ishlab chiqarish va dizayn firmasi bo'lib, u dunyodagi birinchi maxsus yarimo'tkazgich quyish zavodi sifatida ajralib turadi.Bu dunyodagi eng qimmat yarimo'tkazgich kompaniyasi va Tayvandagi eng yirik kompaniya.Ko'pchilik xorijiy investorlarga ega bo'lsa-da, Tayvan markaziy hukumati eng yirik aktsiyador bo'lib qolmoqda.TSMC shtab-kvartirasi va asosiy operatsiyalari Tayvanning Xsinchu shahridagi Xsinchu ilmiy parkida joylashgan bo'lib, o'z sohasida yetakchi bo'lib qolmoqda.
▲
●
Play button
1990 Mar 16 - Mar 22

Yovvoyi zambaklar talabalar harakati

Liberty Square, Zhongshan Sout
Yovvoyi zambaklar talabalar harakati 1990 yil mart oyida Tayvanda demokratiyani rivojlantirishga qaratilgan olti kunlik namoyish edi.Tayvan Milliy universiteti talabalari tashabbusi bilan o‘tirgan namoyish Taypeydagi Xotira maydonida (keyinchalik harakat sharafiga Ozodlik maydoni deb o‘zgartirildi) bo‘lib o‘tdi va unda 22 000 namoyishchi qatnashdi.Demokratiya ramzi sifatida oq Formosa zambaklar bilan bezatilgan namoyishchilar Tayvan prezidenti va vitse-prezidenti uchun to'g'ridan-to'g'ri saylovlar, shuningdek, Milliy Assambleyadagi barcha vakillar uchun yangi xalq saylovlari o'tkazilishini talab qilishdi.Namoyish Gomindanning bir partiyaviy boshqaruv tizimida saylangan Li Teng Xuining inauguratsiyasiga to‘g‘ri keldi.Prezident Li Teng Xuy o'z vakolatining birinchi kunida ellik nafar talaba vakillari bilan uchrashdi va ularning demokratik intilishlarini qo'llab-quvvatlashini bildirdi va o'sha yozda demokratik islohotlarni boshlashga va'da berdi.Talabalar boshchiligidagi bu harakat Tayvan siyosiy manzarasida muhim burilish nuqtasi bo‘lib, demokratik islohotlar uchun zamin yaratdi.Harakatdan olti yil o'tib, Li Tayvanning 95% dan ortiq saylovchilar ishtirokidagi saylovda xalq tomonidan saylangan birinchi yetakchisiga aylandi.Harakatning keyingi xotira tadbirlari har yili 21-mart kuni oʻtkazilishi davom etmoqda va talabalarning demokratiyaga qoʻshgan hissalarini eʼtirof etish uchun Tayvan Yoshlar kunini shu sanaga koʻchirishga chaqiriqlar boʻldi.Yovvoyi nilufar talabalar harakatining ta'siri, ayniqsa, Xitoy hukumatining Tayvan harakatidan bir yil oldin bo'lib o'tgan Tyananmen maydonidagi norozilik namoyishlariga munosabatidan farqli o'laroq ajoyibdir.Lining vorisi Chen Shuy-byan ikki hukumatning talabalar noroziliklarini ko'rib chiqishdagi keskin farqiga e'tibor qaratdi.Tyananmendagi norozilik namoyishlari zo'ravonlik bilan bostirilishi bilan yakunlangan bo'lsa-da, Tayvan harakati sezilarli demokratik islohotlarga olib keldi, jumladan 2005 yilda Milliy Assambleya o'zini tarqatib yuborish uchun ovoz berdi.
▲
●
Play button
1996 Mar 23

1996 yil Tayvan prezidentligi saylovi

Taiwan
1996-yil 23-martda Tayvanda boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlari mamlakatdagi birinchi toʻgʻridan-toʻgʻri prezidentlik saylovlari sifatida tarixiy bosqich boʻldi.Ilgari prezident va vitse-prezident Milliy Assambleya deputatlari tomonidan saylanar edi.Saylovda hukmron Gomindan partiyasining amaldagi rahbari va nomzodi Li Teng Xui 54 foiz ovoz bilan g‘alaba qozondi.Uning g‘alabasi Xitoy Xalq Respublikasining (XXR) tayvanlik saylovchilarni raketa sinovlari orqali qo‘rqitishga urinishlariga qaramay erishdi, bu taktika oxir-oqibat muvaffaqiyatsizlikka uchradi.Saylovchilarning 76,0 foizi sezilarli darajada ishtirok etdi.Saylovlar arafasida Xitoy Xalq Ozodlik Armiyasi 8-martdan 15-martgacha Tayvanning Kilung va Kaosyun portlari yaqinidagi suvlarga ballistik raketalar otdi. Bu harakat tayvanlik saylovchilarni Li va uning nomzodini qoʻllab-quvvatlashdan qaytarishga qaratilgan edi. Peng, uni Pekin "vatanni bo'lmoqchi"da aybladi.Chen Li-an kabi boshqa siyosiy arboblar hatto Li uchun ovoz berish urushni tanlash bo'lishini ogohlantirgan.Qo'shma Shtatlar Tayvan yaqinida ikkita samolyot tashuvchi jangovar guruhini joylashtirganda inqiroz bartaraf etildi.Saylov Li uchun nafaqat g'alabani, balki uni XXRga qarshi tura oladigan kuchli yetakchi sifatida ham namoyish etdi.Voqea ko'plab saylovchilarni, jumladan, janubiy Tayvandan kelgan mustaqillikni qo'llab-quvvatlagan saylovchilarni Li uchun ovoz berishga majbur qildi.Taypeydagi United Daily News gazetasiga ko'ra, Lining 54% ovoz ulushining 14-15 foizi Demokratik progressiv partiya (DPP) tarafdorlari tomonidan to'plangan bo'lib, u inqirozni hal qilish tufayli to'plangan keng e'tirozni namoyish etdi. .
▲
●
Play button
2000 Jan 1

Gomindan (KMT) hukmronligining tugashi

Taiwan
2000-yilgi prezidentlik saylovlari Gomindan (KMT) hokimiyatining tugatilishini belgilab berdi.DPP nomzodi Chen Shuy-byan uch tomonlama poygada g'alaba qozondi, unda Pan-Blue ovozlari mustaqil Jeyms Sung (avvalgi Kuomintang) va Gomindan nomzodi Lien Chan tomonidan bo'lingan.Chen 39% ovoz to‘pladi.
▲
●
2005 Mar 14

Ajralishga qarshi qonun

China
Ajralishga qarshi qonun 2005 yil 14 martda Xitoy Xalq Respublikasi Butunxitoy xalq vakillari kengashi tomonidan qabul qilingan va darhol kuchga kirdi.Prezident Xu Tszintao tomonidan rasmiylashtirilgan qonun o'n moddadan iborat bo'lib, ayniqsa, Xitoy Tayvan mustaqilligining oldini olishning tinch yo'llari tugasa, Tayvanga qarshi harbiy kuch ishlatishi mumkinligini aniq ko'rsatib beradi.Qonunda "Xitoy" Xitoy Xalq Respublikasi sifatida aniq belgilanmagan bo'lsa-da, u "Xitoy Xalq Respublikasi" prefiksisiz yoki "Qaror/qaror" sifatida belgilanmagan Butunxitoy xalq vakillari kongressi tomonidan qabul qilingan yagona qonun bo'lgani uchun noyobdir. ."Qonun Tayvanda sezilarli norozilik namoyishlariga olib keldi, 2005 yil 26 martda yuz minglab odamlar o'z noroziliklarini bildirish uchun Taypey ko'chalariga chiqishdi.Qonun qabul qilingandan keyin Xitoy va Tayvan o'rtasida siyosiy muloqotlar ro'y bergan bo'lsa-da, bo'g'ozlararo munosabatlar noaniqlik bilan to'laligicha qolmoqda.
▲
●
Play button
2014 Mar 18 - Apr 10

Kungaboqar talabalar harakati

Legislative Yuan, Zhongshan So
Tayvanda kungaboqar talabalar harakati 2014-yil 18-martdan 10-aprelgacha boʻlgan davrda hukmron Gomindan (KMT) partiyasi tomonidan Xitoy bilan boʻgʻozlar boʻylab xizmat koʻrsatish savdosi toʻgʻrisidagi bitimning (CSSTA) toʻliq koʻrib chiqilmasdan oʻtishi bilan boshlangan edi.Namoyishchilar, asosan, talabalar va fuqarolik guruhlari Tayvan iqtisodiyotiga zarar etkazadi va Xitoyning siyosiy bosimiga zaifligini oshiradi, deb hisoblagan savdo paktiga qarshi chiqib, Qonun chiqaruvchi Yuanni va keyinchalik Ijroiya Yuanni egallab oldi.Ularning kelishuvni moddama-modda ko‘rib chiqish haqidagi dastlabki talablari oxir-oqibat uni to‘liq rad etish, Xitoy bilan bo‘lajak kelishuvlarni yaqindan kuzatib borish uchun qonunchilikni o‘rnatish va konstitutsiyaga o‘zgartirishlar kiritish bo‘yicha fuqarolar ishtirokidagi muhokamalarga aylanib ketdi.KMTning kelishuvni bosqichma-bosqich ko'rib chiqish uchun ochiqligiga qaramay, partiya uni qo'mita ko'rib chiqish uchun qaytarishni rad etdi.Muxolifatdagi Demokratik progressiv partiya (DPP) ham KMTning keyinchalik qo'shma ko'rib chiqish qo'mitasi tuzish taklifini rad etib, bo'g'ozlar bo'ylab barcha kelishuvlar umumiy jamoatchilik fikriga asoslanib, qayta ko'rib chiqilishi kerakligini ta'kidladi.DPPning taklifi, o'z navbatida, KMT tomonidan rad etildi.30-mart kuni boʻlib oʻtgan mitingda, tashkilotchilarga koʻra, kungaboqar harakatini qoʻllab-quvvatlash uchun yuz minglab odamlar yigʻilgan, Xitoyparast faollar va guruhlar ham muxolifatda mitinglar oʻtkazgan.Qonunchilik palatasi spikeri Vang Jin-Pin oxir-oqibat barcha bo'g'ozlar bo'ylab kelishuvlarni nazorat qilish uchun qonunlar ishlab chiqilgunga qadar savdo shartnomasini qayta ko'rib chiqishni keyinga qoldirishga va'da berdi, bu esa namoyishchilarni 10 aprel kuni bosib olingan binolarni bo'shatishlarini e'lon qilishlariga sabab bo'ldi. KMT Vangning kelishuvidan noroziligini bildirdi. bir tomonlama qaror, DPP uni qo'llab-quvvatladi.Vangning xatti-harakatlaridan oldindan xabardor bo'lmagan prezident Ma Ying-Jou savdo paktini tezroq qabul qilishga chaqirishda davom etdi va imtiyozlarni haqiqiy emas deb belgiladi.Namoyishchilar oxir-oqibat qonun chiqaruvchi organni bo'shatib, kengroq Tayvan jamiyatida harakatlarini davom ettirishga va'da berishdi va ketishdan oldin qonunchilik palatasini tozalashdi.
▲
●
2020 Jan 11

2020 Tayvan prezidentligi saylovi

Taiwan
Tayvandagi prezidentlik saylovlari 2020-yil 11-yanvarda, 10-qonun chiqaruvchi yuan saylovlari bilan bir vaqtda bo‘lib o‘tdi.Amaldagi prezident Tsay Ing-ven va uning nomzodi, Demokratik progressiv partiyadan (DPP) sobiq bosh vazir Lay Ching-te g'alaba qozonishdi.Ular Gomindan (KMT) partiyasidan Kaosyun meri Xan Kuo-yu va uning nomzodi Chang San-chengni, shuningdek, uchinchi partiya nomzodi Jeyms Sungni mag'lub etishdi.G'alaba Tsay 2018 yilgi mahalliy saylovlarda katta yo'qotishlardan so'ng o'z partiyasi raisligidan iste'foga chiqqanidan va Lay Ching-tening asosiy muammosiga duch kelganidan keyin erishildi.KMT tomonida Xan Kuo-yu prezidentlikka sobiq nomzod Erik Chu va Foxconn bosh direktori Terri Gouni raqobatbardosh praymerizda mag'lub etdi.Kampaniya mehnat islohoti va iqtisodiyotni boshqarish kabi ichki muammolar, shuningdek, Bo'g'oz bo'g'ozlari o'rtasidagi munosabatlar atrofida edi.Xan Tsayni turli siyosat sohalarida muvaffaqiyatsizlikka uchragani uchun tanqid qildi, biroq Tsayning Pekinning birlashishga bo'lgan bosimiga qarshi qat'iy pozitsiyasi saylovchilarda aks-sado berdi.Bu, ayniqsa, Gonkongdagi ekstraditsiyaga qarshi namoyishlar paytida to'g'ri keldi.Saylovda 74,9 foiz saylovchilar ishtirok etdi, bu 2008 yildan beri butun mamlakat bo‘ylab o‘tkazilgan saylovlardagi eng yuqori ko‘rsatkichdir. Tsay rekord darajadagi 8,17 million ovoz yoki 57,1 foiz ovoz oldi, bu prezidentlik saylovlarida DPP nomzodi uchun eng yuqori ovoz ulushini ko‘rsatdi.DPP yirik metropoliyalarda, xususan, Kaosyunda KMTning boyligini o'zgartirishga muvaffaq bo'ldi.Shu bilan birga, KMT ba'zi sharqiy hududlarda va oroldan tashqari saylov okruglarida kuchini ko'rsatishda davom etdi.Tsay Ing-ven va Lay Ching-te 2020-yilning 20-mayida inauguratsiya qilindi, bu ularning vakolat muddatining boshlanishi edi.
▲
●

Appendices



APPENDIX 1

Taiwan's Indigenous Peoples, Briefly Explained


Play button




APPENDIX 2

Sun Yunsuan, Taiwan’s Economic Mastermind


Play button




APPENDIX

From China to Taiwan: On Taiwan's Han Majority


Play button




APPENDIX 4

Original geographic distributions of Taiwanese aboriginal peoples


Original geographic distributions of Taiwanese aboriginal peoples
Original geographic distributions of Taiwanese aboriginal peoples ©Bstlee

Characters



Chiang Kai-shek

Chiang Kai-shek

Chinese Nationalist Leader

Tsai Ing-wen

Tsai Ing-wen

President of the Republic of China

Koxinga

Koxinga

King of Tungning

Yen Chia-kan

Yen Chia-kan

President of the Republic of China

Sun Yat-sen

Sun Yat-sen

Chinese Revolutionary Statesman

Zheng Zhilong

Zheng Zhilong

Chinese Admiral

Chiang Ching-kuo

Chiang Ching-kuo

President of the Republic of China

Sun Yun-suan

Sun Yun-suan

Premier of the Republic of China

Zheng Jing

Zheng Jing

King of Tungning

Lee Teng-hui

Lee Teng-hui

President of the Republic of China

Zheng Keshuang

Zheng Keshuang

King of Tungning

Gotō Shinpei

Gotō Shinpei

Japanese Politician

Seediq people

Seediq people

Taiwanese Indigenous People

Chen Shui-bian

Chen Shui-bian

President of the Republic of China

Morris Chang

Morris Chang

CEO of TSMC

Footnotes



  1. Olsen, John W.; Miller-Antonio, Sari (1992), "The Palaeolithic in Southern China", Asian Perspectives, 31 (2): 129–160, hdl:10125/17011.
  2. Jiao, Tianlong (2007), The neolithic of southeast China: cultural transformation and regional interaction on the coast, Cambria Press, ISBN 978-1-934043-16-5, pp. 91–94.
  3. "Foreign Relations of the United States". US Dept. of State. January 6, 1951. The Cairo declaration manifested our intention. It did not itself constitute a cession of territory.
  4. Chang, K.C. (1989), translated by W. Tsao, ed. by B. Gordon, "The Neolithic Taiwan Strait" (PDF), Kaogu, 6: 541–550, 569.
  5. Chang, Chun-Hsiang; Kaifu, Yousuke; Takai, Masanaru; Kono, Reiko T.; Grün, Rainer; Matsu'ura, Shuji; Kinsley, Les; Lin, Liang-Kong (2015). "The first archaic Homo from Taiwan". Nature Communications. 6 (6037): 6037.
  6. Jiao (2007), pp. 89–90.
  7. 李壬癸 [ Li, Paul Jen-kuei ] (Jan 2011). 1. 台灣土著民族的來源 [1. Origins of Taiwan Aborigines]. 台灣南島民族的族群與遷徙 [The Ethnic Groups and Dispersal of the Austronesian in Taiwan] (Revised ed.). Taipei: 前衛出版社 [Avanguard Publishing House]. pp. 46, 48. ISBN 978-957-801-660-6.
  8. Blust, Robert (1999), "Subgrouping, circularity and extinction: some issues in Austronesian comparative linguistics", in E. Zeitoun; P.J.K Li (eds.), Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics, Taipei: Academia Sinica, pp. 31–94.
  9. Bellwood, Peter; Hung, Hsiao-Chun; Iizuka, Yoshiyuki (2011), "Taiwan Jade in the Philippines: 3,000 Years of Trade and Long-distance Interaction" (PDF), in Benitez-Johannot, Purissima (ed.), Paths of Origins: The Austronesian Heritage in the Collections of the National Museum of the Philippines, the Museum Nasional Indaonesia, and the Netherlands Rijksmuseum voor Volkenkunde, Singapore: ArtPostAsia, pp. 31–41, hdl:1885/32545, ISBN 9789719429203, pp. 35–37, 41.
  10. Jiao (2007), pp. 94–103.
  11. Tsang, Cheng-hwa (2000), "Recent advances in the Iron Age archaeology of Taiwan", Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 20: 153–158.
  12. Andrade, Tonio (2008f), "Chapter 6: The Birth of Co-colonization", How Taiwan Became Chinese: Dutch, Spanish, and Han Colonization in the Seventeenth Century, Columbia University Press.
  13. Thompson, Lawrence G. (1964). "The earliest eyewitness accounts of the Formosan aborigines". Monumenta Serica. 23: 163–204. doi:10.1080/02549948.1964.11731044. JSTOR 40726116, p. 168–169.
  14. Knapp, Ronald G. (1980), China's Island Frontier: Studies in the Historical Geography of Taiwan, The University of Hawaii, p. 7–8.
  15. Rubinstein, Murray A. (1999), Taiwan: A New History, East Gate Books, p. 86.
  16. Wong, Young-tsu (2017), China's Conquest of Taiwan in the Seventeenth Century: Victory at Full Moon, Springer, p. 82.
  17. Thompson, Lawrence G. (1964). "The earliest eyewitness accounts of the Formosan aborigines". Monumenta Serica. 23: 163–204. doi:10.1080/02549948.1964.11731044. JSTOR 40726116, p. 168–169.
  18. Thompson 1964, p. 169–170.
  19. Isorena, Efren B. (2004). "The Visayan Raiders of the China Coast, 1174–1190 Ad". Philippine Quarterly of Culture and Society. 32 (2): 73–95. JSTOR 29792550.
  20. Andrade, Tonio (2008), How Taiwan Became Chinese: Dutch, Spanish, and Han Colonization in the Seventeenth Century, Columbia University Press.
  21. Jenco, Leigh K. (2020). "Chen Di's Record of Formosa (1603) and an Alternative Chinese Imaginary of Otherness". The Historical Journal. 64: 17–42. doi:10.1017/S0018246X1900061X. S2CID 225283565.
  22. Thompson 1964, p. 178.
  23. Thompson 1964, p. 170–171.
  24. Thompson 1964, p. 172.
  25. Thompson 1964, p. 175.
  26. Thompson 1964, p. 173.
  27. Thompson 1964, p. 176.
  28. Jansen, Marius B. (1992). China in the Tokugawa World. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-06-7411-75-32.
  29. Recent Trends in Scholarship on the History of Ryukyu's Relations with China and Japan Gregory Smits, Pennsylvania State University, p.13.
  30. Frei, Henry P.,Japan's Southward Advance and Australia, Univ of Hawaii Press, Honolulu, ç1991. p.34.
  31. Boxer, Charles. R. (1951). The Christian Century in Japan. Berkeley: University of California Press. OCLC 318190 p. 298.
  32. Andrade (2008), chapter 9.
  33. Strangers in Taiwan, Taiwan Today, published April 01, 1967.
  34. Huang, Fu-san (2005). "Chapter 6: Colonization and Modernization under Japanese Rule (1895–1945)". A Brief History of Taiwan. ROC Government Information Office.
  35. Rubinstein, Murray A. (1999). Taiwan: A New History. Armonk, NY [u.a.]: Sharpe. ISBN 9781563248153, p. 220–221.
  36. Rubinstein 1999, p. 240.
  37. Chen, Yingzhen (2001), Imperial Army Betrayed, p. 181.
  38. Rubinstein 1999, p. 240.
  39. Andrade (2008), chapter 3.
  40. Wong, Young-tsu (2017), China's Conquest of Taiwan in the Seventeenth Century: Victory at Full Moon, Springer, p. 105–106.
  41. Hang, Xing (2010), Between Trade and Legitimacy, Maritime and Continent, p. 209.
  42. Wong 2017, p. 115.
  43. Hang 2010, p. 209.
  44. Hang 2010, p. 210.
  45. Hang 2010, p. 195–196.
  46. Hang 2015, p. 160.
  47. Shih-Shan Henry Tsai (2009). Maritime Taiwan: Historical Encounters with the East and the West. Routledge. pp. 66–67. ISBN 978-1-317-46517-1.
  48. Leonard H. D. Gordon (2007). Confrontation Over Taiwan: Nineteenth-Century China and the Powers. Lexington Books. p. 32. ISBN 978-0-7391-1869-6.
  49. Elliott, Jane E. (2002), Some Did it for Civilisation, Some Did it for Their Country: A Revised View of the Boxer War, Chinese University Press, p. 197.
  50. 去日本化「再中國化」：戰後台灣文化重建（1945–1947）,Chapter 1. Archived 2011-07-22 at the Wayback Machine publisher: 麥田出版社, author: 黃英哲, December 19, 2007.
  51. Grajdanzev, A. J. (1942). "Formosa (Taiwan) Under Japanese Rule". Pacific Affairs. 15 (3): 311–324. doi:10.2307/2752241. JSTOR 2752241.
  52. "Taiwan history: Chronology of important events". Archived from the original on 2016-04-16. Retrieved 2016-04-20.
  53. Forsythe, Michael (July 14, 2015). "Taiwan Turns Light on 1947 Slaughter by Chiang Kai-shek's Troops". The New York Times.
  54. Han, Cheung. "Taiwan in Time: The great retreat". Taipei Times.
  55. Chan (1997), "Taiwan as an Emerging Foreign Aid Donor: Developments, Problems, and Prospects", Pacific Affairs, 70 (1): 37–56, doi:10.2307/2761227, JSTOR 2761227.
  56. "Ten Major Construction Projects - 台灣大百科全書 Encyclopedia of Taiwan".

References



  • Andrade, Tonio (2008f), "Chapter 6: The Birth of Co-colonization", How Taiwan Became Chinese: Dutch, Spanish, and Han Colonization in the Seventeenth Century, Columbia University Press
  • Bellwood, Peter; Hung, Hsiao-Chun; Iizuka, Yoshiyuki (2011), "Taiwan Jade in the Philippines: 3,000 Years of Trade and Long-distance Interaction" (PDF), in Benitez-Johannot, Purissima (ed.), Paths of Origins: The Austronesian Heritage in the Collections of the National Museum of the Philippines, the Museum Nasional Indonesia, and the Netherlands Rijksmuseum voor Volkenkunde, Singapore: ArtPostAsia, pp. 31–41, hdl:1885/32545, ISBN 9789719429203.
  • Bird, Michael I.; Hope, Geoffrey; Taylor, David (2004), "Populating PEP II: the dispersal of humans and agriculture through Austral-Asia and Oceania" (PDF), Quaternary International, 118–119: 145–163, Bibcode:2004QuInt.118..145B, doi:10.1016/s1040-6182(03)00135-6, archived from the original (PDF) on 2014-02-12, retrieved 2007-04-12.
  • Blusse, Leonard; Everts, Natalie (2000), The Formosan Encounter: Notes on Formosa's Aboriginal Society – A selection of Documents from Dutch Archival Sources Vol. I & II, Taipei: Shung Ye Museum of Formosan Aborigines, ISBN 957-99767-2-4 and ISBN 957-99767-7-5.
  • Blust, Robert (1999), "Subgrouping, circularity and extinction: some issues in Austronesian comparative linguistics", in E. Zeitoun; P.J.K Li (eds.), Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics, Taipei: Academia Sinica, pp. 31–94.
  • Borao Mateo, Jose Eugenio (2002), Spaniards in Taiwan Vol. II:1642–1682, Taipei: SMC Publishing, ISBN 978-957-638-589-6.
  • Campbell, Rev. William (1915), Sketches of Formosa, London, Edinburgh, New York: Marshall Brothers Ltd. reprinted by SMC Publishing Inc 1996, ISBN 957-638-377-3, OL 7051071M.
  • Chan (1997), "Taiwan as an Emerging Foreign Aid Donor: Developments, Problems, and Prospects", Pacific Affairs, 70 (1): 37–56, doi:10.2307/2761227, JSTOR 2761227.
  • Chang, K.C. (1989), translated by W. Tsao, ed. by B. Gordon, "The Neolithic Taiwan Strait" (PDF), Kaogu, 6: 541–550, 569, archived from the original (PDF) on 2012-04-18.
  • Ching, Leo T.S. (2001), Becoming "Japanese" – Colonial Taiwan and The Politics of Identity Formation, Berkeley: University of California Press., ISBN 978-0-520-22551-0.
  • Chiu, Hsin-hui (2008), The Colonial 'Civilizing Process' in Dutch Formosa, 1624–1662, BRILL, ISBN 978-90-0416507-6.
  • Clements, Jonathan (2004), Pirate King: Coxinga and the Fall of the Ming Dynasty, United Kingdom: Muramasa Industries Limited, ISBN 978-0-7509-3269-1.
  • Diamond, Jared M. (2000), "Taiwan's gift to the world", Nature, 403 (6771): 709–710, Bibcode:2000Natur.403..709D, doi:10.1038/35001685, PMID 10693781, S2CID 4379227.
  • Everts, Natalie (2000), "Jacob Lamay van Taywan: An Indigenous Formosan Who Became an Amsterdam Citizen", Ed. David Blundell; Austronesian Taiwan:Linguistics' History, Ethnology, Prehistory, Berkeley, CA: University of California Press.
  • Gates, Hill (1981), "Ethnicity and Social Class", in Emily Martin Ahern; Hill Gates (eds.), The Anthropology of Taiwanese Society, Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-1043-5.
  • Guo, Hongbin (2003), "Keeping or abandoning Taiwan", Taiwanese History for the Taiwanese, Taiwan Overseas Net.
  • Hill, Catherine; Soares, Pedro; Mormina, Maru; Macaulay, Vincent; Clarke, Dougie; Blumbach, Petya B.; Vizuete-Forster, Matthieu; Forster, Peter; Bulbeck, David; Oppenheimer, Stephen; Richards, Martin (2007), "A Mitochondrial Stratigraphy for Island Southeast Asia", The American Journal of Human Genetics, 80 (1): 29–43, doi:10.1086/510412, PMC 1876738, PMID 17160892.
  • Hsu, Wen-hsiung (1980), "From Aboriginal Island to Chinese Frontier: The Development of Taiwan before 1683", in Knapp, Ronald G. (ed.), China's Island Frontier: Studies in the historical geography of Taiwan, University Press of Hawaii, pp. 3–29, ISBN 978-0-8248-0743-6.
  • Hu, Ching-fen (2005), "Taiwan's geopolitics and Chiang Ching-Kuo's decision to democratize Taiwan" (PDF), Stanford Journal of East Asian Affairs, 1 (1): 26–44, archived from the original (PDF) on 2012-10-15.
  • Jiao, Tianlong (2007), The neolithic of southeast China: cultural transformation and regional interaction on the coast, Cambria Press, ISBN 978-1-934043-16-5.
  • Katz, Paul (2005), When The Valleys Turned Blood Red: The Ta-pa-ni Incident in Colonial Taiwan, Honolulu, HA: University of Hawaii Press, ISBN 978-0-8248-2915-5.
  • Keliher, Macabe (2003), Out of China or Yu Yonghe's Tales of Formosa: A History of 17th Century Taiwan, Taipei: SMC Publishing, ISBN 978-957-638-608-4.
  • Kerr, George H (1966), Formosa Betrayed, London: Eyre and Spottiswoode, archived from the original on March 9, 2007.
  • Knapp, Ronald G. (1980), China's Island Frontier: Studies in the Historical Geography of Taiwan, The University of Hawaii
  • Leung, Edwin Pak-Wah (1983), "The Quasi-War in East Asia: Japan's Expedition to Taiwan and the Ryūkyū Controversy", Modern Asian Studies, 17 (2): 257–281, doi:10.1017/s0026749x00015638, S2CID 144573801.
  • Morris, Andrew (2002), "The Taiwan Republic of 1895 and the Failure of the Qing Modernizing Project", in Stephane Corcuff (ed.), Memories of the Future: National Identity issues and the Search for a New Taiwan, New York: M.E. Sharpe, ISBN 978-0-7656-0791-1.
  • Olsen, John W.; Miller-Antonio, Sari (1992), "The Palaeolithic in Southern China", Asian Perspectives, 31 (2): 129–160, hdl:10125/17011.
  • Rubinstein, Murray A. (1999), Taiwan: A New History, East Gate Books
  • Shepherd, John R. (1993), Statecraft and Political Economy on the Taiwan Frontier, 1600–1800, Stanford, California: Stanford University Press., ISBN 978-0-8047-2066-3. Reprinted 1995, SMC Publishing, Taipei. ISBN 957-638-311-0
  • Spence, Jonathan D. (1999), The Search for Modern China (Second Edition), USA: W.W. Norton and Company, ISBN 978-0-393-97351-8.
  • Singh, Gunjan (2010), "Kuomintang, Democratization and the One-China Principle", in Sharma, Anita; Chakrabarti, Sreemati (eds.), Taiwan Today, Anthem Press, pp. 42–65, doi:10.7135/UPO9781843313847.006, ISBN 978-0-85728-966-7.
  • Takekoshi, Yosaburō (1907), Japanese rule in Formosa, London, New York, Bombay and Calcutta: Longmans, Green, and co., OCLC 753129, OL 6986981M.
  • Teng, Emma Jinhua (2004), Taiwan's Imagined Geography: Chinese Colonial Travel Writing and Pictures, 1683–1895, Cambridge MA: Harvard University Press, ISBN 978-0-674-01451-0.
  • Tsang, Cheng-hwa (2000), "Recent advances in the Iron Age archaeology of Taiwan", Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 20: 153–158, doi:10.7152/bippa.v20i0.11751, archived from the original on 2012-03-25, retrieved 2012-06-07.
  • Wills, John E., Jr. (2006), "The Seventeenth-century Transformation: Taiwan under the Dutch and the Cheng Regime", in Rubinstein, Murray A. (ed.), Taiwan: A New History, M.E. Sharpe, pp. 84–106, ISBN 978-0-7656-1495-7.
  • Wong, Young-tsu (2017), China's Conquest of Taiwan in the Seventeenth Century: Victory at Full Moon, Springer
  • Xiong, Victor Cunrui (2012), Emperor Yang of the Sui Dynasty: His Life, Times, and Legacy, SUNY Press, ISBN 978-0-7914-8268-1.
  • Zhang, Yufa (1998), Zhonghua Minguo shigao 中華民國史稿, Taipei, Taiwan: Lian jing (聯經), ISBN 957-08-1826-3.