Play button

1815 - 1815

Ҷанги Ватерлоо



Ҷанги Ватерлоо рӯзи якшанбе, 18 июни соли 1815, дар наздикии Ватерлоо дар Шоҳигарии Муттаҳидаи Нидерландия , ҳоло дар Белгия ҷараён гирифт.Армияи Франция дар тахти фармондехии Наполеон аз ду армияи коалицияи хафтум торумор карда шуд.Яке аз онҳо эътилофи таҳти роҳбарии Бритониё буд, ки аз қисмҳои Шоҳигарии Муттаҳида, Нидерландия, Ҳанновер, Брунсвик ва Нассау таҳти фармондеҳии герцоги Веллингтон иборат буд.Дигар лашкари калонтари Пруссия таҳти фармондеҳии фельдмаршал фон Блюхер буд.Ин ҷанг ба анҷоми ҷангҳои Наполеон ишора кард.
HistoryMaps Shop

Мағозаро зиёрат кунед

Пролог
Ҷанги Куатре Брас ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 15

Пролог

Quatre Bras, Genappe, Belgium
Французхо 15 июнь пеш аз субхидам сархадди назди Шарлеруаро гузашта, ба заставахои коалиция бо суръати тез забт карда, мавкеи марказии Наполеонро дар байни армияхои Веллингтон ва Блюхер таъмин намуданд.Вай умедвор буд, ки ин ба муттаҳид шудани онҳо монеъ мешавад ва ӯ қодир аст, ки аввал артиши Пруссия, баъд Артиши Веллингтонро нест кунад.Фармонҳои Ней бояд чорроҳаи Quatre Bras-ро таъмин кунанд, то ки вай баъдтар ба шарқ ҳаракат кунад ва дар ҳолати зарурӣ Наполеонро мустаҳкам кунад.Ней чорроҳаи Quatre Bras-ро ёфт, ки шоҳзодаи Оранҷро сабук нигоҳ дошт, ки ҳамлаҳои аввалини Нейро дафъ кард, аммо тадриҷан аз ҷониби шумораи зиёди сарбозони фаронсавӣ ба қафо ронда шуд.Дар ҳамин ҳол, 16 июн Наполеон бо истифода аз як қисми захиравӣ ва қаноти рости артиши худ ба Пруссҳои Блюхер дар ҷанги Лигни ҳамла кард ва мағлуб кард.Маркази Пруссия дар зери хучуми сахти Франция рох дод, вале флангхо мавкеи худро нигох доштанд.Акибнишинии Пруссия аз Лигни бефосила ва аз ҷониби фаронсавӣ ба назар намерасид.Бо ақибнишинии Пруссия аз Лигни, мавқеи Веллингтон дар Куатре Брас ғайриимкон буд.Рузи дигар вай ба тарафи шимол акиб шуда, ба мавкеи мудофиавй, ки соли гузашта разведка карда буд — пуштаи пасти Мон-Сен-Жан, дар чануби дехаи Ватерлоо ва чангали Сония.Пеш аз тарк кардани Лигни, Наполеон ба Гручи, ки ба ҷиноҳи рост фармондеҳ буд, фармон дод, ки бо 33 000 нафар аз Пруссия ақибнишиниро пайравӣ кунад.Оғози дер, номуайянӣ дар бораи самти пешгирифтаи пруссияҳо ва номуайянии фармонҳои ба ӯ додашуда маънои онро дошт, ки Гроучӣ барои пешгирӣ кардани расидан ба артиши Пруссия ба Вавр, ки аз он ҷо метавонад барои дастгирии Веллингтон ҳаракат кунад, хеле дер шудааст.
Соатхо
Веллингтон ба Блючер менависанд ©David Wilkie Wynfield
1815 Jun 18 02:00

Соатхо

Monument Gordon (1815 battle),
Веллингтон тақрибан соати 02:00 ё 03:00 рӯзи 18 июн бархост ва то субҳ мактуб навишт.Вай пештар ба Блюхер навишта буд, ки дар Мон-Сент-Жан ҷанг хоҳад кард, агар Блюхер ба ӯ ҳадди аққал як корпус таъмин кунад;вагарна ба суи Брюссель акибнишинй мекард.Дар мачлиси бевактии шаб сардори штаби Блюхер Август Нейдхардт фон Гнейзенау ба стратегияи Веллингтон нобоварй карда буд, вале Блюхер уро бовар кунонд, ки ба армияи Веллингтон хамрох шаванд.Пагохй Веллингтон ба таври бояду шояд аз Блюхер чавоб гирифт ва ваъда дод, ки уро бо се корпус дастгирй мекунад.
Веллингтон ҷойгиркунии Қӯшунҳоро тамошо мекунад
Веллингтон ба ҷойгиркунии нерӯҳо назорат мекунад ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 06:00

Веллингтон ҷойгиркунии Қӯшунҳоро тамошо мекунад

Monument Gordon (1815 battle),

Аз соати 06:00 Веллингтон дар саҳро буд, ки ҷойгиркунии қувваҳои худро назорат мекард.

Субҳони Наполеон
"...ин кор ба ҷуз хӯрдани субҳона чизи дигаре нест" ©Anonymous
1815 Jun 18 10:00

Субҳони Наполеон

Chaussée de Bruxelles 66, Vieu
Наполеон дар Le Caillou, хонае, ки шабро гузаронд, аз табақи нуқра наҳорӣ кард.Вақте ки Соул пешниҳод кард, ки Гроучиро барои пайвастан ба қувваҳои асосӣ бозхонд, Наполеон гуфт: "Танҳо барои он ки шумо ҳамаро Веллингтон задаанд, шумо фикр мекунед, ки вай генерали хуб аст. Ман ба шумо мегӯям, ки Веллингтон генерали бад аст, англисҳо аскарони бад ҳастанд. ва ин кор ҷуз хӯрдани субҳона нест».Изҳороти Наполеон, ки ба назар беэътиноӣ мекард, шояд стратегӣ бошад, бо назардошти максими ӯ "дар ҷанг, ахлоқ ҳама чиз аст".Ӯ дар гузашта низ ҳамин тавр рафтор карда буд ва субҳи набард дар Ватерлоо шояд ба ноумедиҳо ва эътирозҳои раиси ситоди ӯ ва генералҳои баландпоя посух дода бошад.
Пруссияҳо дар Вавр
Блюхер дар роҳи Ватерлоо ©Anonymous
1815 Jun 18 10:00

Пруссияҳо дар Вавр

Wavre, Belgium
Дар Вавр, Корпуси IV Пруссия таҳти роҳбарии Бюлоу барои роҳбарӣ кардани марш ба Ватерлоо таъин карда шуд, зеро он дар ҳолати беҳтарин буд ва дар ҷанги Лигни иштирок накардааст.Харчанд онхо талафот нагирифта бошанд хам, корпуси IV ду руз ба марш рафта, акибнишинии се корпуси дигари армияи Пруссияро аз майдони чанги Лигнй фаро гирифт.Онҳо аз майдони ҷанг дуртар ҷойгир карда шуда буданд ва пешравӣ хеле суст буд.Пас аз борони шадиди шаб роххо дар холати бад буданд ва ба одамони Бюлоу лозим омад, ки аз кучахои серодами Вавр гузашта, 88 тупро ба харакат баранд.Ҳангоме ки дар Вавр сӯхтор сар зад, чанд кӯчаро дар масири пешбинишудаи Бюлоу бастааст, масъала ёрӣ надод.Дар натиҷа, қисми охирини корпус дар соати 10:00, пас аз шаш соат пас аз баромадани унсурҳои пешбар ба сӯи Ватерлоо рафтанд.Аз паси мардони Бюлоу аввал корпуси I ва баъд корпуси II ба Ватерлоо рафтанд.
Наполеон фармони генералиро таҳия мекунад
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 11:00

Наполеон фармони генералиро таҳия мекунад

Monument Gordon (1815 battle),
Дар соати 11:00 Наполеон фармони умумии худро тартиб дод: Корпуси Рейле дар тарафи чап ва корпуси д'Эрлон дар тарафи рост бояд ба деҳаи Мон-Сен-Жан ҳамла карда, аз якдигар пайгирӣ кунанд.Ин фармон тахмин мекард, ки хати ҷангии Веллингтон дар деҳа буд, на дар мавқеи пешқадам дар пушта.Барои имкон додани ин, дивизияи Ҷером ҳамлаи аввал ба Ҳугумонт хоҳад кард, ки Наполеон интизор буд, ки захираҳои Веллингтонро ҷалб кунад, зеро аз даст додани он алоқаи ӯро бо баҳр таҳдид мекунад.Батареяи бузурги артиллерияи эҳтиётии корпуси I, II ва VI бояд маркази мавқеъи Веллингтонро тақрибан соати 13:00 тирборон мекард.Корпуси Д'Эрлон пас аз он ба чапи Веллингтон ҳамла карда, рахна мекунад ва хати худро аз шарқ ба ғарб мепечонад.Наполеон дар ёддоштҳои худ навиштааст, ки нияташ лашкари Веллингтонро аз Пруссияҳо ҷудо карда, боз ба сӯи баҳр рондан аст.
Ҳамла ба Hougoumont оғоз меёбад
Қӯшунҳои Нассау дар хоҷагии Ҳугоумонт ©Jan Hoynck van Papendrecht
1815 Jun 18 11:30

Ҳамла ба Hougoumont оғоз меёбад

Hougoumont Farm, Chemin du Gou
Таърихшинос Эндрю Робертс қайд мекунад, ки "Ин як далели аҷиб дар бораи ҷанги Ватерлоо аст, ки ҳеҷ кас комилан итминон надорад, ки он воқеан оғоз ёфт".Веллингтон дар мактубхои худ кайд карда буд, ки «тацрибан соати 10 [Наполеон] ба пости мо дар Хугумонт хучуми хашмгин кард».Манбаъҳои дигар мегӯянд, ки ҳамла тақрибан соати 11:30 оғоз шудааст. Хона ва гирду атрофи он аз ҷониби чаҳор ширкати сабуки Гвардия ва ҳезум ва боғ аз ҷониби Ҳанновер Ҷагер ва Нассауи 1/2 муҳофизат карда шуданд.Ҳамлаи ибтидоии бригадаи Баудуин ҳезум ва паркро холӣ кард, аммо бо оташи тӯпхонаи шадиди Бритониё баргашт ва Баудуин ҷони худро аз даст дод.Ҳангоме ки тупҳои Бритониё аз дуэл бо артиллерияи фаронсавӣ парешон шуданд, ҳамлаи дуввуми бригадаи Сойе ва он чизе ки Баудуин буд, ба дарвозаи шимолии хона расид.Сус-лейтенант Легрос, афсари фаронсавӣ, дарро бо табар шикастааст ва чанде аз сарбозони фаронсавӣ тавонистаанд ба ҳавлӣ дароянд.Гвардияи Колдстрим ва Гвардияи Шотландия барои дастгирии мудофиа омаданд.Муборизаи шадид ба амал омад ва ба бритониёҳо муяссар шуд, ки дарвозаи сарбозони фаронсавӣ, ки вориди он буданд, баста шаванд. Франсаҳои дар ҳавлӣ дармондашуда ҳама кушта шуданд.Факат як писарбачаи наврасе рахо ёфт.Тамоми нисфирузй дар атрофи Хугумонт задухурд давом кард.Гирду атрофи он аз ҷониби пиёдагардони сабуки фаронсавӣ ба таври ҷиддӣ сармоягузорӣ карда шуд ва ҳамлаҳои ҳамоҳангшуда бар зидди қӯшунҳои паси Ҳугумонт анҷом дода шуданд.Артиши Веллингтон хона ва роҳи холие, ки аз он ба шимол меравад, муҳофизат кард.Нимаи дуюми рӯз Наполеон шахсан фармон дод, ки хонаро тирборон кунанд, то онро оташ зананд, ки дар натиҷа ҳама ба ҷуз калисо нобуд карда шуданд.Бригадаи Ду Плат аз легионхои подшохии немисхо барои мухофизати рохи холй, ки онхо бояд бе офицерони калон кор мекарданд, ба пеш оварда шуданд.Оқибат онҳоро 71-уми баландкӯҳ, як полки пиёдагарди Бритониё озод карданд.Бригадаи Одам аз ҷониби бригадаи 3-юми Ганноверии Ҳю Ҳалкетт боз ҳам мустаҳкам карда шуд ва ҳамлаҳои минбаъдаи пиёдагардон ва савораҳои фиристодаи Рейлеро бомуваффақият дафъ кард.Hougoumont то охири ҷанг тоб овард.
Аввалин ҳамлаи пиёдагарди Фаронса
Аввалин ҳамлаи пиёдагарди Фаронса ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 13:00

Аввалин ҳамлаи пиёдагарди Фаронса

Monument Gordon (1815 battle),
Каме пас аз соати 13:00 ҳамлаи корпуси I дар сутунҳои калон оғоз ёфт.Бернард Корнуэлл менависад: "[сутун] як сохтори тӯлониеро пешниҳод мекунад, ки нуги танги он ба мисли найза ба хати душман нигаронида шудааст, дар ҳоле ки дар асл он бештар ба хишт монанд буд, ки ба паҳлӯ ҳаракат мекард ва ҳамлаи д'Эрлон аз чаҳор чунин хишт иборат буд, ки ҳар яке як дивизияи аскарони пиёдагарди Франция».Хар як дивизия, ба истиснои як дивизия, бо оммаи азим, иборат аз хашт-нУх батальон, ки аз он иборат буд, дар як колонна паси хам чойгир карда шуда буд, дар байни батальонхо хамагй панч кадам фосила мемонд.Дивизияхо мебоист эшелон аз чап дар масофаи 400 кадам — дивизияи 2 (Донзелот) дар тарафи рости бригадаи Буржуазй, дивизияи 3-юм (Марконе) дар тарафи рост ва дивизияи 4-ум (Дурутте) дар тарафи рост пеш мерафтанд. .Онҳоро Ней ба ҳамла бурданд, ки ҳар як сутун як пеши тақрибан саду шаст то дусад файл дорад.Дивизияи аз ҳама чап дар маҷмааи деҳқонии девордор La Haye Sainte пеш рафт.Хонаи фермаро легиони немиси подшох химоя мекард.Вакте ки як батальони франсузй мухофи-затчиёнро аз фронт чалб мекард, батальонхои зерин ба хар ду тараф баромаданд ва бо дастгирии якчанд эскадронхои курасхо муяссар гардид, ки хонаи фермаро якка кунанд.Легиони немиси подшохй хонаи фермаро катъиян мухофизат кард.Ҳар дафъае, ки фаронсавӣ кӯшиш мекарданд, ки деворҳоро васеъ кунанд, немисҳои аз ҳад зиёд онҳоро бо ягон роҳ нигоҳ медоштанд.Шоҳзодаи Оранҷ дид, ки Ла Ҳай Сенте бурида шудааст ва кӯшиш кард, ки баталони Ҳанновери Люнебургро ба саф фиристода, онро мустаҳкам кунад.Кюрассиерҳо дар қабати замин пинҳон шуда, онро дар тӯли дақиқаҳо дастгир карда нобуд карданд ва баъд аз гузаштаи Ла Ҳай Сенте савор шуда, қариб ба қуллаи қаторкӯҳ рафтанд ва дар он ҷо ҳангоми вусъат додани ҳамлаи ӯ каноти чапи д'Эрлонро пӯшиданд.
Наполеон пруссиёнро мебинад
Наполеон пруссиёнро мебинад ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 13:15

Наполеон пруссиёнро мебинад

Lasne-Chapelle-Saint-Lambert,
Тақрибан соати 13:15 Наполеон сутунҳои аввалини пруссиёнро дар атрофи деҳаи Ласне-Шапел-Сент-Ламберт, дар масофаи 4 то 5 мил (6,4 то 8,0 км) аз паҳлӯи рости худ дид - тақрибан се соат барои артиш.Вокуниши Наполеон аз он иборат буд, ки маршал Соулт ба Гручи паёме фиристад, ки ба ӯ бигӯяд, ки ба майдони ҷанг биёяд ва ба Пруссиён ҳамла кунад.Аммо Гроучӣ фармонҳои қаблии Наполеонро иҷро мекард, ки аз паи пруссияҳо "бо шамшер ба пушташ" ба сӯи Вавр биравад ва он вақт барои расидан ба Ватерлоо хеле дур буд.Гручиро зердасти худ Жерард маслихат дод, ки "бо садои туфангхо марш кунад", аммо ба фармони худ часпид ва посбонони акибгохи Корпуси III Пруссияро тахти фармондехии генерал-лейтенант Барон фон Тиелман дар чанги Вавр чалб кард.Гузашта аз ин, номаи Соулт, ки ба Гручи фармон медиҳад, ки зуд ҳаракат кунад, то ба Наполеон ҳамроҳ шавад ва Бюлов ҳамла кунад, воқеан то соати 20:00 ба Grouchy намерасад.
Grand Battery бомбаборонро оғоз мекунад
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 13:30

Grand Battery бомбаборонро оғоз мекунад

Monument Gordon (1815 battle),
Дар марказ 80 тупи батареяи бузурги Наполеон гирд омада буд.Ба гуфтаи лорд Ҳилл (фармондеҳи корпуси 2-и Англия) онҳо соати 11:50 оташ кушоданд, дар ҳоле ки манобеъи дигар вақтро байни нисфирӯзӣ ва 13:30 муқаррар кардаанд.Батареяи бузург барои ҳадафи дақиқ гирифтан хеле дур буд ва ягона аскарони дигаре, ки онҳо диданд, ҷангҷӯёни полкҳои Кемпт ва Пак ва дивизияи 2-юми Голландии Перпончер буданд (дигарон аз "муҳофизати нишебии баръакс"-и Веллингтон истифода мекарданд).Бомбгузорӣ боиси талафоти зиёд гардид.Гарчанде ки баъзе снарядхо худро дар хоки нарм дафн карда бошанд хам, аксарият дар нишебии баръакси пушта изи худро ёфтанд.Бомбборонй аскарони бри-гадаи иттифокиро (дар катори сейум) мачбур кард, ки ба тарафи чапи худ гузаранд, талафоти худро кам кунанд.
Заряди аскарони вазнини савораи Британия
Scotland Forever!, масъули Грейсҳои Шотландия дар Ватерлоо ©Elizabeth Thompson
1815 Jun 18 14:00

Заряди аскарони вазнини савораи Британия

Monument Gordon (1815 battle),
Уксбридж ба ду бригадаи аскарони вазнини савораи бритониёии худ, ки дар паси пушта нонамоён буданд, фармон дод, ки ба дастгирии аскарони пиёдагарди сахт фишор оваранд.Бригадаи 1-ум, ки бо номи «Бригадаи хонаводагӣ» маъруф аст, ки ба он генерал-майор лорд Эдвард Сомерсет фармондеҳӣ мекард, аз полкҳои посбонӣ иборат буд: Гвардияи 1 ва 2-юми наҷот, Гвардияи Шоҳӣ (Блюз) ва Гвардияи 1-уми (Подшоҳ) Драгун.Бригадаи 2-юм, ки бо номи Иттиҳод низ маъруф аст, ки ба он генерал-майор Уилям Понсонби фармондеҳӣ мекард, чунин ном дошт, зеро он аз як англис (1-ум ё The Royals), шотландӣ (2-юми шотландӣ Грейс) ва ирландӣ (6-ум) иборат буд. ё Inniskilling) полки аждаҳои вазнин.Бригадаи хочагй аз куллаи мавкеи иттифокчиёни Англия гузашта, ба поён фуромад.Куирасхо, ки каноти чапи д'Эрлонро посбонй мекарданд, хануз пароканда буданд ва аз ин ру, аз болои рохи асосии чукур фуромада гузашта, баъд торумор карда шуданд.Эскадронхо дар тарафи чапи бригадаи хочагй хучумро давом дода, баъд бригадаи Олардро несту нобуд карданд.Бо вуҷуди кӯшишҳои ба ёд овардани онҳо, онҳо аз назди Ла Ҳай Сент гузаштанд ва худро дар поёни теппа дар болои аспҳои дамида, ки ба бригадаи Шмитс дар майдонҳо ташкил карда шудаанд, диданд.Наполеон фавран чавоб дода, фармон дод, ки ба ду полки Чевау-легер (лансерй) дар дивизиям савораи сабуки корпуси I бригададои курашй Фарин ва Траверс ва Якуно хучуми чавобй баранд.Муташаккил ва фрезер дар поёни водии байни Ҳугумонт ва Алянси Ла Белл, Грейсҳои Шотландия ва боқимондаи аскарони вазнини бритониёӣ аз зарбаи муқобили курассиерҳои Милҳод ва бо ҳамроҳии лансерҳои дивизияи 1-уми савораи Барон Якуно ба ҳайрат афтоданд.Вақте ки Понсонби кӯшиш кард, ки одамони худро бар зидди курассҳои фаронсавӣ ҷамъ кунад, ӯ аз ҷониби лансерҳои Якино ҳамла карда шуд ва асир шуд.Як гурӯҳи ҳамсояи шотландӣ Грейс асирро диданд ва кӯшиш карданд, ки фармондеҳи бригадаи худро наҷот диҳанд.Лансери фаронсавӣ, ки Понсонбиро дастгир карда буд, ӯро кушт ва сипас бо истифода аз найзаи худ се нафар аз Грейсҳои шотландиро, ки кӯшиши наҷот доданро доштанд, кушт.Вақте ки Понсонби мурд, импулс комилан ба фоидаи фаронсавӣ баргашт.Чанговарони Милгау Якуно аз водй бригадаи иттиходняро пеш карданд.Дар натиҷа барои аскарони савораи Бритониё талафоти хеле вазнин буд.Зарбаи муқовимат аз ҷониби аждаҳои сабуки Бритониё таҳти фармони генерал-майор Ванделер ва аждаҳои сабуки Голландия-Белгия ва гуссарҳои генерал-майор Гигнӣ дар қаноти чап ва карабинҳои Голландия-Белгия таҳти роҳбарии генерал-майор Сафар дар марказ, аскарони савораи Фаронсаро дафъ карданд.
Ҳамлаи аскарони савораи Фаронса
Майдони Бритониё ба муқобили ҳамла ба артиши савораи Фаронса муқовимати шадид нишон медиҳад ©Henri Félix Emmanuel Philippoteaux
1815 Jun 18 16:00

Ҳамлаи аскарони савораи Фаронса

Monument Gordon (1815 battle),
Каме пеш аз соати 16:00 Ней хуруҷи возеҳро аз маркази Веллингтон қайд кард.Вай харакати талафотро ба акибгохро ибтидои акибнишинй хисоб карда, аз он истифода карданй шуд.Баъди торумор карда шудани корпуси д'Эрлон, Ней захираи ками аскарони пиёдагард монд, зеро кисми зиёди аскарони пиёда ё ба хучуми бефоидаи Гугумон ва ё ба химояи хукуки Франция содир шуда буданд.Аз ин рӯ, Ней кӯшиш кард, ки маркази Веллингтонро танҳо бо аскарони савора вайрон кунад.Дар аввал, корпуси савораи эҳтиётии Милгауд ва дивизияи савораи сабуки гвардияи императории Лефебвр-Десноетс, ки тақрибан 4800 шамшер буд, содир карда шуд.Вақте ки онҳо зада шуданд, корпуси вазнини савораи Келлерман ва аскарони вазнини Гвардияи Гуйот ба ҳамлаи оммавӣ, ҳамагӣ тақрибан 9,000 савора дар 67 эскадрон илова карда шуданд.Вақте ки Наполеон ин зарбаро дид, гуфт, ки ин як соат хеле зуд аст.Кушунхои пиёдагарди Веллингтон бо ташкил кардани чоркунчаҳо (қуттиҳои қуттиҳои холӣ чор дараҷа чуқур) ҷавоб доданд.Майдонҳо назар ба маъмулан дар расмҳои ҷанг тасвиршуда хеле хурдтар буданд - майдони батальони 500-нафарӣ дар як тараф на бештар аз 60 фут (18 м) дарозӣ дошт.Майдонҳои аскарони пиёдагард, ки дар ҷои худ истода буданд, барои аскарони савора марговар буданд, зеро савораҳо бо сарбозон дар паси девори найчаҳо муошират карда наметавонистанд, вале худашон дар баробари оташ аз майдонҳо осебпазир буданд.Аспҳо ба майдон зарба зада наметавонистанд ва аз онҳо пеш гузаштан мумкин набуд, аммо онҳо дар муқобили артиллерия ё аскарони пиёда осебпазир буданд.Веллингтон ба экипажи артиллерия фармон дод, ки баробари наздик шудани аскарони савора дар дохили майдонхо панох баранд ва хангоми акибнишинй ба яроки худ баргарданд ва оташфишониро давом диханд.Шоҳидон дар аскарони пиёдагарди Бритониё то 12 ҳамларо сабт кардаанд, гарчанде ки ин эҳтимол мавҷҳои пайдарпайи як ҳамлаи умумиро дар бар мегирад;шумораи хучуми умумй, бешубха, хеле кам буд.Келлерман бефоида будани ҳамлаҳоро эътироф карда, кӯшиш кард, ки бригадаи элитаи карабиниро аз ҳамроҳшавӣ нигоҳ дорад, аммо дар ниҳоят Ней онҳоро пай бурд ва ба иштироки онҳо исрор кард.
Ҳамлаи дуюми аскарони пиёдагарди Фаронса
Лансерҳои 2-юми Гвардия бо Grenadiers à Cheval дар дастгирӣ ©Louis Dumoulin
1815 Jun 18 16:30

Ҳамлаи дуюми аскарони пиёдагарди Фаронса

Monument Gordon (1815 battle),
Нихоят, хатто ба Ней маълум шуд, ки танхо аскарони савора муваффакиятхои кам доранд.Дертар, вай бо истифода аз дивизияи Бачелу ва полки Тиссоти дивизияи Фой аз корпуси II Рейл (тақрибан 6,500 пиёдагардон) ва инчунин он аскарони савораи фаронсавӣ, ки дар ҳолати мувофиқ барои ҷанг монданд, як ҳамлаи муштарак ташкил кард.Ин ҳамла ба ҳамон масир бо ҳамлаҳои пешинаи савораҳо (байни Ҳугоумон ва Ла Ҳай Сент) равона карда шуд.Он бо зарбаи аскарони бригадаи хочагй бо сардории Уксбридж боздошта шуд.Бо вуҷуди ин, аскарони савораи Бритониё натавонистанд аскарони пиёдагарди Фаронсаро шикастанд ва бо талафот аз оташи мушакҳо баргаштанд.Гарчанде ки аскарони савораи фаронсавӣ ба маркази Веллингтон чанд талафоти мустақим расониданд, оташфишонии артиллерия ба майдонҳои пиёдагарди ӯ боиси бисёриҳо гардид.Чанговарони савораи Веллингтон, ба истиснои бригадахои сэр Ҷон Ванделер ва сэр Ҳусси Вивиан дар тарафи чап, ҳама ба мубориза содиқ буданд ва талафоти назаррас доданд.Вазъият чунон ноумед шуд, ки Гусарҳои Кумберланд, ягона полки савораи Ҳанновер, аз саҳро гурехтанд ва дар тамоми роҳ ба Брюссел ҳушдор доданд.
Забти фаронсавии Ла Ҳай Сент
Тӯфони Ла Ҳай Сент ©Richard Knötel
1815 Jun 18 16:30

Забти фаронсавии Ла Ҳай Сент

La Haye Sainte, Chaussée de Ch
Тахминан дар баробари ҳамлаи муштараки силоҳҳои Ней ба маркази рости хати Веллингтон, унсурҳои муттаҳидаи корпуси Д'Эрлон I, ки аз ҷониби Легери 13-ум сарварӣ мекард, ҳамларо ба Ла Ҳай Сент навсозӣ карданд ва ин дафъа бомуваффақият буданд, қисман аз сабаби он. лавозимоти чангии легионн шохи немис тамом шуд.Бо вуҷуди ин, немисҳо тақрибан тамоми рӯз маркази майдони ҷангро нигоҳ доштанд ва ин пешравии Фаронсаро бозмедорад.Вақте ки Ла Ҳей Сент дастгир карда шуд, Ней пас аз он ҷангҷӯён ва артиллерияи аспро ба сӯи маркази Веллингтон кӯчид.Артиллерияи Франция бо канистр дар масофаи кутох майдонхои аскарони пиёдагардро ба торумор кардан шуруъ кард.Полкхои 30 ва 73 чунон талафоти калон доданд, ки ба онхо лозим омад, ки барои ба вучуд овардани майдони хаётбахш муттахид шаванд.Муваффақияте, ки Наполеон барои идомаи ҳамлаи худ лозим буд, ба амал омад.Ней дар арафаи шикастани маркази иттифокчиёни Англия буд.Дар баробари ин оташфишонии артиллерия шумораи зиёди тиреллерҳои фаронсавӣ дар паси La Haye Sainte мавқеъҳои ҳукмронро ишғол карданд ва ба майдонҳо оташи таъсирбахш рехтанд.Вазъияти иттифоқчиёни инглисӣ ҳоло он қадар вазнин буд, ки рангҳои полки 33 ва тамоми рангҳои бригадаи Ҳалкетт барои бехатарӣ ба ақиб фиристода шуданд, ки онро таърихшинос Алессандро Барберо ҳамчун "... чорае, ки бесобиқа буд" тавсиф кардааст.Веллингтон суст шудани оташро аз Ла Ҳай Сент пай бурда, бо кормандонаш ба он наздиктар шуд.Чанговарони француз дар гирду атрофи бино пайдо шуда, ба суи фармондехии Англия тирборон карданд, ки вай барои аз чархболи кад-кади рох дур шудан мубориза мебурд.Бисёре аз генералҳо ва ёварони Веллингтон кушта ё захмӣ шуданд, аз ҷумла ФитзРой Сомерсет, Каннинг, де Ланси, Алтен ва Кук.Вазъият ҳоло вазнин буд ва Веллингтон, ки дар майдони аскарони пиёда афтода буд ва аз рӯйдодҳои берун аз он бехабар буд, барои расидани кӯмаки пруссияҳо ноумед буд.
Корпуси IV Пруссия ба Плансеноита омад
Ҳамлаи Пруссия ба Плансенуа ©Adolf Northern
1815 Jun 18 16:30

Корпуси IV Пруссия ба Плансеноита омад

Plancenoit, Lasne, Belgium
Корпуси IV Пруссия (Бюлоу) аввалин шуда бо кувваи худ омад.Ҳадафи Бюло Плансеной буд, ки пруссиён ният доштанд, ки онро ҳамчун трамплин дар паси мавқеъҳои Фаронса истифода баранд.Блюхер ният дошт, ки ҳуқуқи худро дар Châteaux Frichermont бо роҳи Бой де Париж таъмин кунад.Блюхер ва Веллингтон аз соати 10:00 табодули иртибот доштанд ва ба ин пешравӣ дар Фричермонт розӣ шуданд, ки агар маркази Веллингтон зери ҳамла қарор гирад.Тақрибан дар ин вақт, бригадаи 15-уми Пруссия барои пайваст шудан бо нассауэрҳои канори чапи Веллингтон дар минтақаи Фричермонт-Ла Ҳай фиристода шуд, ки батареяи артиллерияи аспии бригада ва артиллерияи иловагии бригада дар тарафи чапи он ҷойгир карда шуд.Наполеон корпуси Лобауро фиристод, то ки боқимондаи корпуси IV Бюлоу ба Плансеноит ҳаракат кунад.Бригадаи 15-ум кушунхои Лобауро аз Фричермонт бо зарбаи катъй партофт, баъд ба баландии Фричермонт баромада, Чассёрхои Францияро бо оташи 12 фунт тупхои артиллерия зада, ба Плансенуа тела дод.Ин корпуси Лобауро ба акибнишинӣ ба минтақаи Плансеной фиристод, ки Лобауро аз паси паҳлӯи рости Арме Ду Норд гузашта, ба ягона хатти ақибнишинии он бевосита таҳдид кард.Бригадаи 16-уми Хиллер низ бо шаш батальон ба мукобили Плансеноит пеш рафт.Наполеон ҳамаи ҳашт батальони Гвардияи Ҷавонро барои мустаҳкам кардани Лобау, ки ҳоло ба таври ҷиддӣ фишор оварда буд, фиристод.Гвардияи чавон ба хучуми чавобй гузашта, баъд аз задухурдхои хеле сахт Плансенойро таъмин кард, вале худашон ба хучуми чавобй гузашта, ронда шуданд.Наполеон ду батальони гвардияи миёна/кӯҳнаро ба Плансенуа фиристод ва пас аз задухӯрдҳои шадиди найдор - онҳо барои тирпарронӣ кардани мушакҳо қарор надоштанд - ин нерӯ деҳаро дубора забт кард.
Марши фланки Зитен
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 19:00

Марши фланки Зитен

Rue du Dimont, Waterloo, Belgi
Дар давоми нисфирӯзӣ корпуси I Пруссия (Зиетен) ба минтақае, ки дар шимоли Ла Ҳай ҷойгир буд, бо қувваи бештар ворид мешуд.Алокаи Пруссия дар Веллингтон генерал Муффлинг ба пешвози Зиетен савор шуд.Зиетен то ин вақт бригадаи 1-уми Пруссияро (Штайнметз) тарбия карда буд, аммо аз дидани сарбозон ва талафоти қисмҳои Нассау дар тарафи чапи Веллингтон ва бригадаи 15-уми Пруссия (Лоренс) ба ташвиш афтод.Чунин ба назар мерасид, ки ин қӯшунҳо ба ақиб медароянд ва Зитен аз тарси он, ки аскарони худаш ба ақибнишинии умумӣ гирифтор мешаванд, аз канори Веллингтон ва ба сӯи корпуси асосии Пруссия дар наздикии Плансенойт ҳаракат мекард.Зиетен инчунин аз Блюхер фармони мустақим гирифта буд, ки Бюловро дастгирӣ кунад, ки Зиетен ба он итоат карда, ба кӯмаки Бюлов оғоз кард.Муффлинг ин ҳаракатро дур дид ва Зитенро бовар кунонд, ки каноти чапи Веллингтонро дастгирӣ кунад.Мюфлинг Зиетенро огох кард, ки «Агар корпус дар харакатро давом надихад ва фавран армияи Англияро дастгирй накунад, чанг барбод меравад».Зитен марши худро барои дастгирии мустақими Веллингтон идома дод ва омадани аскарони ӯ ба Веллингтон имкон дод, ки маркази харобиовари худро тавассути ҳаракат додани аскарони савора аз чапаш мустаҳкам кунад.Фаронса интизор буданд, ки Груши ба пуштибонии онҳо аз Вавр меравад ва вақте ки корпуси I Пруссия (Зиетен) ба ҷои Груши дар Ватерлоо пайдо шуд, "зарбаи ноумедӣ рӯҳияи фаронсаро шикаст" ва "дидани омадани Зитен дар Наполеон ошӯб ба вуҷуд овард. армия».Корпуси I пеш аз Папелотт ба аскарони фаронсавӣ ҳамла кард ва то соати 19:30 мавқеъи фаронсавӣ ба шакли наъли ноҳамвор печид.Дар охири хат акнун ба Ҳугоумон дар тарафи чап, Плансеноит дар тарафи рост ва марказ дар Ла Ҳай асос ёфта буданд.
Ҳамлаи гвардияи императорӣ
Гвардияро фиристед! ©Guiseppe Rava
1815 Jun 18 19:30

Ҳамлаи гвардияи императорӣ

Monument Gordon (1815 battle),
Дар ҳамин ҳол, вақте ки маркази Веллингтон дар натиҷаи суқути Ла Ҳай Сент фош шуд ва фронти Плансенут муваққатан мӯътадил шуд, Наполеон захираи охирини худро, ки то ҳол мағлубнашудаи Гвардияи Императорӣ буд, анҷом дод.Ин ҳамла, ки тақрибан соати 19:30 сурат гирифт, ният дошт, ки маркази Веллингтонро рахна кунад ва хатти худро аз Пруссияҳо дур кунад.Кушунхои дигар барои дастгирй кардани пешравии гвардия чамъ омаданд.Дар тарафи чап аскарони пиёда аз корпуси Рейле, ки бо Ҳугумонт машғул набуданд ва аскарони савора пеш мерафтанд.Дар тарафи рост хамаи унсурхои хозир муттахидшудаи корпуси Д'Эрлон бори дигар ба пушта баромаданд ва ба хатти иттифокчиёни Англия дохил шуданд.Аз инҳо, бригадаи Пего тартиботи задухӯрдро вайрон кард ва ба шимол ва ғарби Ла Ҳай Сент ҳаракат кард ва ба Ней, бори дигар бе асп ва Гренадиерҳои 1/3-юми Фриант дастгирии оташ гирифт.Гвардия аввал аз баъзе батальонҳои Брунсвик оташ гирифт, аммо оташи ҷавобии гранатачиён онҳоро маҷбур кард, ки ба истеъфо раванд.Баъдан, хати пеши бригадаи Колин Ҳалкетт, ки аз тири 30-юм ва 73-уми тиҷоратӣ иборат буд, аммо онҳо дар ошуфтагӣ ба полкҳои 33 ва 69-ум ронда шуданд, Ҳалкет аз рӯйи тир ва сахт маҷрӯҳ шуд ва тамоми бригада дар издиҳом ақибнишинӣ карданд.Дигар аскарони иттифоқчии Англия низ ба роҳ баромаданд.Ҳамлаи ҷавобии Нассауерҳо ва боқимондаҳои бригадаи Килмансегге аз хати дуюми муттаҳидони Англия бо роҳбарии шоҳзодаи Оранҷ низ ба ақиб партофта шуд ва шоҳзодаи Оранҷ сахт маҷрӯҳ шуд.Генерал Ҳарлет 4-уми Гренадиҳоро ба воя расонд ва маркази иттифоқчиёни Англия ҳоло дар хатари ҷиддии шикастан қарор дошт.Маҳз дар ҳамин лаҳзаи муҳим буд, ки генерали Голландия Чассе ба нерӯҳои пешрафтаи Фаронса ворид шуд.Ба мукобили онхо дивизиям нисбатан тару тозаи Голландия Чассе фиристода шуд, ки бо сардории батареяи артиллерияи Голландия бо сардории капитан Крахмер де Бичин.Батарея ба флангаи 1/3-уми гранадачиён оташи харобиовар кушод.Ин хануз пешравии гвардияро боздошта наметавонист, бинобар ин Чассе ба бригадаи якуми худ, ки ба он полковник Хендрик Детмерс фармонфармой мекард, фармон дод, ки французхои аз шуморашон зиёдро бо штанга бор кунанд;гранатачиёни француз пас аз он ларза шуда, пора-пора шуданд.Гренадиячиёни 4-ум акибнишинии хамсафони худро диданд ва худашон талафоти калон доданд, акнун чархи ростро пеш гирифта, ба истеъфо баромаданд.
Гвардия ақибнишинӣ мекунад!
Пойгоҳи охирини гвардияи императорӣ ©Aleksandr Averyanov
1815 Jun 18 20:00

Гвардия ақибнишинӣ мекунад!

Monument Gordon (1815 battle),
Дар тарафи чапи гранадиерҳои 4-ум ду майдони Чассерҳои 1/ ва 2/3 буданд, ки ба ғарб кунҷ кашида буданд ва аз тири артиллерия назар ба гранатачиён бештар зарар дидаанд.Аммо вақте ки онҳо ба қаторкӯҳ баромаданд, онҳо онро аз афташ партофташуда ва бо мурдаҳо пӯшонида диданд.Ногаҳон 1500 гвардияи пиёдагарди Бритониё дар зери Мейтленд, ки барои муҳофизат кардани худ аз артиллерияи Фаронса хобида буданд, бархоста, онҳоро бо тирҳои холӣ хароб карданд.Чанговарон барои ҷавоб додан ба оташ сафарбар шуданд, аммо тақрибан 300 нафар, аз ҷумла полковник Маллет ва генерал Мишел ва ҳарду фармондеҳони батальон аз зарбаи аввал афтоданд.Пас аз зарбаи чангии гвардиячиёни пиёда майдонҳои пешсафро шикастанд, ки дубора ба сутуни зерин афтоданд.Батальони 4-уми Чассёрҳо, ки 800 нафар буданд, акнун ба суи батальонҳои фошшудаи Гвардияи пиёдагарди Бритониё баромад, ки ҳама муттаҳидшавиро аз даст дода, ҳамчун издиҳоми номуташаккил бо чассерҳо дар таъқиб ба нишеби баргаштанд.Дар қаъри қуллаҳо чассерҳо ба батареяе расиданд, ки дар Chasseurs 1 ва 2/3 талафоти вазнин ба бор овард.Онхо оташ кушода, тупчиёнро торумор карданд.Каноти чапи майдони онхо акнун аз отряди пурзури чанговарони Англия, ки чанговарон онхоро ба акиб ме-ронданд, зери оташ меафтод.Аммо чанговаронро аскарони 52-юми пиёдагарди сабук (дивизияи 2-юм), ки ба он Ҷон Колборн роҳбарӣ мекард, иваз карданд, ки ба паҳлӯи чассерҳо дар як саф баромад ва ба онҳо оташи харобиовар рехт.Чанговарон ба оташи хеле шадид баргаштанд, ки дар натиҷа тақрибан 150 нафар аз 52-юм кушта ё захмӣ шуданд.Пас аз он 52-ум зарба зад ва дар зери ин хучум чавгонхо шикаста шуданд.Охирин гвардия сар-сарй акиб рафт.Ҳангоме ки хабари ҳайратангез паҳн шуд: "La Garde recule. Sauve qui peut!"("Гвардия ақибнишинӣ мекунад. Ҳар кас барои худ!") Веллингтон ҳоло дар остонаи Копенгаген бархост ва кулоҳашро дар ҳаво ҷунбонда, аз пешравии умумӣ хабар дод.Артиши ӯ аз саф пеш рафта, худро ба фаронсавии ақибнишинӣ партофтанд.Гвардияи императории наҷотёфта ба се баталони эҳтиётии худ (баъзе манбаъҳо чаҳор нафар мегӯянд) дар ҷануби Ла Ҳай Сент барои мавқеи охирин ҷамъ омаданд.Зарбаи бригадаи Одам ва батальони Ганновери Ландвер Оснабрюк ва илова бар он бригадаҳои нисбатан тозаи савораи Вивиан ва Ванделер дар тарафи рости онҳо онҳоро ба ошуфтагӣ андохтанд.Онҳое, ки дар қисмҳои нимпайкара монда буданд, ба сӯи Ла Белле Альянс ақибнишинӣ карданд.Маҳз дар ин ақибнишинӣ баъзе аз Гвардияҳо даъват карда шуданд, ки таслим шаванд ва бо даъвати машхур, агар апокрифӣ бошад, "La Garde meurt, elle ne se rend pas!"(«Гвардия мемирад, таслим намешавад!»).
Пруссия забт кардани Плансеноитро
Тӯфони Плансеноит ©Ludwig Elsholtz
1815 Jun 18 21:00

Пруссия забт кардани Плансеноитро

Plancenoit, Lasne, Belgium
Тақрибан дар ҳамон лаҳзаи ҳамлаи гвардияи императорӣ, дар ҳамлаи сеюми рӯз, бригадаҳои 5, 14 ва 16-уми Пруссия аз Плансеноит пеш мебурданд.Калисо ҳоло дар оташ буд, дар ҳоле ки қабристони он - маркази муқовимати Фаронса - ҷасадҳоро "гӯё дар гирдоби гирдбод" пароканда карда буданд.Панч батальони гвардия ба тарафдории гвардияи чавон сафарбар карда шуда буд, ки амалан хамаи онхо бо хамрохии бокимондахои корпуси Лобау ба мудофиа вобаста буданд.Калиди мавқеъи Plancenoit исбот кард, ки ҷангалҳои Чантелет дар ҷануб буд.Корпуси II Пирч бо ду бригада омада, хучуми корпуси IV-ро пурзур намуда, аз чангал пеш мерафт.Батальонхои мушкетёрии полки 25-ум гранадиерхои 1/2е (гвардияи кухна)-ро аз чангалхои Чантелет партофта, аз Плансенута пеш гузашта, ба акибнишинй мачбур карданд.Гвардияи кӯҳна бо тартиби хуб ақибнишинӣ кард, то он даме, ки онҳо бо оммаи аскарон, ки дар воҳима ақибнишинӣ мекарданд, вохӯрданд ва як қисми ин ҳамла шуданд.Корпуси IV Пруссия берун аз Плансенуа пеш рафт, то пайдо кард, ки оммаи фаронсавӣ аз таъқиби Бритониё бетартибона ақибнишинӣ мекунад.Пруссияхо аз тарси он ки ба подразделенияхои Веллингтон зарба зананд, оташ зада натавонистанд.Ин бори панҷум ва охирин буд, ки Plancenoit дастҳоро иваз кард.Қувваҳои фаронсавӣ, ки бо Гвардия ақиб намешуданд, дар мавқеъҳои худ иҳота карда шуданд ва нест карда шуданд, на тарафҳо дархост карданд ва на чоряк пешниҳод карданд.Дивизияи гвардияи чавони Франция хабар дод, ки 96 фоизи талафот ва аз се ду хиссаи корпуси Лобау мав-чудияти худро бас кард.
Истгоҳи охирини Гвардияи кӯҳна
Лорд Хилл охирин боқимондаҳои гвардияи императории Фаронсаро даъват мекунад, ки таслим шаванд ©Robert Alexander Hillingford
1815 Jun 18 21:30

Истгоҳи охирини Гвардияи кӯҳна

La Belle Alliance, Lasne, Belg
Ҳуқуқҳои рост, чап ва марказии фаронсавӣ ҳоло ноком шуданд.Нерӯи охирини муттаҳидаи Фаронса аз ду батальони Гвардияи кӯҳна, ки дар атрофи Alliance La Belle ҷойгир буданд, иборат буд;онҳо чунон ҷойгир карда шуда буданд, ки ҳамчун захираи ниҳоӣ амал кунанд ва дар сурати ақибнишинии Фаронса Наполеонро муҳофизат кунанд.Вай умедвор буд, ки артиши Фаронсаро дар паси онҳо ҷамъ кунад, аммо вақте ки ақибнишинӣ ба шикаст мубаддал шуд, онҳо низ маҷбур шуданд, ки яке аз ҳар ду тарафи Alliance La Belle, дар майдон ҳамчун муҳофизат бар зидди аскарони эътилоф ғарқ шаванд.То он даме, ки бовар кунонд, ки ҷанг мағлуб шудааст ва ӯ бояд тарк шавад, Наполеон ба майдони тарафи чапи меҳмонхона фармон дод.Бригадаи Одам ба ин майдон зарба зада, маҷбур кард, дар ҳоле ки пруссияҳо ба дигараш машғул шуданд.Баробари фаро расидани торикй хар ду майдон бо тартиби нисбатан хуб акибнишинй карданд, вале артиллерияи Франция ва хамаи чизхои дигар ба дасти кушунхои иттифокчиёни Пруссия ва Англия афтод.Гвардияхои акибнишиниро хазорон нафар кушунхои гурехтаю шикаста француз ихота карданд.Асбоби савораи эътилоф фирориёнро тақрибан то соати 23:00 дастгир кард ва Гнейсенау онҳоро то Генаппе таъқиб кард, то фармон дод, ки боздошт.Дар он ҷо вагончаи партофташудаи Наполеон дастгир карда шуд, ки дар он нусхаи шарҳи «Шоҳзода»-и Макиавеллӣ ва алмосҳо дар шитоб барои фирор боқӣ монда буд.Ин алмосҳо қисми ҷавоҳироти тоҷи шоҳ Фридрих Вилҳелми Пруссия гардиданд;як майор Келлери аз F/15 барои ин корнамоии Pour le Mérite бо баргҳои дуб гирифт.То ин вақт 78 таппонча ва 2000 маҳбус, аз ҷумла генералҳои бештаре гирифта шуданд.
Эпилог
Наполеон пас аз ҷанги Ватерлоо ©François Flameng
1816 Jun 21

Эпилог

Paris, France
Дар соати 10:30-и 19 июн генерал Гручи, ҳанӯз ҳам ба фармонҳои худ амал карда, генерал Тилеманро дар Вавр мағлуб кард ва бо тартиби хуб хориҷ шуд - гарчанде ки ба арзиши 33,000 сарбози фаронсавӣ, ки ҳеҷ гоҳ ба майдони ҷанги Ватерлоо нарасиданд.Веллингтон фиристодани расмии худро дар тасвири ҷанг ба Англия 19 июни соли 1815 фиристод;он 21 июни соли 1815 ба Лондон омад ва 22 июни соли равон хамчун газетаи фавкулоддаи Лондон нашр шуд.Веллингтон, Блюхер ва дигар қувваҳои эътилоф ба Париж пеш рафтанд.Пас аз он ки аскаронаш бозгаштанд, Наполеон пас аз шикасти худ ба Париж гурехт ва соати 5:30 саҳари 21 июн расид.Наполеон ба бародар ва регенти худ дар Париж, Ҷозеф навишта буд, ки ӯ ҳоло ҳам метавонад артишро ҷамъ кунад, то ба муқобили нерӯҳои Англия-Пруссия ҳангоми фирор аз майдони ҷанги Ватерлоо мубориза барад.Наполеон боварӣ дошт, ки вай метавонад тарафдорони фаронсавиро ба ҳадафи худ ҷамъ кунад ва даъватшудагонро даъват кунад, ки нерӯҳои истилогарро боздоштанд, то артиши генерал Гручи ӯро дар Париж тақвият надиҳад.Бо вуҷуди ин, пас аз шикаст дар Ватерлоо, дастгирии Наполеон аз ҷониби ҷомеаи Фаронса ва артиши худи ӯ, аз ҷумла генерал Ней, ки бовар дошт, ки дар сурати боқӣ мондани Наполеон дар қудрат Париж фурӯ хоҳад рафт.Наполеон 24 июни соли 1815 аз тахти дувум даст кашиданашро эълон кард. Дар задухӯрди ниҳоии Ҷангҳои Наполеон, маршал Давут, вазири ҷанги Наполеон, 3 июли соли 1815 аз ҷониби Блюхер дар Исси шикаст хӯрд. Гӯё Наполеон кӯшиш кард, ки ба Амрикои Шимолӣ фирор кунад, аммо Нерӯи баҳрии шоҳона бандарҳои Фаронсаро муҳосира мекард, то ин гуна иқдомро пешгирӣ кунад.Вай ниҳоят 15 июл ба капитан Фредерик Майтленд аз HMS Bellerophon таслим шуд.Людовик XVIII ба тахти Фаронса баргардонида шуд ва Наполеон ба Сент Елена бадарга карда шуд ва дар он ҷо соли 1821 вафот кард. Шартномаи Париж 20 ноябри соли 1815 ба имзо расид.

Appendices



APPENDIX 1

Napoleonic Infantry Tactics: A Quick Guide


Play button




APPENDIX 2

Napoleonic Infantry Tactics


Play button




APPENDIX 3

Napoleonic Cavalry Combat & Tactics


Play button




APPENDIX 4

Napoleonic Artillery Tactics


Play button




APPENDIX 4

Defeat in Detail: A Strategy to Defeating Larger Armies


Play button




APPENDIX 5

Cavalry of the Napoleonic Era: Cuirassiers, Dragoons, Hussars, and Lancers


Play button




APPENDIX 7

The Imperial Guard: Napoleon's Elite Soldiers


Play button




APPENDIX 8

Waterloo, 1815 ⚔️ The Truth behind Napoleon's final defeat


Play button

Characters



Ormsby Vandeleur

Ormsby Vandeleur

British General

William II

William II

King of the Netherlands

Napoleon

Napoleon

French Emperor

Lord Robert Somerset

Lord Robert Somerset

British General

William Ponsonby

William Ponsonby

British General

Jean-de-Dieu Soult

Jean-de-Dieu Soult

Marshal of the Empire

Gebhard Leberecht von Blücher

Gebhard Leberecht von Blücher

Prussian Field Marshal

Michel Ney

Michel Ney

Marshal of the Empire

Arthur Wellesley

Arthur Wellesley

Duke of Wellington

Emmanuel de Grouchy

Emmanuel de Grouchy

Marshal of the Empire

References



  • Adkin, Mark (2001), The Waterloo Companion, Aurum, ISBN 978-1-85410-764-0
  • Anglesey, Marquess of (George C.H.V. Paget) (1990), One Leg: The Life and Letters of Henry William Paget, First Marquess of Anglesey, K.G. 1768–1854, Pen and Sword, ISBN 978-0-85052-518-2
  • Barbero, Alessandro (2005), The Battle: A New History of Waterloo, Atlantic Books, ISBN 978-1-84354-310-7
  • Barbero, Alessandro (2006), The Battle: A New History of Waterloo (translated by John Cullen) (paperback ed.), Walker & Company, ISBN 978-0-8027-1500-5
  • Barbero, Alessandro (2013), The Battle: A New History of Waterloo, Atlantic Books, p. 160, ISBN 978-1-78239-138-8
  • Bas, F de; Wommersom, J. De T'Serclaes de (1909), La campagne de 1815 aux Pays-Bas d'après les rapports officiels néerlandais, vol. I: Quatre-Bras. II: Waterloo. III: Annexes and notes. IV: supplement: maps and plans, Brussels: Librairie Albert de Wit
  • Bassford, C.; Moran, D.; Pedlow, G. W. (2015) [2010]. On Waterloo: Clausewitz, Wellington, and the Campaign of 1815 (online scan ed.). Clausewitz.com. ISBN 978-1-4537-0150-8. Retrieved 25 September 2020.
  • Beamish, N. Ludlow (1995) [1832], History of the King's German Legion, Dallington: Naval and Military Press, ISBN 978-0-9522011-0-6
  • Black, Jeremy (24 February 2015), "Legacy of 1815", History Today
  • Boller Jr., Paul F.; George Jr., John (1989), They Never Said It: A Book of Fake Quotes, Misquotes, and Misleading Attributions, New York: Oxford University Press, p. [https://books.google.com/books?id=NCOEYJ0q-DUC 12], ISBN 978-0-19-505541-2
  • Bodart, Gaston (1908). Militär-historisches Kriegs-Lexikon (1618-1905). Retrieved 11 June 2021.
  • Bonaparte, Napoleon (1869), "No. 22060", in Polon, Henri; Dumaine, J. (eds.), Correspondance de Napoléon Ier; publiée par ordre de l'empereur Napoléon III (1858), vol. 28, Paris H. Plon, J. Dumaine, pp. 292, 293.
  • Booth, John (1815), The Battle of Waterloo: Containing the Accounts Published by Authority, British and Foreign, and Other Relevant Documents, with Circumstantial Details, Previous and After the Battle, from a Variety of Authentic and Original Sources (2 ed.), London: printed for J. Booth and T. Ergeton; Military Library, Whitehall
  • Boulger, Demetrius C. deK. (1901), Belgians at Waterloo: With Translations of the Reports of the Dutch and Belgian Commanders, London
  • "Napoleonic Satires", Brown University Library, retrieved 22 July 2016
  • Chandler, David (1966), The Campaigns of Napoleon, New York: Macmillan
  • Chesney, Charles C. (1874), Waterloo Lectures: A Study Of The Campaign Of 1815 (3rd ed.), Longmans, Green, and Co
  • Clark-Kennedy, A.E. (1975), Attack the Colour! The Royal Dragoons in the Peninsula and at Waterloo, London: Research Publishing Co.
  • Clausewitz, Carl von; Wellington, Arthur Wellesley, 1st Duke of (2010), Bassford, Christopher; Moran, Daniel; Pedlow, Gregory W. (eds.), On Waterloo: Clausewitz, Wellington, and the Campaign of 1815., Clausewitz.com, ISBN 978-1453701508
  • Cornwell, Bernard (2015), "Those terrible grey horses, how they fight", Waterloo: The History of Four Days, Three Armies and Three Battles, Lulu Press, Inc, p. ~128, ISBN 978-1-312-92522-9
  • Corrigan, Gordon (2006), Wellington (reprint, eBook ed.), Continuum International Publishing Group, p. 327, ISBN 978-0-8264-2590-4
  • Cotton, Edward (1849), A voice from Waterloo. A history of the battle, on 18 June 1815., London: B.L. Green
  • Creasy, Sir Edward (1877), The Fifteen Decisive Battles of the World: from Marathon to Waterloo, London: Richard Bentley & Son, ISBN 978-0-306-80559-2
  • Davies, Huw (2012), Wellington's Wars: The Making of a Military Genius (illustrated ed.), Yale University Press, p. 244, ISBN 978-0-300-16417-6
  • Eenens, A.M (1879), "Dissertation sur la participation des troupes des Pays-Bas a la campagne de 1815 en Belgique", in: Societé royale des beaux arts et de littérature de Gand, Messager des Sciences Historiques, Gand: Vanderhaegen
  • Comte d'Erlon, Jean-Baptiste Drouet (1815), Drouet's account of Waterloo to the French Parliament, Napoleon Bonaparte Internet Guide, archived from the original on 8 October 2007, retrieved 14 September 2007
  • Esposito, Vincent Joseph; Elting, John (1999), A Military History and Atlas of the Napoleonic Wars, Greenhill, ISBN 978-1-85367-346-7
  • Field, Andrew W. (2013), Waterloo The French Perspective, Great Britain: Pen & Sword Books, ISBN 978-1-78159-043-0
  • Fitchett, W.H. (2006) [1897], "Chapter: King-making Waterloo", Deeds that Won the Empire. Historic Battle Scenes, London: John Murray (Project Gutenberg)
  • Fletcher, Ian (1994), Wellington's Foot Guards, vol. 52 of Elite Series (illustrated ed.), Osprey Publishing, ISBN 978-1-85532-392-6
  • Fletcher, Ian (1999), Galloping at Everything: The British Cavalry in the Peninsula and at Waterloo 1808–15, Staplehurst: Spellmount, ISBN 978-1-86227-016-9
  • Fletcher, Ian (2001), A Desperate Business: Wellington, The British Army and the Waterloo Campaign, Staplehurst, Kent: Spellmount
  • Frye, W.E. (2004) [1908], After Waterloo: Reminiscences of European Travel 1815–1819, Project Gutenberg, retrieved 29 April 2015
  • Glover, G. (2004), Letters from the Battle of Waterloo: the unpublished correspondence by Anglo-allied officers from the Siborne papers, London: Greenhill, ISBN 978-1-85367-597-3
  • Glover, Gareth (2007), From Corunna to Waterloo: the Letters and Journals of Two Napoleonic Hussars, 1801–1816, London: Greenhill Books
  • Glover, Gareth (2014), Waterloo: Myth and Reality, Pen and Sword, ISBN 978-1-78159-356-1
  • Grant, Charles (1972), Royal Scots Greys (Men-at-Arms), Osprey, ISBN 978-0-85045-059-0
  • Gronow, R.H. (1862), Reminiscences of Captain Gronow, London, ISBN 978-1-4043-2792-4
  • Hamilton-Williams, David (1993), Waterloo. New Perspectives. The Great Battle Reappraised, London: Arms & Armour Press, ISBN 978-0-471-05225-8
  • Hamilton-Williams, David (1994), Waterloo, New Perspectives, The Great Battle Reappraised (Paperback ed.), New York: John Wiley and Sons, ISBN 978-0-471-14571-4
  • Herold, J. Christopher (1967), The Battle of Waterloo, New York: Harper & Row, ISBN 978-0-304-91603-0
  • Haweis, James Walter (1908), The campaign of 1815, chiefly in Flanders, Edinburgh: William Blackwood and Sons, pp. 228–229
  • Hofschröer, Peter (1999), 1815: The Waterloo Campaign. The German Victory, vol. 2, London: Greenhill Books, ISBN 978-1-85367-368-9
  • Hofschröer, Peter (2005), Waterloo 1815: Quatre Bras and Ligny, London: Leo Cooper, ISBN 978-1-84415-168-4
  • Hoorebeeke, C. van (September–October 2007), "Blackman, John-Lucie : pourquoi sa tombe est-elle à Hougomont?", Bulletin de l'Association Belge Napoléonienne, no. 118, pp. 6–21
  • Houssaye, Henri (1900), Waterloo (translated from the French), London
  • Hugo, Victor (1862), "Chapter VII: Napoleon in a Good Humor", Les Misérables, The Literature Network, archived from the original on 12 October 2007, retrieved 14 September 2007
  • Jomini, Antoine-Henri (1864), The Political and Military History of the Campaign of Waterloo (3 ed.), New York; D. Van Nostrand (Translated by Benet S.V.)
  • Keeling, Drew (27 May 2015), The Dividends of Waterloo, retrieved 3 June 2015
  • Kennedy, Paul (1987), The Rise and Fall of Great Powers, New York: Random House
  • Kincaid, Captain J. (2006), "The Final Attack The Rifle Brigade Advance 7 pm 18 June 1815", in Lewis-Stemple, John (ed.), England: The Autobiography: 2,000 Years of English History by Those Who Saw it Happen (reprint ed.), UK: Penguin, pp. 434–436, ISBN 978-0-14-192869-2
  • Kottasova, Ivana (10 June 2015), "France's new Waterloo? Euro coin marks Napoleon's defeat", CNNMoney
  • Lamar, Glenn J. (2000), Jérôme Bonaparte: The War Years, 1800–1815, Greenwood Press, p. 119, ISBN 978-0-313-30997-7
  • Longford, Elizabeth (1971), Wellington the Years of the Sword, London: Panther, ISBN 978-0-586-03548-1
  • Low, E. Bruce (1911), "The Waterloo Papers", in MacBride, M. (ed.), With Napoleon at Waterloo, London
  • Lozier, J.F. (18 June 2010), What was the name of Napoleon's horse?, The Napoleon Series, retrieved 29 March 2009
  • Mantle, Robert (December 2000), Prussian Reserve Infantry 1813–1815: Part II: Organisation, Napoleonic Association.[better source needed]
  • Marcelis, David (10 June 2015), "When Napoleon Met His Waterloo, He Was Out of Town", The Wall Street Journal
  • Mercer, A.C. (1870a), Journal of the Waterloo Campaign: Kept Throughout the Campaign of 1815, vol. 1, Edinburgh and London: W. Blackwood
  • Mercer, A.C. (1870b), "Waterloo, 18 June 1815: The Royal Horse Artillery Repulse Enemy Cavalry, late afternoon", Journal of the Waterloo Campaign: Kept Throughout the Campaign of 1815, vol. 2
  • Mercer, A.C. (1891), "No 89:Royal Artillery", in Siborne, Herbert Taylor (ed.), Waterloo letters: a selection from original and hitherto unpublished letters bearing on the operations of the 16th, 17th, and 18th June, 1815, by officers who served in the campaign, London: Cassell & Company, p. 218
  • Masson, David; et al. (1869), "Historical Forgeries and Kosciuszko's "Finis Poloniae"", Macmillan's Magazine, Macmillan and Company, vol. 19, p. 164
  • Nofi, Albert A. (1998) [1993], The Waterloo campaign, June 1815, Conshohocken, PA: Combined Books, ISBN 978-0-938289-29-6
  • Oman, Charles; Hall, John A. (1902), A History of the Peninsular War, Clarendon Press, p. 119
  • Palmer, R.R. (1956), A History of the Modern World, New York: Knopf
  • Parkinson, Roger (2000), Hussar General: The Life of Blücher, Man of Waterloo, Wordsworth Military Library, pp. 240–241, ISBN 978-1840222531
  • Parry, D.H. (1900), "Waterloo", Battle of the nineteenth century, vol. 1, London: Cassell and Company, archived from the original on 16 December 2008, retrieved 14 September 2007
  • Dunn, James (5 April 2015), "Only full skeleton retrieved from Battle of Waterloo in 200 years identified by historian after being found under car park", The Independent
  • Pawly, Ronald (2001), Wellington's Belgian Allies, Men at Arms nr 98. 1815, Osprey, pp. 37–43, ISBN 978-1-84176-158-9
  • Paxton, Robert O. (1985), Europe in the 20th Century, Orlando: Harcourt Brace Jovanovich
  • Peel, Hugues Van (11 December 2012), Le soldat retrouvé sur le site de Waterloo serait Hanovrien (in French), RTBF
  • Rapport, Mike (13 May 2015), "Waterloo", The New York Times
  • Roberts, Andrew (2001), Napoleon and Wellington, London: Phoenix Press, ISBN 978-1-84212-480-2
  • Roberts, Andrew (2005), Waterloo: 18 June 1815, the Battle for Modern Europe, New York: HarperCollins, ISBN 978-0-06-008866-8
  • Shapiro, Fred R., ed. (2006), The Yale Book of Quotations (illustrated ed.), Yale University Press, p. [https://books.google.com/books?id=w5-GR-qtgXsC&pg=PA128 128], ISBN 978-0-300-10798-2
  • Siborne, Herbert Taylor (1891), The Waterloo Letters, London: Cassell & Co.
  • Siborne, William (1895), The Waterloo Campaign, 1815 (4th ed.), Westminster: A. Constable
  • Simms, Brendan (2014), The Longest Afternoon: The 400 Men Who Decided the Battle of Waterloo, Allen Lane, ISBN 978-0-241-00460-9
  • Smith, Digby (1998), The Greenhill Napoleonic Wars Data Book, London & Pennsylvania: Greenhill Books & Stackpole Books, ISBN 978-1-85367-276-7
  • Steele, Charles (2014), Zabecki, David T. (ed.), Germany at War: 400 Years of Military History, ABC-CLIO, p. 178
  • Summerville, Christopher J (2007), Who was who at Waterloo: a biography of the battle, Pearson Education, ISBN 978-0-582-78405-5
  • Thiers, Adolphe (1862), Histoire du consulat et de l'empire, faisant suite à l'Histoire de la révolution française (in French), vol. 20, Paris: Lheureux et Cie.
  • Torfs, Michaël (12 March 2015), "Belgium withdraws 'controversial' Waterloo coin under French pressure, but has a plan B", flandersnews.be
  • Uffindell, Andrew; Corum, Michael (2002), On The Fields Of Glory: The Battlefields of the 1815 Campaign, Frontline Books, pp. 211, 232–233, ISBN 978-1-85367-514-0
  • Weller, J. (1992), Wellington at Waterloo, London: Greenhill Books, ISBN 978-1-85367-109-8
  • Weller, J. (2010), Wellington at Waterloo, Frontline Books, ISBN 978-1-84832-5-869
  • Wellesley, Arthur (1815), "Wellington's Dispatches 19 June 1815", Wellington's Dispatches Peninsular and Waterloo 1808–1815, War Times Journal
  • White, John (14 December 2011), Burnham, Robert (ed.), Cambronne's Words, Letters to The Times (June 1932), the Napoleon Series, archived from the original on 25 August 2007, retrieved 14 September 2007
  • Wood, Evelyn (1895), Cavalry in the Waterloo Campaign, London: Samson Low, Marston and Company
  • Wooten, Geoffrey (1993), Waterloo, 1815: The Birth Of Modern Europe, Osprey Campaign Series, vol. 15, London: Reed International Books, p. 42