Bu juda zo'r

Kadizadelislar 17-asrda Usmonli imperiyasidagi puritan islohotchi diniy harakat bo'lib, islom dinining uyg'onish targ'ibotchisi Kadizade Mehmed (1582-1635) ga ergashgan.Qodizoda va uning tarafdorlari so'fiylik va xalq dinining qat'iy raqiblari edi.Ular Qodizoda bid'at deb hisoblagan ko'plab Usmonli amaliyotlarini qoraladilar va "g'ayriislomiy bid'atlar" deb hisobladilar va "birinchi/VII asrdagi birinchi musulmon avlodining e'tiqodlari va amaliyotlarini qayta tiklash" ("yaxshilikka buyurib, yomonlikdan qaytarish") ishtiyoq bilan qo'llab-quvvatladilar.^[16]G'ayratli va qizg'in ritorikaga asoslangan Kadizade Mehmed ko'plab izdoshlarini o'z ishiga qo'shilishga va Usmonli imperiyasida mavjud bo'lgan har qanday korruptsiyadan xalos bo'lishga ilhomlantira oldi.Harakat rahbarlari Bag'dodning yirik masjidlarida va'zgo'y sifatida rasmiy lavozimlarni egallab, "Usmonli davlat apparati ichidagi ommabop tarafdorlarni birlashtirgan".^[17] 1630-1680 yillar orasida Kadizadelilar bilan ular norozi boʻlganlar oʻrtasida koʻplab shiddatli janjallar boʻlib oʻtdi.Harakat rivojlanib borgani sari, faollar "borgan sari zo'ravonlik" qila boshladilar va Kadizadelis "o'zlarining pravoslavlik versiyalariga zid bo'lganlarni jazolash uchun masjidlar, tekkelar va Usmonli qahvaxonalariga" kirishi ma'lum bo'ldi.^[18]Kadizadelilar o'z urinishlarini amalga oshira olmadilar;Shunga qaramay, ularning kampaniyasi Usmonli jamiyatidagi diniy tuzilma ichidagi bo'linishlarga urg'u berdi.Kadizadelilarning avloddan-avlodga merosi Kadizade harakatining rivojlanishiga turtki bo'lgan olim Birgividan ilhomlangan rahbarlarda chuqur o'rnashib qolgan.Kadizodaning Usmonlilarning chekka hududlarida diniy taraqqiyoti elitizmga qarshi harakatni kuchaytirdi.Oxir-oqibat, dinning bosh ulamolari so'fiylik ilohiyotini qo'llab-quvvatlashda davom etdilar.Ko‘pgina akademik va olimlar Kadizadeliylar o‘z manfaatini ko‘zlagan va ikkiyuzlamachi bo‘lgan;chunki ularning aksariyat tanqidlari jamiyatning chekkasida bo'lganligi va boshqa ijtimoiy tuzumdan o'zini begona his qilishiga asoslangan edi.Olimlar, Usmonlilar imperiyasi ichidagi imkoniyatlar va hokimiyat mavqelaridan ajralib qolganliklari sababli, Kadizadelilar o'zlari egallab turgan pozitsiyani egallab, islohotchilar o'rniga gijgijlovchi sifatida tashlanishdi.