तीस वर्षको युद्ध

परिशिष्टहरू

पात्रहरू

सन्दर्भहरू


Play button

1618 - 1648

तीस वर्षको युद्ध



तीस वर्षको युद्ध युरोपेली इतिहासको सबैभन्दा लामो र सबैभन्दा विनाशकारी द्वन्द्वहरू मध्ये एक थियो, जुन १६१८ देखि १६४८ सम्म चलेको थियो। मुख्य रूपमा मध्य युरोपमा लडिएको थियो, युद्ध, अनिकाल र रोगको परिणाम स्वरूप 4.5 देखि 8 मिलियन सैनिक र नागरिकको मृत्यु भएको थियो। , जबकि अहिलेको आधुनिक जर्मनीका केही क्षेत्रहरूमा ५०% भन्दा बढीको जनसंख्या घटेको छ।सम्बन्धित द्वन्द्वहरूमा अस्सी वर्षको युद्ध, मान्टुआन उत्तराधिकारको युद्ध, फ्रान्को-स्पेनिस युद्ध, र पोर्चुगिज पुनर्स्थापना युद्ध समावेश छ।20 औं शताब्दी सम्म, इतिहासकारहरूले सामान्यतया युद्धलाई पवित्र रोमन साम्राज्य भित्र 16 औं शताब्दीको सुधारद्वारा सुरु गरिएको धार्मिक संघर्षको निरन्तरताको रूपमा हेरे।1555 अग्सबर्गको शान्तिले साम्राज्यलाई लुथरन र क्याथोलिक राज्यहरूमा विभाजन गरेर यसलाई समाधान गर्ने प्रयास गर्यो, तर अर्को 50 वर्षहरूमा यी सीमाहरूभन्दा बाहिर प्रोटेस्टेन्टवादको विस्तारले बस्तीलाई अस्थिर बनायो।जबकि अधिकांश आधुनिक टिप्पणीकारहरूले स्वीकार गर्छन् कि धर्म र इम्पेरियल अख्तियारमा भिन्नताहरू युद्ध निम्त्याउने महत्त्वपूर्ण कारकहरू थिए, तिनीहरू तर्क गर्छन् कि यसको दायरा र हद हब्सबर्ग-शासित स्पेन र अस्ट्रिया, र फ्रान्सेली हाउस अफ बोर्बोन बीचको युरोपेली प्रभुत्वको लागि प्रतिस्पर्धाले प्रेरित गरेको थियो।यसको प्रकोप सामान्यतया 1618 मा पत्ता लगाइएको छ, जब सम्राट फर्डिनान्ड द्वितीयलाई बोहेमियाको राजाको रूपमा पदच्युत गरियो र प्यालाटिनेटको प्रोटेस्टेन्ट फ्रेडरिक V द्वारा प्रतिस्थापित गरियो।यद्यपि इम्पेरियल सेनाहरूले बोहेमियन विद्रोहलाई चाँडै दबाए, उनको सहभागिताले प्यालाटिनेटमा लडाईलाई विस्तार गर्यो, जसको रणनीतिक महत्त्व डच गणतन्त्र र स्पेनमा थियो, त्यसपछि अस्सी वर्षको युद्धमा संलग्न भयो।डेनमार्कका क्रिस्चियन IV र स्वीडेनका गुस्ताभास एडोल्फस जस्ता शासकहरूले पनि साम्राज्य भित्रका क्षेत्रहरू कब्जा गरेका हुनाले, यसले उनीहरू र अन्य विदेशी शक्तिहरूलाई हस्तक्षेप गर्ने बहाना दियो, जसले आन्तरिक वंशवादको विवादलाई व्यापक युरोपेली संघर्षमा परिणत गर्‍यो।1618 देखि 1635 सम्मको पहिलो चरण मुख्यतया बाह्य शक्तिहरूको समर्थनमा पवित्र रोमन साम्राज्यका जर्मन सदस्यहरू बीचको गृहयुद्ध थियो।1635 पछि, स्वीडेन र सम्राट फर्डिनान्ड III, स्पेनसँग गठबन्धनद्वारा समर्थित फ्रान्सको बिचको व्यापक संघर्षमा साम्राज्य एक थिएटर बन्यो।यो 1648 को वेस्टफालियाको शान्तिको साथ समाप्त भयो, जसको प्रावधानहरूमा बाभेरिया र सक्सोनी जस्ता राज्यहरूका लागि साम्राज्य भित्र ठूलो स्वायत्तता, साथै स्पेनद्वारा डच स्वतन्त्रताको स्वीकृति समावेश थियो।फ्रान्सको तुलनामा ह्याब्सबर्गलाई कमजोर बनाएर, द्वन्द्वले शक्तिको युरोपेली सन्तुलनलाई परिवर्तन गर्‍यो र लुइस XIV को युद्धको लागि चरण सेट गर्‍यो।
HistoryMaps Shop

पसलमा भेट्नुहोस्

1600 Jan 1

प्रस्तावना

Central Europe
प्रोटेस्टेन्ट सुधार 1517 मा सुरु भयो, तर यसको प्रभाव धेरै लामो थियो।युरोपमा क्याथोलिक चर्चको अख्तियार लामो समय पछि पहिलो पटक प्रश्नमा थियो, र महादेश क्याथोलिक र प्रोटेस्टेन्टहरूमा विभाजित भयो।जबकि केही देशहरू अझ स्पष्ट रूपमा प्रोटेस्टेन्ट थिए, जस्तै इङ्गल्याण्ड र नेदरल्यान्डहरू , र अरूहरूस्पेन जस्तै कट्टर क्याथोलिक थिए, अझै अरूहरू तीव्र आन्तरिक विभाजनद्वारा चिन्हित थिए।मार्टिन लुथरको सुधारले पवित्र रोमन साम्राज्य भित्र जर्मन राजकुमारहरूलाई तीव्र रूपमा विभाजित गर्‍यो, जसले क्याथोलिक ह्याप्सबर्ग सम्राटहरू र राजकुमारहरू (मुख्य रूपमा साम्राज्यको उत्तरी भागमा) लुथरन प्रोटेस्टेन्टवाद अपनाएर बीचको द्वन्द्व निम्त्यायो।यसले धेरै द्वन्द्वहरू निम्त्यायो जुन अग्सबर्गको शान्ति (1555) को साथ समाप्त भयो, जसले पवित्र रोमन साम्राज्य भित्र cuius regio, eius religio (जसले शासन गर्छ, उसको धर्म) को सिद्धान्त स्थापित गर्‍यो।अग्सबर्गको शान्तिका सर्तहरू अनुसार, पवित्र रोमन सम्राटले "साम्राज्य" भरि एउटै धर्म लागू गर्ने अधिकार त्यागे र प्रत्येक राजकुमारले आफ्नो नियन्त्रणमा रहेको भूमिहरूमा क्याथोलिकवाद वा लुथरनवाद स्थापना गर्ने बीचमा छनौट गर्न सक्थे।
▲
●
1618 - 1623
बोहेमियन चरणornament
Play button
1618 May 23

प्राग को दोस्रो रक्षा

Hradčany, Prague 1, Czechia
प्रागको दोस्रो डिफेन्स्ट्रेशन तीस वर्षको युद्धको प्रमुख घटना थियो।यो मे 23, 1618 मा भएको थियो, जब प्रोटेस्टेन्ट विद्रोहीहरूको समूहले दुई क्याथोलिक शाही अधिकारीहरू र तिनीहरूका सचिवलाई बोहेमियन चान्सेलरीको झ्यालबाट बाहिर फाले।यो क्याथोलिक ह्याब्सबर्ग राजतन्त्र र यस क्षेत्रमा यसका धार्मिक नीतिहरूको विरोधको प्रतीकात्मक कार्य थियो।रिजेन्टहरू पतनबाट बचेका थिए, जसले प्रोटेस्टेन्टहरूलाई थप क्रुद्ध बनायो।रक्षाको तुरुन्तै पछि, प्रोटेस्टेन्ट सम्पदा र क्याथोलिक ह्याब्सबर्गहरूले युद्धको लागि सहयोगीहरू भेला गर्न थाले।
▲
●
पिल्सनको युद्ध
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1618 Sep 19 - Nov 21

पिल्सनको युद्ध

Plzeň, Czechia
प्रागको रक्षा पछि, प्रोटेस्टेन्ट कुलीन र सज्जनहरूले गठन गरेको नयाँ सरकारले अर्न्स्ट भोन मन्सफेल्डलाई आफ्ना सबै सेनाहरूमा कमाण्ड दियो।यसैबीच, क्याथोलिक कुलीन र पुजारीहरू देशबाट भाग्न थाले।केही मठहरू र असुरक्षित म्यानरहरू खाली गरियो र क्याथोलिक शरणार्थीहरू पिल्सेन शहरतिर लागे, जहाँ उनीहरूले सोचेका थिए कि सफल रक्षा व्यवस्थित गर्न सकिन्छ।शहर लामो घेराबन्दीको लागि राम्रोसँग तयार थियो, तर सुरक्षाहरू कमजोर थिए र रक्षकहरूसँग उनीहरूको तोपखानाको लागि पर्याप्त बारूदको अभाव थियो।क्याथोलिकहरूले बाहिरबाट समर्थन प्राप्त गर्न सक्षम हुनु अघि म्यान्सफेल्डले शहर कब्जा गर्ने निर्णय गरे।19 सेप्टेम्बर 1618 मा म्यान्सफेल्डको सेना सहरको बाहिरी भागमा पुग्यो।रक्षकहरूले शहरका दुईवटा गेटहरू अवरुद्ध गरे र तेस्रोलाई थप गार्डहरूसहित बलियो बनाइयो।प्रोटेस्टेन्ट सेना महल मा सबै बाहिर हमला सुरु गर्न को लागी धेरै कमजोर थियो, त्यसैले Mansfeld भोक द्वारा शहर लिने निर्णय गरे।२ अक्टोबरमा प्रोटेस्टेन्ट आर्टिलरी आइपुग्यो, तर तोपहरूको क्षमता र संख्या सानो थियो र शहरका पर्खालहरूमा बमबारीले कम प्रभाव ल्यायो।घेराबन्दी जारी रह्यो, प्रोटेस्टेन्टहरूले दैनिक आधारमा नयाँ आपूर्ति र भर्तीहरू प्राप्त गर्दै थिए, जबकि रक्षकहरूसँग खाना र युद्धक सामग्रीको अभाव थियो।साथै, मुख्य सहरको इनार ध्वस्त भयो र पिउने पानीका भण्डारहरू चाँडै समाप्त भयो।अन्ततः, नोभेम्बर 21 मा, पर्खालहरूमा दरारहरू बनाइयो र प्रोटेस्टेन्ट सिपाहीहरू शहरमा खन्याए।धेरै घण्टाको घनिष्ट हात-हात लडाई पछि, सबै सहर म्यान्सफेल्डको हातमा थियो।पिल्सनको युद्ध तीस वर्षको युद्धको पहिलो प्रमुख युद्ध थियो।
▲
●
फर्डिनान्ड बोहेमियाको राजा बने
सम्राट फर्डिनान्ड II ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1619 Mar 20

फर्डिनान्ड बोहेमियाको राजा बने

Bohemia Central, Czechia
20 मार्च 1619 मा म्याथियासको मृत्यु भयो र फर्डिनान्ड स्वतः बोहेमियाको राजा बने।फर्डिनान्डलाई पछि फर्डिनान्ड द्वितीयको रूपमा पवित्र रोमन सम्राट पनि चुनियो।
▲
●
Sablat को युद्ध
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1619 Jun 10

Sablat को युद्ध

Dříteň, Czechia
Sablat वा Záblatí को युद्ध 10 जुन 1619 मा तीस वर्षको युद्धको बोहेमियन अवधिमा भयो।यो युद्ध चार्ल्स बोनाभेन्चर डे लङ्गुएभलको नेतृत्वमा रहेको रोमन क्याथोलिक इम्पीरियल सेना, काउन्ट अफ बुक्वाय र अर्न्स्ट भोन म्यान्सफेल्डको प्रोटेस्टेन्ट सेनाबीच लडिएको थियो।जब मान्सफेल्ड बुडेजोभिसलाई घेराबन्दी गरिरहेका जनरल होहेनलोहेलाई बलियो बनाउन जाँदै थिए, बुक्वोयले बुडेजोभिसको 25 किलोमिटर (16 माइल) उत्तर पश्चिममा रहेको सानो गाउँ जाब्लाटी नजिकै म्यान्सफेल्डलाई रोके र उनलाई युद्धमा ल्याए।म्यान्सफेल्डले हार बेहोरेको थियो, कम्तिमा 1,500 पैदल सेना र उनको सामान रेल गुमाए।नतिजाको रूपमा, बोहेमियनहरूले बुडेजोभिसको घेराबन्दी हटाउनुपर्यो।
▲
●
Wisternitz को युद्ध
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1619 Aug 5

Wisternitz को युद्ध

Dolní Věstonice, Czechia
बुडवेइस (České Budějovice) बोहेमियाले विद्रोह गर्दा हाउस ह्याब्सबर्गका राजा फर्डिनान्डप्रति वफादार रहने तीन सहरहरू मध्ये एक थियो।सबलाटमा ह्याब्सबर्गको विजय पछि, बोहेमियनहरू České Budějovice को घेराबन्दी बढाउन बाध्य भए।15 जुन 1619 मा, होहेनलोहे-न्यूएन्स्टाइन-वेईकरशेमका जर्ज फ्रेडरिक सोबेस्लाभमा फर्किए जहाँ उनी काउन्ट हेनरिक म्याथियास भोन थर्नद्वारा सुदृढीकरणको प्रतीक्षामा थिए।दक्षिणी बोहेमियाका बलियो ठाउँहरू नियन्त्रणमा लिएपछि, फर्डिनान्डले डम्पिएरको नेतृत्वमा मोराभियामा सेना पठाए, जसले बोहेमियन विद्रोहीहरूको पक्ष रोजेको थियो।जे होस्, डम्पियरेलाई अगस्ट १६१९ मा भोन टाइफेनबाक (रुडोल्फ भोन टिफेनबाकका भाइ) र लाडिस्लाभ भेलेन ज़ेरोटिनाको नेतृत्वमा मोराभियन सेनाहरूद्वारा डोल्नी भेस्टोनिस (जर्मन: Wisternitz) मा पराजित भयो, जसले मोराभियालाई बोहेमियन शिविरमा छोड्यो।Wisternitz वा Dolní Věstonice को युद्ध 5 अगस्त 1619 मा Friedrich von Tiefenbach (Teuffenbach) को नेतृत्वमा बोहेमियन कन्फेडेरेसनको मोराभियन सेना र हेनरी डे डेम्पियरको नेतृत्वमा एक हब्सबर्ग सेना बीच लडिएको थियो।युद्ध मोरावियन विजय थियो।
▲
●
फ्रेडरिक वी बोहेमियाको राजा बने
Palatinate को फ्रेडरिक वी ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1619 Aug 26

फ्रेडरिक वी बोहेमियाको राजा बने

Bohemia Central, Czechia

बोहेमियन विद्रोहीहरूले औपचारिक रूपमा फर्डिनान्डलाई बोहेमियाको राजाको रूपमा पदच्युत गरे र उनको स्थानमा प्यालाटिन इलेक्टर फ्रेडरिक वी।

▲
●
Humenné को युद्ध
भियनाको घेराबन्दी ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1619 Nov 22 - Nov 23

Humenné को युद्ध

Humenné, Slovakia
पवित्र रोमन साम्राज्यका धेरै राष्ट्रहरूले तीस वर्षको युद्धलाई उनीहरूको स्वतन्त्रता (पुनः) प्राप्त गर्ने उत्तम अवसरको रूपमा हेरे।ती मध्ये एक हंगेरी थियो जसको नेतृत्व ट्रान्सिलभेनियाका राजकुमार गेबोर बेथलेनले गरेका थिए।उनी हब्सबर्ग विरोधी प्रोटेस्टेन्ट युनियनमा बोहेमियामा सामेल भए।छोटो अवधिमा, उनले उत्तरी हंगेरी र ब्राटिस्लाभालाई जित्यो, र नोभेम्बरमा उनले भियना - अस्ट्रियाको राजधानी शहर र पवित्र रोमन साम्राज्यको घेराबन्दी सुरु गरे।सम्राट फर्डिनान्ड द्वितीयको अवस्था नाटकीय थियो।सम्राटले पोल्याण्डको सिगिसमन्ड III लाई पत्र पठाए र ट्रान्सिलभेनियाबाट बेथलेनको आपूर्ति लाइनहरू काट्न आग्रह गरे।उनले बेथलेनको पूर्व प्रतिद्वन्द्वी, अहिले रोयल हंगेरीका लर्ड मुख्य न्यायाधीश - होमोन्नाको काउन्ट जर्ज ड्रगेथलाई ह्याब्सबर्गका लागि सेनाहरू भाडामा लिन पोल्याण्ड पठाए।पोलिश-लिथुआनियाली राष्ट्रमंडल युद्धमा भाग लिन चाहँदैनथे, त्यसैले यो तटस्थ रह्यो।तर राजा क्याथोलिक लीग र ह्याब्सबर्गको बलियो सहानुभूति भएकोले, सम्राटलाई मद्दत गर्ने निर्णय गरे।यद्यपि उनी सीधा सेनाहरू पठाउन चाहँदैनन्, उनले ड्रगथलाई पोल्याण्डमा भाडामा लिने अनुमति दिए।ड्रगथले रोगाउस्कीको नेतृत्वमा करिब 8,000 Lisowczycy लाई भाडामा लिए, जो आफ्नै 3,000 पुरुषमा सामेल भए।सामेल सेनामा करिब ११,००० सैनिकहरू थिए, तर यो संख्या विवादित छ।Lisowczycy ले २२ नोभेम्बरको साँझ कार्पाथियन माउन्टेन्समा Humenné नजिक जर्ज राकोसीको सेनाको सामना गर्यो।वालेन्टी रोगास्कीले घोडचढीलाई सँगै राख्ने प्रबन्ध गरेन र यो विभाजित भयो।अर्को दिन, नोभेम्बर 23 मा, राकोसीले शत्रुको शिविर लुट्न आफ्नो पैदल सेना पठाउने निर्णय गरे।यो गरिरहँदा, रोगाउस्कीले अन्ततः आफ्ना सेनाहरू जम्मा गरे र अप्रत्याशित रूपमा ट्रान्सिल्भेनियनहरूलाई आक्रमण गरे।छोटो समयमा, राकोसीले पछि हट्ने घोषणा गर्नुपर्‍यो।युद्ध पोल्याण्डले जित्यो।जब बेथलेनले राकोसीको पराजयको बारेमा थाहा पाए, उसले घेराबन्दी तोड्नुपर्‍यो, आफ्ना सिपाहीहरू जम्मा गर्नुपर्‍यो र ब्राटिस्लाभा फर्कनुपर्‍यो, र लिसोस्कीको विरुद्ध सुरक्षित गर्न जर्ज स्जेचीको नेतृत्वमा उत्तरी हंगेरीमा लगभग 12,000 घोडचढीहरू पठाए।फर्डिनान्ड द्वितीयले उनलाई युद्धविराममा हस्ताक्षर गरे र 16 जनवरी 1620 मा उनीहरूले पोज्सोनी (अहिले ब्राटिस्लाभा) मा शान्ति सन्धिमा हस्ताक्षर गरे।Humenné को युद्ध युद्धको एक महत्वपूर्ण भाग थियो किनकि पोलिश हस्तक्षेपले भियना - पवित्र रोमन साम्राज्यको राजधानी शहर - ट्रान्सिलभेनियाबाट बचायो।यसैले केही पोलिश स्रोतहरूले यसलाई पहिलो भियना राहत भनिन्छ - दोस्रो 1683 मा भियनाको प्रसिद्ध युद्ध हो।
▲
●
Play button
1620 Nov 8

सेतो पहाडको युद्ध

Prague, Czechia
क्रिस्चियन अफ एन्हाल्टको नेतृत्वमा २१,००० बोहेमियन र भाडाका सैनिकहरूको सेना फर्डिनान्ड द्वितीय, पवित्र रोमन सम्राट, चार्ल्स बोनाभेन्चर डे लङ्गुभल, काउन्ट अफ बुकको नेतृत्वको नेतृत्वमा रहेको संयुक्त सेनाका २३,००० पुरुषहरू र म्याक्सिमिलियन I, निर्वाचकको नेतृत्वमा जर्मन क्याथोलिक लीगद्वारा पराजित भएको थियो। Bavaria र Johann Tserclaes, Tilly काउन्ट, Bílá Hora ("सेतो पहाड") प्राग नजिकै।बोहेमियन हताहतहरू गम्भीर थिएनन् तर तिनीहरूको मनोबल पतन भयो र अर्को दिन शाही सेनाहरूले प्राग कब्जा गरे।
▲
●
Mingolsheim को युद्ध
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1622 Apr 27

Mingolsheim को युद्ध

Heidelberg, Germany
Mingolsheim को युद्ध 27 अप्रिल 1622 मा, Wiesloch को जर्मन गाउँ नजिकै, Heidelberg को 23 km (14 mi) दक्षिणमा, जनरल भोन Mansfeld को नेतृत्व मा एक प्रोटेस्टेन्ट सेना र Baden-Durlach को Margrave काउन्ट अन्तर्गत रोमन क्याथोलिक सेना विरुद्ध लडिएको थियो। टिली।1621 को वसन्तको सुरुमा, जर्ज फ्रेडरिकको कमान्डमा भाडामा सेना, बाडेन-डुर्लाचको मार्ग्रेभ, अर्न्स्ट भोन म्यान्सफेल्डको अधीनमा रहेको बलको साथ अल्सेसबाट जंक्शनमा राइन नदी पार गर्यो।संयुक्त रूपमा, सेनाहरूले जनरल एम्ब्रोसियो स्पिनोलाको आदेशमा स्पेनिश नेदरल्याण्ड्सबाट 20,000 बलियो सेना लिएर आइपुगेका काउन्ट टिली र गोन्जालो फर्नान्डेज डे कोर्डोबा बीचको सम्बन्धलाई रोक्नको लागि लक्ष्य राखेका थिए।टिलीले आफ्नो पछाडिको गार्डमा रहेको प्रोटेस्टेन्ट सेनालाई भेटे र त्यसमाथि चढे।उनले मुख्य प्रोटेस्टेन्ट निकायलाई संलग्न नगरेसम्म यो आक्रमण सफल भयो, र त्यसपछि अस्वीकार गरियो।टिली पछि हट्यो र त्यस महिना पछि डे कोर्डोबासँग जोड्न स्थिर प्रोटेस्टेन्ट सेनालाई बाइपास गरे।युद्ध पछि, ब्रन्सविकको क्रिस्चियनका सेनाहरू उत्तरबाट आउन नसकेसम्म मन्सफेल्डले आफूलाई एक विशिष्ट क्षतिमा भेट्टाए।दुई सेनाहरू महिना पछि विम्पफेनको युद्धमा संलग्न हुनेछन्।
▲
●
1625 - 1629
डेनिस चरणornament
Play button
1625 Jan 1

डेनिस हस्तक्षेप

Denmark
1623 मा फ्रेडरिकको बयान पछि, स्याक्सोनीका जोन जर्ज र क्याल्भिनिस्ट जर्ज विलियम, ब्रान्डनबर्गका निर्वाचक फर्डिनान्डले हाल प्रोटेस्टेन्टहरूद्वारा आयोजित पूर्व क्याथोलिक बिशप्रिक्सहरूलाई पुन: दावी गर्ने उद्देश्य राखेका थिए।ड्युक अफ होल्स्टेनको रूपमा, क्रिस्चियन IV पनि तल्लो स्याक्सन सर्कलको सदस्य थिए, जबकि डेनिस अर्थतन्त्र बाल्टिक व्यापार र ओरेसुन्ड हुँदै ट्राफिकबाट हुने टोलमा निर्भर थियो।फर्डिनान्डले बोहेमियन विद्रोहीहरूबाट जफत गरिएका सम्पदाहरू सहित फ्रेडरिक विरुद्धको समर्थनको लागि अल्ब्रेक्ट भोन वालेन्स्टाइनलाई भुक्तान गरेका थिए, र अब समान आधारमा उत्तरलाई जित्न उनीसँग सम्झौता गरे।मई 1625 मा, लोअर सक्सोनी क्रेइसले क्रिश्चियनहरूलाई आफ्नो सैन्य कमाण्डर चुने, यद्यपि प्रतिरोध बिना;स्याक्सोनी र ब्रान्डनबर्गले डेनमार्क र स्वीडेनलाई प्रतिस्पर्धीको रूपमा हेरे र साम्राज्यमा संलग्न हुनबाट जोगिन चाहन्थे।जर्मनीको द्वन्द्व फ्रान्स रस्पेन र अस्ट्रियामा हब्सबर्ग प्रतिद्वन्द्वीहरू बीचको व्यापक सङ्घर्षको हिस्सा बनेकोले शान्तिपूर्ण समाधानका लागि वार्ता गर्ने प्रयास असफल भयो।जुन 1624 को Compiègne को सन्धि मा, फ्रान्सले स्पेन विरुद्ध डच युद्ध को कम्तिमा तीन बर्ष को लागी अनुदान दिन सहमत भएको थियो, जबकि डिसेम्बर 1625 को हेग को सन्धि मा, डच र अंग्रेजी साम्राज्य मा डेनिश हस्तक्षेप को वित्त पोषण गर्न सहमत भए।
▲
●
डेसाउ ब्रिजको युद्ध
डेनमार्कको सेना एक पुल पार गर्दै, तीस वर्ष युद्ध - क्रिश्चियन होल्म द्वारा ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1626 Apr 25

डेसाउ ब्रिजको युद्ध

Saxony-Anhalt, Germany
डेसाउ ब्रिजको युद्ध २५ अप्रिल १६२६ मा डेसाउ, जर्मनी बाहिर एल्बे नदीमा डेनिस प्रोटेस्टेन्टहरू र इम्पेरियल जर्मन क्याथोलिक सेनाहरू बीचको तीस वर्षको युद्धको महत्त्वपूर्ण युद्ध थियो। यो युद्ध अर्न्स्ट भोन म्यान्सफेल्डले डेसाउ पार गर्ने प्रयास थियो। जर्मनीको म्याग्डेबर्गमा रहेको इम्पीरियल आर्मीको मुख्यालयमा आक्रमण गर्न पुल।डेसाउ पुल म्याग्डेबर्ग र ड्रेसडेन बीचको एक मात्र भूमि पहुँच थियो, जसले डेनमार्कहरूलाई अगाडि बढ्न गाह्रो बनायो।काउन्ट अफ टिलीले डेनमार्कका राजा क्रिश्चियन चतुर्थलाई कासेलमा पहुँच गर्न र तल्लो स्याक्सन सर्कलको सुरक्षा गर्न पुलको नियन्त्रण चाहन्थे।यस युद्धमा अल्ब्रेक्ट भोन वालेन्स्टाइनको साम्राज्यवादी जर्मन सेनाहरूले अर्न्स्ट भोन म्यान्सफेल्डको प्रोटेस्टेन्ट सेनालाई सजिलै पराजित गरे।
▲
●
लुटरको युद्ध
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1626 Aug 27

लुटरको युद्ध

Lutter am Barenberge, Lower Sa
1626 को लागि ईसाईको अभियान योजना तीन भागहरू थिए;जब उनले टिली विरुद्ध मुख्य सेनाको नेतृत्व गरे, अर्न्स्ट भोन म्यान्सफेल्डले ब्रन्सविकको क्रिश्चियनले समर्थन गरेको वालेन्स्टाइनलाई आक्रमण गर्नेछ।घटनामा, म्यान्सफेल्ड अप्रिलमा डेसाउ ब्रिजको युद्धमा पराजित भए, जबकि ब्रन्सविकको आक्रमण क्रिस्चियन पूर्ण रूपमा असफल भयो र उनको जूनमा रोगको कारण मृत्यु भयो।मुसलधारे वर्षाले बाधित र बाधा परेको, क्रिस्चियन वोल्फेनबुट्टेलमा आफ्नो बेसमा फर्किए तर 27 अगस्तमा लुटरमा उभिने र लड्ने निर्णय गरे।उसको दाहिने पखेटाले गरेको अनाधिकृत आक्रमणले सामान्य अग्रगामीलाई निम्त्यायो जुन भारी हानिको साथ पन्छाइयो र दिउँसो ढिलो सम्म, क्रिश्चियनका सेनाहरू पूर्ण रूपमा पछि हटेका थिए।डेनमार्कको घोडचढीले लगाएको आरोपको एक श्रृंखलाले उनलाई भाग्न सक्षम बनायो तर कम्तिमा 30% आफ्नो सेना, सबै तोपखाना र अधिकांश सामान ट्रेनको लागतमा।उनका धेरै जर्मन सहयोगीहरूले उनलाई त्यागे र जुन १६२९ मा ल्युबेकको सन्धि नभएसम्म युद्ध जारी रहे तापनि, लुटरको हारले आफ्नो जर्मन सम्पत्ति विस्तार गर्ने क्रिश्चियनको आशालाई प्रभावकारी रूपमा समाप्त गर्यो।
▲
●
Play button
1628 Jan 1 - 1631

Mantuan उत्तराधिकार को युद्ध

Casale Monferrato, Casale Monf
मन्टुआन उत्तराधिकारको युद्ध (१६२८–१६३१) तीस वर्षको युद्धसँग सम्बन्धित द्वन्द्व थियो, जुन डिसेम्बर १६२७ मा भिन्सेन्जो द्वितीयको मृत्युको कारणले गर्दा भएको थियो, जो हाउस अफ गोन्जागाको प्रत्यक्ष लाइनका अन्तिम पुरुष उत्तराधिकारी र डचीहरूका शासक थिए। Mantua र Montferrat को।यी क्षेत्रहरू स्पेनिस रोडको नियन्त्रणको लागि कुञ्जी थिए, एक ओभरल्याण्ड मार्ग जसले ह्याब्सबर्गस्पेनलाई इटालीबाट फ्ल्यान्डर्समा आफ्नो सेनामा भर्ती र आपूर्तिहरू सार्न अनुमति दिएको थियो।नतिजा फ्रान्स बीचको प्रोक्सी युद्ध थियो, जसले फ्रान्सेली-जन्मेको ड्यूक अफ नेभर्सलाई समर्थन गर्‍यो, र स्पेन, जसले आफ्नो टाढाको भाइ ड्यूक अफ ग्वास्टालालाई समर्थन गर्यो।कासाल मोन्फेराटोको किल्लामा केन्द्रित लडाइँ, जसलाई स्पेनीहरूले दुई पटक घेरा हालेका थिए, मार्च १६२८ देखि अप्रिल १६२९ र सेप्टेम्बर १६२९ देखि अक्टोबर १६३० सम्म। अप्रिल १६२९ मा नेभर्सको तर्फबाट फ्रान्सेली हस्तक्षेपले सम्राट फर्डिनान्ड द्वितीयलाई इम्परबाट सरुवा गरेर स्पेनलाई समर्थन गर्न नेतृत्व गर्यो। उत्तरी जर्मनी , जसले जुलाई 1630 मा मान्टुआ कब्जा गर्यो। यद्यपि, फ्रान्सेली सुदृढीकरणहरूले नेभर्सलाई कासेललाई कायम राख्न सक्षम बनायो, जबकि फर्डिनान्डले तीस वर्षको युद्धमा स्वीडिश हस्तक्षेपको प्रतिक्रियामा आफ्ना सेनाहरू फिर्ता लिए, र अक्टोबर 1630 मा दुवै पक्षहरू युद्धविराममा सहमत भए।जुन 1631 चेरास्कोको सन्धिले नेभर्सलाई मान्टुआ र मोन्टफेराटको ड्यूकको रूपमा पुष्टि गर्यो, सानो क्षेत्रीय क्षतिको बदलामा।अझ महत्त्वपूर्ण कुरा, यसले फ्रान्सलाई पिनेरोलो र कासेलको कब्जामा छोड्यो, मुख्य किल्लाहरू जसले आल्प्स हुँदै पासहरूमा पहुँच नियन्त्रण गर्यो र उनीहरूको दक्षिणी सिमानाहरू सुरक्षित गर्यो।जर्मनीबाट इम्पेरियल र स्पेनी स्रोतहरूको विचलनले स्वीडेनहरूलाई पवित्र रोमन साम्राज्य भित्र आफूलाई स्थापित गर्न अनुमति दियो र 1648 सम्म जारी तीस वर्षको युद्धको एउटा कारण थियो।
▲
●
Stralsund को घेराबन्दी
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1628 May 1 - Aug 4

Stralsund को घेराबन्दी

Mecklenburg-Vorpommern, German
Stralsund को घेराबन्दी 30 वर्षको युद्ध को समयमा Albrecht भोन Wallenstein को इम्पेरियल आर्मी द्वारा स्ट्रल्सन्ड मा राखिएको घेराबन्दी थियो, मे देखि 4 अगस्त 1628 सम्म। Stralsund लाई डेनमार्क र स्वीडेन को सहयोग थियो, पर्याप्त स्कटिश सहभागिता संग।घेराबन्दी हटाउनेले वालेन्स्टाइनको विजयको श्रृंखला समाप्त गर्‍यो, र उनको पतनमा योगदान पुर्‍यायो।Stralsund मा स्विडेनी ग्यारिसन इतिहास मा जर्मन माटो मा पहिलो थियो।युद्धले स्वीडेनको वास्तविक प्रवेशलाई युद्धमा चिन्ह लगाइयो।
▲
●
वोल्गास्टको युद्ध
आफ्नो नौसेना संग डेनमार्क-नर्वे को क्रिश्चियन IV।Vilhelm Marstrand द्वारा चित्रित कोलबर्गर Heide को युद्ध, 1644 मा उनको चित्रण गरिएको छ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1628 Sep 2

वोल्गास्टको युद्ध

Mecklenburg-Vorpommern, German
डेनमार्क-नर्वेको क्रिस्चियन IV को डेनिस सेनाहरूले यूजडोम र छेउछाउको मुख्य भूमिमा ल्यान्डफल गरेका थिए र साम्राज्यवादी कब्जा सेनाहरूलाई निष्कासित गरेका थिए।अल्ब्रेक्ट भोन वालेन्स्टाइनको नेतृत्वमा एउटा शाही सेनाले क्रिस्चियन IV को सामना गर्न स्ट्रल्सन्डलाई घेरा हाल्यो।अन्ततः, डेनिस सेनाहरू पराजित भए।क्रिस्चियन IV र उनको अवतरण बलको एक अंश जहाजबाट भाग्न सक्षम थिए।
▲
●
Lübeck को सन्धि
Wallenstein को शिविर ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1629 May 22

Lübeck को सन्धि

Lübeck, Germany
लुबेकको सन्धिमा क्रिस्चियन IV ले डेनमार्कलाई कायम राख्यो तर प्रोटेस्टेन्ट जर्मन राज्यहरूको लागि आफ्नो समर्थन बन्द गर्नुपर्‍यो।यसले क्याथोलिक शक्तिहरूलाई अर्को दुई वर्षमा थप प्रोटेस्टेन्ट भूमि लिने अवसर प्रदान गर्‍यो।यसले साम्राज्यवादी मामिलाहरूबाट अन्तिम विच्छेदको लागतमा डेनमार्क-नर्वेलाई यसको पूर्व-युद्ध क्षेत्र पुनर्स्थापित गर्यो।
▲
●
1630 - 1634
स्वीडिश चरणornament
स्वीडिश हस्तक्षेप
गुस्ताभास एडोल्फस ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1630 Jan 2

स्वीडिश हस्तक्षेप

Sweden
स्वीडेनको प्रोटेस्टेन्ट राजा, गुस्ताभास एडोल्फसले पवित्र रोमन साम्राज्यमा प्रोटेस्टेन्टहरूको रक्षा गर्न संलग्न हुने निर्णय गरे।यद्यपि, फ्रान्सको क्याथोलिक मुख्यमन्त्री र क्याथोलिक कार्डिनल रिचेलिउ ह्याप्सबर्गहरूको बढेको शक्तिबाट चिन्तित थिए।Richelieu ले स्वीडेन र पोलिश-लिथुआनियाली राष्ट्रमंडल बीच Altmark को युद्धविराम वार्तालाप गर्न मद्दत गर्यो, गुस्ताभस एडोल्फसलाई युद्धमा प्रवेश गर्न स्वतन्त्र पार्दै।
▲
●
स्विडेनी सेनाहरू पोमेरेनियाको डचीमा अवतरण गर्छन्
Gustavus Adolphus 'Pomerania मा अवतरण, Peenemünde नजिकै, 1630 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1630 Jun 1

स्विडेनी सेनाहरू पोमेरेनियाको डचीमा अवतरण गर्छन्

Peenemünde, Germany
राजाले क्याथोलिक शक्तिहरू विरुद्ध युद्धको कुनै औपचारिक घोषणा गरेनन्।आफ्नो सहयोगी स्ट्रल्सन्डमा भएको आक्रमण पछि, उसलाई लाग्यो कि युद्धको घोषणा नगरी अवतरण गर्न पर्याप्त बहाना छ।स्ट्रल्सन्डलाई ब्रिजहेडको रूपमा प्रयोग गर्दै, जुन 1630 मा लगभग 18,000 स्विडेनी सेनाहरू पोमेरेनियाको डचीमा अवतरण गरे।गुस्ताभसले पोमेरेनियाको ड्यूक बोगिस्लाव XIV सँग गठबन्धनमा हस्ताक्षर गरे, क्याथोलिक पोलिश-लिथुआनियाली राष्ट्रमंडल, परिवार र धर्मले फर्डिनान्डसँग जोडिएको अर्को बाल्टिक प्रतिस्पर्धीको बिरूद्ध पोमेरेनियामा आफ्नो रुचिहरू सुरक्षित गर्दै।व्यापक समर्थनको अपेक्षा अवास्तविक साबित भयो;1630 को अन्त्यमा, एकमात्र नयाँ स्वीडिश सहयोगी म्याग्डेबर्ग थियो, जसलाई टिलीले घेरेको थियो।
▲
●
Pomerania सुरक्षित गर्दै
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1630 Jul 20

Pomerania सुरक्षित गर्दै

Stettin, Poland
राजाले त्यसपछि स्टेटिनको सुरक्षा सुधार गर्न आदेश दिए।सहरका सबै मानिसहरू र गाउँलेहरूलाई घेरेर सुरक्षात्मक कार्यहरू चाँडै पूरा गरियो।
▲
●
फ्रैंकफर्ट र डर ओडरको युद्ध
फ्रैंकफर्ट एन डर ओडरको युद्ध, 1631 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1631 Apr 13

फ्रैंकफर्ट र डर ओडरको युद्ध

Brandenburg, Germany
फ्रैंकफर्टको युद्ध स्वीडिश साम्राज्य र पवित्र रोमन साम्राज्यको बीचमा रणनीतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण, सुदृढ ओडर फ्रान्कफर्ट एन डर ओडर, ब्रान्डनबर्ग, जर्मनी पार गर्नका लागि लडिएको थियो।यो सहर पोमेरेनियाको डची बाहिर स्वीडेनले आक्रमण गरेको पहिलो प्रमुख इम्पेरियल गढ थियो, जहाँ स्वीडेनले १६३० मा पुलहेड स्थापना गरेको थियो। दुई दिनको घेराबन्दी पछि, स्कटिश सहायकहरूको समर्थनमा स्विडेनी सेनाहरूले शहरमा आक्रमण गरे।नतिजा स्वीडेनको जित थियो।नजिकैको ल्यान्ड्सबर्ग (वार्थे) (अहिले गोर्जो) को पछिल्ला निकासी संग, फ्रैंकफर्टले स्वीडेनको गुस्ताभास एडोल्फस मध्य जर्मनीमा अगाडि बढ्दा स्वीडेनको सेनाको पछाडिको सुरक्षा गर्न सेवा गर्यो।
▲
●
म्याग्डेबर्गको बोरा
म्याग्डेबर्गको बोरा - म्याग्डेबर्ग मेडेन्स, एडवर्ड स्टेनब्रुक द्वारा 1866 चित्रकारी ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1631 May 20 - May 24

म्याग्डेबर्गको बोरा

Saxony-Anhalt, Germany
दुई महिनाको घेराबन्दीपछि प्यापेनहेमले अन्ततः सुदृढीकरण ल्याएका टिलीलाई मे २० मा 40,000 मानिसहरूलाई प्यापेनहेमको व्यक्तिगत कमाण्डमा सहरमा आक्रमण गर्न मनाउनुभयो।म्याग्डेबर्गका नागरिकहरूले स्वीडेनको राहत आक्रमणको लागि व्यर्थको आशा गरेका थिए।घेराबन्दीको अन्तिम दिन, काउन्सिलरहरूले शान्तिको लागि मुद्दा हाल्ने समय भएको निर्णय गरे, तर उनीहरूको निर्णय समयमै टिल्लीमा पुग्न सकेन।20 मे को बिहान, आक्रमण भारी तोपखाना फायर संग शुरू भयो।चाँडै पछि, प्यापेनहेम र टिलीले पैदल सेनाको आक्रमण सुरु गरे।किल्लाहरू तोडिएका थिए र शाही सेनाहरूले क्रोकेन गेट खोल्नका लागि रक्षकहरूलाई जित्न सक्षम थिए, जसले सम्पूर्ण सेनालाई लुट्न शहरमा प्रवेश गर्न अनुमति दियो।कमाण्डर डिट्रिच भोन फाल्केनबर्गलाई क्याथोलिक शाही सेनाहरूले गोली हानेर मार्दा शहरको रक्षा अझ कमजोर र निराश भयो।म्याग्डेबर्गको बोरालाई तीस वर्षको युद्धको सबैभन्दा खराब नरसंहार मानिन्छ जसको परिणामस्वरूप लगभग 20,000 जनाको मृत्यु भयो।1630 मा 25,000 भन्दा बढी बासिन्दा भएको जर्मनीको सबैभन्दा ठूला सहरहरू मध्ये एक म्याग्डेबर्ग, 18 औं शताब्दीसम्म पनि यसको महत्त्व पुन: प्राप्त गर्न सकेन।
▲
●
Play button
1631 Sep 17

Breitenfeld को युद्ध

Breitenfeld, Leipzig, Germany
Breitenfeld को युद्ध 17 सेप्टेम्बर 1631 मा लाइपजिग को पर्खाल शहर को लगभग 8 किलोमिटर उत्तर-पश्चिम मा Breitenfeld को नजिक एक चौराहे मा लडिएको थियो। यो तीस वर्षको युद्ध को प्रोटेस्टेन्ट को पहिलो प्रमुख विजय थियो।विजयले स्वीडेनको हाउस अफ भासाका गुस्ताभस एडोल्फसलाई एक महान रणनीतिक नेताको रूपमा पुष्टि गर्‍यो र धेरै प्रोटेस्टेन्ट जर्मन राज्यहरूलाई जर्मन क्याथोलिक लीगको बिरूद्ध स्वीडेनसँग गठबन्धन गर्न प्रेरित गर्‍यो, जसको नेतृत्व म्याक्सिमिलियन I, बाभेरियाका निर्वाचक र पवित्र रोमन सम्राट फर्डिनान्ड द्वितीय थिए।
▲
●
बाभेरिया को स्वीडिश आक्रमण
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1632 Mar 1

बाभेरिया को स्वीडिश आक्रमण

Bavaria, Germany
मार्च 1632 मा स्विडेनका राजा गुस्ताभस एडोल्फसले स्विडेनी सैनिक र जर्मन भाडाको सेनाको साथ बाभेरियामा आक्रमण गरे।एडोल्फसले आफ्नो सेनालाई ड्यान्युब नदीको समानान्तरमा लैजाने योजना बनायो, ईङ्गोलस्टाड, रेगेन्सबर्ग र पासाउको सुदृढ शहरहरू कब्जा गर्न पूर्वतिर सर्दै - ताकि स्वीडेनहरूले भियना र सम्राटलाई धम्की दिने स्पष्ट मार्ग पाउनेछन्।यद्यपि डेन्युबका यी सुदृढ शहरहरू एडोल्फसको लागि धेरै बलियो थिए।
▲
●
वर्षाको युद्ध
पूर्वबाट रणभूमिको दृश्य: लेच नदी दायाँबाट केन्द्रमा बग्छ, त्यसपछि डोनाउ नदीमा पश्चिम (माथि) बग्छ।वर्षा केन्द्र शीर्ष को शहर;Donauwörth शहर शीर्ष बायाँ।स्वीडिश आर्टिलरीले दक्षिण (बाँया) बाट नदी पार गर्दै फायरिङ गरिरहेको छ, स्विडेनी घोडचढीहरूले यसलाई तलको बीचमा पार गर्दैछ।नदीको अर्को छेउमा इम्पेरियल सेना आर्टिलरी ब्यारेजबाट धुवाँको बादलको बीचमा उत्तर (दायाँ) पछि हटिरहेको छ। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1632 Apr 5

वर्षाको युद्ध

Rain, Swabia, Bavaria, Germany
धेरै संख्यामा र धेरै अनुभवहीन सेनाको साथ, टिलीले रेन सहरमा केन्द्रित लेच नदीको किनारमा रक्षात्मक कार्यहरू निर्माण गरे, गुस्ताभसलाई अल्ब्रेक्ट भोन वालेन्स्टाइनको अधीनमा रहेको इम्पेरियल सुदृढीकरणको लागि उनीसम्म पुग्न पर्याप्त ढिलाइ गर्ने आशामा।14 अप्रिलमा, स्विडेनीहरूले तोपखानाको साथ रक्षामा बमबारी गरे, त्यसपछि अर्को दिन नदी पार गरे, टिली सहित लगभग 3,000 हताहत भयो।16 मा, बाभेरियाको म्याक्सिमिलियनले आफ्नो आपूर्ति र बन्दुक त्यागेर पछि हट्ने आदेश दिए।वर्षाको युद्ध १५ अप्रिल १६३२ मा बाभेरियाको रेन नजिकै भएको थियो।यो स्विडेनको गुस्ताभास एडोल्फसको नेतृत्वमा स्विडेनी-जर्मन सेना र टिली काउन्ट जोहान त्सेरक्लेसको नेतृत्वमा रहेको क्याथोलिक लीग सेनाद्वारा लडेको थियो।युद्धको परिणामस्वरूप स्वीडिश विजय भयो, जबकि टिली गम्भीर घाइते भए र पछि उनको चोटले मृत्यु भयो।यस विजयको बावजुद, स्वीडेनहरू उत्तरी जर्मनीमा उनीहरूको आधारहरूबाट टाढा गएका थिए र जब म्याक्सिमिलियनले वालेन्स्टाइनसँग जोडिएर आफूलाई न्युरेम्बर्गमा घेरेको पाए।यसले सेप्टेम्बर 3 मा युद्धको सबैभन्दा ठूलो युद्धको नेतृत्व गर्‍यो, जब शहर बाहिर इम्पीरियल शिविरमा भएको आक्रमणलाई रक्तपातपूर्ण रूपमा भत्काइयो।
▲
●
1632 Jul 17 - Sep 18

न्युरेम्बर्ग को घेराबन्दी

Nuremberg, Germany
जुलाई 1632 मा, अल्ब्रेक्ट भोन वालेन्स्टाइन र बाभेरियन इलेक्टर म्याक्सिमिलियन I को नेतृत्वमा संख्यात्मक रूपमा उच्च संयुक्त इम्पीरियल र क्याथोलिक लीग सेनाको सामना गर्नुको सट्टा, स्वीडेनका गुस्ताभस एडोल्फसले न्युरेम्बर्ग शहरमा रणनीतिक रिट्रीटको आदेश दिए।वालेन्स्टाइनको सेनाले तुरुन्तै न्युरेम्बर्गमा लगानी गर्न थाल्यो र शहरलाई घेरा हाल्यो, भोक र महामारीको पर्खाइमा स्विडेनी सेनालाई अपंग पार्न।घेराबन्दी कायम राख्न यो घेराबन्दीहरूको लागि गाह्रो साबित भयो किनभने शहर ठूलो थियो र परिक्रमा गर्न ठूलो बल चाहिन्छ।वालेन्स्टाइनको शिविरमा ५०,००० सिपाही, १५,००० घोडा र २५,००० क्याम्प अनुयायी थिए।यति ठूलो स्थिर घेराबन्दी बल आपूर्ति गर्न चरन अत्यन्तै गाह्रो साबित भयो।गुस्ताभसको सेना 175 फिल्ड गनहरू सहित 18,500 बाट 45,000 मानिसहरूको सुदृढीकरणको माध्यमबाट बढ्यो, जुन उसले व्यक्तिगत रूपमा नेतृत्व गरेको सबैभन्दा ठूलो सेना हो।कमजोर सरसफाइ र अपर्याप्त आपूर्तिका कारण दुवै पक्ष भोक, टाइफस र स्कर्भीबाट ग्रस्त छन्।गतिरोध तोड्ने प्रयास गर्न, गुस्ताभासको नेतृत्वमा २५,००० मानिसहरूले सेप्टेम्बर ३ मा अल्टे भेस्टेको युद्धमा इम्पीरियल इन्टेन्चमेन्टहरूमा आक्रमण गरे तर तोड्न असफल भए, ९०० इम्पीरियलहरूको तुलनामा २,५०० मानिसहरू गुमाए।अन्ततः, घेराबन्दी एघार हप्ता पछि समाप्त भयो जब स्वीडेन र तिनीहरूका सहयोगीहरू फिर्ता भए।रोगले 10,000 स्विडेनी र सहयोगी सेनाहरूलाई मार्यो, थप 11,000 मरुभूमिहरू।संघर्षबाट गुस्ताभस यति कमजोर भएका थिए कि उनले वालेन्स्टाइनलाई शान्ति प्रस्तावहरू पठाए, जसले तिनीहरूलाई खारेज गरे।
▲
●
Play button
1632 Sep 16

Lützen को युद्ध

Lützen, Saxony-Anhalt, Germany
ल्युत्जेनको युद्ध (१६ नोभेम्बर १६३२) तीस वर्षको युद्धको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण लडाइहरू मध्ये एक थियो।यद्यपि हानि दुवै पक्षमा समान रूपमा भारी थियो, युद्ध एक प्रोटेस्टेन्ट विजय थियो, तर प्रोटेस्टेन्ट पक्षको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण नेताहरू मध्ये एक, स्वीडिश राजा गुस्ताभास एडोल्फसको जीवन खर्च भयो, जसले प्रोटेस्टेन्ट कारणलाई दिशा गुमाएको थियो।इम्पीरियल फिल्ड मार्शल प्यापेनहेम पनि घातक घाइते भएका थिए।गुस्ताभस एडोल्फसको हानिले क्याथोलिक फ्रान्सलाई "प्रोटेस्टेन्ट" (एन्टी-ह्याब्सबर्ग) पक्षमा प्रमुख शक्तिको रूपमा छोड्यो, जसले अन्ततः लीग अफ हेलब्रोनको स्थापना र युद्धमा फ्रान्सको खुला प्रवेशको नेतृत्व गर्यो।लडाई कुहिरो द्वारा विशेषता थियो, जो त्यो बिहान सक्सोनी को क्षेत्र मा भारी राखिएको थियो।वाक्यांश "Lützendimma" (Lützen fog) अझै पनि स्वीडिश भाषामा विशेष गरी भारी कुहिरोको वर्णन गर्न प्रयोग गरिन्छ।
▲
●
Wallenstein को गिरफ्तार र हत्या
Wallenstein ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1634 Feb 5

Wallenstein को गिरफ्तार र हत्या

Cheb, Czechia
अफवाहहरू फैलिएका थिए कि वालेनस्टाइन पक्षहरू स्विच गर्ने तयारी गर्दै थिए।एगर ब्लडबाथ पवित्र रोमन साम्राज्यको सेनामा आन्तरिक शुद्धीकरणको पराकाष्ठा थियो।25 फेब्रुअरी 1634 मा, पवित्र रोमन सम्राट फर्डिनान्ड द्वितीयको स्वीकृति अन्तर्गत काम गर्ने आयरिश र स्कटिश अधिकारीहरूको समूहले एगर (आज चेब, चेक गणतन्त्र) सहरमा जनरलिसिमो अल्ब्रेक्ट भोन वालेन्स्टाइन र उनका साथीहरूको समूहको हत्या गरे।हत्याराहरूलाई शाही आदेशद्वारा जल्लादकर्ताहरूसँग बराबरी गरियो र उनीहरूका पीडितहरूको परिवारबाट जफत गरिएको सम्पत्तिको साथ पुरस्कृत गरियो।वालेन्स्टाइनका समर्थकको रूपमा हेरिने अन्य उच्च-स्तरीय सैन्य कर्मचारीहरूको सतावटको माध्यमबाट शुद्धीकरण जारी रह्यो।
▲
●
Play button
1634 Sep 6

Nordlingen को युद्ध

Nördlingen, Bavaria, Germany
1634 सम्म, स्वीडेन र तिनीहरूका प्रोटेस्टेन्ट जर्मन सहयोगीहरूले दक्षिणी जर्मनीको धेरै भाग कब्जा गरे र डच गणतन्त्र विरुद्ध जारी युद्धलाई समर्थन गर्न इटालीबाट सेना र आपूर्तिहरू फ्याल गर्न स्पेनीहरूले प्रयोग गरेको ओभरल्याण्ड आपूर्ति मार्ग स्पेनिस रोडलाई अवरुद्ध गरे।यसलाई नियन्त्रण गर्नको लागि, कार्डिनल-इन्फेन्टे फर्डिनान्डको अधीनमा रहेको स्पेनी सेनाले हंगेरीका फर्डिनान्डको नेतृत्वमा रहेको नोर्डलिङ्गेन सहर नजिकैको इम्पेरियल फोर्ससँग जोड्यो, जुन स्वीडिश ग्यारिसनले कब्जा गरेको थियो।Saxe-Weimar को Gustav Horn र Bernhard द्वारा कमान्ड गरिएको एक स्वीडिश-जर्मन सेनाले यसको राहतको लागि मार्च गर्यो तर तिनीहरूले उनीहरूको सामना गर्ने इम्पीरियल-स्पेनिश सेनाहरूको संख्या र क्षमतालाई उल्लेखनीय रूपमा कम आँकलन गरे।सेप्टेम्बर 6 मा, हर्नले नोर्डलिङ्गनको दक्षिणमा पहाडहरूमा निर्माण गरिएका मार्थवर्कहरू विरुद्ध हमलाहरूको शृङ्खला सुरु गर्यो, ती सबैलाई अस्वीकार गरियो।उच्च संख्याको अर्थ स्पेनी-शाही कमाण्डरहरूले आफ्नो स्थितिलाई निरन्तर बलियो बनाउन सक्थे र हर्नले अन्ततः पछि हट्न थाले।तिनीहरूले त्यसो गर्दा, तिनीहरू इम्पेरियल घोडचढीहरूद्वारा पराजित भए र प्रोटेस्टेन्ट सेनाको पतन भयो।हारको दूरगामी क्षेत्रीय र रणनीतिक परिणामहरू थिए;स्वीडेनहरू बाभेरियाबाट फिर्ता भए र मे 1635 मा प्रागको शान्तिको सर्तहरू अन्तर्गत, तिनीहरूका जर्मन सहयोगीहरूले सम्राट फर्डिनान्ड द्वितीयसँग शान्ति गरे।फ्रान्स, जसले पहिले स्विडेन्स र डचहरूलाई आर्थिक सहयोग गर्न प्रतिबन्धित गरेको थियो, औपचारिक रूपमा एक सहयोगी बनेको थियो र सक्रिय युद्धकर्ताको रूपमा युद्धमा प्रवेश गर्यो।
▲
●
1635 - 1646
फ्रान्सेली चरणornament
फ्रान्स युद्धमा सामेल हुन्छ
कार्डिनल रिचेलीउको पोर्ट्रेट उनको मृत्युको केही महिना अघि ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1635 Apr 1

फ्रान्स युद्धमा सामेल हुन्छ

France
सेप्टेम्बर 1634 मा Nördlingen मा एक गम्भीर स्विडेनी पराजयले उनीहरूको सहभागितालाई धम्की दियो, फ्रान्सलाई प्रत्यक्ष हस्तक्षेप गर्न नेतृत्व गर्यो।Axel Oxenstierna सँग वार्ता गरिएको Compiègne को अप्रिल 1635 सन्धि अन्तर्गत, Richelieu स्वीडेनका लागि नयाँ अनुदानमा सहमत भए।उनले राइनल्याण्डमा आक्रमणको लागि सक्से-वाइमरको बर्नहार्डको नेतृत्वमा भाडामा लिने भाडामा पनि राखे र 1635 देखि 1659 फ्रान्को-स्पेनिश युद्ध सुरु गर्दै मेमास्पेन विरुद्ध युद्धको घोषणा गरे।
▲
●
फ्रान्सले स्पेनिस नेदरल्याण्ड्समाथि आक्रमण गर्यो
फ्रान्सेली सैनिकहरूले गाउँ लुट्दै ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1635 May 1

फ्रान्सले स्पेनिस नेदरल्याण्ड्समाथि आक्रमण गर्यो

Netherlands

मे 1635 मा स्पेनिश नेदरल्यान्ड्समा आक्रमण गरेपछि, कमजोर सुसज्जित फ्रान्सेली सेना पतन भयो, रोग र उजाडबाट 17,000 हताहत भयो।

▲
●
प्राग को शान्ति
प्राग को शान्ति ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1635 May 30

प्राग को शान्ति

Prague Castle, Masarykova, Rud
प्रागको शान्तिले तीस वर्षको युद्धमा सक्सोनीको सहभागिता समाप्त गर्यो।सर्तहरू पछि वेस्टफालियाको 1648 शान्तिको आधार बन्नेछ।अन्य जर्मन राजकुमारहरू पछि सन्धिमा सामेल भए र यद्यपि तीस वर्षको युद्ध जारी रह्यो, यो सामान्यतया सहमत छ कि प्रागले यसलाई पवित्र रोमन साम्राज्य भित्र धार्मिक गृहयुद्धको रूपमा समाप्त गर्यो।त्यसपछि, द्वन्द्व धेरै हदसम्मस्पेन , स्वीडेन र फ्रान्सलगायत विदेशी शक्तिहरूद्वारा संचालित थियो।
▲
●
स्पेनले उत्तरी फ्रान्समा आक्रमण गर्यो
सिपाहीहरूले आक्रमण गरेका यात्रुहरू, Vrancx, 1647। पृष्ठभूमिमा विनाशकारी परिदृश्य नोट गर्नुहोस्;1640 सम्म, घोडाहरूको लागि आपूर्ति र चाराको अभावले सैन्य अभियानहरू एकदमै सीमित भयो ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1636 Jan 1

स्पेनले उत्तरी फ्रान्समा आक्रमण गर्यो

Corbie, France
1636 मा एक स्पेनिश आक्रमण उत्तरी फ्रान्स कोर्बी पुग्यो;यद्यपि यसलेपेरिसमा आतंक पैदा गर्‍यो, आपूर्तिको अभावले उनीहरूलाई पछि हट्न बाध्य तुल्यायो, र यो दोहोरिएन।
▲
●
फ्रान्स औपचारिक रूपमा युद्धमा प्रवेश गर्दछ
ला रोशेलको घेराबन्दीमा कार्डिनल रिचेलीउ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1636 Mar 1

फ्रान्स औपचारिक रूपमा युद्धमा प्रवेश गर्दछ

Wismar, Germany

मार्च १६३६ को विस्मार सन्धिमा, फ्रान्स औपचारिक रूपमा स्वीडेनसँग गठबन्धनमा तीस वर्षको युद्धमा सामेल भयो;

▲
●
Wittstock को युद्ध
Wittstock को युद्ध ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1636 Oct 4

Wittstock को युद्ध

Wittstock/Dosse, Germany
पवित्र रोमन सम्राट, आफ्नो स्याक्सन र रोमन क्याथोलिक सहयोगीहरूसँग, स्वीडिशहरू विरुद्ध उत्तरी जर्मनीको नियन्त्रण र ह्याब्सबर्ग प्रभुत्वको विरोध गर्ने प्रोटेस्टेन्ट राजकुमारहरूको गठबन्धनको लागि लडिरहेका थिए।इम्पीरियल सेना स्विडेनी सेना भन्दा बलमा ठूलो थियो, तर यसको कम्तिमा एक तिहाई शंकास्पद गुणस्तरको स्याक्सन एकाइहरू मिलेर बनेको थियो।स्वीडिश तोपखाना निकै बलियो थियो, जसले इम्पीरियल कमाण्डरहरूलाई पहाडको टुप्पोमा ठूलो मात्रामा रक्षात्मक स्थिति कायम राख्न नेतृत्व गर्यो।जोहान बानर र अलेक्ज्याण्डर लेस्लीले संयुक्त रूपमा कमान्ड गरेको स्विडेनी-सम्बन्धित सेना, पछि लेभेनको पहिलो अर्लले काउन्ट मेल्चियर भोन ह्याट्सफेल्ड र स्याक्सन निर्वाचक जोन जर्ज प्रथमको नेतृत्वमा संयुक्त इम्पेरियल-स्याक्सन सेनालाई निर्णायक रूपमा पराजित गर्यो।
▲
●
Rheinfelden को पहिलो र दोस्रो युद्ध
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1638 Feb 28

Rheinfelden को पहिलो र दोस्रो युद्ध

near Rheinfelden, Germany
इम्पीरियल अग्रिम द्वारा राइनको पश्चिमी किनारमा धकेलिएको, बर्नहार्डको सेना 1635 मा अल्सासमा बसोबास गरेको थियो र 1636 मा कार्डिनल-इन्फेन्टे फर्डिनान्ड र मथियास गालासको नेतृत्वमा फ्रान्सको शाही आक्रमणलाई पन्छाउन मद्दत बाहेक केही गरेको थिएन।फेब्रुअरी 1638 को प्रारम्भमा, फ्रान्सेली सरकार द्वारा प्रोत्साहन पाएपछि, बर्नहार्डले आफ्नो 6,000 मानिसहरू र 14 वटा बन्दुकहरू राइनमा क्रसिङ खोज्नको लागि बढाए।राइनफेल्डन सहरको एउटा महत्त्वपूर्ण क्रसिङ बिन्दुमा पुगेर, बर्नहार्डले दक्षिणबाट सहरमा लगानी गर्न तयार भए।यसलाई रोक्नको लागि, साम्राज्यवादीहरू, इटालियन भाडाका काउन्ट फेडेरिको सावेली र जर्मन जनरल जोहान भोन वेर्थको अधीनमा, बर्नहार्डको सेनालाई आक्रमण गर्न र शहरलाई राहत दिन ब्ल्याक फरेस्ट हुँदै गए।बर्नहार्डलाई पहिलो लडाईमा हरायो तर दोस्रोमा वेर्थ र साभेलीलाई पराजित गर्न र कब्जा गर्न सफल भयो।
▲
●
Breisach को घेराबन्दी
कार्ल वाहल्बोम द्वारा लुत्जेनमा गुस्ताभसको मृत्यु (1855) ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1638 Aug 18

Breisach को घेराबन्दी

Breisach am Rhein, Germany
ब्रेसाचको युद्ध 18 अगस्ट - 17 डिसेम्बर 1638 मा तीस वर्षको युद्धको भागको रूपमा लडिएको थियो।यो शाही सेनाहरु द्वारा धेरै असफल राहत प्रयासहरु पछि समाप्त भयो फ्रान्सेलीहरु को शाही ग्यारिसन को आत्मसमर्पण संग, Saxe-Weimar को बर्नार्ड द्वारा आदेश।यसले अल्सेसको फ्रान्सेली नियन्त्रण सुरक्षित गर्यो र स्पेनी रोडलाई विच्छेद गर्यो।
▲
●
तलको युद्ध
Reinier Nooms द्वारा डाउन्सको युद्ध अघि, लगभग 1639, अंग्रेजी तटमा डच नाकाबन्दी चित्रण गर्दै, देखाइएको जहाज Aemilia, Tromp को प्रमुख हो। ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1639 Oct 21

तलको युद्ध

near the Downs, English Channe
तीस वर्षको युद्धमा फ्रान्सको प्रवेशले फ्ल्यान्डर्सको ओभरल्याण्ड "स्पेनिश रोड" लाई रोकेको थियो।कार्डिनल-इन्फेन्टे फर्डिनान्डको फ्ल्यान्डर्सको स्पेनी सेनालाई समर्थन गर्न, स्पेनी नौसेनाले उत्तरी समुद्री तटमा रहेको अन्तिमस्पेनी -नियन्त्रित बन्दरगाह डन्कर्क हुँदै समुद्री मार्गबाट ​​आपूर्तिहरू ल्याउनुपर्ने थियो।1639 को वसन्तमा, काउन्ट-ड्यूक अफ ओलिभेरेसले डन्कर्कमा नयाँ राहत यात्राको लागि ए कोरुनामा नयाँ फ्लीटको निर्माण र संयोजनको आदेश दिए।29 युद्धपोतहरू चार स्क्वाड्रनहरूमा भेला भएका थिए, चाँडै स्पेनी भूमध्यसागरीय फ्लीटबाट थप 22 युद्धपोतहरू (चार स्क्वाड्रनहरूमा पनि) सम्मिलित भए।अंग्रेजी तटस्थताको झण्डामुनि स्पेनी सेनालाई बोक्ने सम्झौतामा बाह्र अङ्ग्रेजी यातायात जहाजहरू पनि आइपुगे।खुफिया नेटवर्कहरूबाट, डचहरूले सिके कि स्पेनी फ्लीटले डोभर र डिलको बीचमा, अंग्रेजी तटमा, द डाउन्स भनेर चिनिने एंकोरेजको लागि प्रयास गर्न सक्छ।डाउन्सको नौसैनिक युद्ध लेफ्टिनेन्ट-एडमिरल मार्टेन ट्रम्पको नेतृत्वमा नेदरल्याण्ड्सको संयुक्त प्रान्तद्वारा स्पेनिसको निर्णायक हार थियो।
▲
●
Wolfenbuttel को युद्ध
Wolfenbuttel को युद्ध ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1641 Jun 29

Wolfenbuttel को युद्ध

Wolfenbüttel, Germany
Wolfenbüttel को युद्ध (29 जुन 1641) वोल्फेनबुट्टेल सहर नजिकै भएको थियो, जुन अहिले लोअर सक्सोनी हो, तीस वर्षको युद्धको समयमा।कार्ल गुस्ताफ रेन्जेल र ह्यान्स क्रिस्टोफ भोन कोनिग्समार्क र बर्नार्डिनको नेतृत्वमा जीन-ब्याप्टिस्ट बुडेसको नेतृत्वमा स्वीडिश सेनाहरू, कोम्टे डे गुएब्रियन्टले अस्ट्रियाको आर्कड्यूक लियोपोल्ड विल्हेमको नेतृत्वमा शाही सेनाहरूको आक्रमणको सामना गरे, साम्राज्यहरूलाई पछि हट्न बाध्य तुल्याए।
▲
●
अभियानहरूको युद्ध
"केम्पेनर हेडमा युद्ध" को मेरियन उत्कीर्णन ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1642 Jan 17

अभियानहरूको युद्ध

Kempen, Germany

केम्पेनको युद्ध 17 जनवरी 1642 मा केम्पेन, वेस्टफालियामा तीस वर्षको युद्धको क्रममा भएको थियो। यसले फ्रान्सेली कोम्टे डे गुएब्रियन्टको नेतृत्वमा फ्रान्सेली-वाइमार-हेसियन सेना र हेसियन जनरललेउटनेन्ट कास्पर ग्राफ भोन एबर्सटाइनको विरुद्धमा विजय हासिल गर्‍यो। जनरल Guillaume de Lamboy को अधीनमा शाही सेना, जो कब्जा गरिएको थियो।

▲
●
Breitenfeld को दोस्रो युद्ध
Breitenfeld को युद्ध 1642 ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1642 Oct 23

Breitenfeld को दोस्रो युद्ध

Breitenfeld, Leipzig, Germany

ब्रेटेनफेल्डको दोस्रो युद्ध फिल्ड मार्शल लेनार्ट टोरस्टेन्सनको नेतृत्वमा अस्ट्रियाका आर्चड्यूक लियोपोल्ड विल्हेम र उनका सहायक, प्रिन्स-जनरल ओटाभियो पिकोलोमिनी, ड्यूकको नेतृत्वमा पवित्र रोमन साम्राज्यको शाही सेनामाथि स्वीडेनको सेनाको निर्णायक विजय थियो। अमाल्फीको।

▲
●
स्वीडेनले लाइपजिग कब्जा गर्यो
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1642 Dec 1

स्वीडेनले लाइपजिग कब्जा गर्यो

Leipzig, Germany

स्वीडेनहरूले डिसेम्बरमा लाइपजिग कब्जा गरे, उनीहरूलाई जर्मनीमा महत्त्वपूर्ण नयाँ आधार दिए, र यद्यपि उनीहरूले फेब्रुअरी 1643 मा फ्राइबर्ग लिन असफल भए पनि, स्याक्सन सेनालाई केही ग्यारिसनहरूमा घटाइयो।

▲
●
Play button
1643 May 19

Rocroi को युद्ध

Rocroi, France
रोक्रोइको युद्ध, 19 मे 1643 मा लडियो, तीस वर्षको युद्धको एक प्रमुख संलग्नता थियो।लुइस चौधौंले फ्रान्सको सिंहासनमा प्रवेश गरेको पाँच दिनपछि मात्रै २१ वर्षीय ड्यूक अफ एन्घियन (पछि ग्रेट कोन्डे भनेर चिनिने) र जनरल फ्रान्सिस्को डे मेलोको नेतृत्वमा रहेको स्पेनी सेनाबीच यो लडाइँ भएको थियो। आफ्नो बुबाको मृत्यु।रोक्रोईले स्पेनिस टेर्सियोसको अजेयताको मिथकलाई चकनाचुर पार्यो, डरलाग्दो पैदल सेना एकाइहरू जसले अघिल्लो 120 वर्षदेखि युरोपेली युद्धक्षेत्रहरूमा प्रभुत्व जमाएको थियो।यसैले यो युद्ध प्रायः स्पेनी सैन्य महानताको अन्त्य र युरोपमा फ्रान्सेली प्रभुत्वको सुरुवातको रूपमा लिइन्छ।रोक्रोई पछि, स्पेनीहरूले टेर्सियो प्रणाली त्यागे र फ्रान्सेली द्वारा प्रयोग गरिएको लाइन इन्फन्ट्री सिद्धान्त अपनाए।रोक्रोइको तीन हप्ता पछि, फर्डिनान्डले स्वीडेन र फ्रान्सलाई वेस्टफालियन सहर मुन्स्टर र ओस्नाब्रुकमा शान्ति वार्तामा भाग लिन निमन्त्रणा दिए, तर डेनमार्कका क्रिस्चियनले ह्याम्बर्गमा नाकाबन्दी गरे र बाल्टिकमा टोल भुक्तानी बढाएपछि वार्तामा ढिलाइ भयो।
▲
●
Torstenson युद्ध
टोरस्टेन्सनको नेतृत्वमा स्विडेनी र ट्रान्सिल्भेनियन सेनाद्वारा १६४५ मा ब्रनोको घेराबन्दी ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1643 Dec 1

Torstenson युद्ध

Denmark-Norway
डेनमार्क ल्युबेक सन्धि (१६२९) मा तीस वर्षको युद्धबाट पछि हटेको थियो।युद्धमा आफ्नो विजय पछि, स्वीडेनले स्वीडेनको सम्बन्धमा यसको लाभदायक भौगोलिक स्थितिको कारणले डेनमार्कलाई आक्रमण गर्नु पर्ने महसुस गर्यो।दुई वर्षको छोटो युद्धमा स्वीडेनले आक्रमण गर्‍यो।ब्रोम्सेब्रो (१६४५) को दोस्रो सन्धिमा, जसले युद्धको अन्त्य गर्‍यो, डेनमार्कले डेनमार्क डोमिनियम मारिस बाल्टिसीको अन्त्यलाई वास्तविक रूपमा स्वीकार गर्दै ठूला क्षेत्रीय रियायतहरू दिनुपर्ने थियो र स्वीडेनलाई ध्वनि बक्यौताबाट छुट दिनुपर्ने थियो।दोस्रो उत्तरी, स्क्यानियन र ग्रेट उत्तरी युद्धहरूमा यो नतिजालाई उल्टाउने डेनमार्कको प्रयास असफल भयो।
▲
●
Play button
1644 Aug 3 - Aug 9

फ्रिबर्गको युद्ध

Baden-Württemberg, Germany
फ्रिबर्गको युद्ध फ्रान्सेलीहरू बीच भएको थियो, लुइस द्वितीय डे बोर्बोन, डक डी'एन्घियन, र हेनरी डे ला टुर डी'अवेर्ग्ने, भिस्काउन्ट डे टुरेन र बभेरियन-इम्पेरियल सेनाको कमाण्डमा 20,000 पुरुष सेनाको सेना। फिल्ड मार्शल फ्रान्ज भोन मर्सी अन्तर्गत 16,800 पुरुषहरू।3 र 5 अगस्टमा, फ्रान्सेलीहरूले ठूलो संख्याको बावजुद भारी हानिको सामना गरे।9 मा, टुरेनको सेनाले बेटेजेनहौसेन हुँदै ग्लोटरटलमा गएर बाभेरियनहरूलाई लखेट्ने प्रयास गर्यो र उनीहरूको आपूर्तिहरू काट्यो, जबकि मर्सी सेन्ट पिटरमा गए जहाँ उनीहरू एकअर्कासँग भिड्दै थिए।बाभेरियनहरूले फ्रान्सेली मोहराको आक्रमणलाई पन्छाए र आफ्नो सामान र तोपखानाका केही भागहरू छोडेर पछि हटे।दुबै पक्षमा भारी हताहतको परिणामस्वरूप, फ्रान्सेली पक्षले बाभेरियन रिट्रीटको कारणले विजयको दाबी गर्‍यो तर युद्धलाई प्राय: ड्र वा बभेरियन रणनीतिक विजयको रूपमा पनि हेरिन्छ किनकि फ्रान्सेली सेनाले धेरै ठूलो हताहत भयो र राहत वा पुन: प्राप्त गर्ने लक्ष्य असफल भयो। फ्राइबर्ग।यद्यपि, फ्रान्सले फ्राइबर्गलाई छोडेर र मर्सी भन्दा पहिले विरलै रक्षा गरिएको माथिल्लो राइन क्षेत्रमा पुगेर र फलस्वरूप यसको ठूलो भागलाई जितेर निम्न अभियानमा रणनीतिक लाभ प्राप्त गर्‍यो।फ्रान्स र बाभेरिया बीचको टकराव जारी रह्यो, जसको कारण पछि 1645 मा Herbsthausen र Nördlingen को लडाइँ भयो। Tuttlingen 1643 देखि चलेको यो लडाईहरूको शृङ्खलाले तीस वर्षको युद्धको अन्त्यको संकेत दियो।फ्रिबर्गमा भएको ठूलो हानिले दुवै पक्षलाई कमजोर बनायो र यो एउटा ठूलो कारक थियो जसले नोर्डलिंगेनमा युद्धको नेतृत्व गर्‍यो, जहाँ भोन मर्सी मारिएको थियो।मर्सीका उत्तराधिकारीहरू उनी जत्तिकै दक्ष र दक्ष थिएनन्, जसले गर्दा बाभेरियाले पछिल्ला वर्षहरूमा धेरै आक्रमणहरू भोग्नुपरेको थियो।मैक्सिमिलियन, 1646 को विनाशकारी आक्रमणको कारणले अस्थायी रूपमा उल्म 1647 को ट्रूसमा युद्धबाट पछि हट्यो।
▲
●
Play button
1645 Mar 6

जनकाउको युद्ध

Jankov, Czech Republic
जानकाउको युद्ध 1618 देखि 1648 तीस वर्षको युद्धको अन्तिम प्रमुख लडाइहरू मध्ये एक थियो, यो स्विडेनी र इम्पेरियल सेनाहरू बीच लडिएको थियो, प्रत्येकमा लगभग 16,000 पुरुषहरू थिए।लेनार्ट टोर्सटेन्सनको नेतृत्वमा अझ बढी मोबाइल र राम्रो नेतृत्वमा स्वीडेनहरूले प्रभावकारी रूपमा आफ्ना विपक्षीहरूलाई नष्ट गरे, मेल्चियर भोन ह्याजफेल्डको नेतृत्वमा।यद्यपि, दशकौंको द्वन्द्वको कारणले भएको विनाशको अर्थ सेनाहरूले आफ्नो धेरै समय आपूर्तिहरू प्राप्त गर्न बिताए र स्वीडेनहरूले फाइदा उठाउन सकेनन्।शाही सेनाहरूले 1646 मा बोहेमियाको नियन्त्रण पुन: प्राप्त गर्यो, तर राइनल्याण्ड र सक्सोनीमा निर्णायक अभियानहरूले यो स्पष्ट गर्‍यो कि कुनै पनि पक्षसँग सैन्य समाधान लागू गर्ने शक्ति वा स्रोतहरू थिएनन्।यद्यपि लडाई जारी रह्यो किनकि सहभागीहरूले आफ्नो स्थिति सुधार गर्ने प्रयास गरे, यसले वार्ताको अत्यावश्यकता बढायो जुन 1648 वेस्टफालियाको शान्तिमा परिणत भयो।
▲
●
Play button
1645 Aug 3

Nördlingen को दोस्रो युद्ध

Alerheim, Germany
इम्पीरियलहरू र तिनीहरूका मुख्य जर्मन सहयोगी बाभेरियाहरूले फ्रान्सेली, स्वीडेन र तिनीहरूका प्रोटेस्टेन्ट सहयोगीहरूबाट युद्धमा बढ्दो गम्भीर दबाबको सामना गरिरहेका थिए र फ्रान्सेलीहरूलाई बाभेरियामा अगाडि बढ्ने प्रयासलाई रोक्न संघर्ष गरिरहेका थिए।Nördlingen को दोस्रो युद्ध अगस्त 3, 1645 मा Alerheim को गाउँ नजिकै Nördlingen को दक्षिणपूर्व मा लडिएको थियो।फ्रान्स र यसको प्रोटेस्टेन्ट जर्मन सहयोगीहरूले पवित्र रोमन साम्राज्य र यसको बभेरियन सहयोगीको सेनालाई पराजित गरे।
▲
●
Play button
1648 May 17

Zusmarshausen को युद्ध

Zusmarshausen, Germany
Zusmarshausen को युद्ध 17 मे 1648 मा भोन होल्जापेलको नेतृत्वमा बाभेरियन-इम्पेरियल सेनाहरू र जर्मनीको बाभेरियाको आधुनिक अग्सबर्ग जिल्लामा टुरेनको नेतृत्वमा सहयोगी फ्रान्को-स्वीडिश सेनाहरू बीच लडिएको थियो।सहयोगी सेना विजयी भयो, र इम्पीरियल सेनालाई राईमन्डो मोन्टेकुकोली र उनको घोडचढीको जिद्दी रियरगार्ड लडाइँबाट मात्र विनाशबाट बचाइएको थियो।Zusmarshausen जर्मन माटोमा लडिएको युद्धको अन्तिम प्रमुख लडाई थियो, र अन्तिम तीन वर्षको लडाइँमा हुने सबैभन्दा ठूलो युद्ध (संलग्न पुरुषहरूको संख्याको हिसाबले; हताहतहरू अपेक्षाकृत हल्का थिए) थियो।
▲
●
प्राग को युद्ध
चार्ल्स ब्रिज मा युद्ध ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1648 Jul 25

प्राग को युद्ध

Prague, Czechia
25 जुलाई र 1 नोभेम्बर 1648 को बीचमा भएको प्रागको युद्ध तीस वर्षको युद्धको अन्तिम कार्य थियो।जब वेस्टफालियाको शान्तिको लागि वार्ताहरू अगाडि बढिरहेका थिए, स्वीडेनहरूले बोहेमियामा अन्तिम अभियान माउन्ट गर्ने मौका लिए।मुख्य नतिजा, र सम्भवतः मुख्य उद्देश्य, पवित्र रोमन सम्राट (१५५२-१६१२) रुडोल्फ द्वितीय द्वारा प्राग क्यासलमा जम्मा गरिएको शानदार कला संग्रह लुट्नु थियो, जसको छनोटलाई एल्बेबाट बार्जमा ल्याइयो र स्वीडेनमा पठाइयो।महल र भ्लाभाको पश्चिमी किनारमा केही महिना कब्जा गरिसकेपछि, सन्धिमा हस्ताक्षर भएको खबर आएपछि स्वीडेनहरू पछि हटे।यो तीस वर्षको युद्धको अन्तिम प्रमुख झडप थियो, प्राग सहरमा भएको थियो, जहाँ युद्ध मूलतः ३० वर्ष पहिले सुरु भएको थियो।
▲
●
Play button
1648 Aug 20

लेन्सको युद्ध

Lens, Pas-de-Calais, France
फ्ल्यान्डर्सकोस्पेनिश सेनाको बिरूद्ध रोक्रोईमा निर्णायक फ्रान्सेली विजय पछि चार वर्षमा, फ्रान्सेलीहरूले उत्तरी फ्रान्स र स्पेनिस नेदरल्याण्ड्सका दर्जनौं शहरहरू कब्जा गरे।आर्कड्यूक लियोपोल्ड विल्हेमलाई 1647 मा अस्ट्रियासँग स्पेनको ह्याब्सबर्ग गठबन्धनलाई बलियो बनाउन स्पेनिस नेदरल्याण्ड्सको गभर्नर नियुक्त गरिएको थियो, र सोही वर्ष ठूलो काउन्टर अफेन्सिभ सुरु भयो।स्पेनी सेनाले पहिलो पटक आर्मेन्टिएरेस, कमिनेस र ल्यान्डरेसीजका किल्लाहरू कब्जा गर्न सफल भयो।प्रिन्स डे कोन्डेलाई स्पेनीहरू विरुद्ध क्याटालोनियामा असफल अभियानबाट फिर्ता बोलाइएको थियो र आर्कड्यूक र जनरल जीन डे बेक, लक्जेम्बर्गका गभर्नरको स्पेनी सेनाको बिरूद्ध 16,000-पुरुष फ्रान्सेली सेनाको कमाण्डर नियुक्त गरियो।कोन्डेले Ypres कब्जा गरे तर त्यसपछि 18,000-बलियो स्पेनिश-जर्मन सेनाले लेन्सलाई घेरा हाल्यो।Condé तिनीहरूलाई भेट्न अगाडि बढ्यो।त्यसपछि भएको लेन्सको युद्धमा, कोन्डेले स्पेनीहरूलाई खुला मैदानको लागि बलियो पहाडको स्थान त्याग्न उत्प्रेरित गरे, जहाँ उनले आफ्नो घोडचढीको अनुशासन र उच्च नजिकको लडाई क्षमताहरू स्पेनिसमा वालुन-लोरेनर घोडचढीलाई चार्ज गर्न र पराजित गर्न प्रयोग गरे। पखेटा।केन्द्रमा रहेको फ्रान्सेली पैदल सेना र घोडचढीहरूलाई बलियो स्पेनी केन्द्रले आक्रमण गरेको थियो, भारी हानिको सामना गर्नुपरेको थियो तर तिनीहरूको मैदानमा पकड थियो।पखेटाहरूमा फ्रान्सेली घोडचढीहरू, कुनै पनि विरोधबाट मुक्त भए, स्पेनी केन्द्रलाई घेरे र चार्ज गरे, जसले तुरुन्तै आत्मसमर्पण गरे।स्पेनीहरूले आफ्नो आधा सेना गुमाए, लगभग 8,000-9,000 मानिसहरू जसमध्ये 3,000 मारिए वा घाइते भए र 5,000-6,000 कब्जा गरियो, 38 बन्दुकहरू, 100 झण्डाहरू र तिनीहरूका पोन्टुनहरू र सामानहरू।फ्रान्सेली हानि 1,500 मारे र घाइते थिए।फ्रान्सेली विजयले वेस्टफालियाको शान्तिमा हस्ताक्षर गर्न योगदान पुर्‍यायो तर फ्रोन्डे विद्रोहको प्रकोपले फ्रान्सेलीहरूलाई स्पेनिस विरुद्ध आफ्नो विजयको शोषण गर्नबाट रोक्यो।
▲
●
वेस्टफेलिया सन्धि
वेस्टफेलियाको शान्ति ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1648 Oct 24

वेस्टफेलिया सन्धि

Osnabrück, Germany
The Peace of Westphalia Osnabrück र Münster को Westphalian शहरहरूमा अक्टोबर 1648 मा हस्ताक्षर गरिएका दुई शान्ति सन्धिहरूको सामूहिक नाम हो।तिनीहरूले तीस वर्षको युद्धको अन्त्य गरे र पवित्र रोमन साम्राज्यमा शान्ति ल्याए, युरोपेली इतिहासको एक विपत्तिपूर्ण अवधि बन्द गर्यो जसले लगभग 8 लाख मानिसहरूलाई मार्यो।
▲
●
1648 Dec 1

उपसंहार

Central Europe
यो सुझाव गरिएको छ कि युद्धको कारणले गर्दा सामाजिक व्यवस्थाको विघटन तत्काल क्षति भन्दा धेरै महत्त्वपूर्ण र लामो समयसम्म रह्यो।स्थानीय सरकारको पतनले भूमिहीन किसानहरू सिर्जना गरे, जसले दुवै पक्षका सिपाहीहरूबाट आफूलाई जोगाउन एकजुट भए र माथिल्लो अस्ट्रिया, बाभेरिया र ब्रान्डनबर्गमा व्यापक विद्रोहको नेतृत्व गरे।सिपाहीहरूले अघि बढ्नु अघि एउटा क्षेत्रलाई ध्वस्त पारे, ठूलो भूभाग मानिसहरूको खाली छोडेर र पारिस्थितिकी प्रणाली परिवर्तन गरे।मुसाको जनसङ्ख्यामा भएको विस्फोटबाट खाद्यान्नको अभाव झनै बढ्यो, जबकि बाभेरियालाई १६३८ को जाडोमा ब्वाँसाले आक्रमण गरेको थियो, र त्यसपछिको वसन्तमा जंगली सुँगुरहरूको थुप्रोले यसको बाली नष्ट गरेको थियो।वेस्टफेलियाको शान्तिले "जर्मन स्वतन्त्रताहरू" पुन: पुष्टि गर्‍यो, हब्सबर्गले पवित्र रोमन साम्राज्यलाईस्पेन जस्तै थप केन्द्रीकृत राज्यमा रूपान्तरण गर्ने प्रयासलाई अन्त्य गर्‍यो।अर्को 50 वर्षहरूमा, बाभेरिया, ब्रान्डनबर्ग-प्रसिया, सक्सोनी र अन्यहरूले बढ्दो रूपमा आफ्नै नीतिहरू पछ्याए, जबकि स्वीडेनले साम्राज्यमा स्थायी खुट्टा राख्यो।यी अवरोधहरूको बावजुद, ह्याब्सबर्ग भूमिहरूले अरू धेरै भन्दा कम युद्धबाट पीडित भए र बोहेमियाको अवशोषण र तिनीहरूका इलाकाहरूमा क्याथोलिकवादको पुनर्स्थापनाको साथ धेरै सुसंगत ब्लक बने।फ्रान्सले तीस वर्षको युद्धबाट अन्य कुनै पनि शक्तिको तुलनामा धेरै कमाएको थियो।1648 सम्म, Richelieu का अधिकांश उद्देश्यहरू प्राप्त भइसकेका थिए।यसमा स्पेनी र अस्ट्रियाली ह्याब्सबर्गको विभाजन, साम्राज्यमा फ्रान्सेली सीमा विस्तार र उत्तरी युरोपमा स्पेनी सैन्य सर्वोच्चताको अन्त्य समावेश थियो।यद्यपि फ्रान्को-स्पेनिस संघर्ष 1659 सम्म जारी रह्यो, वेस्टफालियाले लुइस XIV लाई प्रमुख युरोपेली शक्तिको रूपमा स्पेनको स्थानमा सुरु गर्न अनुमति दियो।१७ औं शताब्दीभरि धर्ममा मतभेद एक मुद्दा बनेको भएतापनि यो महाद्वीपीय युरोपको अन्तिम प्रमुख युद्ध थियो जसमा यसलाई प्राथमिक चालक भन्न सकिन्छ।यसले युरोपको रूपरेखा सिर्जना गर्‍यो जुन 1815 र त्यसपछिसम्म कायम रह्यो;फ्रान्सको राष्ट्र-राज्य, एक एकीकृत जर्मनीको शुरुवात र छुट्टै अस्ट्रो-हंगेरी ब्लक, एक घटेको तर अझै महत्त्वपूर्ण स्पेन, डेनमार्क, स्वीडेन र स्विट्जरल्याण्ड जस्ता स्वतन्त्र साना राज्यहरू, डच गणतन्त्र र निम्न देशहरू बीच विभाजित र के भयो। बेल्जियम 1830 मा।
▲
●

Appendices



APPENDIX 1

Gustavus Adolphus: 'The Father Of Modern Warfare


Play button




APPENDIX 2

Why the Thirty Years' War Was So Devastating?


Play button




APPENDIX 3

Field Artillery | Evolution of Warfare 1450-1650


Play button




APPENDIX 4

Europe's Apocalypse: The Shocking Human Cost Of The Thirty Years' War


Play button

Characters



Ottavio Piccolomini

Ottavio Piccolomini

Imperial Field Marshal

Archduke Leopold Wilhelm

Archduke Leopold Wilhelm

Austrian Archduke

Maarten Tromp

Maarten Tromp

Dutch General / Admiral

Ernst von Mansfeld

Ernst von Mansfeld

German Military Commander

Gaspar de Guzmán

Gaspar de Guzmán

Spanish Prime Minister

Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim

Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim

Field Marshal of the Holy Roman Empire

Alexander Leslie

Alexander Leslie

Swedish Field Marshal

Cardinal Richelieu

Cardinal Richelieu

First Minister of State

Gustavus Adolphus

Gustavus Adolphus

King of Sweden

Albrecht von Wallenstein

Albrecht von Wallenstein

Bohemian Military leader

George I Rákóczi

George I Rákóczi

Prince of Transylvania

Melchior von Hatzfeldt Westerwald

Melchior von Hatzfeldt Westerwald

Imperial Field Marshal

Johan Banér

Johan Banér

Swedish Field Marshal

Johann Tserclaes

Johann Tserclaes

Count of Tilly

Ferdinand II

Ferdinand II

Holy Roman Emperor

Martin Luther

Martin Luther

German Priest

John George I

John George I

Elector of Saxony

Louis XIII

Louis XIII

King of France

Bogislaw XIV

Bogislaw XIV

Duke of Pomerania

References



  • Alfani, Guido; Percoco, Marco (2019). "Plague and long-term development: the lasting effects of the 1629–30 epidemic on the Italian cities". The Economic History Review. 72 (4): 1175–1201. doi:10.1111/ehr.12652. ISSN 1468-0289. S2CID 131730725.
  • Baramova, Maria (2014). Asbach, Olaf; Schröder, Peter (eds.). Non-splendid isolation: the Ottoman Empire and the Thirty Years War in The Ashgate Research Companion to the Thirty Years' War. Routledge. ISBN 978-1-4094-0629-7.
  • Bassett, Richard (2015). For God and Kaiser; the Imperial Austrian Army. Yale University Press. ISBN 978-0-300-17858-6.
  • Bely, Lucien (2014). Asbach, Olaf; Schröder, Peter (eds.). France and the Thirty Years War in The Ashgate Research Companion to the Thirty Years' War. Ashgate. ISBN 978-1-4094-0629-7.
  • Bireley, Robert (1976). "The Peace of Prague (1635) and the Counterreformation in Germany". The Journal of Modern History. 48 (1): 31–69. doi:10.1086/241519. S2CID 143376778.
  • Bonney, Richard (2002). The Thirty Years' War 1618–1648. Osprey Publishing.
  • Briggs, Robin (1996). Witches & Neighbors: The Social And Cultural Context of European Witchcraft. Viking. ISBN 978-0-670-83589-8.
  • Brzezinski, Richard (2001). Lützen 1632: Climax of the Thirty Years War: The Clash of Empires. Osprey. ISBN 978-1-85532-552-4.
  • Chandler, David (1990). The Art of Warfare in the Age of Marlborough. Spellmount Publishers Ltd. ISBN 978-0946771424.
  • Clodfelter, Micheal (2008). Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015 (2017 ed.). McFarland. ISBN 978-0-7864-7470-7.
  • Costa, Fernando Dores (2005). "Interpreting the Portuguese War of Restoration (1641-1668) in a European Context". Journal of Portuguese History. 3 (1).
  • Cramer, Kevin (2007). The Thirty Years' War & German Memory in the Nineteenth Century. University of Nebraska. ISBN 978-0-8032-1562-7.
  • Croxton, Derek (2013). The Last Christian Peace: The Congress of Westphalia as A Baroque Event. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-33332-2.
  • Croxton, Derek (1998). "A Territorial Imperative? The Military Revolution, Strategy and Peacemaking in the Thirty Years War". War in History. 5 (3): 253–279. doi:10.1177/096834459800500301. JSTOR 26007296. S2CID 159915965.
  • Davenport, Frances Gardiner (1917). European Treaties Bearing on the History of the United States and Its Dependencies (2014 ed.). Literary Licensing. ISBN 978-1-4981-4446-9.
  • Duffy, Christopher (1995). Siege Warfare: The Fortress in the Early Modern World 1494–1660. Routledge. ISBN 978-0415146494.
  • Ferretti, Giuliano (2014). "La politique italienne de la France et le duché de Savoie au temps de Richelieu; Franco-Savoyard Italian policy in the time of Richelieu". Dix-septième Siècle (in French). 1 (262): 7. doi:10.3917/dss.141.0007.
  • Friehs, Julia Teresa. "Art and the Thirty Years' War". Die Welt der Habsburger. Retrieved 8 August 2021.
  • Hays, J. N. (2005). Epidemics and pandemics; their impacts on human history. ABC-CLIO. ISBN 978-1851096589.
  • Gnanaprakasar, Nalloor Swamy (2003). Critical History of Jaffna – The Tamil Era. Asian Educational Services. ISBN 978-81-206-1686-8.
  • Gutmann, Myron P. (1988). "The Origins of the Thirty Years' War". Journal of Interdisciplinary History. 18 (4): 749–770. doi:10.2307/204823. JSTOR 204823.
  • Hanlon, Gregory (2016). The Twilight Of A Military Tradition: Italian Aristocrats And European Conflicts, 1560–1800. Routledge. ISBN 978-1-138-15827-6.
  • Hayden, J. Michael (1973). "Continuity in the France of Henry IV and Louis XIII: French Foreign Policy, 1598–1615". The Journal of Modern History. 45 (1): 1–23. doi:10.1086/240888. JSTOR 1877591. S2CID 144914347.
  • Helfferich, Tryntje (2009). The Thirty Years War: A Documentary History. Hackett Publishing Co, Inc. ISBN 978-0872209398.
  • Heitz, Gerhard; Rischer, Henning (1995). Geschichte in Daten. Mecklenburg-Vorpommern; History in data; Mecklenburg-Western Pomerania (in German). Koehler&Amelang. ISBN 3-7338-0195-4.
  • Israel, Jonathan (1995). Spain in the Low Countries, (1635–1643) in Spain, Europe and the Atlantic: Essays in Honour of John H. Elliott. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47045-2.
  • Jensen, Gary F. (2007). The Path of the Devil: Early Modern Witch Hunts. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-4697-4.
  • Kamen, Henry (2003). Spain's Road to Empire. Allen Lane. ISBN 978-0140285284.
  • Kohn, George (1995). Encyclopedia of Plague and Pestilence: From Ancient Times to the Present. Facts on file. ISBN 978-0-8160-2758-3.
  • Lee, Stephen (2001). The Thirty Years War (Lancaster Pamphlets). Routledge. ISBN 978-0-415-26862-2.
  • Lesaffer, Randall (1997). "The Westphalia Peace Treaties and the Development of the Tradition of Great European Peace Settlements prior to 1648". Grotiana. 18 (1): 71–95. doi:10.1163/187607597X00064.
  • Levy, Jack S (1983). War in the Modern Great Power System: 1495 to 1975. University Press of Kentucky.
  • Lockhart, Paul D (2007). Denmark, 1513–1660: the rise and decline of a Renaissance monarchy. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-927121-4.
  • Maland, David (1980). Europe at War, 1600–50. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-333-23446-4.
  • McMurdie, Justin (2014). The Thirty Years' War: Examining the Origins and Effects of Corpus Christianum's Defining Conflict (MA thesis). George Fox University.
  • Milton, Patrick; Axworthy, Michael; Simms, Brendan (2018). Towards The Peace Congress of Münster and Osnabrück (1643–1648) and the Westphalian Order (1648–1806) in "A Westphalia for the Middle East". C Hurst & Co Publishers Ltd. ISBN 978-1-78738-023-3.
  • Mitchell, Andrew Joseph (2005). Religion, revolt, and creation of regional identity in Catalonia, 1640–1643 (PhD thesis). Ohio State University.
  • Murdoch, Steve (2000). Britain, Denmark-Norway and the House of Stuart 1603–1660. Tuckwell. ISBN 978-1-86232-182-3.
  • Murdoch, S.; Zickerman, K; Marks, H (2012). "The Battle of Wittstock 1636: Conflicting Reports on a Swedish Victory in Germany". Northern Studies. 43.
  • Murdoch, Steve; Grosjean, Alexia (2014). Alexander Leslie and the Scottish generals of the Thirty Years' War, 1618–1648. London: Pickering & Chatto.
  • Nicklisch, Nicole; Ramsthaler, Frank; Meller, Harald; Others (2017). "The face of war: Trauma analysis of a mass grave from the Battle of Lützen (1632)". PLOS ONE. 12 (5): e0178252. Bibcode:2017PLoSO..1278252N. doi:10.1371/journal.pone.0178252. PMC 5439951. PMID 28542491.
  • Norrhem, Svante (2019). Mercenary Swedes; French subsidies to Sweden 1631–1796. Translated by Merton, Charlotte. Nordic Academic Press. ISBN 978-91-88661-82-1.
  • O'Connell, Daniel Patrick (1968). Richelieu. Weidenfeld & Nicolson.
  • O'Connell, Robert L (1990). Of Arms and Men: A History of War, Weapons, and Aggression. OUP. ISBN 978-0195053593.
  • Outram, Quentin (2001). "The Socio-Economic Relations of Warfare and the Military Mortality Crises of the Thirty Years' War" (PDF). Medical History. 45 (2): 151–184. doi:10.1017/S0025727300067703. PMC 1044352. PMID 11373858.
  • Outram, Quentin (2002). "The Demographic impact of early modern warfare". Social Science History. 26 (2): 245–272. doi:10.1215/01455532-26-2-245.
  • Parker, Geoffrey (2008). "Crisis and Catastrophe: The global crisis of the seventeenth century reconsidered". American Historical Review. 113 (4): 1053–1079. doi:10.1086/ahr.113.4.1053.
  • Parker, Geoffrey (1976). "The "Military Revolution," 1560-1660—a Myth?". The Journal of Modern History. 48 (2): 195–214. doi:10.1086/241429. JSTOR 1879826. S2CID 143661971.
  • Parker, Geoffrey (1984). The Thirty Years' War (1997 ed.). Routledge. ISBN 978-0-415-12883-4. (with several contributors)
  • Parker, Geoffrey (1972). Army of Flanders and the Spanish Road, 1567–1659: The Logistics of Spanish Victory and Defeat in the Low Countries' Wars (2004 ed.). CUP. ISBN 978-0-521-54392-7.
  • Parrott, David (2001). Richelieu's Army: War, Government and Society in France, 1624–1642. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-79209-7.
  • Pazos, Conde Miguel (2011). "El tradado de Nápoles. El encierro del príncipe Juan Casimiro y la leva de Polacos de Medina de las Torres (1638–1642): The Treaty of Naples; the imprisonment of John Casimir and the Polish Levy of Medina de las Torres". Studia Histórica, Historia Moderna (in Spanish). 33.
  • Pfister, Ulrich; Riedel, Jana; Uebele, Martin (2012). "Real Wages and the Origins of Modern Economic Growth in Germany, 16th to 19th Centuries" (PDF). European Historical Economics Society. 17. Archived from the original (PDF) on 11 May 2022. Retrieved 6 October 2020.
  • Porshnev, Boris Fedorovich (1995). Dukes, Paul (ed.). Muscovy and Sweden in the Thirty Years' War, 1630–1635. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45139-0.
  • Pursell, Brennan C. (2003). The Winter King: Frederick V of the Palatinate and the Coming of the Thirty Years' War. Ashgate. ISBN 978-0-7546-3401-0.
  • Ryan, E.A. (1948). "Catholics and the Peace of Westphalia" (PDF). Theological Studies. 9 (4): 590–599. doi:10.1177/004056394800900407. S2CID 170555324. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 7 October 2020.
  • Schmidt, Burghart; Richefort, Isabelle (2006). "Les relations entre la France et les villes hanséatiques de Hambourg, Brême et Lübeck : Moyen Age-XIXe siècle; Relations between France and the Hanseatic ports of Hamburg, Bremen and Lubeck from the Middle Ages to the 19th century". Direction des Archives, Ministère des affaires étrangères (in French).
  • Schulze, Max-Stefan; Volckart, Oliver (2019). "The Long-term Impact of the Thirty Years War: What Grain Price Data Reveal" (PDF). Economic History.
  • Sharman, J.C (2018). "Myths of military revolution: European expansion and Eurocentrism". European Journal of International Relations. 24 (3): 491–513. doi:10.1177/1354066117719992. S2CID 148771791.
  • Spielvogel, Jackson (2017). Western Civilisation. Wadsworth Publishing. ISBN 978-1-305-95231-7.
  • Storrs, Christopher (2006). The Resilience of the Spanish Monarchy 1665–1700. OUP. ISBN 978-0-19-924637-3.
  • Stutler, James Oliver (2014). Lords of War: Maximilian I of Bavaria and the Institutions of Lordship in the Catholic League Army, 1619–1626 (PDF) (PhD thesis). Duke University. hdl:10161/8754. Archived from the original (PDF) on 28 July 2021. Retrieved 21 September 2020.
  • Sutherland, NM (1992). "The Origins of the Thirty Years War and the Structure of European Politics". The English Historical Review. CVII (CCCCXXIV): 587–625. doi:10.1093/ehr/cvii.ccccxxiv.587.
  • Talbott, Siobhan (2021). "'Causing misery and suffering miserably': Representations of the Thirty Years' War in Literature and History". Sage. 30 (1): 3–25. doi:10.1177/03061973211007353. S2CID 234347328.
  • Thion, Stephane (2008). French Armies of the Thirty Years' War. Auzielle: Little Round Top Editions.
  • Thornton, John (2016). "The Kingdom of Kongo and the Thirty Years' War". Journal of World History. 27 (2): 189–213. doi:10.1353/jwh.2016.0100. JSTOR 43901848. S2CID 163706878.
  • Trevor-Roper, Hugh (1967). The Crisis of the Seventeenth Century: Religion, the Reformation and Social Change (2001 ed.). Liberty Fund. ISBN 978-0-86597-278-0.
  • Van Gelderen, Martin (2002). Republicanism and Constitutionalism in Early Modern Europe: A Shared European Heritage Volume I. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80203-1.
  • Van Groesen, Michiel (2011). "Lessons Learned: The Second Dutch Conquest of Brazil and the Memory of the First". Colonial Latin American Review. 20 (2): 167–193. doi:10.1080/10609164.2011.585770. S2CID 218574377.
  • Van Nimwegen, Olaf (2010). The Dutch Army and the Military Revolutions, 1588–1688. Boydell Press. ISBN 978-1-84383-575-2.
  • Wedgwood, C.V. (1938). The Thirty Years War (2005 ed.). New York Review of Books. ISBN 978-1-59017-146-2.
  • White, Matthew (2012). The Great Big Book of Horrible Things. W.W. Norton & Co. ISBN 978-0-393-08192-3.
  • Wilson, Peter H. (2009). Europe's Tragedy: A History of the Thirty Years War. Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9592-3.
  • Wilson, Peter H. (2018). Lützen: Great Battles Series. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199642540.
  • Wilson, Peter (2008). "The Causes of the Thirty Years War 1618–48". The English Historical Review. 123 (502): 554–586. doi:10.1093/ehr/cen160. JSTOR 20108541.
  • Zaller, Robert (1974). "'Interest of State': James I and the Palatinate". Albion: A Quarterly Journal Concerned with British Studies. 6 (2): 144–175. doi:10.2307/4048141. JSTOR 4048141.