Tijdperk van stagnatie

Het Brezjnev-tijdperk (1964–1982) begon met een hoge economische groei en een enorme welvaart, maar geleidelijk stapelden zich aanzienlijke problemen op sociaal, politiek en economisch gebied op.Sociale stagnatie begon nadat Brezjnev aan de macht kwam, toen hij verschillende hervormingen van Chroesjtsjov herriep en het stalinistische beleid gedeeltelijk rehabiliteerde.Sommige commentatoren beschouwen het begin van sociale stagnatie als het Sinyavsky-Daniel-proces in 1966, dat het einde betekende van de Chroesjtsjov-dooi, terwijl anderen het bij de onderdrukking van de Praagse Lente in 1968 plaatsen. De politieke stagnatie van die periode wordt in verband gebracht met de gevestigde orde van de gerontocratie, die tot stand kwam als onderdeel van het stabiliteitsbeleid.De meerderheid van de wetenschappers stelt het beginjaar voor economische stagnatie op 1975, hoewel sommigen beweren dat het al in de jaren zestig begon.De industriële groei daalde in de jaren zeventig omdat de zware industrie en de wapenindustrie prioriteit kregen, terwijl Sovjet-consumptiegoederen werden verwaarloosd.De waarde van alle consumptiegoederen die in 1972 in kleinhandelsprijzen werden vervaardigd, bedroeg ongeveer 118 miljard roebel.Historici, wetenschappers en specialisten zijn er niet zeker van wat de oorzaak was van de stagnatie, en sommigen voerden aan dat de commando-economie te lijden had onder systemische gebreken die de groei remden.Anderen hebben betoogd dat het gebrek aan hervormingen of de hoge uitgaven aan het leger tot stagnatie hebben geleid.Brezjnev is postuum bekritiseerd omdat hij te weinig deed om de economische situatie te verbeteren.Tijdens zijn heerschappij werden er geen grote hervormingen doorgevoerd en de weinige voorgestelde hervormingen waren ofwel zeer bescheiden ofwel tegengewerkt door de meerderheid van de Sovjetleiding.De hervormingsgezinde voorzitter van de ministerraad (regering), Alexei Kosygin, voerde in de jaren zeventig twee bescheiden hervormingen door na het mislukken van zijn meer radicale hervorming uit 1965, en probeerde de trend van afnemende groei om te buigen.In de jaren zeventig had Brezjnev genoeg macht geconsolideerd om alle "radicale" hervormingsgezinde pogingen van Kosygin te stoppen.Na de dood van Brezjnev in november 1982 volgde Yuri Andropov hem op als Sovjetleider.Brezjnevs nalatenschap was een Sovjet-Unie die veel minder dynamisch was dan toen hij in 1964 aan de macht kwam. Tijdens het korte bewind van Andropov werden bescheiden hervormingen doorgevoerd;hij stierf iets meer dan een jaar later, in februari 1984. Konstantin Chernenko, zijn opvolger, zette een groot deel van het beleid van Andropov voort.De economische problemen die onder Brezjnev begonnen, hielden aan in deze korte regeringen en geleerden debatteren nog steeds of het gevolgde hervormingsbeleid de economische situatie in het land verbeterde.Het tijdperk van stagnatie eindigde toen Gorbatsjov aan de macht kwam, waarin het politieke en sociale leven werd gedemocratiseerd, hoewel de economie nog steeds stagneerde.Onder leiding van Gorbatsjov begon de Communistische Partij in 1985 met inspanningen om de ontwikkeling te versnellen door massale financiële injecties in de zware industrie (Uskoreniye).Toen deze mislukten, herstructureerde de Communistische Partij (perestrojka) de Sovjeteconomie en -regering door quasi-kapitalistische (Khozraschyot) en democratische (democratizatsiya) hervormingen door te voeren.Deze waren bedoeld om de Sovjet-Unie nieuw leven in te blazen, maar leidden onbedoeld tot de ontbinding ervan in 1991.