Ҷанги шаҳрвандии Англия

Ҷанги шаҳрвандии Англия дар соли 1642, камтар аз 40 сол пас аз марги малика Елизавета I сар зад. Элизабетро ҷияни аввалини ӯ, ки ду бор барканор шуда буд, подшоҳи Ҷеймс VI Шотландия, ба ҳайси Ҷеймс 1-и Англия, таъсис дод ва аввалин иттиҳоди шахсиро таъсис дод. Ҳамчун подшоҳи Шотландия, Ҷеймс аз замони ба даст овардани назорати ҳукумати Шотландия дар соли 1583 ба анъанаҳои заифтарини парлумонии Шотландия одат карда буд, ба тавре ки ҳангоми ба даст овардани қудрат дар ҷануби сарҳад, подшоҳи нави Англия аз ҷониби шоҳигарии Англия дучори таҳқир шуд. махдудиятхоеро, ки парламенти Англия кушиш кард, ки ба вай ба ивази пул гузорад.Аз ин рӯ, исрофкории шахсии Ҷеймс, ки дар натиҷа ӯ ба таври доимӣ аз пул маҳрум буд, маънои онро дошт, ки ӯ бояд ба манбаъҳои даромади ғайрипарламентӣ муроҷиат кунад.Гузашта аз ин, афзоиши таваррум дар ин давра маънои онро дошт, ки гарчанде ки парлумон ба подшоҳ ҳамон арзиши номиналии субсидия медод, даромад воқеан камтар буд.Ин исрофкорӣ бо табиати сулҳҷӯёнаи Ҷеймс ором карда шуд, ба тавре ки вориси писари ӯ Чарлз I дар соли 1625 ду подшоҳӣ ҳам дар дохили кишвар ва ҳам дар муносибат бо ҳамдигар сулҳи нисбӣ эҳсос карданд.Чарлз ба орзуи падараш пайравӣ карда, ба умеди муттаҳид кардани салтанатҳои Англия, Шотландия ва Ирландия ба як салтанати ягона баромад.Бисьёр аъзоёни парламента Англия ба ин гуна икдом шубха доштанд ва аз он метарсиданд, ки чунин салтанати нав метавонад урфу одатхои кухнаи англисиро, ки монархияи Англияро баста буд, вайрон кунад.Вақте ки Чарлз мавқеи падарашро дар бораи қудрати тоҷ мубодила мекард (Ҷеймс подшоҳонро "худоҳои хурд дар рӯи замин" тавсиф карда буд, ки аз ҷониби Худо барои ҳукмронӣ мувофиқи таълимоти "Ҳуқуқи илоҳии подшоҳон" интихоб шудаанд), шубҳаҳои вакилони парлумон ягон асос дошт.

Муроҷиатномаи Ҳуқуқ, ки 7 июни соли 1628 қабул шудааст, як санади конститутсионии Англия мебошад, ки ҳимояи мушаххаси инфиродӣ аз давлатро дар бар мегирад ва тибқи гузоришҳо ба Магна Карта ва Билл дар бораи ҳуқуқҳои соли 1689 арзиши баробар доранд. Монархияи Стюарт, ки ба Ҷангҳои Се Салтанати солҳои 1638 то 1651 оварда расонд, дар ниҳоят дар Инқилоби ҷалоли 1688 ҳал карда шуд.Пас аз як қатор баҳсҳо бо Парлумон дар бораи додани андозҳо, Чарлз I дар соли 1627 "қарзҳои маҷбурӣ" ҷорӣ кард ва онҳоеро, ки аз пардохт саркашӣ мекарданд, бидуни мурофиа зиндонӣ кард.Пас аз ин дар соли 1628 бо истифода аз вазъияти ҳарбӣ, шаҳрвандони хусусӣ маҷбур карда шуд, ки сарбозон ва маллоҳонро ғизо, либос ва ҷойгир кунанд, ки подшоҳ метавонад ҳар як шахсро бидуни асос аз моликият ё озодӣ маҳрум кунад.Он мухолифатро дар ҳама сатҳҳои ҷомеа муттаҳид кард, бахусус он унсурҳое, ки монархия барои дастгирии молиявӣ, ҷамъоварии андоз, идоракунии адолат ва ғайра вобаста буд, зеро сарват осебпазириро зиёд мекард.Кумитаи Commons чор "Қарор" омода кард, ки ҳар яки онҳоро ғайриқонунӣ эълон карда, дар ҳоле ки Магна Карта ва Хабеас корпусро дубора тасдиқ кард.Чарлз қаблан аз Палатаи Лордҳо барои дастгирӣ бар зидди Commons вобаста буд, аммо омодагии онҳо ба кор якҷоя ӯро маҷбур кард, ки дархостро қабул кунад.Ин як марҳилаи нави бӯҳрони конститутсионӣ буд, зеро маълум шуд, ки бисёриҳо дар ҳарду палата ба ӯ ва вазирони ӯ барои тафсири қонун эътимод надоранд.

Қоидаи шахсӣ (инчунин бо номи зулми ёздаҳсола маълум аст) давраи аз соли 1629 то 1640 буд, ки шоҳ Чарлз I аз Англия, Шотландия ва Ирландия бидуни муроҷиат ба парлумон ҳукмронӣ мекард.Подшоҳ изҳор дошт, ки вай ҳақ дорад ин корро дар доираи ваколати шоҳона анҷом диҳад.Чарлз дар соли сеюми ҳукмронии худ дар соли 1628 аллакай се порлумонро пароканда карда буд. Пас аз кушта шудани Ҷорҷ Виллиерс, герцоги Букингем, ки ба сиёсати хориҷии Чарлз таъсири манфӣ доштааст, порлумон ба интиқоди шадидтар аз подшоҳ шурӯъ кард. пеш.Чарлз пас аз он фаҳмид, ки то даме ки ӯ метавонад аз ҷанг канорагирӣ кунад, вай метавонад бидуни парлумон ҳукмронӣ кунад.

Ҷангҳои усқуфҳои солҳои 1639 ва 1640 аввалин низоъҳо буданд, ки ба таври дастаҷамъӣ бо номи Ҷангҳои Се Салтанати солҳои 1639 то 1653 маълуманд, ки дар Шотландия, Англия ва Ирландия баргузор шуданд.Дигарон Ҷангҳои Конфедератсияи Ирландия, Ҷангҳои шаҳрвандии Якум, Дувум ва сеюми Англия ва забткунии Кромвелӣ дар Ирландияро дар бар мегиранд.Ҷангҳо дар баҳсҳо бар сари идораи калисои Шотландия ё Кирк, ки дар солҳои 1580-ум оғоз ёфта буданд, ба авҷ омаданд ва вақте Чарлз I кӯшиш кард, ки дар соли 1637 дар Кирк ва Калисои Англия қоидаҳои ягона ҷорӣ кунад. ки калисои пресвитерианиро, ки аз ҷониби вазирон ва пирон идора мешуд, дастгирӣ мекард ва Аҳдномаи Миллии 1638 ваъда додааст, ки ба чунин "навоварӣ" муқобилат мекунад.Имзокунандагон ҳамчун Аҳдномаҳо маъруф буданд.

Парлумони кӯтоҳ парламенти Англия буд, ки аз ҷониби шоҳ Чарлз I Англия 20 феврали соли 1640 даъват шуда, аз 13 апрел то 5 майи соли 1640 нишаст. Он аз сабаби умри кӯтоҳи худ ҳамагӣ се ҳафта номида шуд.Пас аз 11 соли кӯшиши ҳукмронии шахсӣ дар байни солҳои 1629 ва 1640, Чарлз парламентро дар соли 1640 бо маслиҳати лорд Вентворт, ки ба наздикӣ Эрл аз Страффорд таъсис дод, ба ёд овард, пеш аз ҳама барои ба даст овардани маблағ барои маблағгузории муборизаи низомии худ бо Шотландия дар Ҷангҳои епископҳо.Бо вуҷуди ин, ба мисли пешгузаштагони худ, парлумони нав бештар ба рафъи шикоятҳои даркшудае, ки маъмурияти шоҳона ба миён омадааст, манфиатдор буд, на ба овоздиҳии маблағҳои подшоҳ барои идомаи ҷанги худ бар зидди Паймони Шотландия.Ҷон Пим, вакили Тависток, ба зудӣ ҳамчун шахсияти асосии баҳсҳо баромад;нутки дуру дарози у дар рузи 17 апрель изхор намуд, ки палатаи общинахо аз додани ёрдампулии овоздихй даст кашид, агар суиистеъмоли подшохй дида нашавад.Ҷон Ҳэмпден, баръакс, дар танҳоӣ боварибахш буд: ӯ дар 9 кумита нишаст.Сели дархостҳо дар бораи сӯиистифодаи шоҳона аз кишвар ба парлумон ворид мешуд.Кӯшиши Чарлз дар бораи қатъ кардани ситонидани пул аз киштӣ ба Палатаи Амрико таассурот надод.Чарлз аз сар задани мубоҳисаҳо дар бораи имтиёзи тоҷ ва вайрон кардани имтиёзи парлумонӣ тавассути ҳабси 9 аъзо дар соли 1629 хашмгин шуда, аз мубоҳисаи дарпешистода дар бораи бадтар шудани вазъ дар Шотландия асабонӣ шуда, 5 майи соли 1640, танҳо пас аз се маротиба парламентро пароканда кард. ҳафтаҳо нишаст.Баъдтар дар сол аз ҷониби Парлумони Лонг пайравӣ карда шуд.

Парлумони Лонг як парлумони Англия буд, ки аз соли 1640 то соли 1660 давом кард. Он пас аз фиаскои Парлумони Кӯтоҳ, ки дар баҳори соли 1640 пас аз набудани 11 соли парлумон ҳамагӣ се ҳафта ҷамъ омада буд.Дар моҳи сентябри соли 1640, шоҳ Чарлз I фармон дод, ки парлумонро барои 3 ноябри соли 1640 даъват кунад. Ӯ ният дошт, ки қонунҳои молиявиро қабул кунад, ин қадаме, ки аз ҳисоби хароҷоти Ҷангҳои усқуфҳо дар Шотландия зарур буд.Парлумони дароз номи худро аз он гирифт, ки бо санади парлумон, он муқаррар кардааст, ки онро танҳо бо розигии аъзоён пароканда кардан мумкин аст;ва он аъзоён то 16 марти соли 1660, баъд аз чанги гражданин Англия ва дар арафаи cap шудани Интеррегнум ба пароканда кардани он розй нашуданд.

Санади пулҳои интиқолии 1640 санади парлумони Англия буд.Он андози асримиёнагӣ номида мешуд, ки пули киштӣ номида мешуд, андозе, ки соҳибихтиёр метавонист (дар шаҳрҳои наздисоҳилӣ) бидуни тасдиқи парлумон ситонида шавад.Пули киштӣ барои истифода дар ҷанг пешбинӣ шуда буд, аммо дар солҳои 1630-ум барои маблағгузории хароҷоти ҳаррӯзаи ҳукумати шоҳ Чарлз I истифода мешуд ва ба ин васила парламентро вайрон мекард.

Қитъаҳои артиши соли 1641 ду кӯшиши алоҳидаи эҳтимолии ҷонибдорони Чарлз I аз Англия барои истифода аз артиш барои саркӯб кардани мухолифони парлумонӣ дар арафаи Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия буданд.Нақша ин буд, ки артиш аз Йорк ба Лондон интиқол дода шавад ва аз он барои барқарор кардани ҳокимияти шоҳона истифода шавад.Инчунин иддао карда шуд, ки фитнагарон кумаки низомии Фаронсаро меҷӯянд ва онҳо нақша доранд, ки шаҳрҳоро забт кунанд ва мустаҳкам кунанд, то ба қалъаҳои шоҳигариҳо табдил диҳанд.Фош кардани дасисаҳо ба Ҷон Пим ва дигар раҳбарони мухолифин имкон дод, ки тавассути зиндон ё маҷбур ба бадарға кардани бисёре аз тарафдорони подшоҳ, аз ҷумла ҳамсараш Ҳенриетта Мария, бартарӣ ба даст оранд.Ба гуфтаи Конрад Рассел, ҳанӯз маълум нест, ки "кӣ бо кӣ чӣ кор карданро тарҳрезӣ кардааст" ва "сюитаҳои Чарлз I, ба мисли дӯстдорони бибиаш, қодиранд, ки дар баёния афзоиш диҳанд".Бо вуҷуди ин, кӯшишҳои воқеии гуфтушунид дар бораи ба Лондон интиқол додани қӯшунҳо буданд.

Шӯриши ирландии соли 1641 як шӯриши католикҳои ирландӣ дар Шоҳигарии Ирландия буд, ки мехостанд ба табъизи зидди католикӣ хотима бахшанд, худидоракунии бештари ирландӣ ва қисман ё пурра баргардонидани киштзорҳои Ирландия.Онҳо инчунин мехостанд ҳамла ё тасарруфи эҳтимолии аъзои парлумонии зидди католикии инглисӣ ва Паймони Шотландияро пешгирӣ кунанд, ки ба шоҳ Чарлз I мухолифат мекарданд. маъмурияти Англия дар Ирландия.Бо вуҷуди ин, он ба исёни густурда ва муноқишаи этникӣ бо муҳоҷирини протестантии инглисӣ ва шотландӣ табдил ёфт, ки боиси дахолати низомии Шотландия гардид.Дар ниҳоят шӯришгарон Конфедератсияи католикии Ирландияро таъсис доданд.

Эътирози бузург рӯйхати шикоятҳое буд, ки ба шоҳ Чарлз 1-и Англия аз ҷониби парлумони Англия 1 декабри соли 1641 пешниҳод карда шуда буд, аммо аз ҷониби Палатаи общинаҳо 22 ноябри соли 1641, дар давоми парлумони дароз қабул карда шуд.Ин яке аз рӯйдодҳои асосӣ буд, ки ҷанги шаҳрвандии Англияро ба вуҷуд овард.

Панҷ нафар аъзои парламент буданд, ки шоҳ Чарлз I 4 январи соли 1642 кӯшиш кард, ки онҳоро ҳабс кунад. Шоҳ Чарлз I ҳангоми ҷаласаи парлумони Лонг бо ҳамроҳии сарбозони мусаллаҳ вориди палатаи общинаҳои Англия шуд, гарчанде ки панҷ нафар дигар дар парламент набуданд. хона дар он вақт.Панҷ аъзо инҳо буданд: Ҷон Ҳэмпден (тақрибан 1594–1643) Артур Хаселриг (1601–1661) Дензил Холлз (1599–1680) Ҷон Пим (1584–1643) Уилям Строд (1598–1645) Кӯшиши Чарлз барои маҷбур кардани парламент бо зӯр ноком шуд, бисёриҳоро ба муқобили ӯ баровард ва яке аз воқеаҳое буд, ки баъдтар дар соли 1642 бевосита ба сар задани ҷанги шаҳрвандӣ оварда расонд.

Фармони Милисия аз ҷониби Парлумони Англия 15 марти соли 1642 қабул карда шуд. Бо даъвои ҳуқуқи таъин кардани фармондеҳони ҳарбӣ бе иҷозати подшоҳ, он як қадами муҳим дар рӯйдодҳое буд, ки боиси сар задани Ҷанги якуми шаҳрвандии Англия дар моҳи август гардид.Шӯриши ирландии соли 1641 маънои онро дошт, ки дар Англия дастгирии васеъ барои баланд бардоштани қувваҳои низомӣ барои пахш кардани он вуҷуд дошт.Бо вуҷуди ин, вақте ки муносибатҳои байни Чарлз I ва Парлумон бад шуд, ҳеҷ яке аз тарафҳо ба дигаре эътимод надоштанд, зеро метарсиданд, ки чунин артиш бар зидди онҳо истифода шавад.Ягона қувваи доимии ҳарбӣ дастаҳои омӯзишдида ё милисаҳои округӣ буданд, ки аз ҷониби лейтенантҳои лорд идора мешуданд, ки дар навбати худ аз ҷониби подшоҳ таъин карда мешуданд.Дар моҳи декабри соли 1641, сэр Артур Ҳаселриҷ лоиҳаи қонуни милитсияро пешниҳод кард, ки ба Парлумон ҳуқуқ медиҳад, ки фармондеҳони худро пешбарӣ кунад, на Чарлз, ки аз ҷониби Палатаи Общинаҳо қабул карда шуд.Пас аз он ки панҷ аъзоро дар 5 январ дастгир карда натавонист, Чарлз Лондонро тарк кард ва ба шимол ба Йорк рафт;дар давоми чанд хафтаи оянда бисьёр аъзоёни роялистии общинахо ва палатаи лордхо ба у хамрох шуданд.Дар натиҷа аксарияти парлумонӣ дар лордҳо буд, ки 5 марти соли 1642 лоиҳаи қонунро тасдиқ кард, дар ҳоле ки тасдиқи ин кор вайронкунии савганди садоқат набуд.Худи ҳамон рӯз лоиҳаи қонун барои тасдиқ ба Commons баргардонида шуд ва сипас ба Чарлз барои ризоияти шоҳонааш дода шуд, ки барои он ба Санади қонунии ҳатмӣ табдил ёфтани он зарур аст.Вақте ки ӯ рад кард, парлумон 15 марти соли 1642 эълон кард, ки "мардум аз рӯи фармони милитсия вобастаанд, гарчанде ки он розигии шоҳонаро нагирифтааст".Чарлз ба ин изҳороти бесобиқаи истиқлолияти парлумонӣ бо нашри Комиссияҳои Array посух дод, гарчанде ки ин изҳорот оид ба ниятҳо буданд ва ба афзоиши артишҳо таъсири ками амалӣ доштанд.Парлумон дар тӯли солҳои 1640-ум қабул ва иҷрои Фармонҳоро идома дод, ки аксарияти онҳо пас аз барқарорсозии соли 1660 беэътибор дониста шуданд;истисно 1643 аксиз буд.

1 июни соли 1642 лордҳо ва ҷамъиятҳои англис рӯйхати пешниҳодҳоеро, ки бо номи 19 пешниҳодҳо маъруфанд, тасдиқ карданд, ки ба подшоҳи Англия Чарлз I, ки он вақт дар Йорк буд, фиристода шуд.Дар ин талабхо парламенти дароз дар идоракунии подшохй хиссаи бештари хокимиятро талаб мекард.Дар байни таклифхои депутатхо назорати парламент аз болои сиёсати берунй ва масъулияти фармондихии милиса, органи гайрикасбии армия, инчунин дар назди парламент хисобот додани вазирони шох буд.Пеш аз охири моҳ шоҳ пешниҳодҳоро рад кард ва дар моҳи август кишвар ба ҷанги шаҳрвандӣ афтод.

Ҷанги якуми шаҳрвандии Англия тақрибан аз августи 1642 то июни 1646 дар Англия ва Уэлс ҷараён гирифт ва як қисми Ҷангҳои Се Салтанати 1638 то 1651-ро ташкил медиҳад.Дигар низоъҳои марбут ба Ҷангҳои епископҳо, Ҷангҳои Конфедератсияи Ирландия, Ҷанги дуюми шаҳрвандии Англия, ҷанги Англо-Шотландия (1650-1652) ва забткунии Кромвелӣ дар Ирландия мебошанд.Бар асоси ҳисобҳои муосир, 15% то 20% тамоми мардони болиғ дар Англия ва Уэлс аз соли 1638 то 1651 дар артиш хидмат кардаанд ва тақрибан 4% шумораи умумии аҳолӣ аз сабабҳои марбут ба ҷанг мурданд, дар муқоиса бо 2,23% дар Ҷанги Якуми Ҷаҳон. Ин раќамњо таъсири низоъро дар умум ба љомеа ва талхии онро нишон медињанд.Муноқишаи сиёсӣ байни Чарлз I ва Парлумон аз солҳои аввали ҳукмронии ӯ оғоз ёфта, дар соли 1629 бо ҷорӣ кардани ҳукмронии шахсӣ ба анҷом расид. Пас аз ҷангҳои епископҳо дар соли 1639 то 1640, Чарлз дар моҳи ноябри соли 1640 парлумонро ба хотир овард, то бо умеди дарёфти маблағе, ки ба ӯ имкон медиҳад. ки маглубияти худро аз тарафи Ковенантерхои шотландй баргардонад, вале ба ивази онхо гузаштхои калони сиёсиро талаб карданд.Гарчанде ки аксарияти мутлаќ аз институти монархия пуштибонї мекарданд, онњо дар мавриди кї њокимияти нињої доранд, ихтилоф доштанд;Роялистҳо ба таври умум баҳс мекарданд, ки парлумон ба подшоҳ тобеъ аст, дар ҳоле ки аксари мухолифони парлумонии онҳо монархияи конститутсионӣ пуштибонӣ мекарданд.Аммо, ин воқеияти хеле мураккабро содда мекунад;бисёриҳо дар аввал бетараф монданд ё бо майли зиёд ба ҷанг рафтанд ва интихоби ҷонибҳо аксар вақт ба садоқати шахсӣ вобаста буд.Вақте ки муноқиша дар моҳи августи соли 1642 оғоз ёфт, ҳарду ҷониб интизор буданд, ки он бо як ҷанг ҳал карда шавад, аммо ба зудӣ маълум шуд, ки ин тавр нест.Муваффақиятҳои шоҳона дар соли 1643 ба иттифоқи байни Парлумон ва Шотландия оварда расонд, ки дар як қатор набардҳо дар соли 1644 ғолиб омаданд, ки муҳимтаринаш ҷанги Марстон Мур буд.Дар аввали соли 1645, парламент ба ташкили Артиши Нави Намунавӣ, аввалин қувваи низомии касбӣ дар Англия иҷозат дод ва муваффақияти онҳо дар Насеби дар моҳи июни соли 1645 ҳалкунанда буд.Ҷанг бо пирӯзии иттифоқи парлумонӣ дар моҳи июни соли 1646 ва Чарлз дар ҳабс ба охир расид, аммо рад кардани ӯ аз гуфтушунид дар бораи гузаштҳо ва ихтилофҳо дар байни мухолифонаш ба Ҷанги Дуюми шаҳрвандии Англия дар соли 1648 оварда расонд.

Ҳама кӯшишҳо барои созиши конститутсионӣ байни шоҳ Чарлз ва парламент дар аввали соли 1642 барҳам хӯрданд. Ҳам шоҳ ва ҳам парламент лашкари калонеро ҷамъ карданд, то бо қувваи аслиҳа роҳи худро пайдо кунанд.Мохи октябрь дар базаи муваккатии худ дар наздикии Шрусбери шох карор дод, ки ба Лондон равон шавад, то ки бо армияи асосии парламент, ки ба он граф Эссекс фармондехй мекунад, конфронти катъй барад.Дер 22 октябрь хар ду армия гайричашмдошт душманро дар наз-дик ёфтанд.Рӯзи дигар, лашкари шоҳона аз Эдҷ Ҳилл барои ҷанги маҷбурӣ фуромад.Пас аз он ки артиллерияи парламента туп кушода шуд, роялистхо хучум карданд.Ҳарду лашкар асосан аз аскарони камтаҷриба ва баъзан камтаҷҳизонидашуда иборат буданд.Бисьёр мардон аз хар ду тараф гурехтанд ё барои горат кардани багочи душман афтоданд ва хеч як лашкар бартарии катъй ба даст оварда натавонист.Пас аз ҷанг, Подшоҳ роҳпаймоии худро ба Лондон дубора оғоз кард, аммо ба қадри кофӣ қавӣ набуд, ки милисаҳои муҳофизаткунандаро пеш аз он ки артиши Эссекс онҳоро тақвият диҳад, мағлуб кунад.Натиҷаи бенатиҷаи ҷанги Эдҷхилл ба ҳарду фраксия имкон дод, ки дар ҷанг, ки дар ниҳоят чор сол давом кард, ғалабаи зуд ба даст оранд.

Ҷанги Адвалтон Мур 30 июни соли 1643 дар Адволтон, Ғарби Йоркшир, дар давраи Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия рух дод.Дар набард роялистҳои вафодор ба шоҳ Чарлз таҳти роҳбарии Эрл Нюкасл вакилони парлумонро, ки ба он лорд Фэйрфакс фармон додааст, шикаст доданд.

Тӯфони Бристол аз 23 то 26 июли соли 1643, дар давраи ҷанги якуми шаҳрвандии Англия сурат гирифт.Артиши шоҳзода таҳти роҳбарии шоҳзода Руперт бандари муҳими Бристолро аз гарнизони заифшудаи парламентии он забт кард.Шаҳр то муҳосираи дуюми Бристол дар моҳи сентябри соли 1645 зери назорати роялистҳо монд.

Ҷанги якуми Нюбери як ҷанги якуми шаҳрвандии Англия буд, ки 20 сентябри соли 1643 байни артиши роялистӣ таҳти фармондеҳии шахсии шоҳ Чарлз ва як қувваи парлумонӣ таҳти роҳбарии Эрл Эссекс ҷараён гирифт.Пас аз як соли муваффақиятҳои роялистӣ, ки дар он онҳо пеш аз ҳамла ба Бристол Банбери, Оксфорд ва Редингро бидуни низоъ гирифтанд, вакилони парлумон дар ғарби Англия бе артиши муассир монданд.Вақте ки Чарлз Глостерро муҳосира кард, Парлумон маҷбур шуд, ки дар зери Эссекс қувва ҷамъ кунад, ки бо он қувваҳои Чарлзро мағлуб кунад.Пас аз як роҳпаймоии тӯлонӣ, Эссекс роялистҳоро ба ҳайрат овард ва онҳоро аз Глостер маҷбур кард, ки пеш аз бозгашт ба Лондон.Чарлз қувваҳои худро ҷамъ кард ва Эссексро таъқиб кард ва артиши парлумониро дар Нюбери пеш гирифт ва онҳоро маҷбур кард, ки аз назди қувваи шоҳона гузаштанд, то ақибнишинии худро идома диҳанд.Сабабҳои нокомии роялистҳо дар шикаст додани вакилони парлумон нарасидани лавозимоти ҷангӣ, набудани касбии нисбии сарбозони онҳо ва тактикаи Эссекс мебошанд, ки "барои кам будани аскарони савора бо заковати тактикӣ ва қудрати оташфишонӣ" ҷуброн карда, ба савораи Руперт тавассути рондан ҷуброн карда буд. онхоро бо отрядхои оммавии пиёдагард.Ҳарчанд шумораи кушташудагон нисбатан кам буд (1300 роялист ва 1200 вакили парлумон), муаррихоне, ки ин ҷангро омӯхтаанд, онро яке аз муҳимтарин ҷанги якуми шаҳрвандии Англия мешуморанд, ки нуқтаи баланди пешравии шоҳонаро нишон медиҳад ва ба имзои Лигаи тантанавӣ ва Аҳднома, ки Аҳдномаҳои Шотландияро ба ҷанг дар тарафи Парлумон овард ва боиси пирӯзии ниҳоии кори парлумонӣ гардид.

Лигаи тантанавӣ ва аҳд созишномаи байни Аҳдномадорони Шотландия ва роҳбарони парлумонҳои Англия дар соли 1643 дар давраи Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия, театри низоъ дар Ҷангҳои Се Салтанат буд.17 августи соли 1643 Калисои Шотландия (Кирк) ва 25 сентябри соли 1643 Парлумони Англия ва Ассамблеяи Вестминстер онро қабул карданд.

Муҳосираи Нюкасл (3 феврали 1644 - 27 октябри 1644) дар давраи Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия, вақте ки артиши Аҳднома таҳти фармондеҳии лорд генерал Александр Лесли, графи 1-уми Левен гарнизони шоҳонаро таҳти сарварии сэр Ҷон Марлай, губернатори шаҳр муҳосира кард. .Дар ниҳоят, Аҳдномадорон шаҳри Нюкасл-на-Тайнро бо тӯфон забт карданд ва гарнизони шоҳона, ки то ҳол қалъаро дар ихтиёр доштанд, бо шартҳо таслим шуданд. Ин бори аввал набуд, ки Нюкасл-на-Тайн дар давоми Ҷангҳои Се Салтанат дасти иваз кард. .Шотландияҳо шаҳрро дар давоми Ҷанги дуюми епископҳо дар соли 1640 ишғол карданд.

Ҷанги Марстон Мур 2 июли соли 1644, дар давоми Ҷангҳои Се Салтанати солҳои 1639 – 1653 ҷараён гирифт. Қувваҳои муттаҳидшудаи вакилони парлумони Англия таҳти роҳбарии лорд Фэйрфакс ва графи Манчестер ва Аҳдномаи Шотландия таҳти роҳбарии Эрл Левен Роялистҳо таҳти фармони шоҳзода Руперти Рейн ва Маркесси Нюкасл.Дар давоми тобистони соли 1644, Аҳдномадорон ва аъзоёни парлумон Йоркро, ки аз ҷониби Маркесси Нюкасл муҳофизат карда мешуд, муҳосира мекарданд.Руперт артишеро ҷамъ карда буд, ки аз шимолу ғарби Англия ҳаракат мекард ва дар роҳ ва дар саросари Пеннин барои озод кардани шаҳр қувваҳо ва навоваронро ҷамъ мекард.Якҷоя шудани ин нерӯҳо набардҳои минбаъдаро бузургтарин ҷангҳои шаҳрвандӣ гардонд.Рӯзи 1 июл, Руперт аз Аҳдномачиён ва аъзои парлумон бартарӣ дод, то шаҳрро озод кунад.Рӯзи дигар ӯ бо онҳо ҷанг кард, гарчанде ки шуморааш аз онҳо зиёд буд.Вай фавран аз ҳамла худдорӣ карда шуд ва дар давоми рӯз ҳарду ҷониб қувваи худро дар Марстон Мур, як паҳнои маргзорҳои ваҳшӣ дар ғарби Йорк ҷамъ карданд.Бегоҳӣ худи Аҳдномачиён ва аъзои парлумон ҳамлаи ногаҳонӣ карданд.Пас аз задухӯрди ошуфташуда, ки ду соат тӯл кашид, аскарони порлумон таҳти роҳбарии Оливер Кромвелл аскарони роялистиро аз саҳро торумор карданд ва бо аскарони пиёдагарди Левен аскарони боқимондаи пиёдагарди шоҳигариро нест карданд.Пас аз шикасти худ роялистҳо ба таври муассир Англияи Шимолиро тарк карданд ва қисми зиёди қувваи кориро аз шаҳристонҳои шимолии Англия (ки дар ҳамдардии роялистӣ қавӣ буданд) аз даст доданд ва инчунин дастрасӣ ба қитъаи Аврупоро тавассути бандарҳои соҳили баҳри Шимолӣ аз даст доданд.Гарчанде ки онҳо қисман сарвати худро бо ғалабаҳо дар охири сол дар ҷануби Англия ба даст оварданд, талафоти шимолӣ соли оянда як маъюбии марговарро исбот мекард, вақте ки онҳо кӯшиш карданд, ки бо роялистҳои Шотландия дар зери Маркес Монтроз пайваст шаванд.

Ҷанги дуюми Нюбери як ҷанги якуми шаҳрвандии Англия буд, ки 27 октябри соли 1644 дар Спин, ҳамсояи Нюбери дар Беркшир буд.Ин ҷанг дар наздикии макони ҷанги якуми Нюбери, ки дар охири моҳи сентябри соли гузашта баргузор шуда буд, сурат гирифт.Армияхои якчояи парламент ба роялистхо маглубияти тактикй расонданд, вале ягон бартарии стратегй ба даст оварда натавонистанд.

Артиши Нави Намунавӣ артиши доимӣ буд, ки соли 1645 аз ҷониби вакилони парлумон дар давраи Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия ташкил шуда, баъд аз барқарорсозии Стюарт дар соли 1660 пароканда карда шуд. Он аз дигар лашкарҳое, ки дар Ҷангҳои 1638 то 1651 истифода шуда буданд, бо он фарқ мекард, ки аъзоён аз он иборат буданд. ба ҷои он ки бо як минтақа ё гарнизон маҳдуд нашаванд, барои хидмат дар ҳама ҷо дар кишвар масъуланд.Барои таъсиси корпуси афсарони касбӣ ба раҳбарони артиш аз доштани курсиҳо дар палатаи лордҳо ё палатаи общинаҳо манъ карда шуд.Ин барои ҷудо кардани онҳо аз фраксияҳои сиёсӣ ё динӣ дар байни вакилони парлумон буд.Артиши Нави Намунавӣ қисман аз ҳисоби сарбозони собиқадор, ки аллакай эътиқоди динии пуританиро амиқ доштанд ва қисман аз даъватшудагоне, ки бо худ эътиқодҳои зиёди маъмул дар бораи дин ё ҷомеа доштанд, ба воя мерасанд.Аз ин рӯ, бисёре аз сарбозони оддии он ақидаҳои мухолиф ё радикалиро дар байни артиши Англия беҳамто доштанд.Ҳарчанд афсарони аршади артиш ба ақидаҳои зиёди сиёсии сарбозони худ шарик набуданд, мустақилияти онҳо аз парлумон ба омодагии артиш барои саҳм гузоштан ҳам ба ҳокимияти парлумон ва ҳам ба сарнагун кардани тоҷ ва таъсиси Иттиҳодияи Англия аз соли 1649 то 1660 оварда расонд. давраи хукмронии бевоситаи харбиро дар бар мегирифт.Дар ниҳоят, генералҳои артиш (махсусан Оливер Кромвелл) метавонистанд ҳам ба интизоми дохилии артиш ва ҳам ба ғайрати мазҳабӣ ва дастгирии модарзодии "Сабаби неки кӯҳна" такя кунанд, то ҳукмронии аслан диктаториро нигоҳ доранд.

Ҷанги Несеби рӯзи шанбеи 14 июни соли 1645 дар давраи Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия, дар наздикии деҳаи Несеби дар Нортгемптоншир сурат гирифт.Артиши модели нави парламентӣ, ки ба он сэр Томас Фэйрфакс ва Оливер Кромвелл фармондеҳӣ мекард, артиши асосии шоҳигариро таҳти роҳбарии Чарлз I ва шоҳзода Руперт нобуд кард.Мағлубият ҳама умеди воқеии ғалабаи шоҳонаро хотима дод, гарчанде Чарлз дар ниҳоят то майи соли 1646 таслим нашуд.Маъракаи соли 1645 дар моҳи апрел вақте оғоз шуд, ки Артиши навтаъсиси Намунавӣ ба ғарб барои сабук кардани Тонтон рафт ва пеш аз он ки фармон дода шуд, ки ба Оксфорд, пойтахти замони ҷанги шоҳона муҳосира кунад.31 май роялистҳо ба Лестер ҳамла карданд ва Фэйрфакс дастур дода шуд, ки муҳосираро тарк кунанд ва онҳоро ҷалб кунанд.Гарчанде ки шумораашон хеле зиёд буд, Чарлз қарор кард, ки истода ва ҷанг кунад ва пас аз чанд соати ҷанг қувваи ӯ ба таври муассир нест карда шуд.Роялистҳо зиёда аз 1000 талафот доданд, зиёда аз 4500 аскарони пиёдагарди онҳо асир гирифта шуда, дар кӯчаҳои Лондон парад карданд;онхо дигар хеч гох лашкари дорой сифатхои ба ин монандро ба майдон намеоваранд.Онҳо инчунин тамоми артиллерия ва мағозаҳои худро, дар баробари бағоҷи шахсӣ ва ҳуҷҷатҳои хусусии Чарлз гум карданд, ки кӯшиши ӯ барои ба ҷанг овардани Конфедератсияи католикии Ирландия ва зархаридони хориҷиро ошкор карданд.Инхо дар рисолае бо номи «Кабинети шох кушода шуд», ки пайдоиши он ба кори парламент такони бузурге буд, нашр карда шудаанд.

Ҷанги Лангпорт як ғалабаи парлумонӣ дар охири Ҷанги шаҳрвандии якуми Англия буд, ки артиши охирини саҳроии роялистиро несту нобуд кард ва ба Парлумон назорати Ғарби Англияро дод, ки то ҳол манбаи асосии қувваи корӣ, ашёи хом ва воридот барои роялистҳо буд.Ҷанг 10 июли соли 1645 дар наздикии шаҳри хурди Лангпорт, ки дар ҷануби Бристол воқеъ аст, сурат гирифт.

Муҳосираи дуюми Бристоли Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия аз 23 августи соли 1645 то 10 сентябри соли 1645 давом кард, вақте ки фармондеҳи шоҳзода шоҳзода Руперт шаҳреро, ки 26 июли соли 1643 аз аъзои парлумон забт карда буд, таслим кард. Фармондеҳи артиши нави намунавии парламентӣ Қувваҳое, ки Бристолро муҳосира мекарданд, лорд Фэйрфакс буд.Шоҳ Чарлз, ки аз ногаҳонии талафоти фалокатбори Бристол тақрибан ба ҳайрат афтод, Рупертро аз тамоми офисҳояш барканор кард ва ба ӯ амр дод, ки Англияро тарк кунад.

Пас аз муҳосираи сеюми Оксфорд, ки Чарлз дар моҳи апрели соли 1646 аз он гурехт (ба сифати хизматгор) Ӯ худро ба дасти артиши пресвитериании Шотландия, ки Нюаркро муҳосира мекард, гузошт ва ба самти шимол ба Нюкасл дар Тайн бурда шуд.Пас аз нӯҳ моҳи гуфтушунидҳо, шотландҳо ниҳоят бо парлумони Англия ба созиш расиданд: ба ивази 100,000 фунт стерлинг ва ваъдаи пули бештар дар оянда, шотландҳо аз Нюкасл баромаданд ва Чарлзро дар моҳи январи соли 1647 ба комиссарҳои парлумонӣ супурданд.

Парлумон Чарлзро дар ҳабси хонагӣ дар Ҳолденби Хаус дар Нортгемптоншир нигоҳ дошт, то даме ки Корнет Ҷорҷ Ҷойс ӯро бо таҳдиди зӯрӣ аз Ҳолденби рӯзи 3 июн ба номи Артиши модели нав гирифт.То ин вақт, шубҳаи мутақобила байни Парлумон, ки барҳам додани артиш ва пресвитерианизмро тарафдорӣ мекард ва Артиши Нави Намунавӣ, ки пеш аз ҳама аз ҷониби мустақилони конгрессиалистӣ, ки нақши бештари сиёсиро меҷустанд, ба вуҷуд омад.Чарлз майл дошт, ки тақсимоти афзояндаро истифода барад ва зоҳиран амалҳои Ҷойсро на ҳамчун як имконият, на таҳдид арзёбӣ кард.Ӯро аввал бо пешниҳоди худаш ба Нюмаркет бурданд ва сипас ба Оатленд ва баъдан Корт Ҳэмптон интиқол доданд, дар ҳоле ки гуфтушунидҳои бенатиҷа анҷом ёфтанд.Моҳи ноябр ӯ муайян кард, ки гурехтан ба манфиати ӯ хоҳад буд - шояд ба Фаронса, Англияи ҷанубӣ ё Бервик-апон-Твид, дар наздикии сарҳади Шотландия.Ӯ рӯзи 11 ноябр аз Суди Ҳэмптон фирор кард ва аз соҳили Саутгемптон Вотер бо полковник Роберт Ҳаммонд, губернатори парлумонии ҷазираи Уайт тамос гирифт, ки зоҳиран ба ӯ ҳамдардӣ мекунад.Аммо Ҳаммонд Чарлзро дар қалъаи Карисбрук ҳабс кард ва ба парлумон хабар дод, ки Чарлз дар ҳабс аст.Аз Карисбрук, Чарлз кӯшиши муомилотро бо ҳизбҳои гуногун идома дод.Бар хилофи бевоситаи муноқишаи қаблии худ бо Кирк Шотландия, 26 декабри соли 1647 ӯ бо шотландҳо шартномаи махфӣ имзо кард.Тибқи созишномае, ки "Ишлоҷ" номида мешавад, шотландҳо ӯҳдадор шуданд, ки аз номи Чарлз ба Англия ҳамла кунанд ва ӯро ба тахт баргардонанд, ба шарте ки дар Англия барои се сол пресвитерианизм барқарор шавад.

Ҷанги дуюми шаҳрвандии соли 1648 як қисми як қатор муноқишаҳои ба ҳам алоқаманд дар ҷазираҳои Бритониё буд, ки Англия, Уэлс, Шотландия ва Ирландияро дар бар мегирифт.Ба таври дастаҷамъӣ ҳамчун Ҷангҳои Се Салтанати солҳои 1638 то 1651 маълуманд, ба дигарон Ҷангҳои Конфедератсияи Ирландия, Ҷангҳои епископҳо дар солҳои 1638 то 1640 ва забткунии Кромвелӣ дар Ирландия дохил мешаванд.Пас аз шикасти ӯ дар Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия, дар моҳи майи соли 1646 Чарлз I на ба парлумон, балки ба Паймони Шотландия таслим шуд.Бо ин кор, вай умедвор буд, ки ихтилофоти байни пресвитерианҳои инглисӣ ва шотландӣ ва мустақилони англисиро истифода барад.Дар ин марҳила, ҳама ҷонибҳо интизор буданд, ки Чарлз ҳамчун подшоҳ идома диҳад, ки якҷоя бо тақсимоти дохилии онҳо ба ӯ имкон дод, ки аз гузаштҳои назаррас даст кашад.Вақте ки аксарияти пресвитерианҳо дар Парлумон дар охири соли 1647 Артиши модели навро пароканда карда натавонистанд, бисёриҳо бо Энгегерҳои Шотландия дар созишнома оид ба барқарор кардани Чарлз ба тахти Англия ҳамроҳ шуданд.Ҳамлаи Шотландия аз ҷониби шӯришҳои роялистӣ дар Уэлси Ҷанубӣ, Кент, Эссекс ва Ланкашир дар якҷоягӣ бо бахшҳои Флоти Шоҳӣ дастгирӣ карда шуд.Бо вуҷуди ин, онҳо суст ҳамоҳанг карда шуданд ва дар охири моҳи августи соли 1648, онҳо аз ҷониби қувваҳои зери назорати Оливер Кромвелл ва Сэр Томас Фэйрфакс мағлуб шуданд.Ин ба қатли Чарлз I дар моҳи январи соли 1649 ва таъсиси Иттиҳоди Англия оварда расонд, ки пас аз он Аҳдномаҳо писари ӯ Чарлз II подшоҳи Шотландияро ба даст оварданд, ки ба ҷанги Англия-Шотландия дар солҳои 1650 то 1652 оварда расонд.

Ҷанги Престон (17-19 августи 1648), ки асосан дар Уолтон-ле-Дейл дар наздикии Престони Ланкашир меҷангид, бо ғалабаи Артиши Нави Намунавӣ таҳти фармондеҳии Оливер Кромвел бар роялистҳо ва шотландҳо, ки аз ҷониби герцог фармондеҳӣ буд, пирӯз шуд. Гамильтон.Ғалабаи парламент ба анҷоми ҷанги дуюми шаҳрвандии Англия шаҳодат дод.

Покшавии мағрурӣ ин номест, ки маъмулан ба ҳодисае дода мешавад, ки 6 декабри соли 1648, вақте ки сарбозон аз вуруди аъзои порлумон ба Артиши Нави Намунавӣ душманона ба Палатаи ҷамъиятҳои Англия монеъ шуданд.Сарфи назар аз шикаст дар Ҷанги Якуми шаҳрвандии Англия, Чарлз I қудрати назарраси сиёсиро нигоҳ дошт.Ин ба ӯ имкон дод, ки бо Ковенантерҳои Шотландия ва муътадилҳои парлумон иттифоқ эҷод кунад, то ӯро ба тахти Англия баргардонад.Дар натиҷа 1648 Ҷанги дуюми шаҳрвандии Англия буд, ки дар он ӯ бори дигар мағлуб шуд.Бо итминон дошт, ки танҳо барканории ӯ метавонад ба низоъ хотима диҳад, фармондеҳони аршади Артиши Намунаи Нав рӯзи 5 декабр таҳти назорати Лондон қарор гирифтанд.Рӯзи дигар, сарбозоне, ки ба он полковник Томас Прайд фармондеҳӣ мекард, он вакилонро ба ҳайси мухолифи худ ҳисоб карда, маҷбуран аз Парлумони Лонг хориҷ карданд ва 45 нафарро ҳабс карданд. Поккунӣ роҳи қатли Чарлзро дар моҳи январи соли 1649 ва таъсиси Протекторат дар соли 1653 кушод;дар таърихи Англия ягона табаддулоти харбй ба хисоб меравад.

Эъдоми Чарлз I бо буридани сари рӯзи сешанбеи 30 январи соли 1649 дар назди Хонаи зиёфатҳо дар Уайтхолл рух дод.Қатл нуқтаи авҷи муноқишаҳои сиёсӣ ва низомии байни роялистҳо ва вакилони парлумон дар Англия дар давраи ҷанги шаҳрвандии Англия буд, ки боиси дастгир ва муҳокимаи Чарлз I гардид. Рӯзи шанбеи 27 январи соли 1649 Суди олии адлияи парлумон Чарлзро гунаҳкор эълон кард. ки кушиши «дар худ як хокимияти номахдуд ва золимонаи мувофики иродаи у хукмронй кардан ва хукуку озодихои халкро сарнагун кардан» буд ва ба катл хукм карда шуд.

Иттиҳод сохтори сиёсӣ дар давраи аз 1649 то 1660 буд, ки Англия ва Уэлс, баъдтар дар якҷоягӣ бо Ирландия ва Шотландия, пас аз анҷоми Ҷанги Дуюми шаҳрвандии Англия ва мурофиа ва эъдоми Чарлз I. мавҷудият тавассути "Санаде эълон карда шуд, ки Англияро Иттиҳод эълон мекунад", ки аз ҷониби Парлумони Румп 19 майи соли 1649 қабул шудааст. Ҳокимият дар Иттиҳоди аввали Иттиҳод асосан дар ихтиёри Парлумон ва Шӯрои Давлатӣ буд.Дар ин давра, ҷангҳо, махсусан дар Ирландия ва Шотландия, байни қувваҳои парлумонӣ ва мухолифони онҳо, ҳамчун як қисми он чизе, ки ҳоло одатан Ҷанги сеюми шаҳрвандии Англия номида мешавад, идома ёфт.Дар соли 1653, пас аз пароканда шудани Парлумони Румп, Шӯрои Армия Воситаи Ҳукуматро қабул кард, ки Оливер Кромвелро лорд Ҳимоятгари муттаҳидаи "Иттиҳоди Англия, Шотландия ва Ирландия" кард ва давраеро, ки ҳоло одатан бо номи Протекторат маъруф аст, оғоз кард.Пас аз марги Кромвелл ва пас аз як давраи кӯтоҳи ҳукмронӣ дар назди писараш Ричард Кромвел, Парлумони Протекторат дар соли 1659 пароканда карда шуд ва Парлумони Румп ёдовар шуд, ки равандеро оғоз кард, ки ба барқароршавии монархия дар соли 1660 оварда расонд. Истилоҳи Иттиҳод баъзан дар тӯли солҳои 1649 то 1660 истифода шудааст, ки онро баъзеҳо Интеррегнум меноманд - гарчанде ки барои таърихшиносони дигар, истифодаи ин истилоҳ бо солҳои пеш аз қабули расмии Кромвел дар соли 1653 маҳдуд аст.

Забти Кромвелӣ дар Ирландия ё ҷанги Кромвелӣ дар Ирландия (1649–1653) аз ҷониби қувваҳои парлумони Англия таҳти роҳбарии Оливер Кромвел, дар давоми Ҷангҳои Се Салтанат аз нав забт кардани Ирландия буд.Кромвелл дар моҳи августи соли 1649 ба Ирландия бо артиши модели нав аз номи Парлумони Румпи Англия ҳамла кард.То моҳи майи соли 1652, артиши парлумонии Кромвелл эътилофи конфедератсия ва роялистиро дар Ирландия мағлуб кард ва кишварро ишғол карда, ба ҷангҳои Конфедератсияи Ирландия (ё Ҷанги Ёздаҳсола) хотима бахшид.Бо вуҷуди ин, ҷанги партизанӣ як соли дигар идома кард.Кромвелл бар зидди католикҳои румӣ (аксарияти куллии аҳолӣ) як қатор қонунҳои ҷиноӣ қабул кард ва миқдори зиёди заминҳои онҳоро мусодира кард.Ҳамчун ҷазо барои шӯриши соли 1641, тақрибан ҳамаи заминҳои ба католикҳои ирландӣ тааллуқдошта мусодира ва ба муҳоҷирони бритониёӣ дода шуданд.Заминдорони боқимондаи католикӣ ба Коннахт интиқол дода шуданд.Санади сукунати 1652 тағйироти моликияти заминро ба расмият даровардааст.Католикҳо ба парлумони Ирландия комилан манъ карда шуданд, зиндагӣ дар шаҳрҳо ва издивоҷ бо протестантҳоро манъ карданд.

Ҷанги Англо-Шотландия (1650–1652), ки бо номи Ҷанги сеюми шаҳрвандӣ низ маъруф аст, низоъи ниҳоии Ҷангҳои Се Салтанат, як қатор муноқишаҳои мусаллаҳона ва дасисаҳои сиёсӣ байни вакилони парлумон ва роялистҳо буд.Ҳамлаи Англия дар соли 1650 як ҳамлаи пешгирикунандаи низомии артиши нави модели Иттиҳоди Англия буд, ки ҳадафи он хатари ҳамлаи Чарлз II ба Англия бо артиши Шотландия буд.Ҷангҳои шаҳрвандии якум ва дуюми Англия, ки дар он роялистони англис, ки ба Чарлз I содиқ буданд, бо аъзои парлумон барои назорати кишвар мубориза мебурданд, дар байни солҳои 1642 ва 1648 ба вуқӯъ пайваст. Вақте ки шоҳиён бори дуюм шикаст хӯрданд, ҳукумати Англия аз дугонаи Чарлз ба хашм омад. дар рафти гуфтушунид 30 январи соли 1649 уро ба катл расонданд. Чарлз I низ алохида шохи Шотландия буд, ки он вакт давлати мустакил буд.Шотландияҳо дар Ҷанги Якуми Шаҳрвандӣ ба тарафдории вакилони парлумон меҷангиданд, аммо дар давоми Ҷанги Дуюм артишро барои дастгирии подшоҳ ба Англия фиристоданд.Парлумони Шотландия, ки пеш аз эъдом бо он машварат накарда буд, писари ӯ Чарлз II-ро подшоҳи Бритониё эълон кард.Дар соли 1650 Шотландия бо суръати тез артиш ҷамъ мекард.Рохбарони хукумати Иттиходи Англия худро тахдид хис карданд ва 22 июли соли чорй армияи нави намунавй тахти рохбарии Оливер Кромвел ба Шотландия хучум кард.Шотландияҳо, ки ба он Дэвид Лесли фармондеҳӣ мекард, ба Эдинбург ақибнишинӣ карданд ва ҷангро рад карданд.Пас аз як моҳи манёвр, Кромвелл ба таври ғайричашмдошт артиши Англияро дар ҳамлаи шабонаи 3 сентябр аз Данбар бароварда, шотландҳоро сахт мағлуб кард.Наҷотёфтагон Эдинбургро партофта, ба бунгоҳи стратегии Стирлинг рафтанд.Инглизҳо дар ҷануби Шотландия нигоҳ доштани худро таъмин карданд, аммо натавонистанд аз Стирлинг пеш гузаранд.17 июли соли 1651 англисхо бо катерхои махсус сохташуда аз Ферти Форт гузашта, 20 июль дар чанги Инверкейтинг шотландхоро маглуб карданд.Ин артиши Шотландияро дар Стирлинг аз манбаъҳои таъминот ва тақвияти худ қатъ кард.Чарлз II бо бовари он ки ягона алтернатива таслим шудан аст, моҳи август ба Англия ҳамла кард.Кромвеллро таъқиб кард, шумораи ками англисҳо ба тарафдории роялистӣ муттаҳид шуданд ва инглисҳо артиши калон ҷамъ оварданд.Кромвелл шотландҳои аз ҳад зиёдро ба ҷанг дар Вустер овард ва онҳоро комилан мағлуб кард, ки ба анҷоми Ҷангҳои Се Салтанат ишора кард.Чарлз яке аз чанд нафаре буд, ки фирор кард.Ин намоиши он, ки англисхо тайёранд барои мухофизати республика мубориза баранд ва ба ин кор кодиранд, мавкеи хукумати нави Англияро ба таври самарабахш мустахкам кард.Ҳукумати мағлубшудаи Шотландия пароканда карда шуд ва подшоҳии Шотландия ба Иттиҳод дохил карда шуд.Пас аз ҷанги зиёди Кромвелл ҳамчун лорд Ҳимоятгар ҳукмронӣ мекард.Пас аз марги ӯ, ҷангҳои минбаъда ба Чарлз дар 23 апрели соли 1661, пас аз дувоздаҳ соли тоҷ аз ҷониби шотландҳо подшоҳи Англия шуд.Ин барқарорсозии Стюартро ба анҷом расонд.

Ҷанги Данбар байни Артиши Нави Модели Инглистон таҳти фармони Оливер Кромвелл ва артиши Шотландия таҳти фармондеҳии Дэвид Лесли 3 сентябри соли 1650 дар наздикии Данбар, Шотландия ҷараён гирифт.Ин чанг бо галабаи катъии англисхо гардид.Ин аввалин ҷанги бузурги ҳуҷуми Шотландия дар соли 1650 буд, ки бо қабули Шотландия Чарлз II ба ҳайси подшоҳи Бритониё пас аз буридани сари падараш Чарлз I дар 30 январи соли 1649 оғоз шуд.Пас аз ҷанг, ҳукумати Шотландия дар Стирлинг паноҳ бурд, ки дар он ҷо Лесли чизҳои боқимондаи артиши худро ҷамъ овард.Англисхо Эдинбург ва бандари аз чихати стратеги мухими Лейтро забт карданд.Тобистони соли 1651 англисхо аз Фир-ф-Форт гузаштанд, то ки ба Файф фуроварда шаванд;онхо дар Инверкейтинг шотландхоро маглуб карданд ва бо хамин ба калъахои шимолии Шотландия тахдид карданд.Лесли ва Чарлз II бо кӯшиши бемуваффақият барои гирд овардани тарафдорони роялистӣ дар Англия ба ҷануб рафтанд.Ҳукумати Шотландия, ки дар вазъияти номувофиқ монда буд, ба Кромвелл таслим шуд, ки баъд аз паи артиши Шотландия ҷануб шуд.Дар ҷанги Вустер, маҳз як сол пас аз ҷанги Данбар, Кромвелл артиши Шотландияро зада, ҷангро хотима дод.

Режими парлумонии Англия дар моҳи январи соли 1649 Чарлз 1-ро, ки шоҳи ҳам Шотландия ва ҳам Англия буд, дар як иттиҳоди шахсӣ ба додгоҳ кашид ва ба қатл расонд. Шотландияҳо писари ӯ, инчунин Чарлзро подшоҳи Бритониё эътироф карданд ва ба ҷалби артиш шурӯъ карданд.Артиши Англия дар тахти рохбарии Оливер Кромвел дар мохи июли соли 1650 ба Шотландия хучум кард. Артиши Шотландия бо фармондехии Дэвид Лесли то 3 сентябр аз чанг даст кашид ва дар чанги Данбар сахт маглуб шуд.Англисҳо Эдинбургро ишғол карданд ва шотландҳо ба нуқтаи гулӯлаи Стирлинг ақибнишинӣ карданд.Тақрибан як сол ҳама кӯшишҳо барои ҳамла ба Стирлинг ва ё ба ҷанги дигар ҷалб кардани шотландҳо ноком шуданд.17 июли соли 1651 1600 нафар аскарони англис бо қаиқҳои махсус сохташудаи ҳамвор дар нимҷазираи Паром дар Квинсферри Шимолӣ фуруд омаданд.Шотландияҳо қувваҳои худро фиристоданд, то ба англисҳо ворид шаванд ва англисҳо фуруд омадани онҳоро тақвият доданд.20 июл шотландҳо ба муқобили инглисҳо ҳаракат карданд ва дар муддати кӯтоҳ шикаст хӯрданд.Ламберт бандари амиқи Бернтислендро забт кард ва Кромвел аз болои қисми зиёди артиши Англия фиристода шуд.Пас аз он вай ба пеш рафт ва Пертро, курсии муваққатии ҳукумати Шотландияро забт кард.Чарлз ва Лесли артиши Шотландияро ҷануб гирифтанд ва ба Англия ҳамла карданд.Кромвелл онҳоро таъқиб кард ва 6000 нафарро барои бартараф кардани муқовимати боқимонда дар Шотландия гузошт.Чарлз ва шотландҳо 3 сентябр дар ҷанги Вустер ба таври қатъӣ мағлуб шуданд.Дар ҳамон рӯз охирин шаҳраки бузурги Шотландия, ки дар он қарор дошт, Данди таслим шуд.

Ҷанги Вустер 3 сентябри соли 1651 дар шаҳри Вустери Англия ва гирду атрофи он сурат гирифт ва охирин ҷанги бузурги Ҷангҳои Се Салтанати солҳои 1639 то 1653 буд.Артиши парлумонии тақрибан 28,000 дар зери роҳбарии Оливер Кромвел қувваи роялистҳои Шотландияро, ки иборат аз 16,000 сарварии Чарлз II аз Англия буд, мағлуб кард.Роялистхо дар шахри Вустер ва атрофи он мавкеи мудофиавиро ишгол карданд.Майдони ҷанг аз ҷониби дарёи Северн ду тақсим карда шуд ва дарёи Теме дар ҷанубу ғарби Вустер монеаи иловагӣ ба вуҷуд овард.Кромвелл артиши худро ба ду қисмати асосӣ тақсим кард, ки аз ҷониби Северн тақсим карда шуд, то ҳам аз шарқ ва ҳам аз ҷанубу ғарб ҳамла кунад.Дар гузаргоҳҳои дарё задухӯрди шадид ба амал омад ва ду навъи хатарноки шоҳидон ба муқобили қувваҳои парламентии шарқӣ зада шуданд.Пас аз ҳамлаи як редути калон дар шарқи шаҳр, вакилони парлумон вориди Вустер шуданд ва муқовимати муташаккили роялистӣ шикаст хӯрд.Чарлз II тавонист аз асир фирор кунад.

Пас аз пароканда шудани Парлумони Баребон, Ҷон Ламберт конститутсияи наверо пешниҳод кард, ки бо номи Воситаи Ҳукумат маъруф аст, ки аз рӯи Сардорони Пешниҳодҳо намунаи зич гирифта шудааст.Он ба Кромвелл лорд Протектор барои якумра водор кард, ки "сари магистратура ва маъмурияти ҳукумат" -ро ба ӯҳда гирад.Вай қудрати даъват ва пароканда кардани порлумонҳоро дошт, аммо тибқи ин санад ӯҳдадор буд, ки аксарияти овозҳои Шӯрои Давлатиро бигирад.Бо вуҷуди ин, қудрати Кромвел инчунин аз маъруфияти бардавоми ӯ дар байни артиш, ки ӯ дар давоми ҷангҳои шаҳрвандӣ бунёд карда буд ва баъдан онро оқилона муҳофизат мекард, мустаҳкам карда шуд.Кромвелл 16 декабри соли 1653 ба ҳайси лорд Муҳофизат савганд ёд кард.

Ҷангҳо Англия, Шотландия ва Ирландияро дар байни чанд кишвари Аврупо бидуни монарх монданд.Дар иатичаи галаба бисьёр идеалхо ба канор монданд.Хукумати республикавии Иттиходи Англия аз соли 1649 то 1653 ва аз 1659 то 1660 Англияро (ва баъдтар тамоми Шотландия ва Ирландияро) хукмронй мекард. Дар байни ду давра ва аз сабаби муборизаи байни гуруххои гуногун дар парламент Оливер Кромвел хукмронй мекард. Протекторат ҳамчун Протектор лорд (самаранок як диктатори ҳарбӣ) то маргаш дар соли 1658.Дар марги Оливер Кромвел, писари ӯ Ричард лорд Ҳимоятгар шуд, аммо артиш ба ӯ эътимоди кам надошт.Пас аз ҳафт моҳ артиш Ричардро хориҷ кард.Дар моҳи майи соли 1659 он Rump-ро аз нав насб кард.Дере нагузашта куввахои харбй инро низ бархам доданд.Пас аз барҳам додани дуюми Румп, дар моҳи октябри соли 1659, дурнамои фарорасии пурра ба анархия ба миён омад, зеро даъвои ягонагии артиш ба гурӯҳҳо пароканда шуд.Дар ин муҳит генерал Ҷорҷ Монк, губернатори Шотландия зери Кромвелҳо, бо артиши худ аз Шотландия ба ҷануб рафт.4 апрели соли 1660 дар Декларатсияи Бреда Чарлз II шартҳои қабули тоҷи Англияро маълум кард.Монк парламенти конвенсияро ташкил кард, ки бори аввал 25 апрели соли 1660 ҷамъомад.8 майи соли 1660 он эълон кард, ки Чарлз II аз замони эъдоми Чарлз I дар январи соли 1649 ба сифати монархи конуни хукмронй кардааст. Чарлз 23 майи соли 1660 аз бадарга баргашт. 29 майи соли 1660 ахолии Лондон уро хамчун подшох эътироф карданд.Тоҷгузории ӯ 23 апрели соли 1661 дар Вестминстер Аббей баргузор шуд. Ин рӯйдодҳо ҳамчун Барқароршавӣ маълум шуданд.Гарчанде ки монархия барқарор карда шуда бошад ҳам, он ҳанӯз ҳам бо ризоияти Парлумон буд.Ҳамин тавр, ҷангҳои шаҳрвандӣ ба таври муассир Англия ва Шотландияро ба як шакли монархияи парлумонии ҳукумат роҳ доданд.Натичаи ин система аз он иборат буд, ки Подшохии ояндаи Британияи Кабир, ки соли 1707 дар асоси Санадхои Иттиходи ташкил карда шуда буд, муяссар шуд, ки як навъ инкилоберо, ки ба харакатхои чумхурии Европа хос буд, пешгирй кунад, ки умуман боиси тамоман бархам додани монархияхои онхо гардид.Ҳамин тариқ, Британияи Кабир аз мавҷи инқилобҳое, ки дар солҳои 1840 дар Аврупо ба амал омада буданд, наҷот ёфт.Махсусан, монархҳои оянда аз тела додани парлумон аз ҳад зиёд ҳазар мекарданд ва парлумон дар соли 1688 бо Инқилоби пуршараф хати вориси шоҳро интихоб кард.