Կոստանդնուպոլսի գրավումը Ժամանակացույց

կերպարներ

ծանոթագրություններ

հղումներ


Կոստանդնուպոլսի գրավումը
Conquest of Constantinople ©HistoryMaps

1453 - 1453

Կոստանդնուպոլսի գրավումը



Կոստանդնուպոլսի անկումը, որը նաև հայտնի է որպես Կոստանդնուպոլիսի գրավում, Օսմանյան կայսրության կողմից Բյուզանդական կայսրության մայրաքաղաքի գրավումն էր։Քաղաքը գրավվել է 1453 թվականի մայիսի 29-ին [1] [2] որպես 53-օրյա պաշարման գագաթնակետի մաս, որը սկսվել էր ապրիլի 6-ին։Հարձակվող օսմանյան բանակը, որը զգալիորեն գերազանցում էր Կոստանդնուպոլսի պաշտպաններին, ղեկավարում էր 21-ամյա սուլթան Մեհմեդ II-ը (հետագայում «Նվաճող» մականունը), մինչդեռ բյուզանդական բանակը գլխավորում էր կայսր Կոնստանտին XI Պալեոլոգոսը :Քաղաքը գրավելուց հետո Մեհմեդ II-ը Կոստանդնուպոլիսը դարձրեց օսմանյան նոր մայրաքաղաք՝ փոխարինելով Ադրիանապոլսին։Կոստանդնուպոլսի գրավումը և Բյուզանդական կայսրության անկումը ուշ միջնադարի ջրբաժանն էր՝ նշանավորելով Հռոմեական կայսրության վերջին մնացորդների արդյունավետ ավարտը, մի պետություն, որը սկսվել է մոտավորապես մ.թ.ա. 27-ին և գոյատևել է մոտ 1500 տարի:Ժամանակակից շատ պատմաբանների շրջանում Կոստանդնուպոլսի անկումը համարվում է միջնադարյան շրջանի ավարտը։[3] [4] Քաղաքի անկումը նույնպես շրջադարձային դարձավ ռազմական պատմության մեջ։Հին ժամանակներից ի վեր քաղաքներն ու ամրոցները կախված էին պարիսպներից և պարիսպներից՝ զավթիչներին ետ մղելու համար:Կոստանդնուպոլսի պարիսպները, հատկապես Թեոդոսյան պարիսպները, այդ ժամանակ աշխարհի ամենազարգացած պաշտպանական համակարգերից էին:Այս ամրությունները հաղթահարվեցին վառոդի կիրառմամբ, հատկապես խոշոր թնդանոթների և ռմբակոծությունների տեսքով, որոնք ազդարարում էին պաշարողական պատերազմի փոփոխություն։[5]
Նախաբան
Կոստանդնուպոլսի Թեոդոսյան պարիսպները, որոնք կառուցվել են մոտավորապես մ.թ. 5-րդ դարում, հայտնի էին իր երկակի գծերով և բարդ տարածական տարրերով: ©HistoryMaps
1450 Jan 1

Նախաբան

İstanbul, Türkiye
1346-1349 թվականներին Սև մահը սպանեց Կոստանդնուպոլսի բնակիչների գրեթե կեսը:Քաղաքը հետագայում հայաթափվեց կայսրության ընդհանուր տնտեսական և տարածքային անկման պատճառով։1450 թվականին կայսրությունը սպառվել էր և կրճատվել էր մի քանի քառակուսի կիլոմետրով Կոստանդնուպոլիս քաղաքից, Մարմարա ծովի Արքայազնների կղզիներից և Պելոպոնեսից՝ Միստրասում գտնվող իր մշակութային կենտրոնով։Տրապիզոնի կայսրությունը, անկախ իրավահաջորդ պետությունը, որը ձևավորվել է Չորրորդ խաչակրաց արշավանքից հետո, նույնպես ներկա էր Սև ծովի ափին։1453 թվականին այն բաղկացած էր մի շարք պարսպապատ գյուղերից, որոնք բաժանված էին ընդարձակ դաշտերով, որոնք շրջապատված էին հինգերորդ դարի Թեոդոսյան պարիսպներով։Երբ Մեհմեդ II-ը փոխարինեց իր հորը 1451 թվականին, նա ընդամենը տասնինը տարեկան էր:Եվրոպական շատ դատարաններ ենթադրում էին, որ երիտասարդ օսմանյան տիրակալը լրջորեն չի վիճարկի քրիստոնեական հեգեմոնիան Բալկաններում և Էգեյան ծովում:Փաստորեն, Եվրոպան տոնում էր Մեհմեդի գահ բարձրանալը և հույս ուներ, որ նրա անփորձությունը օսմանցիներին մոլորեցնելու է:Այս հաշվարկը խթանվեց Մեհմեդի բարեկամական առաջարկներով իր նոր արքունիքում եվրոպացի բանագնացներին:[6]
Կոկորդ-Կտրիչ ամրոց
Ռումելի ամրոց ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1452 Jan 1 - Feb

Կոկորդ-Կտրիչ ամրոց

Rumeli Hisarı, Rumelihisarı, Y
1452 թվականի սկզբին սկսվեցին երկրորդ ամրոցի (Rumeli hisarı) կառուցման աշխատանքները Բոսֆորի եվրոպական կողմում՝ Կոստանդնուպոլսից մի քանի մղոն հյուսիս։Նոր բերդը գտնվում էր Անադոլու Հիսարի ամրոցից անմիջապես այն կողմ, որը կառուցվել էր Մեհմեդի նախապապ Բայազիդ I-ի կողմից: Այս զույգ ամրոցները ապահովում էին Բոսֆորի ծովային երթևեկության լիակատար վերահսկողությունը և պաշտպանվում էին Սև ծովի ափին ջենովական գաղութների հարձակումներից: հյուսիսը.Փաստորեն, նոր բերդը կոչվել է Boğazkesen, որը նշանակում է «նեղուց փակող» կամ «կոկորդ կտրող»։Բառախաղն ընդգծում է նրա ռազմավարական դիրքը. թուրքերեն boğaz նշանակում է և՛ «նեղուց», և՛ «կոկորդ»։
Կոստանդնուպոլսի պաշարման նախապատրաստական ​​աշխատանքները
Կարաչա փաշան՝ Ռումելիայի բեյլերբեյը, մարդկանց ուղարկեց՝ պատրաստելու Ադրիանապոլսից Կոստանդնուպոլիս տանող ճանապարհները, որպեսզի կամուրջները կարողանան դիմակայել հսկայական թնդանոթներին: ©HistoryMaps
1452 Oct 1

Կոստանդնուպոլսի պաշարման նախապատրաստական ​​աշխատանքները

Edirne, Türkiye
1452 թվականի հոկտեմբերին Մեհմեդը հրամայեց Թուրախան Բեգին մեծ կայազորային ուժեր տեղակայել Պելոպոնեսում, որպեսզի արգելափակեն Թոմասին և Դեմետրիոսին (պատվիրակները Հարավային Հունաստանում) Կոստանդնուպոլսի մոտալուտ պաշարման ժամանակ օգնություն տրամադրելու իրենց եղբորը՝ Կոնստանտին XI Պալեոլոգոսին ։Կարաչա փաշան՝ Ռումելիայի բեյլերբեյը, մարդկանց ուղարկեց՝ պատրաստելու Ադրիանապոլսից Կոստանդնուպոլիս տանող ճանապարհները, որպեսզի կամուրջները կարողանան դիմակայել հսկայական թնդանոթներին:Հիսուն ատաղձագործ և 200 արհեստավորներ նույնպես ամրացրել են ճանապարհները, որտեղ անհրաժեշտ է եղել։[7] Հույն պատմաբան Միքայել Կրիտոբուլոսը մեջբերում է Մեհմեդ II-ի ելույթը իր զինվորներին պաշարումից առաջ [8] .Իմ կայսրության իմ ընկերներն ու մարդիկ:Դուք բոլորդ լավ գիտեք, որ մեր նախահայրերը ապահովեցին այս թագավորությունը, որը մենք այժմ կրում ենք բազում կռիվների և շատ մեծ վտանգների գնով, և որ այն հաջորդաբար փոխանցելով իրենց հայրերից, հորից որդի, հանձնեցին ինձ:Որովհետև ձեզնից ամենատարեցներից ոմանք իրենց կատարած սխրագործություններից շատերի բաժնեմաս են եղել, գոնե նրանք, ովքեր հասուն տարիքի են, և ձեզնից կրտսերները լսել են այս գործերի մասին ձեր հայրերից:Դրանք այնքան հին իրադարձություններ չեն, ոչ էլ այնպիսին, որ ժամանակի ընթացքում մոռացվեն:Այդուհանդերձ, տեսածների ականատեսն ավելի լավ է վկայում, քան երեկ կամ նախորդ օրը կատարված գործերի մասին լսելը։
Օսմանցիները գալիս են
Օսմանյան բանակը Կոստանդնուպոլսի պաշարման ժամանակ ունեցել է 70 թնդանոթ։ ©HistoryMaps
1453 Apr 5

Օսմանցիները գալիս են

Maltepe, Takkeci İbrahim Çavuş
Ապրիլի 5-ին ինքը՝ սուլթան Մեհմեդը , իր վերջին զորքերով ժամանեց, և պաշտպանները գրավեցին իրենց դիրքերը։Քանի որ բյուզանդական թվերը բավարար չէին պարիսպներն ամբողջությամբ զբաղեցնելու համար, որոշվել էր, որ միայն արտաքին պարիսպները կպահպանվեն։Կոնստանտինը և նրա հունական զորքերը պահպանում էին Մեսոտեյքիոնը՝ ցամաքային պարիսպների միջին հատվածը, որտեղով անցնում էր Լիկուս գետը։Այս հատվածը համարվում էր պատերի ամենաթույլ կետը, և այստեղ ամենից շատ վախենում էին հարձակումից:Ջուստինիանին տեղակայված էր կայսրից հյուսիս՝ Չարիսյան դարպասի մոտ (Միրիանդրիոն);ավելի ուշ՝ պաշարման ժամանակ, նա տեղափոխվեց Մեսոտեյխիոն՝ միանալու Կոնստանտինին՝ թողնելով Միրիանդրիոնը Բոկիարդի եղբայրներին։Ջիրոլամո Մինոտտոն և նրա վենետիկցիները տեղակայվել էին Բլախերնե պալատում՝ Թեոդորո Կարիստոյի, Լանգասկո եղբայրների և Քիոսի արքեպիսկոպոս Լեոնարդոյի հետ միասին։[9]Կոստանդնուպոլիսը պաշտպանող բանակը համեմատաբար փոքր էր՝ ընդհանուր առմամբ մոտ 7000 մարդ, որոնցից 2000-ը օտարերկրացիներ էին։Պաշարման սկզբում, հավանաբար, ավելի քիչ, քան 50,000 մարդ էր ապրում պարիսպների ներսում, ներառյալ փախստականները շրջակա տարածքից:Թուրք հրամանատար Դորգանոն, որը Կոստանդնուպոլսում էր աշխատում կայսրի մոտ, նույնպես հսկում էր քաղաքի թաղամասերից մեկը ծովի կողմում, թուրքերի վարձատրությամբ։Այս թուրքերը հավատարիմ մնացին կայսրին և զոհվեցին դրան հաջորդած ճակատամարտում։Պաշտպանվող բանակի ջենովական կորպուսը լավ պատրաստված և հագեցած էր, մինչդեռ մնացած բանակը բաղկացած էր փոքր թվով լավ պատրաստված զինվորներից, զինված քաղաքացիական անձանցից, նավաստիներից և օտար համայնքներից կամավորական ուժերից և վերջապես վանականներից:Կայազորն օգտագործեց մի քանի փոքր տրամաչափի հրետանի, որոնք ի վերջո անարդյունավետ էին։Մնացած քաղաքացիները նորոգում էին պատերը, հսկում էին դիտակետերում, հավաքում ու բաժանում պարենամթերքը, եկեղեցիներից ոսկյա և արծաթյա իրեր հավաքում, որպեսզի մետաղադրամների վերածվեն օտար զինվորներին վճարելու համար։Օսմանցիները շատ ավելի մեծ ուժ ունեին։Վերջին ուսումնասիրությունները և օսմանյան արխիվային տվյալները ցույց են տալիս, որ կային մոտ 50,000–80,000 օսմանցի զինվորներ, այդ թվում՝ 5000-ից 10000 ենիչերիներ, 70 թնդանոթներ և էլիտար հետևակային կորպուս, և հազարավոր քրիստոնեական զորքեր, հատկապես 1500-ը սերբական զորքեր էին մատակարարվել։ որպես օսմանյան սուլթանի հանդեպ իր պարտավորության մաս, ընդամենը մի քանի ամիս առաջ Բրանկովիչը գումար էր տրամադրել Կոստանդնուպոլսի պարիսպների վերականգնման համար։Մեհմեդը կառուցեց նավատորմ (անձնակազմը մասամբ կազմում էին Գալիպոլիի իսպանացի նավաստիները)՝ քաղաքը ծովից պաշարելու համար:Օսմանյան նավատորմի հզորության ժամանակակից գնահատականները տատանվում են 110 նավից մինչև 430: Ավելի իրատեսական ժամանակակից գնահատականը կանխատեսում է 110 նավերի նավատորմի հզորություն, որոնք ներառում են 70 մեծ գալեներ, 5 սովորական գալեներ, 10 փոքր նավակներ, 25 մեծ թիավարող նավակներ, և. փոխադրումներ.
Սկզբնական հարձակումներ
Մեհմեդի հսկայածավալ թնդանոթները Կոստանդնուպոլսի պարիսպների առաջ տեղակայելը. ©HistoryMaps
1453 Apr 7

Սկզբնական հարձակումներ

Dervişali, The Walls of Consta
Պաշարման սկզբում Մեհմեդը ուղարկեց իր լավագույն զորքերը՝ նվազեցնելու բյուզանդական մնացած հենակետերը Կոստանդնուպոլիս քաղաքից դուրս:Բոսֆորի ափին գտնվող Թերապիա ամրոցը և Մարմարա ծովի մոտ գտնվող Ստուդիուս գյուղի ավելի փոքր ամրոցը մի քանի օրվա ընթացքում գրավվեցին:Արքայազնների կղզիները Մարմարա ծովում գրավվել են ծովակալ Բալթօղլուի նավատորմի կողմից։[10] Մեհմեդի հսկայածավալ թնդանոթները շաբաթներ շարունակ կրակում էին պատերի վրա, սակայն դրանց անճշտության և կրակի չափազանց դանդաղ տեմպերի պատճառով բյուզանդացիները յուրաքանչյուր կրակոցից հետո կարողացան վերականգնել վնասի մեծ մասը՝ մեղմացնելով օսմանյան հրետանու ազդեցությունը։[11]
Որոշ քրիստոնեական նավեր ներս են սայթաքում
Չորս քրիստոնեական նավերից բաղկացած փոքրիկ նավատորմը կարողացավ ներս մտնել մի քանի ծանր մարտերից հետո, մի իրադարձություն, որն ամրապնդեց պաշտպանների ոգին: ©HistoryMaps
1453 Apr 20

Որոշ քրիստոնեական նավեր ներս են սայթաքում

Golden Horn, Türkiye
Չնայած որոշ հետախուզական հարձակումներին, Բալթօղլուի տակ գտնվող օսմանյան նավատորմը չկարողացավ մուտք գործել Ոսկե եղջյուր մուտքի մյուս կողմում գտնվող շղթայի պատճառով:Չնայած նավատորմի հիմնական խնդիրներից մեկն էր կանխել օտարերկրյա նավերի մուտքը Ոսկե եղջյուր, ապրիլի 20-ին չորս քրիստոնեական նավերից բաղկացած փոքր նավատորմը կարողացավ ներս մտնել որոշ ծանր մարտերից հետո, ինչը ուժեղացրեց պաշտպանների ոգին և պատճառ դարձավ. ամոթ սուլթանին.Փոխհրաձգության ժամանակ Բալթօղլուն, ամենայն հավանականությամբ, վնասվածք է ստացել աչքից։Մեհմեդը Բալթօղլուին զրկել է հարստությունից ու ունեցվածքից, տվել ենիչերիներին ու հրամայել 100 մտրակել նրան։[12]
Նավատորմի տեղափոխում
Օսմանյան թուրքերը իրենց նավատորմը ցամաքով տեղափոխում էին Ոսկե Եղջյուր: ©Fausto Zonaro
1453 Apr 22

Նավատորմի տեղափոխում

Galata, Beyoğlu/İstanbul, Türk
Մեհմեդը հրամայեց կառուցել յուղացված գերաններով ճանապարհ Գալաթայի միջով Ոսկե Եղջյուրի հյուսիսային կողմում և իր նավերը քարշ տվեց բլրի վրայով, անմիջապես դեպի Ոսկե Եղջյուր ապրիլի 22-ին՝ շրջանցելով շղթայական պատնեշը:Այս գործողությունը լրջորեն սպառնում էր ջենովական նավերի մատակարարումների հոսքին Պերայի անվանական չեզոք գաղութից և բարոյալքեց բյուզանդական պաշտպաններին։
Հրդեհային նավեր
Fire Ships ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1453 Apr 28

Հրդեհային նավեր

Golden Horn, Türkiye
Ապրիլի 28-ի գիշերը կրակային նավերի միջոցով փորձ արվեց ոչնչացնել արդեն Ոսկե եղջյուրում գտնվող օսմանյան նավերը, սակայն օսմանցիները ստիպեցին քրիստոնյաներին նահանջել բազմաթիվ զոհերով:Քառասուն իտալացիներ փախան իրենց խորտակվող նավերից և լողալով հասան հյուսիսային ափ:Մեհմեդի հրամանով նրանք ցցին ցցվեցին ցցերի վրա՝ Ոսկե Եղջյուրի այն կողմ գտնվող ծովի պարիսպների աչքում քաղաքի պաշտպաններին:Ի պատասխան՝ պաշտպաններն իրենց օսմանցի բանտարկյալներին՝ ընդհանուր առմամբ 260-ին, բերեցին պատերի մոտ, որտեղ նրանց մեկ առ մեկ մահապատժի ենթարկեցին օսմանցիների աչքի առաջ։Օսմանյան նավերի վրա հարձակման ձախողմամբ պաշտպանները ստիպված եղան ցրել իրենց ուժերի մի մասը՝ պաշտպանելու ծովի պարիսպները Ոսկե Եղջյուրի երկայնքով:
Ուղղակի հարձակումներ
Ենիչերը բարձրանում է Թեոդոսյան պարիսպներով Կոստանդնուպոլսի պաշարման ժամանակ, 1453 թ. ©HistoryMaps
1453 May 1 - May 15

Ուղղակի հարձակումներ

Dervişali, The Walls of Consta
Օսմանյան բանակը մի քանի ճակատային հարձակումներ էր կատարել Կոստանդնուպոլսի ցամաքային պարսպի վրա, սակայն դրանք թանկարժեք ձախողումներ էին։[13] Վենետիկյան վիրաբույժ Նիկոլո Բարբարոն, իր օրագրում նկարագրելով ենիչերիների կողմից նման ցամաքային հարձակումը, գրել է.Նրանք գտան, որ թուրքերը գալիս էին հենց պարիսպների տակ և փնտրում էին կռիվ, հատկապես ենիչերիները… և երբ նրանցից մեկ-երկուսը սպանվեցին, իսկույն ևս թուրքեր եկան և տարան մահացածներին… առանց մտածելու, թե որքան մոտ են նրանք եկել: դեպի քաղաքի պարիսպները։Մեր մարդիկ հրացաններով ու խաչադեղերով կրակում էին նրանց վրա՝ ուղղված թուրքին, ով տանում էր իր մահացած հայրենակցին, և երկուսն էլ մահացած գետնին կընկնեին, իսկ հետո եկան ուրիշ թուրքեր և տարան նրանց՝ մահից չվախենալով. պատրաստ են թույլ տալ, որ իրենց տասը սպանվեն, այլ ոչ թե ամոթ տանեն մեկ թուրք դիակը պատերի մոտ թողնելու համար:[14]
Պատերի արդյունահանում
Սակրավորներից շատերը սերբական ծագում ունեցող հանքափորներ էին, որոնք ուղարկվել էին Նովո Բրդոյից Զագան փաշայի հրամանատարությամբ։ ©HistoryMaps
1453 May 15 - May 25

Պատերի արդյունահանում

Dervişali, The Walls of Consta
Այս անվերջ հարձակումներից հետո օսմանցիները փորձեցին ճեղքել պարիսպները՝ թունելներ կառուցելով դրանք ականապատելու համար մայիսի կեսերից մինչև մայիսի 25-ը։Սակրավորներից շատերը սերբական ծագում ունեցող հանքափորներ էին, որոնք ուղարկվել էին Նովո Բրդոյից Զագան փաշայի հրամանատարությամբ։[15] Գերմանացի Յոհաննես Գրանտ անունով մի ինժեներ, որը եկել էր ջենովական զորախմբի հետ, հակաականներ էր փորել՝ թույլ տալով բյուզանդական զորքերին մտնել հանքեր և սպանել հանքափորներին։Բյուզանդացիները առաջին թունելը կտրեցին մայիսի 16-ի գիշերը։Հետագա թունելներն ընդհատվեցին մայիսի 21-ին, 23-ին և 25-ին և ավերվեցին հունական կրակով և ուժգին մարտերով:Մայիսի 23-ին բյուզանդացիները գերեվարեցին և խոշտանգեցին երկու թուրք սպաների, որոնք բացահայտեցին թուրքական բոլոր թունելների տեղը, որոնք ավերվել էին։[16]
Վերջնական հարձակում
Ուլուբաթլի Հասանը, ով մեծ դեր է խաղացել Ստամբուլի գրավման գործում։ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1453 May 26 - May 29

Վերջնական հարձակում

Dervişali, The Walls of Consta
Վերջնական հարձակման նախապատրաստությունը սկսվել է մայիսի 26-ի երեկոյան և շարունակվել մինչև հաջորդ օրը:Պատերազմի խորհուրդը հարձակման որոշում կայացնելուց հետո 36 ժամվա ընթացքում օսմանցիները լայնորեն մոբիլիզացնում էին իրենց կենդանի ուժը ընդհանուր հարձակման համար:Այնուհետև մայիսի 28-ին զինվորներին տրվել է աղոթք և հանգստություն՝ նախքան վերջնական գրոհը սկսելը:Բյուզանդական կողմում 12 նավերից բաղկացած վենետիկյան փոքր նավատորմը, Էգեյան ծովը որոնելուց հետո, մայիսի 27-ին հասավ մայրաքաղաք և հայտնեց կայսրին, որ վենետիկյան օգնության մեծ նավատորմը ճանապարհին չի եղել:Մայիսի 28-ին, երբ օսմանյան բանակը պատրաստվում էր վերջնական հարձակմանը, քաղաքում զանգվածային կրոնական երթեր անցկացվեցին։Երեկոյան Այա Սոֆիայում տեղի ունեցավ Վեսթերի հանդիսավոր արարողությունը, որին մասնակցում էին կայսրը թե՛ լատինական, թե՛ հունական եկեղեցիների ներկայացուցիչներով և ազնվականությամբ։Մինչ այս պահը օսմանցիներն իրենց թնդանոթներից արձակել էին 5000 կրակոց՝ օգտագործելով 55000 ֆունտ վառոդ։Պայթեցնող շչակների ձայնի տակ լացակումածները շրջում էին ճամբարում՝ արթնացնելով ղազիներին։Երեքշաբթի մայիսի 29-ի կեսգիշերից անմիջապես հետո սկսվեց հարձակումը:Առաջինը հարձակվեցին Օսմանյան կայսրության քրիստոնեական զորքերը, որին հաջորդեցին անկանոն ազապների հաջորդական ալիքները, որոնք վատ պատրաստված և սարքավորված էին, և Անատոլիայի թուրքմենական բեյլիկ ուժերը, որոնք կենտրոնացան քաղաքի հյուսիս-արևմտյան մասում վնասված Բլախերնե պարիսպների մի հատվածի վրա:Պարիսպների այս հատվածը կառուցվել էր ավելի վաղ՝ 11-րդ դարում և շատ ավելի թույլ էր։Թուրքմեն վարձկանները կարողացել են ճեղքել պարիսպների այս հատվածը և ներխուժել քաղաք, սակայն նույնքան արագ հետ են շպրտվել պաշտպանների կողմից։Ի վերջո, էլիտար ենիչերիներից կազմված վերջին ալիքը հարձակվեց քաղաքի պարիսպների վրա։Ջենովացի գեներալ Ջովանի Ջուստինիանին, որը պատասխանատու էր ցամաքում պաշտպանների համար, ծանր վիրավորվել է հարձակման ժամանակ, և պարիսպներից նրա տարհանումը խուճապ է առաջացրել պաշտպանների շարքերում։[17]Երբ Ջուստինիանիի ջենովական զորքերը նահանջում էին քաղաք և դեպի նավահանգիստ, Կոնստանտինը և նրա մարդիկ, որոնք այժմ թողնված էին իրենց ուզածի վրա, շարունակում էին իրենց դիրքերը պահել ենիչերիների դեմ:Կոնստանտինի մարդիկ, ի վերջո, չկարողացան կանխել օսմանցիների մուտքը քաղաք, և պաշտպանները հեղեղվեցին պարսպի երկայնքով մի քանի կետերում:Երբ նկատվեցին թուրքական դրոշները, որոնք ծածանվում էին Քերկոպորտայի վերևում՝ փակված փոքրիկ դարպասի վրա, որը բաց էր մնացել, խուճապ սկսվեց, և պաշտպանությունը փլուզվեց:Ենիչերիները՝ Ուլուբաթլի Հասանի գլխավորությամբ, առաջ են մղվել։Շատ հույն զինվորներ վազեցին տուն՝ պաշտպանելու իրենց ընտանիքները, վենետիկցիները նահանջեցին դեպի իրենց նավերը, իսկ ջենովացիներից մի քանիսը փախան Գալաթա:Մնացածները հանձնվեցին կամ ինքնասպան եղան՝ ցած նետվելով քաղաքի պարիսպներից։[18] Պատերին ամենամոտ գտնվող հունական տներն առաջինն էին, որ տուժեցին օսմանցիներից։Ասում են, որ Կոնստանտինը, մի կողմ նետելով իր մանուշակագույն կայսերական ռեգալիան, գլխավորում էր վերջին մեղադրանքը եկող օսմանցիների դեմ՝ սպանվելով հաջորդող ճակատամարտում փողոցներում իր զինվորների կողքին:Վենետիկցի Նիկոլո Բարբարոն իր օրագրում պնդում էր, որ Կոնստանտինը կախվել է այն պահին, երբ թուրքերը ներխուժել են Սան Ռոմանոյի դարպասը։Ի վերջո, նրա ճակատագիրն անհայտ է մնում։Նախնական հարձակումից հետո օսմանյան բանակը հարձակվեց քաղաքի գլխավոր մայրուղու երկայնքով՝ Մեսեի մոտ, մեծ ֆորումների և Սուրբ Առաքելոց եկեղեցու մոտով, որը Մեհմեդ II-ը ցանկանում էր որպես նստավայր ապահովել իր նորանշանակ պատրիարքի համար՝ ավելի լավ վերահսկելու համար։ նրա քրիստոնյա հպատակները։Մեհմեդ II-ը առաջապահ զորքեր էր ուղարկել՝ պաշտպանելու այս առանցքային շենքերը: Կատալոնացիները, որոնք պահպանում էին իրենց դիրքը պարսպի այն հատվածում, որը կայսրն էր նշանակել իրենց, պատիվ ունեին լինել վերջին զորքերը, որոնք ընկան:Սուլթանը գլխատել է Պերե Ժուլիային, նրա որդիներին և հյուպատոս Ժոան դե լա Վիային, ի թիվս այլոց:Մի քանի խաղաղ բնակիչների հաջողվել է փախչել։Երբ վենետիկցիները նահանջեցին դեպի իրենց նավերը, օսմանցիներն արդեն գրավել էին Ոսկե Եղջյուրի պատերը:Բարեբախտաբար, քաղաքի օկուպանտների համար օսմանցիները շահագրգռված չէին պոտենցիալ արժեքավոր ստրուկների սպանությամբ, այլ այն ավարով, որ նրանք կարող էին ստանալ քաղաքի տները ներխուժելուց, ուստի նրանք որոշեցին հարձակվել քաղաքի վրա:Վենետիկյան կապիտանը հրամայեց իր մարդկանց կոտրել Ոսկե Եղջյուրի դարպասը։Դա անելուց հետո վենետիկցիները հեռացան զինվորներով և փախստականներով լի նավերով:Վենետիկցիների հեռանալուց անմիջապես հետո մի քանի ջենովական նավեր և նույնիսկ կայսեր նավերը հետևեցին նրանց Ոսկե եղջյուրից:Այս նավատորմը հազիվ է փախել մինչև Օսմանյան նավատորմը հսկողություն ստանձնել Ոսկե Եղջյուրի վրա, որն ավարտվել է կեսօրին:[18]Բանակը համախմբվեց Augusteum-ի վրա՝ ընդարձակ հրապարակի, որը կանգնած էր Այա Սոֆիայի մեծ եկեղեցու դիմաց, որի բրոնզե դարպասները շրջափակված էին շենքի ներսում գտնվող խաղաղ բնակիչների հսկայական բազմության կողմից՝ հուսալով աստվածային պաշտպանությանը:Դռները կոտրելուց հետո զորքերը բաժանեցին ժողովը՝ ըստ այն բանի, թե ինչ գնով կարող էին բերել ստրուկների շուկաներում։Վենետիկյան Բարբարոն նկատել է, որ արյունը քաղաքում հոսում է «որպես անձրևաջրեր՝ անսպասելի փոթորիկից հետո», և որ թուրքերի և քրիստոնյաների մարմինները լողում են ծովում «սեխի պես ջրանցքի երկայնքով»։[19]
Վերջաբան
Մեհմեդ Նվաճողը մտնում է Կոստանդնուպոլիս։ ©HistoryMaps
1453 May 30

Վերջաբան

İstanbul, Türkiye
Մեհմեդ II-ը իր զինվորներին երեք օր ժամանակ տվեց քաղաքը թալանելու համար, ինչպես որ խոստացել էր նրանց և ժամանակի սովորության համաձայն։[20] Զինվորները կռվում էին պատերազմական ավարի որոշ տիրանալու համար։Նվաճման երրորդ օրը Մեհմեդ II-ը հրամայեց դադարեցնել բոլոր թալանները և հրամայեց, որ բոլոր քրիստոնյաները, ովքեր խուսափում էին գերությունից կամ փրկագին էին վճարել, կարող էին վերադառնալ իրենց տները առանց հետագա ոտնձգությունների, թեև շատերը տուն չունեին վերադառնալու, և ևս շատերը գերի էին վերցվել և փրկագին չեն ստացել։Ինքը՝ Մեհմեդը, տապալեց ու ոտնահարեց Այա Սոֆիայի զոհասեղանը։Այնուհետև նա հրամայեց մուեզինին բարձրանալ ամբիոն և աղոթք հնչեցնել:Սուրբ Սոֆիայի տաճարը վերածվեց մզկիթի, սակայն հունական ուղղափառ եկեղեցուն թույլ տվեցին մնալ անձեռնմխելի, և Գենադիուս Սքոլարիուսը նշանակվեց Կոստանդնուպոլսի պատրիարք:Կոստանդնուպոլսի գրավմամբ Մեհմեդ II-ը ձեռք բերեց իր թագավորության ապագա մայրաքաղաքը, թեև տարիներ շարունակ անկում ապրեց։Կոստանդնուպոլսի անկումը ցնցեց շատ եվրոպացիների, ովքեր այն դիտեցին որպես աղետալի իրադարձություն իրենց քաղաքակրթության համար:Շատերը վախենում էին, որ մյուս եվրոպական քրիստոնեական թագավորությունները կարժանանան նույն ճակատագրին, ինչ Կոստանդնուպոլիսը:Քաղաքի կորուստը հաշմանդամ հարված էր քրիստոնեական աշխարհի համար, և այն բացահայտեց քրիստոնյա Արևմուտքին Արևելքում կատաղի և ագրեսիվ թշնամու առջև։Կոստանդնուպոլսի քրիստոնեական վերանվաճումը Արևմտյան Եվրոպայում Օսմանյան կայսրության անկումից հետո երկար տարիներ մնաց որպես նպատակ:Կոնստանտին XI-ի ողջ մնալու և այնուհետև հրեշտակի կողմից փրկվելու մասին լուրերը շատերին ստիպեցին հուսալ, որ քաղաքը մի օր կվերադառնա քրիստոնյաների ձեռքը:Պապ Նիկոլայ V-ը կոչ արեց անհապաղ հակահարձակման անցնել խաչակրաց արշավանքի տեսքով, սակայն ոչ մի եվրոպական տերություն չցանկացավ մասնակցել, և Պապը դիմեց 10 նավերից բաղկացած փոքր նավատորմ ուղարկելու՝ քաղաքը պաշտպանելու համար:Կարճատև խաչակրաց արշավանքը անմիջապես ավարտվեց, և երբ Արևմտյան Եվրոպան մտավ 16-րդ դար, խաչակրաց արշավանքի դարաշրջանը սկսեց ավարտվել:

Characters



Giovanni Giustiniani

Giovanni Giustiniani

Genoese Captain

Constantine XI Palaiologos

Constantine XI Palaiologos

Last Byzantine Emperor

Zagan Pasha

Zagan Pasha

12th Grand Vizier of the Ottoman Empire

Loukas Notaras

Loukas Notaras

Commander-in-chief of the Byzantine Navy

Suleiman Baltoghlu

Suleiman Baltoghlu

Ottoman Admiral

Mehmed II

Mehmed II

Sultan of the Ottoman Empire

Hamza Bey

Hamza Bey

Ottoman Admiral

Karaca Pasha

Karaca Pasha

Beylerbeyi of Rumelia

Alviso Diedo

Alviso Diedo

Venetian Captain

Gabriele Trevisano

Gabriele Trevisano

Venetian Commander

Theophilos Palaiologos

Theophilos Palaiologos

Commanded Byzantine Troops during siege

Orhan Çelebi

Orhan Çelebi

Rival to Mehmed the Conqueror

Demetrios Palaiologos Kantakouzenos

Demetrios Palaiologos Kantakouzenos

Byzantine Chief Minister

Footnotes



  1. "Σαν σήμερα "έπεσε" η Κωσταντινούπολη". NewsIT. 29 May 2011.
  2. Durant, Will (1300). The story of civilisation: Volume VI: The Reformation. p. 227.
  3. Frantzes, Georgios; Melisseidis (Melisseides), Ioannis (Ioannes) A.; Zavolea-Melissidi, Pulcheria (2004). Εάλω η ΠόλιςΤ•ο χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης: Συνοπτική ιστορία των γεγονότων στην Κωνσταντινούπολη κατά την περίοδο 1440 – 1453.
  4. Foster, Charles (22 September 2006). "The Conquest of Constantinople and the end of empire". Contemporary Review.
  5. "The fall of Constantinople". The Economist. 23 December 1999.
  6. Norwich, John Julius (1997). A Short History of Byzantium. New York: Vintage Books, p.373.
  7. Nicolle, David (2000). Constantinople 1453: The End of Byzantium (Campaign). Vol. 78. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 1-84176-091-9.
  8. Kritovoulos, Michael (1954). History of Mehmed the Conqueror. Translated by Riggs, C. T. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 9780691197906, p.23.
  9. Runciman, Steven (1965). The Fall of Constantinople, 1453 (Canto ed.). Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-0521398329, p.31.
  10. Runciman Fall. p. 96–97.
  11. Norwich, John Julius (1997). A Short History of Byzantium. New York: Vintage Books, p.376.
  12. Crowley, Roger (2005). 1453: The Holy War for Constantinople and the Clash of Islam and the West. Hyperion. ISBN 978-1-4013-0558-1.
  13. Marios Philippides and Walter K. Hanak, The Siege and the Fall of Constantinople in 1453, (Ashgate Publishing, 2011), p. 520.
  14. Nicolò Barbaro, Giornale dell'Assedio di Costantinopoli, 1453. The autograph copy is conserved in the Biblioteca Marciana in Venice. Barbaro's diary has been translated into English by John Melville-Jones (New York: Exposition Press, 1969)
  15. Marios Philippides, Mehmed II, p.83.
  16. Crowley 2005, pp. 168–171
  17. Pertusi, Agostino, ed. (1976). La Caduta di Costantinopoli, I: Le testimonianze dei contemporanei. (Scrittori greci e latini) [The Fall of Constantinople, I: The Testimony of the Contemporary Greek and Latin Writers] (in Italian). Vol. I. Verona: Fondazione Lorenzo Valla.
  18. Nicol, Donald M. (1993). The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453 (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521439916, p.388.
  19. Nicolò Barbaro, Giornale dell'Assedio di Costantinopoli, 1453. 
  20. Runciman Fall. p. 145.

References



  • Andrews, Walter; Kalpakli, Mehmet (13 January 2005). The Age of Beloveds: Love and the Beloved in Early-Modern Ottoman and European Culture and Society. Duke University Press. ISBN 978-0-8223-3424-8.
  • Beg, Tursun (1978). The History of Mehmed the Conqueror. Translated by Inalcik, Halil; Murphey, Rhoads. Chicago: Biblioteca Islamica.
  • Crowley, Roger (12 February 2013). 1453: The Holy War for Constantinople and the Clash of Islam and the West. Hachette Books. ISBN 978-1-4013-0558-1. As always casualty figures varied widely; Neskor-Iskander gave the number of Ottoman dead at 18,000; Barbaro a more realistic 200
  • Davis, Paul (1999). 100 Decisive Battles. Oxford. p. 166. ISBN 978-0-19-514366-9.
  • Davis, Paul K. (2003). Besieged: 100 Great Sieges from Jericho to Sarajevo. Oxford University Press. p. 84. ISBN 978-0-19-521930-2.
  • Desimoni, C. (1874). Adamo di Montaldo. Atti della Società Ligure di Storia Patria (Proceedings of the Ligurian Society for Homeland History) (in Italian). Vol. X. Genoa.
  • Diary of the Siege of Constantinople, 1453. Exposition Press. 1969. ISBN 9780682469722.
  • Feridun Emecen, Fetih ve Kıyamet 1453.
  • Foster, Charles (22 September 2006). "The Conquest of Constantinople and the end of empire". Contemporary Review.
  • Frantzes, Georgios; Melisseidis (Melisseides), Ioannis (Ioannes) A.; Zavolea-Melissidi, Pulcheria (2004). Εάλω η ΠόλιςΤ•ο χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης: Συνοπτική ιστορία των γεγονότων στην Κωνσταντινούπολη κατά την περίοδο 1440 – 1453 [The City has Fallen: Chronicle of the Fall of Constantinople: Concise History of Events in Constantinople in the Period 1440–1453] (in Greek) (5 ed.). Athens: Vergina Asimakopouli Bros. ISBN 9607171918.
  • From Jean Chartier, Chronicle of Charles VII, king of France, MS Bnf Français 2691, f. 246v [1] Archived 17 April 2016 at the Wayback Machine
  • George Sphrantzes. The Fall of the Byzantine Empire: A Chronicle by George Sphrantzes 1401–1477. Translated by Marios Philippides. University of Massachusetts Press, 1980. ISBN 978-0-87023-290-9.
  • Geōrgios Phrantzēs, Georgius (Sphrantzes), GeoÌ rgios PhrantzeÌ s, Makarios Melissēnos (1980). The Fall of the Byzantine Empire | A Chronicle. ISBN 9780870232909 – via Google Books.
  • Gibbon, Edward (24 October 2015). History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Volume 2. p. 552. ISBN 9781345249491.
  • Haldon, John (2000). Byzantium at War 600 – 1453. New York: Osprey.
  • Hammer, Paul E. J. (2017). Warfare in Early Modern Europe 1450–1660. Routledge. p. 511. ISBN 9781351873765. Archived from the original on 29 December 2019. Retrieved 9 September 2019.
  • Hatzopoulos, Dionysios. "Fall of Constantinople, 1453". Hellenic Electronic Center. Archived from the original on 4 March 2009. Retrieved 25 July 2014.
  • Hillenbrand, Carole (21 November 2007). Turkish Myth and Muslim Symbol: The battle of Mazikert. p. 175. ISBN 9780748631155.
  • Hyslop, Stephen Garrison; Daniels, Patricia; Society (U.S.), National Geographic (2011). Great Empires: An Illustrated Atlas. National Geographic Books. p. 284. ISBN 978-1-4262-0829-4. Archived from the original on 1 August 2020. Retrieved 2 June 2020.
  • İnalcıkt, Halil (2001). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300–1600) [The Ottoman Empire, The Classical Age, 1300–1600]. Translated by Itzkouritz, Norman; Imber, Colin. London: Orion.
  • Ivanović, Miloš (2019). "Militarization of the Serbian State under Ottoman Pressure". The Hungarian Historical Review. 8 (2): 390–410. ISSN 2063-8647. JSTOR 26902328. Retrieved 19 January 2021.
  • Jim Bradbury (1992). The Medieval Siege. Boydell & Brewer. p. 322. ISBN 978-0-85115-312-4.
  • John Julius Norwich (29 October 1998). A Short History of Byzantium. Penguin Books Limited. p. 453. ISBN 978-0-14-192859-3.
  • Jones, J.R. Melville. The Siege of Constantinople, 1453 : seven contemporary accounts / translated (from the Latin). University of Queensland. 1972.
  • Kritovoulos (or Kritoboulos). History of Mehmed the Conqueror. Translated by Charles T. Riggs. Greenwood Press Reprint, 1970. ISBN 978-0-8371-3119-1.
  • Kritovoulos, Michael (1954). History of Mehmed the Conqueror. Translated by Riggs, C. T. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 9780691197906. Archived from the original on 1 August 2020. Retrieved 29 May 2020.
  • Labatt, Annie (October 2004). "Constantinople after 1261".
  • Lanning, Michael Lee (2005). The Battle 100: The Stories Behind History's Most Influential Battles. Sourcebooks, Inc. ISBN 1-4022-2475-3.
  • Lars Brownworth (15 September 2009). Lost to the West: The Forgotten Byzantine Empire That Rescued Western Civilization. Crown. ISBN 978-0-307-46241-1.
  • Lewis, Bernard (1976). "Islam, from the Prophet Muhammad to the Capture of Constantinople: Religion and society" – via Google Books.
  • M.J Akbar (3 May 2002). The Shade of Swords: Jihad and the Conflict Between Islam and Christianity. Routledge. p. 86. ISBN 978-1-134-45259-0. Archived from the original on 12 October 2020. Retrieved 6 August 2020. Some 30,000 Christians were either enslaved or sold.
  • Madden, Thomas (2005). Crusades: The Illustrated History. Ann Arbor: University of Michigan. ISBN 9780472114634.
  • Mango, Cyril (2002). The Oxford History of Byzantium. New York: Oxford University Press.
  • Marios Philippides and Walter K. Hanak, The Siege and the Fall of Constantinople in 1453, (Ashgate Publishing, 2011), 520.
  • Marios Philippides, Mehmed II the Conqueror and the Fall of the Franco-Byzantine Levant to the Ottoman Turks: Some Western Views and Testimonies, (ACMRS/Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies, 2007), 83.
  • Melissenos (Melissourgos), Makarios (1980). "The Chronicle of the Siege of Constantinople, April 2 to May 29, 1453". In Philippides, Marios (ed.). The Fall of the Byzantine Empire, A Chronicle by George Sphrantzes, 1401–1477. Amherst: University of Massachusetts Press.
  • Melville-Jones, John R. (1972). The Siege of Constantinople 1453: Seven Contemporary Accounts. Amsterdam: Adolf M. Hakkert. ISBN 90-256-0626-1.
  • Michael Angold, The Fall of Constantinople to the Ottomans: Context and Consequences (Routledge, 2012).
  • Michael Spilling, ed., Battles That Changed History: Key Battles That Decided the Fate of Nations ( London, Amber Books Ltd. 2010) p. 187.
  • N. G. Wilson, From Byzantium to Italy. Greek Studies in the Italian Renaissance, London, 1992. ISBN 0-7156-2418-0
  • Nicol, Donald M. (1993). The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453 (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521439916.
  • Nicol, Donald M. (2002). The Immortal Emperor: The Life and Legend of Constantine Palaiologos, Last Emperor of the Romans. Cambridge University Press. p. 57. ISBN 978-0-521-89409-8. Archived from the original on 2 July 2019. Retrieved 9 January 2018.
  • Nicolle, David (2000). Constantinople 1453: The End of Byzantium (Campaign). Vol. 78. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 1-84176-091-9.
  • Nicolò Barbaro, Giornale dell'Assedio di Costantinopoli, 1453. The autograph copy is conserved in the Biblioteca Marciana in Venice. Barbaro's diary has been translated into English by John Melville-Jones (New York: Exposition Press, 1969)
  • Norwich, John Julius (1995). Byzantium: The Decline and Fall. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 0-679-41650-1.
  • Norwich, John Julius (1997). A Short History of Byzantium. New York: Vintage Books.
  • Pertusi, Agostino, ed. (1976). La Caduta di Costantinopoli, I: Le testimonianze dei contemporanei. (Scrittori greci e latini) [The Fall of Constantinople, I: The Testimony of the Contemporary Greek and Latin Writers] (in Italian). Vol. I. Verona: Fondazione Lorenzo Valla.
  • Reinert, Stephen (2002). The Oxford History of Byzantium. New York: Oxford UP.
  • Roger Crowley (6 August 2009). Constantinople: The Last Great Siege, 1453. Faber & Faber. ISBN 978-0-571-25079-0. The vast majority of the ordinary citizens - about 30,000 - were marched off to the slave markets of Edirne, Bursa and Ankara.
  • Runciman, Steven (1965). The Fall of Constantinople 1453. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-39832-9. Archived from the original on 3 September 2020. Retrieved 23 September 2020.
  • Sakaoğlu, Necdet (1993–94). "İstanbul'un adları" [The names of Istanbul]. Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi (in Turkish). Istanbul: Türkiye Kültür Bakanlığı.
  • Setton, Kenneth M. (1978). The Papacy and the Levant (1204–1571): The Fifteenth Century. Vol. 2. DJane Publishing. ISBN 0-87169-127-2.
  • Smith, Michael Llewellyn, The Fall of Constantinople, History Makers magazine No. 5, Marshall Cavendish, Sidgwick & Jackson (London).
  • Steele, Brett D. (2005). The Heirs of Archimedes: Science and the Art of War Through the Age of Enlightenment. MIT Press. p. 106. ISBN 9780262195164. Archived from the original on 22 December 2019. Retrieved 9 September 2019.
  • Vasiliev, Alexander (1928). A History of the Byzantine Empire, Vol. II. Vol. II. Translated by Ragozin, S. Madison: University of Wisconsin Press.