Uch qirollik

Xitoy tarixidagi ajoyib va ​​notinch davr boʻlgan “Uch podshohlik” davri Vey, Shu va Vu davlatlarining paydo boʻlishiga zamin yaratgan bir qator muhim voqealardan oldin boʻlgan.Ushbu davrning muqaddimasini tushunish Xitoy tarixidagi eng qiziqarli va ta'sirli davrlardan birini chuqur tushunish imkonini beradi.Milodiy 25-yilda tashkil etilgan Sharqiy Xan sulolasi gullab-yashnagan davrning boshlanishi edi.Biroq, bu farovonlik uzoq davom etmadi.2-asr oxiriga kelib Xan sulolasi tanazzulga yuz tutdi, korruptsiya, samarasiz rahbarlik va imperator saroyidagi hokimiyat uchun kurash tufayli zaiflashdi.Saroyda sezilarli ta'sirga ega bo'lgan amaldorlar ko'pincha zodagonlar va imperator amaldorlari bilan kelishmovchilikda bo'lib, siyosiy beqarorlikka olib keldi.

Ushbu tartibsizliklar orasida eramizdan avvalgi 184 yilda sariq salla qo'zg'oloni boshlandi.Iqtisodiy qiyinchilik va ijtimoiy adolatsizlik tufayli yuzaga kelgan bu dehqon qoʻzgʻoloni Xan sulolasi hukmronligi uchun katta xavf tugʻdirdi.Qo'zg'olonga "Buyuk Tinchlik" (Taiping) ning oltin davrini va'da qilgan Taoizm sektasining izdoshlari bo'lgan Chjan Jue va uning akalari boshchilik qilishdi.Qoʻzgʻolon butun mamlakat boʻylab tez tarqalib, sulolaning zaif tomonlarini yanada kuchaytirdi.Qo'zg'olonchilarning boshiga kiygan kiyimlar rangidan o'z nomini olgan qo'zg'olon, qo'zg'olonchilarning yashirin Taoizm jamiyatlari bilan birlashishi tufayli Taoizm tarixida muhim nuqta bo'ldi.Sariq salla qoʻzgʻoloniga javoban mahalliy lashkarboshilar va harbiy boshliqlar obroʻ-eʼtibor qozondilar.Ular orasida Cao Cao, Liu Bei va Sun Jian kabi taniqli shaxslar bor edi, ular keyinchalik Uch Qirollikning asoschilariga aylanadilar.Bu rahbarlarga dastlab qoʻzgʻolonni bostirish vazifasi yuklatildi, ammo ularning harbiy muvaffaqiyatlari ularga katta kuch va avtonomiyalar berib, Xan sulolasining parchalanishiga zamin yaratdi.

Xitoyning Sharqiy Xan sulolasi davridagi nufuzli saroy amaldorlari guruhi bo'lgan o'n amaldorlar imperiya tarixida notinch Uch Qirollik davrigacha bo'lgan davrda hal qiluvchi rol o'ynagan.Ularning hikoyasi sulolaning tanazzuliga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan kuch, intriga va korruptsiyadan biridir.O'zining nisbiy barqarorligi va farovonligi bilan mashhur bo'lgan Xan sulolasi milodiy 2-asr oxiriga kelib parchalanish alomatlarini ko'rsata boshladi.Luoyangdagi imperator saroyining markazida "Shi Changshi" nomi bilan mashhur bo'lgan o'n amaldor katta kuchga ega bo'ldi.Dastlab, amaldorlar imperator saroyida kastratsiya qilingan, ko'pincha qullar bo'lgan.Ularning merosxo'rlarni ishlab chiqara olmasliklari ularga o'zlarining saroy a'zolari va qarindoshlarining ambitsiyalaridan qo'rqqan imperatorlar tomonidan ishonishlariga imkon berdi.Biroq, vaqt o'tishi bilan, bu amaldorlar ko'pincha an'anaviy Xan byurokratiyasiga soya solib, sezilarli ta'sir va boylik to'plashdi.O'n amaldor Chjan Rang, Chjao Zhong va Cao Jie kabi nufuzli shaxslarni o'z ichiga olgan guruhga ishora qildi.Ular, xususan, imperator Ling davrida (milodiy 168–189 yillar) imperatorning iltifotiga sazovor boʻlgan va turli sud intrigalari va korruptsiyada ishtirok etgani maʼlum boʻlgan.O'n amaldorning kuchi shunchalik keng tarqaldiki, ular imperator tayinlashlari, harbiy qarorlar va hatto imperatorlarning merosxo'rligiga ta'sir ko'rsatishi mumkin edi.Ularning davlat ishlariga aralashuvi va imperator Ling ustidan nazorat o‘rnatishi Xan zodagonlari va amaldorlar orasida keng noroziliklarga sabab bo‘ldi.Bu norozilik faqat zodagonlarga tegishli emas edi;ularning hukmronligi ostida oddiy xalq ham jabr chekdi, chunki amaldorlarning korruptsiyasi ko'pincha og'ir soliqqa tortilishiga va davlat resurslaridan noto'g'ri foydalanishga olib keldi.Milodiy 189 yilda imperator Ling vafotidan keyin vorislik inqirozida ularning ishtiroki juda muhim lahza edi.Eunuchlar imperator Lingning kenja o'g'li imperator Shaoning ko'tarilishini qo'llab-quvvatlab, uni o'z manfaatlari yo'lida manipulyatsiya qilishdi.Bu ularning ta'sirini yo'q qilishga intilgan regent, general Xe Jin bilan hokimiyat uchun kurashga olib keldi.Mojaro amaldorlar Xe Jinga suiqasd uyushtirgandan so'ng avjiga chiqdi, bu esa amaldorlar va ularning oilalarini qirg'in qilishga olib keldi.O'n amaldorning qulashi Xan sulolasining oxiri boshlanishini belgiladi.Ularning yo'q bo'lib ketishi hokimiyat bo'shlig'ini qoldirdi va mintaqaviy sarkardalar kuchayishiga va imperiyaning parchalanishiga olib keladigan voqealar zanjirini keltirib chiqardi.Bu betartiblik davri Uch Qirollik davri, afsonaviy urushlar, siyosiy fitnalar va oxir-oqibat Xitoyning uchta raqib davlatga bo'linishi davri uchun zamin yaratdi.

Sariq salla qoʻzgʻoloni bostirilgandan keyin Xan sulolasi zaiflashda davom etdi.Hokimiyat bo'shlig'i tobora ko'proq mintaqaviy sarkardalar tomonidan to'ldirilib bordi, ularning har biri nazorat uchun kurash olib bordi.Xan imperatori Sian, eramizning 189-yilda poytaxti Luoyang ustidan nazoratni qoʻlga kiritgan sarkarda Dong Chjuo tomonidan raqobatlashuvchi guruhlar tomonidan boshqarilgan oddiy shaxs edi.Dong Chjuoning zolim hukmronligi va undan keyingi unga qarshi yurish imperiyani yanada tartibsizlikka olib keldi.

Yuan Shao, Cao Cao va Sun Jian kabi turli sarkardalar tomonidan tuzilgan Dong Chjuoga qarshi koalitsiya yana bir muhim lahzani belgiladi.Garchi u umumiy dushmanga qarshi turli guruhlarni vaqtincha birlashtirgan bo'lsa-da, koalitsiya tez orada ichki kurash va hokimiyat uchun kurashga tarqalib ketdi.Bu davrda keyinchalik Uch Qirollik davrida hukmronlik qiladigan sarkardalar paydo bo'ldi.

Sharqiy Xan sulolasining susaygan yillarida muhim to'qnashuv bo'lgan Sinyan jangiXitoyda Uch Qirollik davrigacha bo'lgan muhim bob bo'lib turibdi.Milodiy 190-191 yillarda bo'lib o'tgan bu jang o'zining strategik ahamiyati va taniqli sarkardalarning ishtiroki bilan ajralib turdi va bu Xan imperiyasining parchalanishiga zamin yaratdi.Xingyang strategik jihatdan Sariq daryo yaqinidagi muhim chorrahada joylashgan boʻlib, Xan sulolasining qudrati susayib borayotgan bir paytda hukmronlik uchun kurashayotgan sarkardalar uchun asosiy nishon edi.Jang, birinchi navbatda, paydo bo'lgan sarkarda va Uch Qirollik davridagi markaziy shaxs bo'lgan Cao Cao va uning raqibi, boshqa kuchli sarkarda Lyu Bu bilan ittifoqchi bo'lgan Chjan Miao kuchlari o'rtasida bo'lgan.Mojaro Cao Cao mintaqada o'z ta'sirini kengaytirish kampaniyasini boshlaganida boshlangan.Xingyangning strategik ahamiyatini tan olgan holda, u o'z mavqeini mustahkamlash va hududini kengaytirish uchun ushbu muhim joyni nazorat qilishni maqsad qilgan.Biroq, mintaqa o'sha davrning eng kuchli harbiy rahbarlaridan biri bo'lgan Lyu Bu bilan yonma-yon bo'lib, Cao Caoga xiyonat qilgan sobiq ittifoqchi Chjan Miao nazorati ostida edi.Chjan Miaoning xiyonati va Lyu Bu bilan ittifoq Cao Cao uchun jiddiy muammo bo'ldi.Lyu Bu jangovar mahorati bilan tanilgan va shiddatli jangchi sifatida shuhrat qozongan.Uning jangda ishtirok etishi Cao Cao uchun Sinyanni zabt etishni og'ir vazifaga aylantirdi.Xingyang jangi shiddatli jangovar va strategik manevrlar bilan ajralib turardi.O'zining taktik qobiliyati bilan mashhur bo'lgan Cao Cao qiyin vaziyatga duch keldi, chunki u Chjan Miao va Lü Buning birlashgan kuchlari bilan kurashishga majbur bo'ldi.Jang turli xil siljishlarni ko'rdi, ikkala tomon ham g'alaba va muvaffaqiyatsizliklarni boshdan kechirdi.Cao Caoning etakchiligi va strategik rejalashtirishi ushbu qiyinchiliklarni engishda juda muhim edi.Qattiq qarshiliklarga qaramay, Cao Cao kuchlari oxir-oqibat g'alaba qozondi.Xingyangning Cao Cao tomonidan qo'lga olinishi uning hokimiyatni mustahkamlashga intilishida muhim bosqich bo'ldi.Bu g‘alaba nafaqat uning harbiy rahbar sifatidagi obro‘sini oshiribgina qolmay, balki unga mintaqada strategik mavqega ega bo‘lishga imkon berdi, bu esa kelgusidagi yurishlari uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega.Xingyang jangining oqibatlari juda katta oqibatlarga olib keldi.Bu Kao Kaoning shimolda hukmron kuch sifatida yuksalishini belgilab berdi va turli jangchilar o'rtasida keyingi to'qnashuvlar uchun zamin yaratdi.Jang Xan sulolasida markaziy hokimiyatning parchalanishida muhim voqea bo'lib, imperiyaning parchalanishiga va oxir-oqibat Uch Qirollikning o'rnatilishiga olib keldi.

Cao Cao Suanzaoga qaytib, Dong Zhuoga hujum qilish niyatida bo'lmagan harbiy qo'mondonlarning har kuni ziyofat o'tkazayotganini ko'rdi;ularni qoraladi.Xingyangdagi mag'lubiyatidan saboq olib, u Chenggaoga qarshi hujum qilishga urinib ko'rdi, Cao Cao muqobil strategiyani o'ylab topdi va uni koalitsiyaga taqdim etdi.Biroq, Suanzaodagi generallar uning rejasiga rozi bo'lishmadi.Cao Cao Suanzaodagi generallarni tashlab, Yang provintsiyasida Xiaxu Dun bilan qo'shin to'pladi, keyin Xeneydagi koalitsiya bosh qo'mondoni Yuan Shao bilan lagerga bordi.Cao Cao ketganidan ko'p o'tmay, Suanzaodagi generallarning oziq-ovqatlari tugab, tarqalib ketishdi;ba'zilari hatto o'zaro urushgan.Suanzaodagi koalitsiya lageri o‘z-o‘zidan qulab tushdi.

Yangcheng jangi,Xitoyda Uch Qirollik davriga olib kelgan hokimiyat uchun kurashning dastlabki bosqichlarida muhim mojaro bo'lib, strategik manevrlar va taniqli shaxslar bilan ajralib turadigan muhim tarixiy voqeadir.Miloddan avvalgi 191-192 yillar atrofida bo'lib o'tgan bu jang Sharqiy Xan sulolasining tanazzulga uchrashi davrida keskinlashib borayotgan keskinlik va harbiy harakatlarda muhim lahza bo'ldi.Yangcheng strategik jihatdan joylashgan va resurslarga boy erlari uchun ahamiyatli bo'lib, yangi paydo bo'lgan ikki qo'mondon: Cao Cao va Yuan Shu o'rtasidagi to'qnashuvning markaziga aylandi."Uch qirollik" qissasining markaziy shaxsi bo'lgan Cao Cao hokimiyatni mustahkamlash va Xan hududida o'z ta'sirini kengaytirishga intilayotgan edi.Boshqa tomondan, kuchli va shuhratparast sarkarda Yuan Shu mintaqada o'z hukmronligini o'rnatishga harakat qildi.Yangcheng jangining kelib chiqishini o'z hududini agressiv ravishda kengaytirayotgan Yuan Shuning ortib borayotgan ambitsiyalari bilan bog'lash mumkin.Uning xatti-harakatlari mintaqaviy sarkardalar o'rtasidagi kuchlar muvozanatiga tahdid solib, Cao Caoni qat'iy choralar ko'rishga undadi.Cao Cao, Yuan Shuning kengayishi tahdidini tan olib, uning ta'sirini cheklash va o'zining strategik manfaatlarini himoya qilish uchun Yangchengda unga qarshi turishga qaror qildi.Jangning o'zi shiddatliligi va har ikki tomonning taktik mahorati bilan ajralib turardi.O'zining strategik yorqinligi bilan mashhur bo'lgan Cao Cao, Yuan Shuda kuchli raqibga duch keldi, uning ixtiyorida yaxshi jihozlangan armiya va resurslar mavjud edi.To'qnashuv turli xil taktik harakatlarni ko'rdi, ikkala qo'mondon ham jang maydonida bir-birlarini aldashga harakat qilishdi.Qiyinchiliklarga qaramay, Cao Cao kuchlari Yangchengda muhim g'alabaga erishdilar.Bu muvaffaqiyat bir necha sabablarga ko'ra muhim edi.Birinchidan, bu Cao Caoning mintaqadagi hukmron harbiy rahbar sifatidagi mavqeini mustahkamladi.Ikkinchidan, bu Yuan Shuning kuchini zaiflashtirdi, uning hududni kengaytirish rejalarini buzdi va boshqa sarkardalar orasidagi ta'sirini pasaytirdi.Yangcheng jangining oqibatlari Sharqiy Xan sulolasining siyosiy manzarasiga doimiy ta'sir ko'rsatdi.Cao Caoning g'alabasi uning Uch Qirollik davridagi eng kuchli shaxslardan biriga aylanish yo'lidagi qadam bo'ldi.Bu, shuningdek, Xan imperiyasining yanada parchalanishiga hissa qo'shgan sarkardalar o'rtasidagi kuch dinamikasini o'zgartirdi.

Sharqiy Xan sulolasi davridagi muhim voqea bo'lgan Dong Chjuoning o'ldirilishi Xitoyda Uch Qirollik davrigacha bo'lgan xaotik davrda burilish nuqtasi bo'ldi.Milodiy 192 yilda sodir bo'lgan bu voqea nafaqat Xitoy tarixidagi eng zolim shaxslardan birining hukmronligini tugatibgina qolmay, balki Xan imperiyasini yanada parchalab tashlagan bir qator voqealarni ham harakatga keltirdi.Kuchli sarkarda va amalda hukmdor bo'lgan Dong Chjuo Sharqiy Xan sulolasining notinch davrida mashhurlikka erishdi.Uning nazorati milodiy 189 yilda sud to'ntarishiga aralashganidan keyin, go'yoki yosh imperator Shaoga O'n amaldorning ta'siriga qarshi yordam berish uchun boshlangan.Biroq, Dong Chjuo tezda hokimiyatni egallab oldi, imperator Shaoni taxtdan ag'dardi va qo'g'irchoq imperator Syanni taxtga o'tkazdi va markaziy hukumatni samarali nazorat qildi.Dong Chjuo hukmronligi shafqatsiz zulm va keng tarqalgan korruptsiya bilan ajralib turardi.U poytaxtni Luoyandan Chang'anga ko'chirdi, bu o'z hokimiyatini mustahkamlash uchun mo'ljallangan, ammo bu Luoyangning yoqib yuborilishiga va bebaho madaniy boyliklarning yo'qolishiga olib keldi.Uning hukmronligi shafqatsizlik, zo'ravonlik va katta xarajatlar bilan ajralib turardi, bu esa allaqachon zaiflashib borayotgan Xan sulolasini yanada beqarorlashtirdi.Dong Chjuo hukmronligidan norozilik Xan amaldorlari va mintaqaviy sarkardalar orasida kuchaydi.Dastlab unga qarshi turish uchun tuzilgan sarkardalar koalitsiyasi uning hokimiyatini bo'shata olmadi, ammo imperiyaning mintaqaviy guruhlarga bo'linishini yanada kuchaytirdi.Uning saflarida, ayniqsa, uning avtoritar boshqaruvidan va asrab olingan o'g'li Lyu Buga berilgan imtiyozlardan norozi bo'lgan qo'l ostidagilar orasida ham norozilik paydo bo'ldi.Suiqasdni Dong Chjuodan hafsalasi pir bo'lgan Lyu Bu bilan birga Xan vaziri Vang Yun uyushtirgan.Milodiy 192 yil may oyida, puxta rejalashtirilgan to'ntarishda Lyu Bu imperator saroyida Dong Chjuoni o'ldirdi.Bu suiqasd Han sulolasining siyosiy manzarasida hukmronlik qilgan markaziy shaxsni olib tashlaganligi sababli muhim lahza edi.Dong Chjuoning o'limidan so'ng keyingi qo'zg'olon davri bo'ldi.Uning hukmronligisiz, Xan sulolasining markaziy hokimiyati yanada zaiflashdi, bu hokimiyat uchun kurashayotgan turli sarkardalar o'rtasida urushning kuchayishiga olib keldi.Uning o‘ldirilishi natijasida vujudga kelgan hokimiyat bo‘shlig‘i imperiyaning parchalanishini tezlashtirib, Uch Qirollikning paydo bo‘lishiga zamin yaratdi.Dong Chjuoning o'ldirilishi ko'pincha Xan sulolasining tanazzulida burilish nuqtasi sifatida tasvirlangan.Bu Xitoy tarixidagi eng mashhur zulmlardan birining tugashini ramziy qiladi va mintaqaviy kuchlar nazorat uchun kurash olib borgan va oxir-oqibat Vey, Shu va Vu qirolligining o'rnatilishiga olib keladigan jangovarlik bilan tavsiflangan davrning boshlanishini anglatadi.

Kech Sharqiy Xan sulolasi davridagi Cao Cao va Chjan Xiu o'rtasidagi urushXitoyda Uch Qirollik davrigacha bo'lgan notinch davrda muhim bobdir.Milodiy 197-199 yillarda sodir bo'lgan bu to'qnashuv davrning murakkabligi va beqarorligini aks ettiruvchi bir qator janglar, o'zgaruvchan ittifoqlar va strategik manevrlar bilan ajralib turardi.O'sha davr hikoyasida markaziy shaxs bo'lgan Cao Cao hokimiyatni mustahkamlash va Xan imperiyasi bo'ylab o'z hududini kengaytirish missiyasida edi.Chjan Xiu, unchalik mashhur bo'lmagan, ammo qo'rqinchli sarkarda, Vancheng (hozirgi Nanyang, Xenan viloyati) strategik mintaqasini nazorat qilgan.Mojaro Cao Caoning Chjan Xiu hududini o'zining kengayib borayotgan domeniga qo'shishga intilishidan kelib chiqdi, bu ularning qarama-qarshiligiga zamin yaratdi.Urush Cao Caoning Vanchengni qo'lga kiritishdagi dastlabki muvaffaqiyati bilan boshlandi.Biroq, bu g'alaba qisqa umr ko'rdi.Bu burilish nuqtasi Vanchengdagi dahshatli voqea bilan sodir bo'ldi, u erda Cao Cao Chjan Syuning xolasini kanizak qilib oldi va bu keskinlikni keltirib chiqardi.Chjan Xiu o'zini sharmandalik va tahdid ostida his qilib, Cao Caoga qarshi kutilmagan hujum uyushtirdi va bu Vancheng jangiga olib keldi.Wancheng jangi Cao Cao uchun muhim muvaffaqiyatsizlik bo'ldi.Ehtiyot bo'lmaganda, uning kuchlari katta talofatlarga uchradi va u o'limdan arang qutulib qoldi.Bu jang Chjan Xiuning harbiy qobiliyatini namoyish etdi va uni o'sha paytdagi mintaqaviy hokimiyat kurashlarida muhim kuchga aylantirdi.Ushbu mag'lubiyatdan so'ng Cao Cao qayta yig'ilib, Wancheng ustidan nazoratni tiklash uchun bir nechta kampaniyalarni boshladi.Ushbu kampaniyalar o'zlarining intensivligi va ikkala rahbarning strategik chuqurligi bilan ajralib turardi.O'zining taktik qobiliyati bilan tanilgan Cao Cao Chjan Syuda chidamli va topqir raqibga duch keldi, u dastlab Cao Caoning yutuqlarini qaytarishga muvaffaq bo'ldi.Cao Cao va Chjan Xiu o'rtasidagi mojaro shunchaki bir qator harbiy harakatlar emas edi;u siyosiy manevrlar va o'zgaruvchan ittifoqlar bilan ham ajralib turardi.Milodiy 199-yilda, voqealarning hayratlanarli burilishida Chjan Xiu Cao Caoga taslim bo'ldi.Bu taslim bo'lish strategik ahamiyatga ega edi, chunki Chjan Xiu Cao Cao kuchiga qarshi uzoq vaqt qarshilik ko'rsatish qiyinligini tushundi.Cao Cao uchun bu ittifoq o'z mavqeini sezilarli darajada mustahkamladi, bu unga boshqa raqiblarga e'tibor qaratish va hukmronlik uchun intilishini davom ettirish imkonini berdi.Cao Cao va Chjan Xiu o'rtasidagi urush davrning siyosiy manzarasi uchun muhim ta'sir ko'rsatdi.Cao Caoning yakuniy g'alabasi va Chjan Syuning sodiqligi Cao Caoning keng hududdagi hukmronligini kuchaytirdi, bu uning kelajakdagi yurishlari va Uch Qirollik davridagi eng qudratli sarkardalardan biri sifatidagi mavqeiga yo'l ochib berdi.

Cao Caoning Shimoliy Xitoyni birlashtirish bo'yicha eramizning 2-3-asrlari boshlarida boshlangan yurishlari Sharqiy Xan sulolasining oxiridagi harbiy va siyosiy manevrlarning monumental seriyasi bo'lib, Uch Qirollik davri uchun zamin yaratishda muhim rol o'ynaydi.Strategik yorqinlik, shafqatsiz samaradorlik va siyosiy ziyraklik bilan ajralib turadigan ushbu kampaniyalar Cao Caoni nafaqat hukmron harbiy rahbar, balkiXitoy tarixidagi mohir strateg sifatida ham ta'kidladi.Xan sulolasi ichki korruptsiya, tashqi tahdidlar va mintaqaviy sarkardalar kuchayib borayotgan bir paytda, Cao Cao Shimoliy Xitoyni birlashtirish uchun o'zining ulkan sayohatini boshladi.Uning kampaniyalari shaxsiy ambitsiyalari va parchalangan imperiyada barqarorlik va tartibni tiklashga qaratilgan g'oyalar aralashmasidan iborat edi.Cao Caoning dastlabki e'tibori Shimoliy Xitoy tekisligidagi kuch bazasini mustahkamlashga qaratilgan edi.Uning dastlabki muhim kampaniyalaridan biri Sariq salla qo'zg'oloni qoldiqlariga qarshi edi, bu Xan sulolasini sezilarli darajada zaiflashtirgan dehqonlar qo'zg'oloni edi.Bu isyonchilarni mag'lub etib, Cao Cao nafaqat beqarorlikning asosiy manbasini bostirdi, balki o'zining harbiy jasorati va Xan hokimiyatini tiklashga sodiqligini namoyish etdi.Shundan so'ng, Cao Cao Shimoliy Xitoyning turli qismlarini nazorat qilgan raqib sarkardalariga qarshi bir qator janglarda qatnashdi.Uning mashhur yurishlari milodiy 200 yilda Guanduda Yuan Shaoga qarshi jangni o'z ichiga oladi.Bu jang, ayniqsa, Cao Caoning strategik zukkoligi bilan mashhur bo'lib, u erda sezilarli darajada ko'p bo'lishiga qaramay, o'sha davrning eng kuchli sarkardalaridan biri bo'lgan Yuan Shaoni mag'lub etishga muvaffaq bo'ldi.Guandudagi g'alaba burilish nuqtasi bo'lib, Yuan Shaoning kuchini sezilarli darajada pasaytirdi va Cao Caoga Shimol ustidan nazoratni o'rnatishga imkon berdi.Guandudan keyin Cao Cao o'zining shimoliy yurishlarini davom ettirib, boshqa sarkardalarni muntazam ravishda bo'ysundirdi va hokimiyatni mustahkamladi.U Yuan Shao o‘g‘illari va boshqa shimoliy sarkardalar hududlari ustidan nazoratini kengaytirib, nafaqat harbiy qudratini, balki diplomatiya va boshqaruvdagi mahoratini ham namoyish etdi.U bu hududlarni o'zining o'sib borayotgan davlatiga birlashtirib, mintaqaga tartib va ​​barqarorlik ko'rinishini keltirdi.O'zining kampaniyalari davomida Cao Cao o'z nazoratini kuchaytirish va xalq hayotini yaxshilash uchun bir nechta ma'muriy islohotlarni amalga oshirdi.U qishloq xo'jaligi erlarini tikladi, soliqlarni kamaytirdi va savdoni rivojlantirdi, bu esa mahalliy aholining qo'llab-quvvatlashiga yordam berdi.Uning siyosati urushdan vayron bo‘lgan hududlarni jonlantirishda, iqtisodiy va ijtimoiy tiklanish uchun zamin yaratishda muhim rol o‘ynadi.Kao Kaoning shimoliy yurishlari uning Shimoliy Xitoyning ko'p qismi ustidan hukmronligi bilan yakunlandi va keyingi Uch Qirollik davrida Kao Vey davlatining shakllanishiga zamin yaratdi.Uning bu yurishlardagi yutuqlari nafaqat harbiy g'alabalar, balki uning yagona va barqaror Xitoy haqidagi qarashlaridan dalolatdir.

Miloddan avvalgi 200-yilda bo'lib o'tgan Guandu jangi Sharqiy Xan sulolasining oxiridagi eng muhim va hal qiluvchi harbiy harakatlardan biri bo'lib, Xitoyda Uch Qirollik davriga olib keladi.Bu epik jang, birinchi navbatda, Kao Kao va Yuan Shao jangchilari o'rtasida, o'zining strategik ahamiyati bilan mashhur va ko'pincha harbiy strategiya va taktikaning klassik namunasi sifatida tilga olinadi.Yuan Shao va Kao Kao, ikkalasi ham kuchli sarkardalar, Xan sulolasining tanazzulidan keyin Xitoyni qamrab olgan hokimiyat uchun kurashda asosiy shaxslar edi.Xuanxe daryosining shimolidagi ulkan hududlarni nazorat qilgan Yuan Shao katta va yaxshi jihozlangan armiya bilan faxrlanardi.Boshqa tomondan, Cao Cao kichikroq hududlarga ega edi, lekin ajoyib strateg va taktik edi.Jang Yuan Shaoning janubga ko'chib o'tish va butun Shimoliy Xitoy tekisligi ustidan nazoratini kengaytirishga intilishi bilan boshlandi.Hozirgi Xenan provinsiyasidagi Xuando daryosi yaqinida joylashgan Guandu strategik ahamiyati tufayli jang maydoni sifatida tanlangan.Yuan Shaoning niyatidan xabardor bo'lgan Cao Cao, Yuanning janubga siljishini to'xtatish uchun Guanduda o'z pozitsiyasini mustahkamladi.Guandu jangi ayniqsa qarama-qarshi kuchlarning nomutanosibligi bilan ajralib turadi.Yuan Shao qo'shini Cao Cao qo'shinlaridan ancha ko'p edi va qog'ozda Yuan to'g'ridan-to'g'ri g'alabaga tayyor edi.Biroq, Cao Caoning strategik zukkoligi o'z raqibiga qarshi jadvallarni aylantirdi.Jangning muhim daqiqalaridan biri Cao Caoning Yuan Shaoning Vuchaodagi ta'minot bazasiga dadil bostirib kirishi edi.Tun ostida amalga oshirilgan bu reyd Yuan Shaoning ta'minotining yoqib yuborilishiga olib keldi va uning qo'shinlarini sezilarli darajada tushkunlikka soldi.Muvaffaqiyatli reyd Cao Caoning soni ko'p bo'lishiga qaramay, aldov va ajablanib o'z foydasiga foydalanish qobiliyatini ta'kidladi.Guandu jangi bir necha oy davom etdi, har ikki tomon ham turli harbiy manevrlar va to‘qnashuvlar qildi.Biroq, Yuan Shaoning Vuchaodagi ta'minotining yo'q qilinishi burilish nuqtasi bo'ldi.Ushbu muvaffaqiyatsizlikdan so'ng, resurslarning kamayib borayotgani va ruhiy tushkunlikdan azob chekayotgan Yuan Shao qo'shini hujumlarini davom ettira olmadi.Kao Kao fursatdan foydalanib, qarshi hujumga o‘tib, katta talofatlar keltirdi va Yuan Shaoni chekinishga majbur qildi.Guandudagi g'alaba Cao Cao uchun monumental yutuq bo'ldi.Bu nafaqat uning Shimoliy Xitoy ustidan nazoratini mustahkamlabgina qolmay, balki bir paytlar Xitoydagi eng qudratli sarkarda hisoblangan Yuan Shaoni ham sezilarli darajada zaiflashtirdi.Jang Yuan Shaoning ta'sirini pasaytirdi va oxir-oqibat uning hududining parchalanishiga va qulashiga olib keldi.Xitoy tarixining kengroq kontekstida Guandu jangi Uch Qirollikning o'rnatilishiga yo'l ochgan asosiy voqea sifatida qaraladi.Cao Caoning g'alabasi uning kelajakdagi istilolari va oxir-oqibat Uch Qirollik davridagi uchta yirik davlatdan biri bo'lgan Vey davlatiga asos soldi.

Liyang jangi, Sharqiy Xan sulolasi davridagi muhim harbiy harakatlar, Xitoyda Uch Qirollik davrigacha bo'lgan voqealarda hal qiluvchi rol o'ynadi.Milodiy 198-199 yillar atrofida jang qilgan bu jang davrning ikki eng mashhur sarkardalari: Cao Cao va Liu Bei o'rtasidagi hokimiyat uchun kurashning asosiy epizodi edi.O'sib borayotgan qo'llab-quvvatlash bazasiga ega bo'lgan xarizmatik lider Lyu Bei Lyu Bu qo'lidan mag'lubiyatga uchraganidan keyin Cao Caodan boshpana izladi.Biroq, Liu Bei va Cao Cao o'rtasidagi ittifoq zaif edi, chunki ikkalasi ham hokimiyat uchun o'z ambitsiyalarini o'z ichiga olgan.Liu Bei fursatni sezib, Cao Caoga qarshi qo'zg'olon ko'tardi va strategik muhim hudud bo'lgan Syuy provintsiyasini egallab oldi.Lyu Beyning qoʻzgʻolonini bostirish va Syuy provinsiyasi ustidan nazoratni tiklashga ahd qilgan Cao Cao unga qarshi harbiy yurish boshladi.Kampaniya Liyang jangi bilan yakunlandi, u erda Cao Cao kuchlari Liu Bei bilan to'qnash kelishdi.Jang nafaqat harbiy harakati, balki ikkala rahbar uchun ham strategik ahamiyati uchun muhim edi.Sadoqatni ilhomlantirish qobiliyati va partizanlar urushidagi mohirligi bilan mashhur bo'lgan Lyu Bei Cao Caoning yaxshi tashkil etilgan va intizomli armiyasiga katta qiyinchilik tug'dirdi.Liyangdagi mojaro bir qator manevrlar va to'qnashuvlarni ko'rdi, chunki Liu Bei Cao Caoning raqamli va logistik afzalliklarini qoplash uchun urish va qochib ketish taktikasini qo'llagan.Jasoratli sa'y-harakatlariga qaramay, Liu Bei Cao Caoda strategik ziyrakligi va harbiy qudrati bilan tengsiz bo'lgan dahshatli raqibga duch keldi.Cao Cao kuchlari asta-sekin ustunlikka ega bo'lib, Liu Beining pozitsiyalariga bosim o'tkazdi va uning ta'minot liniyalarini kesib tashladi.Liu Bei uchun vaziyat tobora chidab bo'lmas bo'lib, uning Liyangdan chekinishiga olib keldi.Liyang jangi Cao Cao uchun hal qiluvchi g'alaba edi.Bu nafaqat uning Xitoyning markaziy tekisliklari ustidan hukmronligini tasdiqladi, balki Lyu Beyning mavqeini sezilarli darajada zaiflashtirdi.Bu mag'lubiyat Lyu Beyni sharq tomonga qochishga majbur qildi va oxir-oqibat uni Sun Quan bilan ittifoq izlashga va mashhur Qizil qoyalar jangida ishtirok etishga olib keladigan bir qator voqealarni boshladi.Liyang jangining oqibatlari Uch Qirollik davri kontekstida juda katta oqibatlarga olib keldi.Bu Xitoyni nazorat qilish uchun davom etayotgan kurashda hal qiluvchi lahza bo'ldi, chunki u turli xil jangchilar o'rtasidagi kuchlar muvozanatini sezilarli darajada o'zgartirdi.Cao Caoning Liyandagi g'alabasi Shimoliy Xitoyda hukmron kuch sifatidagi mavqeini mustahkamladi, Lyu Beyning chekinishi janubi-g'arbiy qismida Shu Xan davlatining shakllanishiga zamin yaratdi.

Shimoliy Xitoyni birlashtirish kampaniyasi tugagandan so'ng, Cao Cao Shimoliy Xitoyda etakchi kuch sifatida paydo bo'ldi, bu Sharqiy Xan sulolasining oxirida siyosiy va harbiy manzarani sezilarli darajada o'zgartirdi va keyingi Uch Qirollik davriga yo'l ochdi.Turli xil raqib sarkardalar va guruhlarga qarshi muvaffaqiyatli yurishlardan so'ng, bu birlashish davri Cao Caoning strategik dahosi va siyosiy ziyrakligidan dalolat beradi.Cao Caoning Shimoliy Xitoyni birlashtirish yo'lidagi sayohati bir qator yaxshi amalga oshirilgan harbiy yurishlar va oqilona siyosiy manevrlar bilan ajralib turardi.Milodiy 200-yilda Guandu jangida Yuan Shaoga qarshi hal qiluvchi g'alabadan boshlab, Cao Cao shimol ustidan o'z hokimiyatini muntazam ravishda mustahkamladi.U keyingi yillarda Yuan Shaoning oʻgʻillarini magʻlub etdi, ehtimoliy qoʻzgʻolonlarni bostirdi va boshqa qudratli sarkardalarni, jumladan, Lyu Bu, Liu Bei va Chjan Syu kabilarni boʻysundirdi.Shimoliy Xitoyning Cao Cao hukmronligi ostida birlashishi faqat harbiy kuch bilan amalga oshirilmadi.Cao Cao, shuningdek, urushdan vayron bo'lgan mintaqani barqarorlashtirish va jonlantirish uchun bir nechta islohotlarni amalga oshirgan malakali ma'mur edi.U o'z qo'shinlari va tinch aholini oziq-ovqat bilan uzluksiz ta'minlash uchun harbiy koloniyalarda dehqonchilikni rag'batlantiradigan Tuntiya tizimi kabi qishloq xo'jaligi siyosatini joriy etdi.U, shuningdek, soliq tizimini qayta qurdi, oddiy xalq og'irini engillashtirdi, savdo va savdoni rivojlantirdi.Shimolning birlashishi bilan Cao Cao keng hududni nazorat qildi va katta, yaxshi jihozlangan armiyaga qo'mondonlik qildi.Ushbu hokimiyatning birlashishi uning Xan imperator saroyiga ta'sirini sezilarli darajada oshirdi.Milodiy 216 yilda Kao Kaoga Vey qiroli unvoni berildi, bu uning obro'-e'tibori va Xan imperatori Sianning nazarida hurmatini aniq ko'rsatib turibdi, garchi bu jihatdan tantanali bo'lsa ham.Shimoliy Xitoyning Cao Cao boshchiligida birlashishi Xan sulolasidagi keyingi voqealarga chuqur ta'sir ko'rsatdi.Bu boshqa yirik sarkardalar - janubdagi Sun Quan va G'arbdagi Liu Beyni ittifoq tuzishga va o'z pozitsiyalarini mustahkamlashga undagan kuch nomutanosibligini yaratdi.Vakolatlarning bunday qayta taqsimlanishi Xan sulolasining uchta raqib davlatga bo'linishi uchun asos yaratdi: Kao Cao boshqaruvidagi Vey, Lyu Bey davridagi Shu va Sun Quan boshqaruvidagi Vu.Cao Caoning Shimoliy Xitoyni birlashtirishdagi muvaffaqiyati, shuningdek, Uch Qirollik davrini tavsiflovchi janglar va siyosiy intrigalar uchun zamin yaratdi.Uning bu vaqtdagi harakatlari va siyosati uzoq yillar davomida Xitoy tarixining borishiga ta'sir ko'rsatdi.

Miloddan avvalgi 208-209 yillar qishda bo'lib o'tgan Qizil qoyalar jangiXitoy tarixidagi eng monumental va nishonlanadigan janglardan biri bo'lib, Uch Qirollik davrigacha bo'lgan hal qiluvchi lahzadir.Xan sulolasining oxirida sodir bo'lgan bu epik jang shimoliy sarkarda Kao Kao va janubiy sarkardalar Sun Quan va Liu Bei ittifoqdosh kuchlari o'rtasidagi asosiy to'qnashuvni o'z ichiga oldi.Cao Cao Shimoliy Xitoyni muvaffaqiyatli birlashtirib, butun Xan hududida o'z hukmronligini kengaytirishga harakat qildi.Yuz minglab mashhur qo'shin bilan Cao Cao raqiblarini yo'q qilish va butun Xitoy ustidan o'z hokimiyatini mustahkamlash niyatida janubga yurish qildi.Ushbu yirik qarama-qarshilik uchun strategik joy Qizil qoyalar (xitoycha Chibi) deb nomlanuvchi Yangtzi daryosi qoyalari yaqinida edi.Aniq joylashuv tarixchilar oʻrtasida munozara mavzusi boʻlib qolmoqda, biroq u odatda zamonaviy Xubey provinsiyasi yaqinida boʻlgan deb ishoniladi.Sun Quan va Liu Bei, Cao Cao kampaniyasidan kelib chiqadigan ekzistensial tahdidni tan olib, oldingi raqobatlarga qaramay, strategik ittifoq tuzdilar.Quyi Yantszi mintaqasini nazorat qilayotgan Sun Quan va janubi-g‘arbda baza tashkil etgan Lyu Bey o‘z kuchlarini Sun Quanning ajoyib strategi Chjou Yuy va Liu Beyning harbiy maslahatchisi Chjuge Liang boshchiligida birlashtirdilar.Qizil qoyalar jangi nafaqat katta miqyosda, balki Chjou Yu va Zjuge Liang tomonidan qo'llanilgan ayyor strategiyalar bilan ham ajralib turardi.Cao Cao qo'shini, garchi son jihatidan ustun bo'lsa-da, jiddiy qiyinchiliklarga duch keldi.Uning shimoliy qo'shinlari janubiy iqlim va erlarga o'rganmagan va ular kasalliklar va past ruhiy holat bilan kurashgan.Jangning burilish nuqtasi ittifoqchi kuchlarning ajoyib strategik harakati bilan keldi.Olovni qurol sifatida ishlatib, ular Cao Cao flotiga otash hujumini boshladilar.Janubi-sharqiy shamol yordamida amalga oshirilgan bu hujum tezda Cao Cao kemalarini olovli do'zaxga aylantirdi va uning armiyasiga katta betartiblik va katta yo'qotishlarni keltirib chiqardi.Yong'in hujumi Cao Cao kampaniyasiga halokatli zarba bo'ldi.Ushbu mag'lubiyatdan so'ng u shimolga chekinishga majbur bo'ldi, bu Xitoyni o'z hukmronligi ostida birlashtirishga bo'lgan intilishlari muvaffaqiyatsizlikka uchradi.Bu jang Cao Caoning janubga kengayishini samarali ravishda tugatdi va Xitoyning uchta alohida ta'sir doirasiga bo'linishini mustahkamladi.Qizil qoyalar jangining oqibatlari Xitoy tarixiga chuqur ta'sir ko'rsatdi.Bu uchta shohlikning - Kao Cao ostida Vey, Lyu Bey ostida Shu va Sun Quan ostida Vuning o'rnatilishiga olib keldi.Xitoyning bu uch tomonlama bo'linishi bir necha o'n yillar davomida davom etdi, bu doimiy urush va siyosiy fitna bilan tavsiflanadi.

220-yilda Cao Cao vafot etganida, uning o'g'li Cao Pi Xan imperatori Syanni taxtdan voz kechishga majbur qiladi va o'zini Vey sulolasining imperatori deb e'lon qiladi;Shunday qilib, Xan sulolasi tugadi.Cao Pi Luoyangni o'zining Cao Vey deb nomlangan yangi qirolligining poytaxtiga aylantirdi va shu bilan Uch Qirollik boshlandi.

220 yilda Cao Cao 65 yoshida Luoyanda vafot etdi, uXitoyni o'z hukmronligi ostida birlashtira olmadi, go'yoki "bosh kasalligi".Uning vasiyatnomasiga ko'ra, uni Ximen Bao qabri yonida oltin va nefrit xazinalarisiz dafn etish va chegaradagi navbatchilar o'z lavozimlarida qolishlari va dafn marosimida qatnashmasliklari, chunki o'z so'zlari bilan aytganda, "mamlakat hali ham beqaror".Cao Caoning omon qolgan to'ng'ich o'g'li Cao Pi uning o'rniga o'tirdi.Bir yil ichida Cao Pi imperator Syanni taxtdan voz kechishga majbur qildi va o'zini Kao Vey davlatining birinchi imperatori deb e'lon qildi.Keyin Cao Cao vafotidan keyin "Veyning buyuk ajdodlari imperatori Vu" unvonini oldi.

Milodiy 220 yilda Kao Vey imperatori sifatida Kao Pining taxtga o'tirilishi Xitoy tarixida muhim burilish nuqtasi bo'lib, Xan sulolasining rasmiy tugashi va Uch Qirollik davrining boshlanishini e'lon qildi.Bu voqea nafaqat imperator nasl-nasabidagi o'zgarishlarni, balki Xitoyning landshaftini o'zgartirgan yillardagi urushlar va siyosiy manevrlarning avj nuqtasini ham anglatardi.Cao Pi Shimoliy Xitoyni samarali birlashtirgan va Sharqiy Xan sulolasining oxirlarida hukmronlik mavqeini o'rnatgan kuchli sarkarda Kao Kaoning to'ng'ich o'g'li edi.Milodiy 220-yilda Cao Cao vafot etgandan so'ng, Cao Pi otasining ulkan hududlari va harbiy qudratini meros qilib oldi.Shu pallada Xan sulolasi avvalgi shon-shuhratining shunchaki soyasi edi, oxirgi Xan imperatori imperator Sian Cao Cao nazorati ostida qo'g'irchoqdan boshqa narsa emas edi.Shu lahzadan foydalanib, Cao Pi imperator Syanni taxtdan voz kechishga majbur qildi va bu Xitoyni to'rt asrdan ko'proq vaqt davomida boshqargan Xan sulolasiga barham berdi.Bu taxtdan voz kechish muhim tarixiy lahza bo'ldi, chunki u Xan sulolasidan Uch Qirollik davriga o'tishni rasman belgiladi.Cao Pi o'zini Vey davlatining birinchi imperatori deb e'lon qildi va Kao Vey sulolasini o'rnatdi.Cao Pi boshchiligidagi Kao Vey sulolasining o'rnatilishi yangi davrning dadil e'loni edi.Bu harakat shunchaki hukmronlikning o'zgarishi emas edi;bu Cao Pi hokimiyatini va uning oilasining Shimoliy Xitoy ustidan hukmronligini qonuniylashtirgan strategik qadam edi.Bu, shuningdek, Xitoyning uchta raqobatchi davlatga rasmiy bo'linishi uchun zamin yaratdi, Lyu Bey o'zini Shu Xan imperatori deb e'lon qildi va Sun Quan keyinchalik Sharqiy Vu imperatoriga aylandi.Kao Pining Kao Vey imperatori sifatidagi hukmronligi uning hukmronligini mustahkamlash va davlatning ma'muriy va harbiy tuzilmalarini mustahkamlash harakatlari bilan ajralib turardi.U otasining koʻpgina siyosatini davom ettirdi, jumladan hokimiyatni markazlashtirish, huquqiy va iqtisodiy tizimlarni isloh qilish, qishloq xoʻjaligini rivojlantirish.Biroq, uning hukmronligi ham qiyinchiliklarga duch keldi, shu jumladan Shu va Vuning raqib qirolliklari bilan keskinlik, doimiy harbiy yurishlar va chegara to'qnashuvlariga olib keldi.Cao Pining imperator unvonini egallashi va Kao Vey sulolasining o'rnatilishi o'sha davrning siyosiy va harbiy dinamikasidagi muhim o'zgarishlarni ko'rsatdi.Bu Xan sulolasining markazlashgan boshqaruvining rasmiy tugashini va parchalanish, urushlar va har biri ustunlik uchun kurashayotgan uchta raqib davlatning birga yashashi bilan tavsiflangan davrning boshlanishini anglatardi.

Milodiy 221 yilda Liu Beyning Shu Xan imperatori deb e'lon qilinishi Xitoy tarixidagi muhim voqea bo'lib, Xan sulolasidan Uch Qirollik davriga o'tishda muhim bosqich bo'ldi.Bu voqea nafaqat Shu Xan davlatining rasmiy tashkil etilishini anglatardi, balki Liu Beyning kamtarlikdanXitoydagi eng notinch va romantik davrlardan birida asosiy shaxsga aylanishgacha bo'lgan sayohatining cho'qqisi edi.Xan qirollik oilasining avlodi bo'lgan Liu Bei uzoq vaqtdan beri Xan sulolasining susaygan yillarida muhim o'yinchi bo'lib, o'zining fazilatli xarakteri va Xan sulolasini tiklashga intilishi bilan mashhur edi.Xan sulolasining qulashi va Uch Qirollikning kuchayishi ortidan Lyu Beyning taxtga chiqishi ham strategik, ham ramziy harakat edi.Kao Kaoning o'g'li Cao Pi oxirgi Xan imperatorini taxtdan voz kechishga majbur qilib, o'zini Cao Vey imperatori deb e'lon qilganidan so'ng, Xitoyning siyosiy manzarasi qaytarib bo'lmaydigan darajada o'zgardi.Bunga javoban va Xan sulolasining haqiqiy vorisi sifatidagi da'vosini qonuniylashtirish uchun Lyu Bey milodiy 221 yilda o'zini Shu Xan imperatori deb e'lon qildi va Xitoyning janubi-g'arbiy qismlarida, birinchi navbatda, hozirgi Sichuan va Yunnan provinsiyalarida o'z hukmronligini o'rnatdi.Lyu Beyning imperatorlikka koʻtarilishida uning hokimiyat va qonuniylik uchun yillar davomida olib borgan kurashi asos boʻlgan.U o'zining rahm-shafqatli va odamlarga yo'naltirilgan yondashuvi bilan mashhur edi, bu esa uni xalq orasida keng qo'llab-quvvatlash va qo'l ostidagilar orasida sodiqlikni qozondi.Uning taxtga da'vosi uning nasl-nasabi va Xan sulolasi g'oyalarini qayta tiklashga sodiq rahbar sifatida tasvirlanishi bilan yanada mustahkamlandi.Shu Xan imperatori sifatida Lyu Bey o'z hokimiyatini mustahkamlash va barqaror boshqaruvni o'rnatishga e'tibor qaratdi.Unga Chjuge Liang kabi iste'dodli maslahatchilar yordam berishdi, ularning donoligi va strategiyasi Shu Xanning ma'muriyati va harbiy yurishlarida hal qiluvchi ahamiyatga ega edi.Liu Beyning hukmronligi, shuningdek, shimoldagi Cao Vey va sharqdagi Sharqiy Vu bilan raqobatlashadigan harbiy qarama-qarshiliklar bilan ham ajralib turdi.Liu Bey tomonidan Shu Xanning tashkil etilishi Xitoyning uch shohlik davrini tavsiflovchi uch tomonlama bo'linishida muhim rol o'ynadi.Kao Vey va Sharqiy Vu bilan bir qatorda, Shu Xan Xan sulolasi qoldiqlaridan paydo bo'lgan uchta raqib davlatdan biri bo'lib, ularning har biri o'ziga xos madaniy va siyosiy o'ziga xoslikka ega edi.

Milodiy 221-222 yillarda bo'lib o'tgan Syaotin jangi, shuningdek, Yiling jangi sifatida ham tanilgan, Xitoydagi Uch Qirollik davri tarixidagi muhim harbiy harakatlardir.Bu jang, birinchi navbatda, Liu Bey boshchiligidagi Shu Xan qo'shinlari va Sun Quan boshchiligidagi Sharqiy Vu davlati o'rtasidagi strategik ta'siri va uch qirollik o'rtasidagi munosabatlarga ta'siri uchun muhim ahamiyatga ega.Shu Xan oʻrnatilgach, Lyu Bey imperator deb eʼlon qilingach, Shu va Vu davlatlari oʻrtasidagi ziddiyat kuchaydi.Ushbu mojaroning asosiy sababi, avvalroq Qizil qoyalar jangida Cao Caoga qarshi Liu Bei bilan ittifoq tuzgan Sun Quanning xiyonati edi.Sun Quanning keyinchalik Lyu Bey o‘ziniki deb hisoblagan muhim strategik joy bo‘lgan Jing viloyatini egallab olishi ittifoqni buzdi va Syaotin jangiga zamin yaratdi.Liu Bei Jing provintsiyasini yo'qotish va uning generali va yaqin do'sti Guan Yuning o'limi uchun qasos olishga intilib, Sharqiy Vuda Sun Quan qo'shinlariga qarshi yurish boshladi.Jang Xubey provinsiyasidagi Syaotin, hozirgi Yichang hududida bo'lib o'tdi.Lyu Beyning maqsadi nafaqat yo'qolgan hududni qaytarib olish, balki o'z hokimiyati va Shu Xanning kuchini tasdiqlash edi.Jang o'zining taktik qiyinchiliklari bilan mashhur bo'lib, zich o'rmonlar va tik tepaliklarni o'z ichiga olgan mintaqaning qiyin erlari bilan ajralib turadi.Sun Quan Lu Xunni qo'mondon qilib tayinladi, u nisbatan yosh va tajribasiz bo'lishiga qaramay, mohir strateg ekanligini isbotladi.Lu Xun mudofaa strategiyasini qabul qildi, katta Shu kuchlari bilan to'g'ridan-to'g'ri qarama-qarshilikdan qochib, o'rniga kichik, tez-tez to'qnashuvlarga e'tibor qaratdi.Bu taktika Shu qo‘shinini toliqtirib yubordi va ruhiyatini buzdi.Jangning burilish nuqtasi Lu Xun kutilmagan hujumni boshlash uchun strategik imkoniyatdan foydalanganda keldi.U Shu armiyasining kengaytirilgan ta'minot liniyalari va zich o'rmonlardan foydalangan holda bir qator o't qo'yishni buyurdi.Yong'inlar Shu saflarida tartibsizlik va sezilarli talofatlarga sabab bo'ldi.Syaotin jangi Sharqiy Vuning hal qiluvchi g'alabasi va Shu Xanning halokatli mag'lubiyati bilan yakunlandi.Lyu Beyning qo'shini chekinishga majbur bo'ldi va Lyu Beyning o'zi ko'p o'tmay, kasallik va mag'lubiyat stressidan vafot etdi.Bu jang Shu Xanni sezilarli darajada zaiflashtirdi va uning qudrati pasayib ketdi.Syaotin jangining oqibatlari Uch Qirollik davri dinamikasiga katta ta'sir ko'rsatdi.U Sharqiy Vu kuchini kuchaytirdi va uning rahbarlarining harbiy va strategik imkoniyatlarini namoyish etdi.Bundan tashqari, bu uch qirollik o'rtasidagi kuchlar muvozanatini buzdi, bu nisbatan barqarorlik davriga olib keldi, ammo doimiy raqobat va keskinlik.

Chjuge Lyanning janubiy yurishi, milodiy 3-asr boshlarida amalga oshirilgan bir qator harbiy ekspeditsiyalar Xitoydagi Uch qirollik davri tarixidagi muhim bobdir.Shu Xan davlatining bosh vaziri, harbiy strategi Chjuge Lyan boshchiligidagi bu yurishlar, birinchi navbatda, janubiy qabilalarni oʻziga boʻysundirish va shu xanning mintaqa ustidan nazoratini mustahkamlashga qaratilgan edi.Shu Xan asoschisi Lyu Beyning vafotidan so‘ng Chjuge Liang davlat boshqaruvi va harbiy ishlarida yanada muhimroq rol o‘ynadi.Shu Xanning janubiy chegaralarini qo‘riqlashning strategik ahamiyatini anglagan Juge Liang hozirgi janubiy Xitoy va Shimoliy Vetnam hududlarida istiqomat qilgan nanman qabilalariga qarshi qator yurishlarni boshladi.Mustaqilligi va tashqi nazoratga chidamliligi bilan tanilgan Nanman qabilalari Shu Xanning barqarorligi va xavfsizligiga doimiy tahdid solib turardi.Ularning janubiy hududlarni nazorat qilishlari Shu Xanning muhim manbalar va savdo yo'llariga kirishiga ham to'sqinlik qildi.Chjuge Liangning maqsadi harbiy bosqin yoki diplomatiya yoʻli bilan bu qabilalarni Shu Xan taʼsiri ostiga olish edi.Janubiy kampaniyalar zich o'rmonlar, tog'li hududlar va og'ir ob-havo sharoitlarini o'z ichiga olgan mintaqaning qiyin erlari va iqlimi bilan ajralib turadi.Bu omillar harbiy harakatlarni qiyinlashtirdi va Chjuge Lyan qo'shinlarining chidamliligi va moslashuvchanligini sinovdan o'tkazdi.Juge Liang o'z kampaniyalarida harbiy taktika va diplomatik sa'y-harakatlarning kombinatsiyasidan foydalangan.U mahalliy xalqning qalbi va ongini qozonish muhimligini tushundi va o'z maqsadlariga erishish uchun ko'pincha zo'ravonliksiz usullarga murojaat qildi.Uning yondashuvi Nanman qabilalarini Shu Xanning ma'muriy tizimiga birlashtirish, ularga hokimiyat lavozimlarini taklif qilish va ularning urf-odatlari va an'analarini hurmat qiladigan siyosatni qabul qilishdan iborat edi.Ushbu kampaniyalar davomida Zjuge Liang duch kelgan eng mashhur shaxslardan biri Nanman rahbari Men Xuo edi.Chjuge Liang Xitoy folklorida afsonaviy holga kelgan Men Xuoni yetti marta qo‘lga olib, ozod qilgani mashhur.Bu qayta-qayta rahm-shafqat va hurmat harakati oxir-oqibat Men Xuoni Juge Liangning xayrixoh niyatlariga ishontirdi va bu Nanman qabilalarining tinch yo'l bilan bo'ysunishiga olib keldi.Nanman qabilalarining muvaffaqiyatli bo'ysunishi Shu Xanning mavqeini sezilarli darajada mustahkamladi.Bu janubiy chegaralarni himoya qildi, yangi resurslar va ishchi kuchiga kirishni ta'minladi, davlatning nufuzi va ta'sirini oshirdi.Janubiy kampaniyalar shuningdek, Zjuge Liangning strateg va o'z taktikasini turli va qiyin muhitlarga moslashtira oladigan lider sifatidagi jasoratini namoyish etdi.

Milodiy 228-234 yillarda amalga oshirilgan Chjuge Lyanning Shimoliy ekspeditsiyalari Xitoy tarixidagi Uch Qirollik davridagi eng ulug'vor va muhim harbiy yurishlardan biri hisoblanadi.Ushbu ekspeditsiyalarga Shu Xan davlatining taniqli Bosh vaziri va harbiy strategi Chjuge Liang boshchilik qilgan, strategik maqsad Shimoliy Xitoydagi Vey davlatining hukmronligiga qarshi kurashish edi.O'zining janubiy kampaniyasi orqali janubiy mintaqani muvaffaqiyatli barqarorlashtirgandan so'ng, Juge Liang e'tiborini shimolga qaratdi.Uning asosiy maqsadi Cao Pi va keyinchalik Cao Rui boshchiligidagi Vey davlatini zaiflashtirish va Xitoyni Shu Xan hukmronligi ostida birlashtirish orqali Xan sulolasini tiklash edi.Chjuge Liangning Shimoliy ekspeditsiyalari ham strategik zarurat, ham o'z xo'jayini, Shu Xan asoschisi imperator Liu Beining merosini bajarish hissi bilan boshqarilgan.Jami oltita ekspeditsiya Vey kuchlariga qarshi bir qator janglar, qamallar va manevrlar bilan ajralib turardi.Ushbu kampaniyalarning geografik va logistik qiyinchiliklari juda katta edi.Chjuge Liang Tsinling tog'larining xiyonatli erlaridan o'tishi va uzoq masofalardagi ta'minot liniyalarini himoya qilishi, shu bilan birga dahshatli va mustahkam dushmanga duch kelishi kerak edi.Shimoliy ekspeditsiyalarning asosiy xususiyatlaridan biri Chjuge Lyanning zukko taktika va innovatsion texnologiya, jumladan, yog‘och ho‘kiz va oqayotgan otlarni yetkazib berish, dushmanni quvib o‘tish uchun psixologik urushni qo‘llashi edi.Ushbu yangiliklarga qaramay, ekspeditsiyalar jiddiy qiyinchiliklarga duch keldi.Vey kuchlari Chjuge Liangning strateg ustasi sifatidagi obro'sidan xabardor bo'lib, katta qarama-qarshiliklardan qochib, asosiy e'tiborni Shu Xanning ta'minot liniyalarini kesishga qaratib, asosan mudofaa taktikasini qo'lladilar.Ushbu ekspeditsiyalar davomidagi eng ko'zga ko'ringan janglarga Jieting jangi va Vuzhang tekisliklaridagi jang kiradi.Shu Xan uchun jiddiy mag'lubiyatga uchragan Jieting jangida Zjuge Liang qo'shinlari strategik noto'g'ri hisob-kitoblar va asosiy pozitsiyalarni yo'qotish tufayli azob chekdi.Aksincha, Vuzhang tekisliklari jangi uzoq davom etgan qarama-qarshilik bo'lib, u Chjuge Lyanning strategik sabr-toqatini va uzoq vaqt davomida ruhiy holatni saqlab qolish qobiliyatini namoyish etdi.Juge Liangning yorqinligi va qo'shinlarining fidoyiligiga qaramay, Shimoliy ekspeditsiyalar Veyni sezilarli darajada zaiflashtirish yoki Xitoyni qayta birlashtirish bo'yicha o'zlarining asosiy maqsadiga erisha olmadilar.Kampaniyalar logistika qiyinchiliklari, Veyning kuchli mudofaasi va Shu Xanning cheklangan resurslari bilan cheklandi.Chjuge Lyanning oxirgi yurishi, beshinchi ekspeditsiya Vuzhang tekisligidagi jang bilan yakunlanadi va u erda kasal bo'lib vafot etdi.Uning o'limi Shimoliy ekspeditsiyalarning tugashini belgilab berdi va Shu Xanning ruhiy va harbiy intilishlariga jiddiy zarba bo'ldi.

Milodiy 229 yilda Sun Quanning Vu imperatori sifatida taxtga chiqishi rasman Sharqiy Vu davlatini o'rnatdi va Liu Bey (va keyinchalik uning vorislari) davridagi Shu Xan shtatlari va Kao boshchiligidagi Vey bilan bir qatorda Xitoyning uch tomonlama bo'linishini mustahkamladi. Pi.Sun Quanning hokimiyat tepasiga ko'tarilishi uning akasi Sun Tse, keyin esa otasi Sun Tszyan boshchiligida boshlangan ko'p yillik siyosiy manevrlar va harbiy yurishlarning cho'qqisi bo'ldi. Jiangdong viloyati.Sun Tsening bevaqt o'limidan so'ng, Sun Quan hokimiyat tizginini o'z qo'liga oldi va Xitoyning Yantszi daryosi va qirg'oqbo'yi mintaqalarini o'z ichiga olgan janubi-sharqiy hududlari ustidan nazoratini kengaytirish va mustahkamlashda davom etdi.O'zini imperator deb e'lon qilish qarori Sun Quan mintaqada o'z hokimiyatini mustahkam o'rnatganidan keyin va Cao Vey va Shu Xan o'rnatilishidan keyingi siyosiy o'zgarishlardan so'ng qabul qilindi.O'zini Vu imperatori deb e'lon qilgan Sun Quan nafaqat boshqa shtatlardan mustaqilligini tasdiqladi, balki o'z hududlari ustidan hukmronligini qonuniylashtirdi va Cao Pi va Liu Bei da'volariga kuchli qarshi kurash olib bordi.Sun Quanning Vu imperatori sifatidagi hukmronligi ham harbiy, ham ma'muriy yutuqlar bilan ajralib turardi.Harbiy jihatdan u, ehtimol, 208 yildagi Qizil qoyalar jangidagi roli bilan mashhur bo'lib, u erda Liu Bei bilan ittifoqdosh bo'lib, Cao Caoning katta bosqinchi kuchlarini muvaffaqiyatli qaytargan.Bu jang Uch Qirollik davrida burilish nuqtasi bo'ldi va Cao Cao butun Xitoyda hukmronlik qilishiga yo'l qo'ymaslikda hal qiluvchi rol o'ynadi.Ma'muriy jihatdan Sun Quan o'zining samarali boshqaruvi bilan mashhur edi.U qishloq xo'jaligi mahsuldorligini oshirish, dengiz flotini mustahkamlash, savdo va savdoni, xususan, dengiz savdosini rag'batlantirish uchun islohotlarni amalga oshirdi.Bu siyosat nafaqat Vu iqtisodiyotini ko'taribgina qolmay, balki uning fuqarolarining sodiqligini va qo'llab-quvvatlashini saqlab qolishga yordam berdi.Sun Quan hukmronligi, shuningdek, diplomatik sa'y-harakatlar va ittifoqlarni ko'rdi, ayniqsa Shu Xan davlati bilan, garchi bu ittifoqlar ko'pincha o'zaro shubha va o'zgaruvchan sodiqlik bilan ajralib turardi.Vaqti-vaqti bilan Vey va Shu bilan to'qnashuvlar va to'qnashuvlarga qaramay, Sun Quan ostidagi Vu o'z hududlarini yirik bosqinlardan himoya qilib, kuchli mudofaa pozitsiyasini saqlab qoldi.Sun Quan davrida Vuning mustaqil davlat sifatida o'rnatilishi Uch Qirollik davrini tavsiflovchi uzoq davom etgan turg'unlikning asosiy omili bo'ldi.Bu Xan imperiyasining har biri o'ziga xos kuchli va zaif tomonlariga ega bo'lgan uchta alohida va kuchli davlatga bo'linishini ifodalaydi.

Uch qirollik davrida Kao Vey shtatining asosiy harbiy arbobi Sima Yi boshchiligidagi Liaodong yurishi Liaodongning shimoli-sharqiy hududini zabt etishga qaratilgan muhim harbiy ekspeditsiya edi.Milodiy 3-asr boshlarida boʻlib oʻtgan ushbu kampaniya Veyning nazoratini kengaytirish va mintaqadagi kuchini mustahkamlash, Uch Qirollik davri dinamikasini yanada shakllantirish uchun juda muhim edi.O'zining strategik ziyrakligi bilan mashhur bo'lgan va Shu Xanning Chjuge Liangga kuchli raqibi sifatida e'tiborini Gongsun Yuan tomonidan boshqariladigan Lyaodunga qaratdi.Dastavval Veyning vassali boʻlgan Gongsun Yuan mustaqillikni eʼlon qilib, Liaodunda oʻz hokimiyatini oʻrnatishga intilib, Veyning shimoldagi ustunligiga shubha tugʻdirdi.Liaodong kampaniyasi nafaqat Gongsun Yuanning bo'ysunishiga javob, balki Veyning shimoliy chegaralarini mustahkamlash va asosiy strategik va iqtisodiy resurslarni ta'minlash bo'yicha Sima Yining kengroq strategiyasining bir qismi edi.Liaodong o'zining strategik joylashuvi bilan ahamiyatli bo'lib, Koreya yarim oroliga kirish eshigi bo'lib xizmat qilgan va uning nazorati mintaqada hukmronlik qilishga intilayotgan har qanday kuch uchun juda muhim edi.Sima Yining kampaniyasi puxta rejalashtirish va strategik bashorat bilan ajralib turardi.Sima Yi qo'pol erlar keltirib chiqaradigan qiyinchiliklarni va barqaror ta'minot liniyasiga bo'lgan ehtiyojni tushungan holda, Sima Yi ekspeditsiyaga puxta tayyorgarlik ko'rdi.U katta kuchni safarbar etib, uning yaxshi jihozlanganligini va uzoq davom etadigan yurish uchun ta'minlanganligini ta'minladi.Liaodun yurishining asosiy jihatlaridan biri Gongsun Yuanning qal'asi bo'lgan Syanpinni qamal qilish edi.Qamal Sima Yining qamal urushidagi mahoratini va harbiy harakatlardagi sabr-toqatini namoyish etdi.Syanpinning kuchli mudofaasi va og'ir ob-havo sharoitlariga qaramay, Sima Yi qo'shinlari shaharga tinimsiz hujum qildi.Syanpinning qulashi kampaniyada burilish nuqtasi bo'ldi.Gongsun Yuanning mag'lubiyati va keyinchalik qatl etilishi uning Liaodongdagi ambitsiyalarining tugashini va Sima Yining harbiy maqsadini muvaffaqiyatli yakunladi.Sima Yi boshchiligida Lyaodunning zabt etilishi Veyning shimoldagi mavqeini sezilarli darajada mustahkamladi, keng va strategik jihatdan muhim mintaqada uning nazorati va ta'sirini kengaytirdi.Muvaffaqiyatli Liaodong kampaniyasi Sima Yining o'z davrining eng qobiliyatli harbiy rahbarlaridan biri sifatidagi obro'sini ham mustahkamladi.Uning shimoli-sharqdagi g‘alabasi nafaqat harbiy g‘alaba, balki strategik rejalashtirish, moddiy-texnikaviy tashkil etish va yetakchilik qobiliyatidan dalolatdir.

Milodiy 3-asr boshlarida boʻlib oʻtgan Goguryeo -Vey urushiKoreyaning uchta qirolligidan biri boʻlgan Goguryo qirolligi va uch qirollik davridagi kurashayotgan davlatlardan biri boʻlgan Kao Vey davlati oʻrtasidagi muhim toʻqnashuv edi.Xitoy .Ushbu urush o'sha davrdagi katta kuch kurashlari doirasidagi konteksti va Shimoliy-Sharqiy Osiyodagi davlatlar o'rtasidagi munosabatlarga ta'siri bilan ajralib turadi.Mojaro Kao Veyning ekspansionistik siyosati va Goguryoning Koreya yarim orolidagi strategik joylashuvi va kuchayib borayotgani tufayli kelib chiqdi, bu esa Kao Veyning mintaqadagi manfaatlariga potentsial xavf tug'dirdi.Kao Vey o'zining shuhratparast hukmdorlari va generallari boshchiligida o'z hukmronligini ta'minlashga va Goguryeo tomonidan nazorat qilinadigan hududni o'z ichiga olgan Koreya yarim orolida o'z ta'sirini kengaytirishga harakat qildi.Goguryeo-Vey urushi bir qator harbiy yurishlar va janglar bilan ajralib turdi.Ulardan eng muhimi Vey generali, Cao Caoning o'g'li Cao Chjen va keyinchalik Veyning eng ko'zga ko'ringan harbiy strateglaridan biri Sima Yi boshchiligidagi kampaniya edi.Bu yurishlar Goguryoni o'ziga bo'ysundirish va uni Vey nazorati ostiga olishga qaratilgan edi.Koreya yarim orolining relyefi, xususan, tog'li hududlar va Goguryeo istehkomlari bosqinchi Vey kuchlariga jiddiy qiyinchiliklar tug'dirdi.Goguryeo o'z shohi Buyuk Gvangaeto hukmronligi ostida kuchli mudofaa qobiliyatini va kuchli armiyasini rivojlantirdi.Qirollik Veyning ekspansionistik ambitsiyalarini kutgan holda mojaroga yaxshi tayyorlangan edi.Urushning eng diqqatga sazovor jihatlaridan biri Goguryeo poytaxti Pxenyanni qamal qilish edi.Ushbu qamal Goguryeo himoyachilarining qat'iyatliligi va chidamliligini, shuningdek, Vey kuchlari o'z bazasidan uzoq davom etgan harbiy kampaniyani davom ettirishda duch keladigan logistika qiyinchiliklari va cheklovlarini namoyish etdi.Dastlabki muvaffaqiyatlarga qaramay, Veyning yurishlari oxir-oqibat Goguryoni zabt eta olmadi.Ta'minot liniyalarini ta'minlashdagi qiyinchiliklar, Goguryoning qattiq qarshiligi va qiyin erning barchasi Veyning hal qiluvchi g'alabani qo'lga kirita olmasligiga yordam berdi.Ushbu kampaniyalarning muvaffaqiyatsizligi Veyning harbiy imkoniyatlari chegaralarini va mintaqaviy kuch sifatida Goguryeoning kuchayib borayotgan kuchini ta'kidladi.Goguryeo-Vey urushi Shimoliy-Sharqiy Osiyodagi kuch dinamikasiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi.Bu Veyning Koreya yarim oroliga o'z ta'sirini kengaytirishga to'sqinlik qildi va Goguryoning mintaqadagi asosiy kuch sifatidagi maqomini mustahkamladi.Mojaro, shuningdek, Xitoyning boshqa ikkita Shu Xan va Vu qirolliklari bilan davom etayotgan kurashlar bilan shug'ullangan Veyning resurslari va e'tiborini tortdi.

Uch qirollik davridagi uchta yirik davlatdan birining tugashini bildiruvchi Veyning qulashi milodiy 3-asr oxirida qadimgi Xitoyning siyosiy manzarasini oʻzgartirgan muhim voqea boʻldi.Kao Vey davlatining tanazzulga uchrashi va oxir-oqibat qulashi Xitoyning Jin sulolasi ostida birlashishi uchun zamin yaratdi, urush, siyosiy fitna va Xitoy imperiyasining bo'linishi bilan ajralib turadigan davrni tugatdi.Otasi Cao Cao shimoliy Xitoyni birlashtirgandan keyin Cao Pi tomonidan tashkil etilgan Cao Vey dastlab uchta qirollikning eng kuchlisi sifatida paydo bo'ldi.Biroq, vaqt o'tishi bilan u kuch va barqarorlikni asta-sekin zaiflashtirgan qator ichki va tashqi muammolarga duch keldi.Ichkarida Vey davlati muhim siyosiy tartibsizliklar va hokimiyat uchun kurashlarni boshdan kechirdi.Vey sulolasining so'nggi yillari Sima oilasining, xususan Sima Yi va uning vorislari Sima Shi va Sima Chjaoning ta'siri va nazoratining kuchayishi bilan ajralib turdi.Bu shuhratparast regentlar va generallar asta-sekin Kao oilasidan hokimiyatni tortib olishdi, bu esa imperator hokimiyatining zaiflashishiga va ichki kelishmovchilikka olib keldi.Sima Yining Kao oilasining so'nggi kuchli regenti Kao Shuangga qarshi muvaffaqiyatli to'ntarishi Veyning tanazzulida burilish nuqtasi bo'ldi.Bu harakat shtat ichidagi kuch dinamikasini samarali ravishda o'zgartirib, Sima oilasining yakuniy nazoratiga yo'l ochdi.Sima urugʻining hokimiyat tepasiga kelishi strategik siyosiy manevrlar va raqiblarni yoʻq qilish, ularning davlat ishlariga taʼsirini mustahkamlash bilan ajralib turdi.Tashqi tomondan, Vey o'zining raqib davlatlari Shu Xan va Vu tomonidan doimiy harbiy bosimga duch keldi.Ushbu to'qnashuvlar resurslarni quritdi va Vey armiyasining imkoniyatlarini yanada kengaytirib, davlat duch keladigan muammolarni yanada kuchaytirdi.Vey sulolasiga oxirgi zarba Sima Yan (Sima Chjaoning o'g'li) so'nggi Vey imperatori Cao Xuanni eramizning 265 yilda taxtdan voz kechishga majbur qilishi bilan keldi.Keyin Sima Yan o'zini imperator Vu deb e'lon qilib, Jin sulolasining o'rnatilishini e'lon qildi.Bu nafaqat Vey sulolasining tugashini, balki Uch Qirollik davrining oxirining boshlanishini ham belgiladi.Veyning qulashi hokimiyatning Kao oilasidan Sima urug'iga bosqichma-bosqich o'tish cho'qqisini ko'rsatdi.Jin sulolasi davrida Sima Yan oxir-oqibat Xitoyni birlashtirishga muvaffaq bo'ldi va uch qirollik davriga xos bo'lgan o'nlab yillar davom etgan bo'linish va urush davriga chek qo'ydi.

Vey tomonidan Shu shahrini zabt etish, Uch Qirollik davridagi muhim harbiy yurish, Xitoy tarixida muhim bo'limdir.Milodiy 263 yilda sodir bo'lgan bu voqea Shu Xan qirolligining qulashiga va Vey hokimiyatining mustahkamlanishiga olib keldi, bu Uch Qirollik davrining susaygan yillarida kuchlar muvozanatini sezilarli darajada o'zgartirdi.Uch Qirollik davridagi uchta davlatdan biri bo'lgan Shu Xan Lyu Bey tomonidan tashkil etilgan va uning vorislari, jumladan Lyu Beyning o'g'li Lyu Shan rahbarligida saqlanib qolgan.3-asr oʻrtalariga kelib, Shu Xan oʻz suverenitetini saqlab qolgan boʻlsa-da, ichki qiyinchiliklar va tashqi bosimlarning uygʻunligi tufayli zaiflashdi.Bu muammolar orasida siyosiy kurash, iqtisodiy qiyinchiliklar va Veyga qarshi takroriy harbiy yurishlarning muvaffaqiyatsizligi, xususan, mashhur Shu generali va strategi Chjuge Liang boshchiligidagi kampaniyalar kiradi.Vey shtati, Sima oilasining, xususan, Sima Chjaoning samarali nazorati ostida, Shu zaifliklaridan foydalanish imkoniyatini ko'rdi.Sima Chjao Shuni raqib sifatida yo‘q qilish va Xitoyning shimoliy va g‘arbiy qismlarini birlashtirishning strategik ahamiyatini tan olib, Shuni bosib olish uchun keng ko‘lamli yurishni rejalashtirdi.Shuga qarshi Vey kampaniyasi puxta rejalashtirilgan va amalga oshirilgan.Bu zabt etishdagi asosiy shaxslardan biri Deng Ay bilan birga harbiy yurishni boshqargan Vey generali Chjung Xuy edi.Vey qo'shinlari Shuning zaiflashgan davlati va ichki kelishmovchiligidan foydalanib, strategik yo'llar orqali Shu hududining markaziga o'tishdi.Kampaniyaning eng muhim daqiqalaridan biri Deng Ayning jasur va kutilmagan manevri bo'ldi, u erda u o'z qo'shinlarini xoin erlardan o'tib, Shuning poytaxti Chengdu shahriga etib bordi va Shu kuchlarini qo'riqlab qo'ydi.Ushbu harakatning tezkorligi va hayratlanarliligi Shuning mudofaa harakatlariga putur etkazishda juda muhim edi.Vey armiyasining ulkan qudrati va Chengdu tomon tez yurishiga duch kelgan Shu Xanning oxirgi imperatori Lyu Shan oxir-oqibat Veyga taslim bo'ldi.Chengduning qulashi va Lyu Shanning taslim bo'lishi Shu Xanning mustaqil qirollik sifatida tugatilishini ko'rsatdi.Shuning Vey tomonidan zabt etilishi Uch Qirollik davri uchun chuqur oqibatlarga olib keldi.U Shu Xanni davom etayotgan hokimiyat kurashida o'yinchi sifatida samarali ravishda yo'q qildi, Vey va Vu qolgan ikki davlat sifatida qoldi.Shuning anneksiya qilinishi Veyning mavqeini sezilarli darajada mustahkamlab, ularni qoʻshimcha resurslar, ishchi kuchi va hudud bilan taʼminladi.

Milodiy 265-yilda Sima Yanning Jin sulolasining imperatori deb e’lon qilinishi qadimgi Xitoyning siyosiy manzarasida monumental o‘zgarishlar bo‘lib, Kao Vey davlatiga barham berdi va parchalanib ketgan Xitoyning oxir-oqibat birlashishi uchun zamin yaratdi. shov-shuvli Uch Shohlik davrida.Sima Yan, shuningdek, Jin imperatori Vu sifatida ham tanilgan, Vey shtatidagi asosiy shaxs va Shu Xan shohligining tanazzulida muhim rol o'ynagan taniqli strateg Sima Yining nabirasi edi.Sima oilasi asta-sekin Vey ierarxiyasi ichida mashhurlikka erishdi, shtat ma'muriyati va armiyasini samarali nazorat qildi va hukmron Kao oilasiga soya soldi.Sima Yanning taxtga ko'tarilishi Sima urug'i tomonidan yillar davomida puxta rejalashtirish va strategik joylashuvning yakuni bo'ldi.Sima Yanning otasi Sima Chjao bu o'tish uchun ko'p poydevor qo'ygan edi.U o'z qo'lida hokimiyatni mustahkamladi va to'qqizta mukofotga sazovor bo'ldi, bu uni imperatorlik darajasiga ko'tardi.Milodiy 265 yilda Sima Yan Veyning oxirgi imperatori Kao Xuanni taxtdan voz kechishga majbur qildi va shu bilan Xan sulolasi parchalanganidan keyin Cao Pi tomonidan tashkil etilgan Kao Vey sulolasini tugatdi.Keyin Sima Yan Jin sulolasining o'rnatilishini e'lon qildi va o'zini imperator Vu deb e'lon qildi.Bu voqea shunchaki hukmdorlarning almashishi emas, balki hokimiyatning sezilarli o'zgarishi va Xitoy tarixida yangi davrning boshlanishi edi.Sima Yan boshchiligida Jin sulolasining o'rnatilishi bir qancha muhim oqibatlarga olib keldi:1. Uch qirollik davrining oxiri : Jin sulolasining yuksalishi, harbiy janjal va siyosiy parchalanish bilan tavsiflangan Uch shohlik davrining oxiri boshlanishini belgiladi.2. Xitoyning birlashishi : Sima Yan Xitoyni birlashtirishni maqsad qilgan, bu vazifani oxir-oqibat Jin sulolasi amalga oshiradi.Ushbu birlashish Vey, Shu va Vu shtatlari o'rtasidagi yarim asrdan ortiq bo'linish va urushlarga chek qo'ydi.3. Hokimiyatning o'zgarishi : Jin sulolasining o'rnatilishi Xitoyda hokimiyat markazining o'zgarishini anglatardi.Harbiy va ma'muriy qobiliyatlari bilan mashhur bo'lgan Sima oilasi etakchilik mantiyasini Cao oilasidan oldi.4. Meros va qiyinchiliklar : Sima Yanning hukmronligi Sharqiy Vuni bosib olish kabi dastlabki muvaffaqiyatlarni ko'rgan bo'lsa-da, Jin sulolasi keyinchalik o'ziga xos qiyinchiliklarga, jumladan ichki nizolar va tashqi bosimlarga duch keldi, bu esa oxir-oqibat uning parchalanishiga olib keldi.

Milodiy 280-yilda yakunlangan Vu shahrining Jin tomonidan zabt etilishiXitoy tarixining "Uch shohlik" davrining so'nggi bobini belgiladi.Imperator Vu (Sima Yan) boshchiligidagi Jin sulolasi boshchiligidagi ushbu harbiy yurish Sharqiy Vu davlatining ag'darilishiga olib keldi va Xan sulolasi tugaganidan beri birinchi marta Xitoyning yagona boshqaruv ostida birlashishiga olib keldi.Sharqiy Vu, dastlabki Uch Qirollikning (Vey, Shu va Vu) so'nggi davlati, o'zgaruvchan siyosiy manzaraga qaramay, bir necha o'n yillar davomida o'z mustaqilligini saqlab qolishga muvaffaq bo'ldi.Jin istilosi paytida Sun Xao tomonidan boshqarilgan Vu, qisman ichki korruptsiya va samarasiz rahbarlik tufayli harbiy va ma'muriy samaradorligi pasaygan.Oxirgi Vey imperatorini taxtdan voz kechishga majbur qilgan Sima Yan tomonidan tashkil etilgan Jin sulolasi Xitoyni birlashtirish niyatida edi.Milodiy 263-yilda Shu Xanni zabt etgandan so'ng hududini o'zlashtirgan Jin o'z e'tiborini qayta birlashish jumboqidagi so'nggi qism bo'lgan Vuga qaratdi.Vuga qarshi kampaniya dengiz va quruqlikdagi operatsiyalarni o'z ichiga olgan yaxshi rejalashtirilgan va muvofiqlashtirilgan harakat edi.Jin harbiy strategiyasi bir nechta jabhalarni o'z ichiga olgan, Sharqiy Vuga shimol va g'arbdan hujum qilish va hayotiy iqtisodiy va strategik arteriya bo'lgan Yangtszi daryosini nazorat qilish uchun kuchli dengiz kuchlarini joylashtirish.Jin qo'shinlariga Du Yu, Van Jun va Sima Chjou kabi qobiliyatli generallar boshchilik qildilar, ular Vuni o'rab olish va zaiflashtirish bo'yicha harakatlarini muvofiqlashtirdilar.Jin kampaniyasining asosiy jihatlaridan biri bu keraksiz vayronagarchilikni minimallashtirish va taslim bo'lishni rag'batlantirishga urg'u berish edi.Jin rahbariyati taslim bo'lgan Vu amaldorlari va harbiy ofitserlarga yumshoqlik taklif qildi, bu taktika Vuning qarshiligini yo'q qilishga yordam berdi va nisbatan tez va qonsiz bosib olishga yordam berdi.Sharqiy Vuning qulashi uning poytaxti Jianye (hozirgi Nankin)ning qo'lga olinishi bilan tezlashdi, bu uyushgan qarshilikning tugashini belgilagan muhim yutuq.Sun Xao keyingi qarshilik ko'rsatishning befoydaligini anglab, Jin kuchlariga taslim bo'lib, Vu davlatining mavjudligini rasman tugatdi.Jinning Vu shahrini zabt etishi shunchaki harbiy g‘alaba emas edi;chuqur tarixiy ahamiyatga ega edi.Bu Xitoyning uzoq davom etgan bo'linish va ichki nizolardan so'ng qayta birlashishini belgilab berdi.Jin sulolasi ostida bu qayta birlashish Uch Shohlik davrining tugashini ramziy qildi, bu davr afsonaviy shaxslar, epik janglar va kuch dinamikasidagi chuqur o'zgarishlar bilan tavsiflangan edi.