Azteken

De meeste etnische groepen in centraal Mexico in de post-klassieke periode deelden fundamentele culturele kenmerken van Meso-Amerika, en van zoveel kenmerken die de Azteekse cultuur kenmerken, kan niet worden gezegd dat ze exclusief zijn voor de Azteken.Om dezelfde reden kan het begrip "Azteekse beschaving" het beste worden opgevat als een bepaalde horizon van een algemene Meso-Amerikaanse beschaving.De cultuur van centraal Mexico omvat maïsteelt, de sociale scheiding tussen adel (pipiltin) en gewone mensen (macehualtin), een pantheon (met Tezcatlipoca, Tlaloc en Quetzalcoatl), en het kalendersysteem van een xiuhpohualli van 365 dagen afgewisseld met een tonalpohualli van 260 dagen.Bijzonder aan de Mexica van Tenochtitlan was de beschermheilige God Huitzilopochtli, tweelingpiramides en het keramiek dat bekend staat als Aztec I tot IV.Vanaf de 13e eeuw was de Vallei van Mexico het hart van een dichte bevolking en de opkomst van stadstaten.De Mexica waren laatkomers in de Vallei van Mexico en stichtten de stadstaat Tenochtitlan op weinig belovende eilandjes in het Texcocomeer, en werden later de dominante macht van de Azteekse Drievoudige Alliantie of het Azteekse Rijk.Het was een rijk dat zijn politieke hegemonie uitbreidde tot ver buiten de Vallei van Mexico en in de late postklassieke periode andere stadstaten in Meso-Amerika veroverde.De Azteekse cultuur en geschiedenis is vooral bekend door archeologisch bewijs dat is gevonden bij opgravingen zoals die van de beroemde Templo Mayor in Mexico-Stad;uit inheemse geschriften;uit ooggetuigenverslagen van Spaanse conquistadores zoals Cortés en Bernal Díaz del Castillo;en vooral uit 16e- en 17e-eeuwse beschrijvingen van de Azteekse cultuur en geschiedenis geschreven door Spaanse geestelijken en geletterde Azteken in de Spaanse of Nahuatl-taal, zoals de beroemde geïllustreerde, tweetalige (Spaans en Nahuatl), twaalfdelige Florentijnse Codex gemaakt door de Franciscaner monnik Bernardino de Sahagún, in samenwerking met inheemse Azteekse informanten.Belangrijk voor de kennis van Nahuas na de verovering was de training van inheemse schriftgeleerden om alfabetische teksten in het Nahuatl te schrijven, voornamelijk voor lokale doeleinden onder Spaans koloniaal bewind.Op haar hoogtepunt had de Azteekse cultuur rijke en complexe filosofische, mythologische en religieuze tradities, en bereikte ze ook opmerkelijke architectonische en artistieke prestaties.

In de Vallei van Mexico (ca. 1250 CE) bestonden talloze stadstaten, waaronder Chalco, Xochimilco, Tlacopan, Culhuacan en Azcapotzalco.De machtigste waren Culhuacan aan de zuidelijke oever van het Texcocomeer en Azcapotzalco aan de westelijke oever.Als gevolg hiervan ontdekten de Mexica, toen ze als semi-nomadische stam in de Vallei van Mexico aankwamen, dat het grootste deel van het gebied al bezet was.Rond 1248 vestigden ze zich voor het eerst op Chapultepec, een heuvel aan de westelijke oever van het Texcocomeer, waar zich talloze bronnen bevinden.

In 1323 vroegen ze de nieuwe heerser van Culhuacan, Achicometl, om zijn dochter, om haar de godin Yaocihuatl te maken.De koning wist niet dat de Mexica eigenlijk van plan was haar te offeren.De Mexicaan geloofde dat door dit te doen de prinses zich als een godheid bij de goden zou voegen.Zoals het verhaal gaat, kwam tijdens een festivaldiner een priester naar buiten met haar gevilde huid als onderdeel van het ritueel.Toen de koning en de mensen van Culhuacan dit zagen, waren ze geschokt en verdreven ze de Mexica.

Gedwongen om te vluchten, gingen ze in 1325 naar een klein eiland aan de westkant van het Texcocomeer, waar ze begonnen met de bouw van hun stad Tenochtitlan, waardoor uiteindelijk een groot kunstmatig eiland ontstond.Er wordt gezegd dat de Azteekse god Huitzilopochtli de Azteken de opdracht gaf hun stad te stichten op de plek waar ze een adelaar op een cactus zagen met een slang in zijn klauwen (die op de huidige Mexicaanse vlag staat).De Azteken zagen dit visioen blijkbaar op het kleine eiland waar Tenochtitlan werd gesticht.

In 1376 kozen de Mexica hun eerste tlatoani (kan in het Engels vertaald worden als 'koning'), Acamapichtli, volgens de gewoonten die ze van de Culhuacan hadden geleerd.Deze gebruiken vereisten dagelijks non-stop schoonmaken als een ritueel.

Huitzilíhuitl, een goede politicus, zette het beleid van zijn vader voort en zocht allianties met zijn buren.Hij richtte de Royal Council of Tlatocan op en stelde vier permanente kiezers aan om de nieuwe koning, in zijn onervarenheid, aan het begin van elke regering te adviseren.Huitzilihuitl zoals afgebeeld in de Tovar Codex.Hij trouwde met Ayauhcihuatl, dochter van Tezozómoc, de machtige tlatoani van Azcapotzalco, en kreeg een verlaging van de eerbetoonbetalingen tot het symbolische niveau.Hun zoon Chimalpopoca zou zijn vader opvolgen als tlatoani.Na de dood van Ayaucíhuatl trouwde Huitzilíhuitl voor de tweede keer, met Miahuaxihuitl.Ze baarde hem Moctezuma I, die ook de troon besteeg als de vijfde Huey Tlatoani van de Azteken.Tijdens zijn bewind groeide de weefindustrie.Het leverde niet alleen katoenen stoffen voor Tenochtitlan, maar ook voor Azcapotzalco en Cuauhnāhuac.De Mexica's hoefden zich niet langer te kleden in grove ayates' van maguey-vezels, maar konden overstappen op zacht, geverfd katoen.

Op de dag van de kroning van Chimalpopoca in 1417 (sommige bronnen zeggen 1416 of 1418), werd zijn broer Tlacaelel I tot hogepriester benoemd.Vanaf dat moment waren de kerkelijke en regeringskantoren onder de Azteken gescheiden.Toen hij op 20-jarige leeftijd de troon besteeg, was Tenochtitlan een zijrivier van de Tepanec-stad Azcapotzalco, die werd geregeerd door zijn grootvader Tezozomoc.Deze alliantie, en de positie van de Mexica's daarin, werd versterkt door de loyaliteit van Tenochtitlan tijdens de oorlog van Tezozomoc in 1418 met Ixtlilxochitl I van Texcoco.De veroverde stad werd als zijrivier aan Tenochtitlan verleend.Chimalpopoca had ook een verhoogde weg aangelegd naar Tlacopan.De verhoogde weg bevatte openingen overspannen door houten bruggen, die 's nachts werden verwijderd.Ook wijdde hij tijdens zijn regering een steen voor offers in het Tlacocomoco-gedeelte van Tenochtitlan.Aan hem wordt de verovering van Tequizquiac toegeschreven.

De dood van Tezozomoc in 1426 bracht zijn zonen Tayatzin en Maxtla op de troon, waarbij Maxtla hoogstwaarschijnlijk Tayatzin vergiftigde.In 1428 werd Maxtla omvergeworpen door de ontluikende Aztec Triple Alliance, die de Mexicas van Tenochtitlan en de Acolhua van Texcoco omvatte, evenals Maxtla's mede-Tepanecs van Tlacopan.Met de opkomst van het Azteekse rijk werd Tlacopan de overheersende Tepanec-stad, hoewel zowel Tenochtitlan als Texcoco Tlacopan in omvang en prestige overschaduwden.

Itzcoatl was de natuurlijke zoon van tlàtoāni Acamapichtli en een onbekende Tepanec-vrouw uit Azcapotzalco.Hij werd tot koning gekozen toen zijn voorganger, zijn neef Chimalpopoca, werd vermoord door Maxtla van de nabijgelegen Tepanec āltepētl (stadstaat) van Azcapotzalco.Itzcoatl sloot zich aan bij Nezahualcoyotl van Texcoco en versloeg Maxtla en maakte een einde aan de Tepanec-overheersing van centraal Mexico .Na deze overwinning smeedden Itzcoatl, Nezahualcoyotl en Totoquilhuaztli, koning van Tlacopan, wat bekend zou worden als de Aztec Triple Alliance, die de basis zou vormen van het uiteindelijke Azteekse rijk.

De Triple Alliance werd gevormd uit de zegevierende facties van een burgeroorlog die werd uitgevochten tussen de stad Azcapotzalco en haar voormalige zijrivierprovincies.Ondanks de aanvankelijke opvatting van het rijk als een alliantie van drie zelfbesturende stadstaten, werd Tenochtitlan al snel militair dominant.Tegen de tijd dat de Spanjaarden arriveerden in 1519, werden de landen van de Alliantie in feite geregeerd vanuit Tenochtitlan, terwijl de andere partners in de alliantie ondergeschikte rollen hadden vervuld.Het was een alliantie van drie Nahua altepetl stadstaten: Mexico - Tenochtitlan, Tetzcoco en Tlacopan.Deze drie stadstaten regeerden vanaf 1428 over het gebied in en rond de Vallei van Mexico

De eerste Tlatoani van de Triple Alliance was Itzcoatl en hij begon, samen met zijn Texcokaanse medeheerser Nezahualcoyotl, het door de alliantie gedomineerde gebied naar het zuiden uit te breiden en Nahua-sprekende steden zoals Cuauhnahuac (nu Cuernavaca) en richting Huexotla, Coatlinchan te veroveren. , en Tepoztlan in de moderne staat Morelos die toen werd gedomineerd door de Tlahuica.Gedurende deze periode werden ook de Nahuan-steden direct aan de oever van het meer, zoals Xochimilco, Culhuacan en Mixquic, onderworpen.

Tijdens een omstreden Tepanec-opvolging doodde Maxtla zijn broer en eigende zich de troon toe en belegerde vervolgens Tenochtitlan.Een alliantie van tegenstanders onder leiding van Nezahualcoyotl dreef Maxtla terug naar het beleg bij Azcapotzalco, dat na 114 dagen viel, en de tiran werd geëxecuteerd.Tenochtitlan, Texcoco en Tacuba creëerden vervolgens de Triple Alliance, die de basis werd van het machtige Azteekse rijk.

Twee van de belangrijkste architecten van het Azteekse rijk waren de halfbroers Tlacaelel en Moctezuma I. Moctezuma I begon serieus met de uitbreiding.Eerst moest hij steden heroveren die eerst door Itzcoatl waren veroverd, maar inmiddels in opstand waren gekomen.Hij vroeg een aantal kleinere steden om bij te dragen aan de bouw van een nieuwe Grote Tempel, en alleen Chalco weigerde, waardoor Moctezuma een oorlog tegen hen begon die meerdere jaren duurde.Vervolgens veroverde hij het grondgebied van Huastec onder het voorwendsel om Azteekse kooplieden in dat gebied veilig te stellen, en vervolgens trok hij ten strijde tegen de Mixteken van Coixtlahuaca.Later marcheerde Moctezuma naar de Totonacan-steden Vera Cruz en veroverde Xalapa, Cosamaloapan, Cotaxtla (het huidige Cuetlachtlan), Ahuilizapan (het huidige Orizaba) en noordwaarts naar het grondgebied van Huastec en veroverde Tuxpan en Xilotepec.Tlacaelel herschikte of versterkte het concept van de Azteken als een uitverkoren volk en verhief de stamgod/held Huitzilopochtli tot de top van het pantheon van goden.Tegelijkertijd verhoogde Tlacaelel het niveau en de prevalentie van mensenoffers, vooral tijdens een periode van natuurrampen die begon in 1446 (volgens Durán).Aan het begin van Tlacaelels ambtstermijn waren de Mexica vazallen.Tegen het einde waren ze de Azteken geworden, heersers van een sociaal gestratificeerd en expansief rijk.

In 1452 was er een overstroming in de grote stad Tenochtitlán van de Azteken.Dit beschadigde de stad en veroorzaakte een grote hongersnood en hongersnood.Naar schatting werden in deze periode meer dan 10.000 mensen aan de goden geofferd om de hongersnood te stoppen.Veel tijd en middelen werden besteed aan het herstellen van de grote stad en het bouwen van een tempel ter ere van de goden, zodat ze weer in de gunst konden komen bij hen.

Tijdens het bewind van Moctezuma I werd de "dijk van Nezahualcoyotl" gebouwd, naar verluidt ontworpen door Nezahualcoyotl.Geschat op een lengte van 12 tot 16 km (7,5 tot 9,9 mijl), werd de dijk voltooid rond 1453. De dijk hield vers bronwater in de wateren rond Tenochtitlan en hield het brakke water buiten de dijk, naar het oosten.

Tijdens zijn jeugd bezorgde zijn militaire bekwaamheid hem de gunst van invloedrijke figuren zoals Nezahualcoyotl en Tlacaelel I, en dus werd hij, na de dood van Moctezuma I in 1469, gekozen om de troon te bestijgen, tot groot ongenoegen van zijn twee oudere broers. , Tizoc en Ahuitzotl.Het is ook belangrijk dat de Grote Zonnesteen, ook wel bekend als de Azteekse kalender, onder zijn leiding is uitgehouwen.In het jaar 1475 was er een grote aardbeving die veel huizen in Tenochtitlán verwoestte.Met als voorwendsel het beledigende gedrag van een paar Tlatelolcan-burgers, viel Axayacatl zijn buurman binnen, doodde de heerser, Moquihuix, en verving hem door een militaire gouverneur.De Tlatelolcans verloren elke stem die ze hadden bij het vormen van het Azteekse beleid.Axayacatl wijdde zijn twaalfjarige regering grotendeels aan het consolideren van zijn militaristische reputatie: hij leidde succesvolle campagnes tegen de naburige altepetl van Tlatelolco in 1473 (zie Slag bij Tlatelolco) en de Matlatzinca van de Toluca-vallei in 1474, maar werd uiteindelijk verslagen door de Tarasken van Michoacán in 1476.

De Slag om Tlatelolco werd uitgevochten tussen de twee pre-Spaanse altepetls (of stadstaten) Tenochtitlan en Tlatelolco, twee onafhankelijke staatsbesturen die het eiland Texcocomeer in het bekken van Mexico bewoonden.De oorlog werd uitgevochten tussen Moquihuix (of Moquihuixtli), de tlatoani (heerser) van Tlatelolco, en Axayacatl , de tlatoani van Tenochtitlan.Het was een laatste wanhopige poging van Moquihuix en zijn bondgenoten om de macht van de Tenochca uit te dagen, die onlangs hun politieke dominantie binnen het rijk hadden versterkt.Uiteindelijk mislukte de opstand, resulterend in de dood van Moquihuix, die wordt afgebeeld in de Codex Mendoza, terwijl hij door de Grote Tempel van Tlatelolca naar beneden stort.Als resultaat van de strijd werd Tlatelolco ondergebracht bij Tenochtitlan, van zijn privilege ontdaan en moest hij elke tachtig dagen hulde brengen aan Tenochtitlan.

De meeste bronnen zijn het erover eens dat Tizoc de macht overnam in 1481 (het Azteekse Jaar "2 Huis"), als opvolger van zijn oudere broer.Hoewel het bewind van Tizoc relatief kort was, begon hij met de herbouw van de Grote Piramide van Tenochtitlan (een taak die zijn jongere broer in 1487 voltooide), en sloeg hij ook een opstand neer van de Matlatzincan-volkeren in de Toluca-vallei.Volgens de Codex Mendoza werden tijdens het bewind van Tizoc de āltepēmeh van Tonalimoquetzayan, Toxico, Ecatepec, Cillán, Tecaxic, Tolocan, Yancuitlan, Tlappan, Atezcahuacan, Mazatlán, Xochiyetla, Tamapachco, Ecatliquapechco en Miquetlan veroverd.Zijn heerschappij werd ontsierd door de vernedering die hij ontving in zijn kroningsoorlog: vechtend tegen de Otomies in Metztitlan bracht hij slechts 40 gevangenen mee naar huis om te offeren tijdens zijn kroningsceremonie.Na deze nederlaag moest Tizoc voornamelijk vechten om de controle over de reeds veroverde gebieden te behouden, en omdat hij er niet in slaagde nieuwe steden te onderwerpen, werd hij vervangen, mogelijk vergiftigd, door zijn jongere broer Ahuitzotl.

Ahuizotl, misschien wel de grootste bekende militaire leider van pre-Columbiaans Meso-Amerika, begon zijn regering door een Huastec-opstand te onderdrukken en verdubbelde vervolgens snel de oppervlakte van het land onder Azteekse dominantie.Hij veroverde de Mixteken, Zapoteken en andere volkeren van de Pacifische kust van Mexico tot aan het westelijke deel van Guatemala.Ahuizotl hield ook toezicht op een grote verbouwing van Tenochtitlan op grotere schaal, inclusief de uitbreiding van de Grote Piramide of Templo Mayor in het jaar 8 Reed

De Tempo Mayor is voltooid en ingehuldigd met het offer van 20.000 gevangenen.De tempel heette de Huēyi Teōcalli in de Nahuatl-taal.Het was gelijktijdig gewijd aan Huitzilopochtli, god van de oorlog, en Tlaloc, god van regen en landbouw, die elk een heiligdom hadden op de top van de piramide met aparte trappen.De torenspits in het midden van de afbeelding hiernaast was gewijd aan Quetzalcoatl in zijn gedaante als de windgod, Ehecatl.De Grote Tempel gewijd aan Huitzilopochtli en Tlaloc, die aan de basis ongeveer 100 bij 80 m meet, domineerde het heilige gebied.De bouw van de eerste tempel begon ergens na 1325 en werd zes keer herbouwd.De tempel werd in 1521 door de Spanjaarden verwoest om plaats te maken voor de nieuwe kathedraal.

Christoffel Columbus bereikte het eiland Hispañola tijdens zijn eerste reis, in december 1492. Tijdens de tweede reis van Columbus in 1493 werd de kolonie La Isabela gebouwd aan de noordoostkust.Isabela ging bijna ten onder door honger en ziekte.In 1496 werd Santo Domingo gebouwd en werd het de nieuwe hoofdstad.Hier werd de eerste kathedraal van de Nieuwe Wereld gebouwd en enkele decennia lang was Santo Domingo ook het bestuurlijke hart van het zich uitbreidende rijk.Voordat ze aan hun welvarende onderneming begonnen, woonden en werkten mannen als Hernán Cortés en Francisco Pizarro in Santo Domingo.

Moctezuma was de negende Tlatoani van Tenochtitlan en de zesde Huey Tlatoani of keizer van het Azteekse rijk, regerend van 1502 of 1503 tot 1520. Na zijn kroning richtte hij nog achtendertig provinciale divisies op, grotendeels om het rijk te centraliseren.Hij stuurde bureaucraten, vergezeld van militaire garnizoenen.Ze zorgden ervoor dat belasting werd betaald, dat nationale wetten werden nageleefd en dat ze als lokale rechters dienden in geval van onenigheid.In 1517 ontving Moctezuma de eerste meldingen van Europeanen die aan de oostkust van zijn rijk landden;dit was de expeditie van Juan de Grijalva die was geland op San Juan de Ulúa, dat hoewel binnen het grondgebied van Totonac onder auspiciën stond van het Azteekse rijk.

Conquistador Hernan Cortes en zijn Spaanse troepen hebben het Azteekse rijk niet alleen veroverd.Ze hadden bondgenoten, waarvan de Tlaxcalanen tot de belangrijkste behoorden.Terwijl conquistador Hernan Cortes vanaf de kust landinwaarts trok tijdens zijn gedurfde verovering van het Mexica (Azteekse) rijk, moest hij door het land van de fel onafhankelijke Tlaxcalans, die de doodsvijanden van de Mexica waren.Aanvankelijk vochten de Tlaxcalanen wreed tegen de conquistadores, maar na herhaalde nederlagen besloten ze vrede te sluiten met de Spanjaarden en een bondgenootschap met hen te sluiten tegen hun traditionele vijanden.De hulp van de Tlaxcalanen zou uiteindelijk cruciaal blijken te zijn voor Cortes in zijn campagne.

In oktober 1519 verzamelden Spaanse conquistadores onder leiding van Hernan Cortes de edelen van de Azteekse stad Cholula op een van de binnenplaatsen van de stad, waar Cortes hen beschuldigde van verraad.Even later beval Cortes zijn mannen om de grotendeels ongewapende menigte aan te vallen.Buiten de stad vielen ook de Tlaxcalan-bondgenoten van Cortes aan, aangezien de Cholulans hun traditionele vijanden waren.Binnen enkele uren lagen duizenden inwoners van Cholula, waaronder de meeste plaatselijke adel, dood op straat.Het bloedbad in Cholula stuurde een krachtige verklaring naar de rest van Mexico , vooral naar de machtige Azteekse staat en hun besluiteloze leider, Montezuma II.

Het leger van Cortés trok de stad binnen via de met bloemen bedekte weg van Iztapalapa, geassocieerd met de god Quetzalcoatl.Cortés werd in der minne ontvangen door Moctezuma.De gevangengenomen vrouw Malinalli Tenépal, ook wel bekend als Doña Marina, vertaalde van Nahuatl naar Chontal Maya;de Spanjaard Gerónimo de Aguilar vertaalde van Chontal Maya naar het Spaans.Moctezuma gaf de Spanjaarden overvloedige geschenken van goud die, in plaats van hen te kalmeren, hun ambities voor plundering opwekten.In zijn brieven aan koning Charles beweerde Cortés op dit punt te hebben vernomen dat hij door de Azteken werd beschouwd als een afgezant van de gevederde slangengod Quetzalcoatl of Quetzalcoatl zelf - een overtuiging die door enkele moderne historici is betwist.

De rijkdom van Tenochtitlan was verbazingwekkend, en Cortes en zijn luitenants begonnen plannen te smeden om de stad in te nemen.De meeste van hun plannen waren om Montezuma gevangen te nemen en hem vast te houden totdat er meer versterkingen konden arriveren om de stad veilig te stellen.Op 14 november 1519 kregen ze het excuus dat ze nodig hadden.Een Spaans garnizoen dat aan de kust was achtergebleven, was aangevallen door enkele vertegenwoordigers van de Mexica en verschillende van hen waren gedood.Cortes regelde een ontmoeting met Montezuma, beschuldigde hem van het plannen van de aanval en nam hem in hechtenis.Verbazingwekkend genoeg stemde Montezuma ermee in, op voorwaarde dat hij het verhaal kon vertellen dat hij de Spanjaarden vrijwillig had vergezeld terug naar het paleis waar ze waren ondergebracht.

Het bloedbad in de Grote Tempel, ook wel het bloedbad van Alvarado genoemd, was een gebeurtenis op 22 mei 1520 in de Azteekse hoofdstad Tenochtitlan tijdens de Spaanse verovering van Mexico , waarin de viering van het feest van Toxcatl eindigde in een bloedbad van Azteekse elites .Terwijl Hernán Cortés in Tenochtitlan was, hoorde hij over andere Spanjaarden die aan de kust aankwamen en Cortés werd gedwongen de stad te verlaten om tegen hen te vechten.Tijdens zijn afwezigheid vroeg Moctezuma plaatsvervangend gouverneur Pedro de Alvarado om toestemming om Toxcatl te vieren (een Azteeks feest ter ere van Tezcatlipoca, een van hun belangrijkste goden).Maar nadat de festiviteiten waren begonnen, onderbrak Alvarado de viering en doodde alle krijgers en edellieden die feest vierden in de Grote Tempel.De weinigen die aan het bloedbad wisten te ontsnappen door over de muren te klimmen, brachten de gemeenschap op de hoogte van de wreedheden van de Spanjaarden.

Cortes keerde terug naar een belegerd paleis.Cortes kon de orde niet herstellen en de Spanjaarden leden honger omdat de markt was gesloten.Cortes liet een onwillige Montezuma naar het dak van het paleis slepen, waar hij zijn volk smeekte om te stoppen met het aanvallen van de Spanjaarden.Woedend gooiden de mensen van Tenochtitlan stenen en speren naar Montezuma, die zwaar gewond raakte voordat de Spanjaarden hem terug in het paleis konden brengen.Volgens Spaanse verslagen stierf Montezuma twee of drie dagen later, op 29 juni, aan zijn verwondingen.

La Noche Triste ("De Nacht van Smarten", letterlijk "De Droevige Nacht") was een belangrijke gebeurtenis tijdens de Spaanse verovering van het Azteekse rijk, waarin Hernán Cortés, zijn leger van Spaanse conquistadores en hun inheemse bondgenoten uit de Azteekse hoofdstad, Tenochtitlan.Francisco López de Gómara, die zelf geen ooggetuige was, schatte dat 450 Spanjaarden en 4.000 bondgenoten stierven.

De Spaanse indringers die uit Tenochtitlan wisten te ontsnappen waren zwak, moedeloos en gewond.De nieuwe keizer van de Mexica, Cuitláhuac, besloot dat hij moest proberen ze voor eens en voor altijd te verpletteren.Hij stuurde een groot leger van elke krijger die hij kon vinden onder het bevel van de nieuwe cihuacoatl (een soort kapitein-generaal), zijn broer Matlatzincatzin.Op of rond 7 juli 1520 ontmoetten de twee legers elkaar in de vlakten van de vallei van Otumba.Toen hij de felgeklede Matlatzincatzin en zijn generaals aan de andere kant van het slagveld zag, besloot Cortes tot een riskante zet.Cortes riep zijn best overgebleven ruiters (Cristobal de Olid, Pablo de Sandoval, Pedro de Alvarado, Alonso de Avila en Juan De Salamanca) bijeen en reed op de vijandelijke kapiteins af.De plotselinge, woedende aanval verraste Matlatzincatzin en de anderen.De Mexica-kapitein verloor zijn houvast en Salamanca doodde hem met zijn lans, waarbij hij de vijandelijke standaard veroverde.Gedemoraliseerd en zonder de standaard (die werd gebruikt om troepenbewegingen te leiden), verspreidde het Azteekse leger zich.Cortes en de Spanjaarden hadden een hoogst onwaarschijnlijke overwinning behaald.

De introductie van pokken onder de Azteken wordt toegeschreven aan een Afrikaanse slaaf (volgens een verslag genaamd Francisco Eguía), maar dit wordt betwist.Van mei tot september verspreidden de pokken zich langzaam naar Tepeaca en Tlaxcala, en naar Tenochtitlán tegen de herfst van 1520. Op dat moment keerde Cortes terug om de stad te veroveren nadat hij op de Noche Triste was gegooid.Cortes noemt slechts één inheemse leider die stierf aan pokken, Maxixcatzin.Cuitláhuac en andere inheemse heersers stierven echter ook aan de pokken.Chimalpahin meldt ook de dood van enkele heren in Chalco door de ziekte.Deze sterfgevallen maakten deel uit van een wijdverbreide epidemie die de gewone bevolking decimeerde.Schattingen van de mortaliteit lopen uiteen van een kwart tot de helft van de bevolking van centraal Mexico.

De val van Tenochtitlan, de hoofdstad van het Azteekse rijk, was een beslissende gebeurtenis in de Spaanse verovering van het Azteekse rijk.Het gebeurde in 1521 na uitgebreide manipulatie van lokale facties en uitbuiting van reeds bestaande divisies door de Spaanse conquistador Hernán Cortés, die werd geholpen door de steun van zijn inheemse bondgenoten en zijn tolk en metgezel La Malinche.Hoewel er talloze veldslagen werden uitgevochten tussen het Azteekse rijk onder Cuauhtémoc en de door Spanje geleide coalitie, die zelf voornamelijk bestond uit inheems (meestal Tlaxcalteken) personeel, was het de belegering van Tenochtitlan - de uitkomst ervan werd waarschijnlijk grotendeels bepaald door de gevolgen van een pokkenepidemie. (die de Azteekse bevolking verwoestte en een zware slag toebracht aan het Azteekse leiderschap terwijl het een immuun Spaans leiderschap intact liet) - dat leidde rechtstreeks tot de ondergang van de Azteekse beschaving en markeerde het einde van de eerste fase van de Spaanse verovering van het Azteekse rijk .

Tegenwoordig leeft de erfenis van de Azteken in vele vormen voort in Mexico .Archeologische vindplaatsen worden opgegraven en opengesteld voor het publiek en hun artefacten worden prominent tentoongesteld in musea.Plaatsnamen en leenwoorden uit de Azteekse taal Nahuatl doordringen het Mexicaanse landschap en de Mexicaanse woordenschat, en Azteekse symbolen en mythologie zijn gepromoot door de Mexicaanse regering en geïntegreerd in het hedendaagse Mexicaanse nationalisme als emblemen van het land.De Azteekse cultuur en geschiedenis stonden centraal in de vorming van een Mexicaanse nationale identiteit na de Mexicaanse onafhankelijkheid in 1821. In het Europa van de 17e en 18e eeuw werden de Azteken over het algemeen beschreven als barbaars, gruwelijk en cultureel inferieur.Zelfs voordat Mexico zijn onafhankelijkheid bereikte, putten de in Amerika geboren Spanjaarden (criollos) uit de Azteekse geschiedenis om hun eigen zoektocht naar symbolen van lokale trots te baseren, los van die vanSpanje .