Geschiedenis van Denemarken

De prehistorie van Scandinavië wordt bepaald door het geleidelijke ontwaken uit de greep van de ijstijd en de evolutie van menselijke culturen die zich hebben aangepast aan veranderende klimaten, landschappen en hulpbronnen. Het stenen tijdperk begon in deze regio later dan in een groot deel van Europa, als gevolg van de dikke gletsjerbedekking die zich pas rond 12.000 v.Chr. begon terug te trekken, waardoor de eerste nomadische jagers uit Midden-Europa sporadisch bezoeken konden brengen. Tegen 12.000 vGT begon permanente, zij het nomadische, menselijke bewoning wortel te schieten.

Toen de gletsjers zich terugtrokken, ontstond de toendra, die eerst de verspreiding van rendierkuddes naar Denemarken en Zuid- Zweden ondersteunde. Dit trok de Hamburgse cultuur aan, een groep nomadische jagers die de rendiermigratie volgden en zich door uitgestrekte delen van het dorre landschap trokken. Deze vroege kolonisten leefden in eenvoudige structuren zoals tipi's en doorkruisten hun grondgebied met behulp van primitieve gereedschappen om te jagen en te overleven. Langzaam, naarmate het klimaat warmer werd, begonnen zich stukken taigabos te ontwikkelen.

Rond 11.400 vGT verscheen de Bromme-cultuur in het zuiden van Scandinavië. Met het steeds warmer wordende klimaat waren er meer substantiële wilddieren beschikbaar, hoewel de rendieren een primaire hulpbron bleven. Deze cultuur vestigde de eerste semi-permanente nederzettingen in het zuiden van Scandinavië, hoewel hun levensstijl grotendeels nomadisch bleef.

Rond 10.500 vGT veranderde een tijdelijke afkoelingsperiode het landschap, waarbij de taiga opnieuw werd vervangen door toendra en een terugkeer naar oudere tradities van de rendierjacht veroorzaakte. De Ahrensburg-cultuur ontstond in deze tijd en bloeide in deze koudere omstandigheden. Toen het klimaat rond 9.500 vGT weer begon op te warmen, wat het pre-Boreal-tijdperk markeerde, breidde de Ahrensburg-cultuur haar aanwezigheid verder naar het noorden uit en vestigde zich in wat nu Noord-Scandinavië is.

Het Mesolithicum zag een verdere opwarming van het klimaat, vooral in het 7e millennium voor Christus, toen Scandinavië overging van de Boreale naar de Atlantische periode. Bossen verspreidden zich en rendierjagers trokken verder naar het noorden, waardoor er mogelijkheden ontstonden voor de ontwikkeling van meer diverse menselijke culturen. De Maglemosiaanse cultuur ontstond in Denemarken en Zuid-Zweden, terwijl de Fosna-Hensbacka-cultuur zich vestigde in Noorwegen en West-Zweden en in seizoenskampen langs de kusten woonde. Deze groepen waren afhankelijk van vuur, boten en stenen werktuigen, met een levensstijl waarin jagen, vissen en verzamelen centraal stond, waarbij ze zich aanpasten aan de seizoensgebonden beschikbaarheid van hulpbronnen.

Tegen het 6e millennium voor Christus was het klimaat nog warmer en vochtiger geworden, waardoor weelderige bossen in het zuiden van Scandinavië konden bloeien. Grote dieren zoals oerossen, wisenten, elanden en edelherten zwierven door deze bossen en boden voldoende wild voor de Kongemose-cultuur in Denemarken en Zuid-Zweden. Ondertussen bloeiden de Nøstvet- en Lihult-culturen verder naar het noorden, voortkomend uit de eerdere Fosna- en Hensbacka-tradities. Toen de zeespiegel steeg, maakte de Kongemose-cultuur plaats voor de Ertebølle-cultuur, die zich aanpaste aan de veranderende omgeving door aardewerk en andere technieken van naburige groepen te integreren.

Uit genetische studies is gebleken dat de jager-verzamelaars van Scandinavië afstammen van twee verschillende groepen: de westerse jager-verzamelaars, die migreerden vanuit het huidige Duitsland, en de oostelijke jager-verzamelaars, die in het moderne Duitsland uit de regio Boven-Wolga kwamen. Rusland. Deze groepen vermengden zich in Scandinavië en vormden een unieke culturele en genetische groep die bekend staat als de Scandinavische Hunter-Gatherers.

In de Neolithische periode, die rond 4000 vGT begon, begon de Ertebølle-cultuur landbouw en veeteelt te beoefenen, onder invloed van naburige stammen in het zuiden. Deze overgang markeerde hun integratie in de megalithische trechterbekercultuur, bekend om het bouwen van hunebedden en het uitbreiden van hun invloed naar Zuid-Zweden. De Nøstvet- en Lihult-stammen behielden, terwijl ze nieuwe technologieën absorbeerden, hun jacht- en verzamellevensstijl en evolueerden uiteindelijk naar de Pitted Ware-cultuur. Het verzet van deze cultuur tegen de agrarische levensstijl stopte de opmars van boerengemeenschappen naar het noorden, wat leidde tot voorbeelden van culturele vermenging, zoals op de paalwoning van Alvastra.

De komst van de touwbekercultuur rond 2800 vGT bracht aanzienlijke veranderingen met zich mee in het zuiden van Scandinavië, waarbij veel geleerden deze nieuwkomers in verband brachten met de verspreiding van Proto-Indo-Europese talen. Deze stammen, plaatselijk bekend als de Strijdbijlcultuur, waren veehoeders die het gebruik van strijdbijlen als statussymbolen introduceerden en de adoptie van meer geavanceerde metaalbewerkingstechnieken teweegbrachten. Hun komst markeerde de volledige overgang van Zuid-Scandinavië naar het Neolithicum.

Rond 2400 v.Chr. arriveerde de klokbekercultuur in Jutland en introduceerde nieuwe technologieën in de mijnbouw en de scheepvaart. Ze startten grootschalige vuursteenwinning voor de productie van vuursteendolken, die zich over Scandinavië verspreidden tijdens wat bekend werd als de Dagger Period (2400–1800 v.Chr.). Rond deze tijd verscheen de kopermetallurgie, hoewel deze beperkt bleef, waarbij vuurstenen werktuigen de vormen van koperen en bronzen werktuigen bleven nabootsen.

Tegen 2000 vGT kwamen de eerste tekenen van een meer hiërarchische samenleving naar voren, toen in het zuiden van Scandinavië grote "voornamelijk" huizen begonnen te verschijnen, vergelijkbaar met die van de Unetice-cultuur. Deze ontwikkeling markeerde de opkomst van complexere sociale structuren. De daaropvolgende introductie en het wijdverbreide gebruik van bronzen werktuigen rond 1750 vGT betekende het einde van de Neolithische periode en het begin van de Noordse Bronstijd, en vormde de weg vrij voor het volgende hoofdstuk in de Scandinavische prehistorie.

De Noordse Bronstijd, die zich uitstrekte van ongeveer 2000/1750 tot 500 v.Chr., markeerde een belangrijk tijdperk in de prehistorie van Denemarken, gekenmerkt door de opkomst van een hoogontwikkelde en onderling verbonden cultuur in de regio. Als voortzetting van eerdere culturen zoals de Corded Ware- en Bell Beaker-culturen, ontstond de Noordse Bronstijd door invloeden uit Centraal-Europa, met name de Unetice-cultuur. Bronzen gereedschappen en metallurgie begonnen zich rond 2000 vGT te verspreiden, met een meer systematische toepassing van bronzen metaalbewerkingstechnologie tegen 1750 vGT. In deze periode maakten de inwoners van Denemarken de overstap van het gebruik van steen en koper naar het beheersen van brons, dat ze via uitgebreide handelsnetwerken verwierven.

Handel en culturele uitwisseling bloeiden toen Denemarken een belangrijke exporteur van barnsteen en een belangrijke importeur van metalen werd, wat hielp de status van de regio in Europa te verhogen. De gevestigde handelsroutes verbonden de Deense samenleving uit de Bronstijd met verreikende culturen, waaronder het Myceense Griekenland , de Tumulus-cultuur en regio's in het Karpatenbekken. Deze uitwisseling bracht nieuwe technologieën en culturele invloeden met zich mee, wat duidelijk blijkt uit de overeenkomsten tussen Deense artefacten en die uit andere regio's. Het bronzen vakmanschap in Denemarken bereikte een uitzonderlijk hoog niveau, en de productie en accumulatie van bronzen voorwerpen maakte het gedurende deze tijd tot een van de rijkste culturen van Europa.

Deze periode was ook getuige van de ontwikkeling van grote, versterkte nederzettingen, met enkele boerderijen en grotere gemeenschappen op hoger gelegen grond nabij de kust. Deze nederzettingen bevatten vaak langhuizen die in de loop van de tijd evolueerden naar meer geavanceerde structuren, waarvan sommige uitzonderlijk groot waren en duidden op de aanwezigheid van een heersende elite. Naast alledaagse woningen werden grafheuvels prominent in Denemarken, met uitgebreide graven zoals de Lusehøj-heuvel, die aanzienlijke hoeveelheden brons en goud bevatte, wat duidde op een gelaagde samenleving met opkomende sociale hiërarchieën.

Religieuze praktijken tijdens de Noordse Bronstijd in Denemarken omvatten onder meer de aanbidding van de zon, zoals te zien in rotstekeningen en artefacten zoals de beroemde Trundholm Zonnewagen. Ceremoniële offers werden vaak gebracht in watermassa's, met talloze offers van wapens, sieraden en dierenresten die in moerassen en meren werden gevonden. Deze praktijken, samen met uitgebreide begrafenistradities, suggereren een samenleving die diep beïnvloed is door spirituele overtuigingen en rituelen, met verbindingen met Indo-Europese tradities.

Tegen de 9e eeuw voor Christus begon de ijzerbewerking op te komen, wat de overgang van de bronstijd naar de pre-Romeinse ijzertijd rond de 5e eeuw voor Christus markeerde. Deze periode van technologische en culturele evolutie legde de basis voor de latere samenlevingen uit de ijzertijd in Denemarken, waardoor de Noordse bronstijd een cruciale fase werd in de ontwikkeling van het prehistorische erfgoed van Denemarken.

De pre-Romeinse ijzertijd, die zich uitstrekte van de 4e tot de 1e eeuw voor Christus, markeerde een periode van aanzienlijke veranderingen voor Denemarken en Zuid-Scandinavië. Het klimaat werd koeler en natter, waardoor de landbouw uitdagender werd en sommige lokale groepen ertoe werden aangezet zuidwaarts naar Germania te migreren. Gedurende deze tijd begonnen de inwoners van Denemarken ijzer te winnen uit veenmoerassen, wat een cruciale technologische vooruitgang betekende. Er kwamen aanwijzingen voor sterke Keltische culturele invloeden naar voren, vooral zichtbaar in de oudste Deense plaatsnamen, wat erop wijst dat Denemarken deel uitmaakte van een breder cultureel en handelsnetwerk in Noordwest-Europa.

Hoewel de grenzen van het Romeinse Rijk zich niet uitstrekten tot Denemarken, verbonden handelsroutes het Deense volk met de Romeinse provincies, zoals blijkt uit de ontdekking van Romeinse munten in de regio. De aanwezigheid van Romeinse artefacten, vooral uit de 1e eeuw na Christus, suggereert dat er actieve uitwisselingen plaatsvonden tussen Denemarken en de Romeinse wereld, en dat sommige Deense krijgers mogelijk zelfs in het Romeinse leger hebben gediend. De vroegste runeninscripties in Denemarken, die dateren uit ongeveer 200 n.Chr., duiden ook op een vermenging van invloeden en een groeiend gevoel van een unieke proto-Deense identiteit. De uitputting van landbouwgrond tegen het einde van de pre-Romeinse ijzertijd droeg bij tot toegenomen migraties en conflicten in Noord-Europa, vooral toen Teutoonse stammen naar Romeinse gebieden in Gallië trokken.

Tijdens de Noordse IJzertijd waren de Denen voornamelijk gevestigd in het huidige Zeeland en Scania, maar ook in aangrenzende delen van het moderne Zweden . Op dat moment werd Jutland bewoond door twee andere Germaanse stammen: de Juten in Noord-Jutland en de Angles in Zuid-Jutland, vooral in de regio die bekend staat als Angeln.

Tegen de 5e eeuw na Christus betrad Denemarken de Germaanse ijzertijd, een periode die werd gekenmerkt door wijdverbreide migraties door Noord-Europa. Dit tijdperk vormde de weg vrij voor de opkomst van verschillende Germaanse stammen, en legde de basis voor de latere ontwikkeling van de Deense samenleving en de bredere Scandinavische culturele identiteit. Rond het midden van het eerste millennium CE werden zowel Jutland als Angeln opgenomen in het opkomende Deense koninkrijk of koninkrijken. Deze uitbreiding omvatte ook het zuiden van Sleeswijk (nu onderdeel van Noord-Duitsland), waar de Denen de Danevirke bouwden, een groot aantal vestingwerken die dienden om de zuidelijke grens van hun rijk te markeren. De Danevirke werd in de daaropvolgende eeuwen verschillende keren uitgebreid.

Tijdens deze periode omvatten religieuze praktijken vaak rituele offers, zowel van dieren als van mensen, waarbij lichamen werden ondergedompeld in veenmoerassen. Deze rituele praktijk heeft ongelooflijk goed bewaarde moeraslichamen achtergelaten, zoals de Tollund-man en de Grauballe-man, die opmerkelijke inzichten bieden in het leven, de gebruiken en de overtuigingen van het Deense volk tijdens de ijzertijd. Deze bevindingen onthullen een samenleving die diep verbonden is met haar omgeving en betrokken is bij complexe religieuze tradities.

De Germaanse ijzertijd begon met het verval van het Romeinse rijk en de opkomst van Germaanse koninkrijken in heel West-Europa. De handel en interactie met aangrenzende regio's, waaronder het Frankische Rijk en de Britse eilanden, namen in deze tijd toe, wat leidde tot culturele uitwisseling en de accumulatie van rijkdom. Deze rijkdom werd vaak tentoongesteld in indrukwekkende grafgiften, gevonden in grafheuvels, wat de prominente plaats van een krijgerselite in de samenleving aangaf. In Noord-Europa en Scandinavië ging deze periode vooraf aan het Vikingtijdperk en zag de opkomst van verschillende Germaanse stammen, waaronder de Juten, Angelen, Saksen en Denen, in de regio die later Denemarken zou worden.

De Juten bewoonden het schiereiland Jutland, dat het huidige vasteland van Denemarken en delen van Noord-Duitsland omvat. Ze waren belangrijke deelnemers aan de migratieperiode , en sommigen migreerden naar Groot-Brittannië, waar ze zich naast de Angelen en Saksen vestigden. De Angles, afkomstig uit de regio Angeln (waarschijnlijk in het huidige Sleeswijk in Duitsland), waren een andere centrale groep die naar Groot-Brittannië migreerde en hun naam aan Engeland droeg. De Saksen, hoewel prominenter in wat nu Noord-Duitsland is, oefenden ook invloed uit op delen van Deense gebieden en namen deel aan de migratiegolven naar Groot-Brittannië.

Tussen 500 en 800 n.Chr. begonnen deze stammen geleidelijk meer georganiseerde en gecentraliseerde entiteiten te vormen. Dit tijdperk was getuige van de consolidatie van de macht onder lokale stamhoofden, wat leidde tot de ontwikkeling van vroege koninkrijken en de weg vrijmaakte voor de uiteindelijke eenwording van Denemarken onder één enkele monarch in de Vikingtijd . Het was een tijd van transitie, waarin verschillende culturen zich vermengden en de vroegmiddeleeuwse Scandinavische samenleving vorm kreeg.

Gedurende deze periode kwamen de Denen naar voren als een aparte Noord-Germaanse stam. Tussen 500 en 800 n.Chr. raakten ze steeds meer verenigd en begonnen ze zichzelf te vestigen als een dominante kracht in de regio. De samenleving van de Denen was georganiseerd rond stam- en clanstructuren onder leiding van stamhoofden, en ze stonden bekend om hun zeevarende capaciteiten, die later het Vikingtijdperk zouden bepalen. Terwijl ze de macht consolideerden, breidden de Denen geleidelijk hun invloed uit, waarbij ze zich bezighielden met handel en incidentele conflicten met naburige stammen, die een cruciale rol speelden bij het vormgeven van de vroege geschiedenis van Scandinavië en de basis legden voor de latere vorming van het koninkrijk Denemarken.

De Vikingtijd markeerde het einde van de prehistorische periode van Denemarken in het begin van de 9e eeuw. Toen het Vikingtijdperk begon, ontpopte het Deense volk zich als formidabele ontdekkingsreizigers, handelaren en krijgers die een centrale rol speelden in het vormgeven van de Europese geschiedenis van de 8e tot de 11e eeuw. Dankzij hun zeevarende vaardigheden, geavanceerde scheepsbouw en navigatietechnieken konden ze uitgestrekte gebieden verkennen, plunderen en nederzettingen vestigen.

De omvang van het Deense rijk vóór de uitbreiding van het Vikingtijdperk. Het is niet bekend wanneer, maar de stam-Denen verdeelden het rijk in "herreder" (gemarkeerd door rode lijnen). @ Johannes Steenstrup

In de 9e eeuw waagden Deense Vikingen zich van de Faeröer om IJsland te ontdekken en zich daar te vestigen. Van daaruit breidden ze zich uit naar Groenland en bereikten later de oevers van Vinland, vermoedelijk het hedendaagse Newfoundland. De Deense Vikingen blonken ook uit in handel over lange afstanden, waarbij ze gebruik maakten van ingewikkelde netwerken die zich uitstrekten van Groenland in het noorden tot Constantinopel in het zuiden, waarbij ze door rivieren zoals de Dnjepr navigeerden en verbindingen tot stand brachten via het Kievse Rijk , een staat gesticht door Viking-heersers.

Expansie van de Vikingen in Europa tussen de 8e en 11e eeuw: De gele kleur komt overeen met de expansie van de Noormannen. @Max Naylor

De invloed van de Deense Vikingen was bijzonder sterk op de Britse eilanden . Aan het einde van de 9e eeuw begonnen ze met hun invallen, die een aanzienlijke impact hadden op de Angelsaksische koninkrijken. Tegen de tijd dat ze de Danelaw oprichtten, hadden de Denen het grootste deel van Noordoost-Engeland veroverd, waarbij ze Deense wetten en gebruiken hadden opgelegd. Alleen het koninkrijk Wessex, geleid door Alfred de Grote, verzette zich tegen hun opmars. Na een reeks hevige veldslagen kwam Alfred naar voren als de enige overgebleven Engelse koning, waarmee hij de basis legde voor een verenigd Engeland.

Verder naar het zuiden kwamen de Deense Vikingen het zich uitbreidende Frankische rijk onder Karel de Grote tegen. De vroegste vermelding van de Denen komt voor in Frankische kronieken, zoals die van Notker van St. Gall, die de interacties van koning Gudfred met de Franken in 804 CE beschreef. Tegen 808 CE lanceerde koning Gudfred een succesvolle aanval op de Obotrieten, waarbij hij de stad Reric veroverde en de bevolking verplaatste naar het handelscentrum van Hedeby. Ondanks pogingen om in 809 CE over vrede met Karel de Grote te onderhandelen, escaleerden de spanningen, waardoor koning Gudfred aanvallen op de Friezen lanceerde met een vloot van 200 schepen.

De Deense Vikingen vielen ook binnen en vestigden zich langs de kusten van Frankrijk en Nederland , waarbij ze gedurende de 9e en 10e eeuw grootschalige aanvallen lanceerden. Ze belegerdenParijs en verwoestten de Loire-vallei. Om deze invallen het hoofd te bieden, verleenden de Frankische heersers een groep Denen het recht om zich in Noordwest-Frankrijk te vestigen, op voorwaarde dat ze het gebied zouden verdedigen tegen toekomstige Viking-invallen. Deze nederzetting ontwikkelde zich tot de regio die bekend staat als Normandië, en het waren de afstammelingen van deze Vikingen die in 1066 op beroemde wijze Engeland veroverden onder Willem de Veroveraar.

De erfenis van de Deense Vikingen is duidelijk zichtbaar in de versterkte steden die ze stichtten, zoals Aros (het huidige Aarhus), en de indrukwekkende begraafplaatsen zoals het Ladby-schip. Hun activiteiten hadden een blijvende impact op de Europese geschiedenis en droegen bij aan het politieke en culturele landschap dat de middeleeuwse periode zou bepalen.

Gorm de Oude wordt erkend als de eerste historisch gedocumenteerde heerser van Denemarken en markeert het begin van de Deense monarchie. Hij regeerde van rond 936 CE tot aan zijn dood rond 958 CE. Gorm vestigde zijn heerschappij vanuit de nederzetting Jelling, die in het vroege Denemarken een belangrijk centrum van koninklijke macht werd.

Een van Gorms meest blijvende erfenis zijn de Jelling Stones, grote runenstenen die hij heeft opgericht ter nagedachtenis aan zijn vrouw, koningin Thyra. De oudste van deze stenen, toegeschreven aan Gorm, draagt ​​een inscriptie ter ere van Thyra en vormt een bewijs van zowel hun heerschappij als de vestiging van de Deense koninklijke afstamming. Gorms heerschappij, hoewel relatief kort, wordt beschouwd als het startpunt van de Deense monarchie en legde de basis voor het koninklijk huis dat tot op de dag van vandaag voortduurt.

De verspreiding van het christendom in Denemarken verliep geleidelijk, te beginnen met Viking-ontmoetingen met de christelijke bevolking tijdens invallen vanaf de 9e eeuw. Aanvankelijk bleven de Denen geworteld in hun heidense tradities, waarbij lokale leiders de houding ten opzichte van het christendom bepaalden. De toestroom van christelijke slaven, gevangenen en toekomstige vrouwen als gevolg van Viking-invallen bracht de Denen echter in nauw contact met het geloof, waardoor de zaden van bekering werden geplant.

Toen de Deense koningen en stamhoofden zich met de politiek van Normandië, Engeland , Ierland , Frankrijk en Duitsland bemoeiden, begonnen zij een gunstiger houding ten opzichte van het christendom aan te nemen, vaak om politieke redenen. De bekering van een leider of koning leidde soms tot wijdverbreide bekeringen onder hun volgelingen, maar echte acceptatie van het christendom vermengde zich vaak met bestaande overtuigingen, wat aantoont hoe diepgeworteld de oude manieren waren.

Christelijke missionarissen pasten zich aan aan het unieke religieuze landschap in Denemarken, waar heilige plaatsen vaak bronnen, bosjes of heuveltoppen omvatten in plaats van stenen afgoden. Ze integreerden op vakkundige wijze het christendom door op deze locaties kapellen te bouwen, waardoor de religieuze betekenis geleidelijk verschoof van heidense tradities naar het christelijk geloof. Het resultaat was een vermenging van overtuigingen, waarbij Denen praktijken voortzetten zoals het achterlaten van offers aan landgeesten en het wijden van heilige bronnen aan plaatselijke heiligen. Zelfs het symbool van de hamer van Thor ging naadloos over in het christelijke kruis.

Gorm de Oude, bekend als de eerste koning van een verenigd Denemarken, regeerde vanuit Jelling en werd beschreven als 'hard en heidens'. Koningin Thyra, zijn vrouw, liet christenen echter zonder vervolging leven. Hun zoon, Harald Bluetooth, zou later een beslissende rol spelen in de kerstening van Denemarken. Harald pochte op de grotere Jelling Stone dat hij 'de Denen christen had gemaakt'. De inscriptie op deze steen, samen met het Latijnse kruis op de Curmsun-schijf, suggereert dat Harald in de jaren zestig of tachtig het christendom had omarmd. De bekering van Harald Bluetooth vond naar verluidt plaats nadat hij getuige was geweest van een Friese monnik genaamd Poppo die een met vuur verwarmd ijzer vasthield zonder letsel, een wonderbaarlijke gebeurtenis die Harald overtuigde van de macht van het christendom. Zijn bekering betekende een belangrijk keerpunt, waardoor hij zijn kinderen, Gunhilde en Sweyn Gaffelbaard, doopte en de koninklijke residentie van Jelling naar Roskilde in Zeeland verplaatste.

Tijdens de regering van Knoet IV in het begin van de 11e eeuw had Denemarken het christendom volledig omarmd. Knoet IV, die later bekend zou worden als St. Knoet, was een fervent voorstander van de kerk. Zijn pogingen om de tienden af ​​te dwingen en nieuwe kerkelijke structuren te introduceren leidden echter tot een opstand waarbij hij in 1086 in de St. Albanskerk werd vermoord. Zijn daaropvolgende heiligverklaring in 1188 betekende de ultieme triomf van het christendom in Denemarken. De overdracht van zijn stoffelijk overschot naar de kathedraal van Odense was een beslissend moment, waarbij de natie een driedaagse vastenperiode in acht nam, wat een teken was van de wijdverbreide acceptatie van het christendom. Deze gebeurtenis markeerde een keerpunt in de Deense geschiedenis en versterkte de plaats van het geloof binnen de natie.

Het bloedbad op St. Brice, in het Deens bekend als "Danemordet" of "Massakren på Sankt Brictiusdag", vond plaats op 13 november 1002 en viel samen met de feestdag van St. Brice, een bisschop van Tours uit de vijfde eeuw. Deze gebeurtenis vond plaats tegen de achtergrond van escalerende spanningen en conflicten tussen de Angelsaksen en de Denen in Engeland . Na decennia van relatieve vrede werden de Deense aanvallen op Engelse gebieden in de jaren tachtig hervat, en begin jaren negentig werden ze aanzienlijk geïntensiveerd. Na de Slag om Maldon in 991 begon koning Æthelred the Unready hulde te brengen, bekend als Danegeld, aan de Deense koning om verdere aanvallen te voorkomen. Desondanks gingen de Deense invallen door, waarbij het koninkrijk van Æthelred jaarlijks werd verwoest van 997 tot 1001, culminerend in een Deens leger dat in 1001 door Zuid-Engeland raasde, steden in brand stak en Angelsaksische troepen versloeg.

In 1002 had koning Æthelred informatie ontvangen waaruit bleek dat de Denen in zijn koninkrijk van plan waren hem, zijn raadsleden, te vermoorden en de controle over zijn koninkrijk over te nemen. Als reactie daarop vaardigde Æthelred een bevel uit voor de moord op alle Denen in Engeland. Hoewel het decreet streng leek, geloven historici over het algemeen dat de bedoeling van Æthelred niet de grootschalige uitroeiing van alle Denen was, maar eerder gericht was tegen recente Deense kolonisten, leden van het binnenvallende leger en huurlingen die hem hadden verraden door zich bij de Deense indringers aan te sluiten. Terwijl latere kroniekschrijvers zoals Willem van Jumièges beweerden dat het bloedbad tegen de gehele Anglo-Deense bevolking was gericht, zijn moderne historici van mening dat dit overdreven is, met bewijs dat suggereert dat alleen Deense mannen in bepaalde steden en regio's werden aangevallen. De historicus Henry van Huntington merkte op dat de moorden waarschijnlijk plaatselijk waren, en Ian Howard schatte dat een paar honderd Denen, voornamelijk afkomstig van de binnenvallende troepen en hun families, werden gedood.

De heerschappijen van Knoet de Grote. @ Hel-Hama

Een van de bekende slachtoffers van het bloedbad was Gunhilde, de zus van Sweyn Forkbeard, koning van Denemarken, samen met haar echtgenoot Pallig Tokesen, de Deense Ealdorman van Devonshire, die had deelgenomen aan invallen aan de zuidkust. De moord op Gunhilde en andere Denen maakte Sweyn Gaffelbaard woedend, die een reeks vergeldingsoorlogen tegen Engeland lanceerde. In 1014 culmineerden deze inspanningen in de volledige onderwerping van Engeland aan Deense controle. De unie tussen Denemarken en Engeland bleek echter onstabiel, en de band verzwakte na het bewind van Sweyns zoon, Cnut de Grote, en viel uiteindelijk uit elkaar tijdens het bewind van Cnuts zoon, Hardecanute. Een laatste poging om Engeland te veroveren werd gedaan door de Noorse koning Harald Hardrada in 1066, maar mislukte, wat uiteindelijk de weg vrijmaakte voor de succesvolle invasie van Willem de Veroveraar later dat jaar.

Tijdens de 11e eeuw leidde het electieve monarchiesysteem van Denemarken vaak tot opvolgingscrises, omdat de macht niet automatisch werd overgedragen aan de oudste zoon. Sweyn II Estridsen, die zestien zonen verwekte, liet er vijf - Harald III, Canute IV, Olaf I, Eric I en Niels - de troon bestijgen. Het bewind van Niels, die dertig jaar regeerde, werd gekenmerkt door een lange periode van vrede en voorspoed. Hij stond bekend om zijn soberheid en vroomheid, en hij verleende zijn neef, Canute Lavard, de titel van hertog van Sleeswijk, waardoor hij de kans kreeg zijn invloed uit te breiden. Canute Lavard blonk uit in deze rol door de zuidelijke grens te verdedigen en de Obotrieten te onderwerpen, waardoor hij een reputatie verdiende als een deugdzaam en eervol man. Gesteund door machtige bondgenoten, waaronder de Heilige Roomse keizer Lotharius III, was Canute een sterke kandidaat voor de Deense troon.

De spanningen braken uit in 1131 toen Canute Lavard werd vermoord door Magnus de Sterke, de zoon van koning Niels, in het Haraldsted Forest. Deze moord leidde tot een burgeroorlog toen Canute's halfbroer, Eric II, zijn krachten verzamelde om hem te wreken. Eric eiste dat Magnus zou worden gestraft, maar koning Niels, met steun van de Jutlandse edelen, versloeg op beslissende wijze de troepen van Eric in de Slag om Jellinge Heath. Gedwongen om te vluchten, zocht Eric steun bij de Heilige Roomse keizer, die met een leger naar het noorden marcheerde om de belegering van Sleeswijk op te heffen. De keizer trok zich echter terug nadat hij een akkoord had bereikt met Niels en Magnus, waardoor Eric verdere nederlagen te wachten stond.

Ondanks tegenslagen kreeg Eric steun van verschillende edelen, waaronder aartsbisschop Asser Thorkilsson. Tijdens een belangrijk gevecht bij de Slag bij Sejerø vernietigde Eric de vloot van Magnus, viel Viborg binnen en vermoordde de plaatselijke bisschop, Eskild. Hoewel Eric probeerde deze overwinning te benutten, slaagde Niels erin hem te onderscheppen en opnieuw te verslaan, waardoor Erics macht afnam. De troepen van Niels en Magnus bleven hun voordeel benutten, maar Eric's volharding, samen met de steun van Duitse kooplieden, stelde hem in staat door te breken en het fort Haraldsborg te veroveren.

In 1134 veranderde het fortuin van Eric dramatisch tijdens de Slag bij Fodevig. Met steun van de zware cavalerie van het Heilige Roomse Rijk versloeg hij op beslissende wijze Niels en Magnus de Sterke, die werden gedood samen met verschillende bisschoppen die hun zaak steunden. Niels vluchtte naar Sleeswijk, maar werd daar door de lokale bevolking vermoord. Hoewel de burgeroorlog feitelijk eindigde met de dood van Niels, bleef Harald Kesja, een andere eiser, vechten totdat Eric hem en zeven van zijn zonen later dat jaar gevangen nam en executeerde.

Ondanks de consolidatie van de macht kreeg Eric II te maken met uitdagingen en werd uiteindelijk in 1137 vermoord. Zijn neef, Eric III, volgde hem op, maar hij worstelde met opstanden, waarbij hij met name te maken kreeg met een opstand onder leiding van Olaf Haraldsen in 1139. Hoewel Olaf kortstondig de macht bezat, bleef Eric III versloeg hem in 1143 en regeerde vreedzaam tot aan zijn troonsafstand in 1146.

De volgende opvolgingscrisis begon met de troonsafstand van Eric III, toen Sweyn III tot koning van Zeeland werd gekozen terwijl Canute V in Skåneland werd gekozen. In het daaropvolgende conflict kwamen Sweyn en Canute herhaaldelijk met elkaar in botsing, waarbij ze alleen pauzeerden om tevergeefs deel te nemen aan de Wendische kruistocht. Sweyn bleef, met de hulp van zijn neef Valdemar I, de avances van Canute afweren en vestigde zich uiteindelijk in 1153 als de enige heerser.

Valdemar wisselde in 1153 van alliantie en hielp Knoet V Sweyn te verdrijven. Nadat Sweyn in 1156 met Duitse versterkingen terugkeerde, leidden vredesonderhandelingen tot een overeenkomst waarbij Denemarken in drie koninkrijken werd verdeeld. De vrede was echter van korte duur. Sweyn orkestreerde de moord op Canute tijdens een feest in 1157, een gebeurtenis die bekend staat als het 'Bloedfeest van Roskilde'. Valdemar overleefde de aanval en verzamelde de volgelingen van Canute, waarbij hij uiteindelijk Sweyn versloeg in de Slag bij Grathe Heath, waar Sweyn werd gedood, mogelijk door een boer terwijl hij op de vlucht was. Deze overwinning verzekerde Valdemars positie als de onbetwiste koning van Denemarken, waarmee een einde kwam aan de langdurige periode van burgeroorlog.

Tijdens het bewind van Valdemar I veranderde Denemarken in een belangrijke macht in het Oostzeegebied. Hij en zijn vertrouwde adviseur, Absalon, startten de bouw van een kasteel in het dorp Havn, dat later zou uitgroeien tot Kopenhagen, de moderne hoofdstad van Denemarken. Samen breidden Valdemar en Absalon de invloed van Denemarken uit en verzekerden zich van voet aan de grond aan de zuidelijke oevers van de Oostzee door het Prinsdom Rügen in 1168 te onderwerpen. Dit markeerde het begin van de territoriale expansie van Denemarken in de Oostzee, waardoor het land later in concurrentie zou komen met andere landen. machten zoals de Hanze , de graven van Holstein en de Duitse Ridders .

Deense rijk en campagnes 1168-1227. @ Tinkaer1991

In de jaren 1180 breidde de Deense controle zich verder uit toen ze Mecklenburg en het hertogdom Pommeren onder hun invloed brachten. In deze zuidelijke gebieden promootten de Denen het christendom , stichtten kloosters zoals de Eldena-abdij en droegen bij aan het bredere proces van Duitse oostelijke expansie, bekend als de Ostsiedlung. Ondanks hun vroege successen verloor Denemarken de meeste van deze zuidelijke veroveringen na een beslissende nederlaag bij de Slag bij Bornhöved in 1227, hoewel het Rugiaanse vorstendom tot 1325 deel bleef uitmaken van Denemarken.

In 1202 besteeg Valdemar II de troon en lanceerde een reeks campagnes, of 'kruistochten', die de invloed van Denemarken verder uitbreidden naar het Baltische gebied, inclusief de verovering van het hedendaagse Estland . Deze periode markeerde het begin van Deens Estland. Volgens de legende viel tijdens de Slag om Lindanise in 1219 de Deense vlag, de Dannebrog, op wonderbaarlijke wijze uit de lucht en werd een symbool van de natie. Ondanks deze legendarische overwinning kreeg Denemarken in de daaropvolgende jaren te maken met verschillende nederlagen, culminerend in hun verlies bij de Slag bij Bornhöved in 1227. Deze nederlaag betekende het einde van de Deense controle over hun Noord-Duitse territoria, en Valdemar II werd alleen van verovering gered door de Slag bij Bornhöved. moed van een Duitse ridder die hem in veiligheid bracht.

Na deze tegenslagen verlegde Valdemar II zijn focus naar interne hervormingen. Hij introduceerde een feodaal systeem, waarbij hij land aan edelen verleende in ruil voor dienst, waardoor de macht van de adellijke families (højadelen) toenam en een klasse van kleinere edelen (lavadelen) ontstond. Deze machtsverschuiving leidde tot de erosie van de traditionele rechten die vrije boeren sinds de Vikingtijd genoten.

De afnemende macht van de Deense monarchie, gecombineerd met de groeiende kracht van de adel en conflicten met de Kerk, leidden tot een langdurige periode van spanning, bekend als de 'aartsbisschoppelijke conflicten'. Tegen het einde van de 13e eeuw was het koninklijk gezag aanzienlijk afgenomen en de adel dwong de koning een charter te verlenen, erkend als de eerste grondwet van Denemarken. Deze periode van verzwakte koninklijke macht opende kansen voor de Hanze en de graven van Holstein om invloed te verwerven, waarbij de laatste grote delen van Denemarken verwierven via leengoederen die door de koning waren verleend in ruil voor financiële steun.

In zijn latere jaren wijdde Valdemar II zich aan het opstellen van een uitgebreide reeks wetten voor Denemarken. Hij ontwikkelde wettelijke codes voor Jutland, Zeeland en Skåne, die tot 1683 in gebruik bleven. Deze codes markeerden een aanzienlijke afwijking van de plaatselijke wetten die door regionale vergaderingen (landsting) waren vastgesteld. De Codex van Jutland (Jyske Lov) werd door de adel goedgekeurd tijdens een bijeenkomst in Vordingborg in 1241, kort voor de dood van Valdemar. De code schafte verouderde praktijken zoals ‘trial by beproeving’ en ‘trial by fight’ af, waardoor een meer gestructureerd rechtssysteem ontstond.

Valdemar II wordt herinnerd als een centrale figuur in de Deense geschiedenis, vaak aangeduid als "de koning van Dannebrog" en gevierd als wetgever. De periode na zijn dood kende burgeroorlogen en politieke fragmentatie, waardoor hij voor latere generaties overkwam als de laatste koning van een gouden tijdperk in de Deense geschiedenis.

De Livonische kruistocht vond plaats tijdens een periode van Deense expansie en consolidatie in de Baltische regio, een belangrijk aandachtspunt voor Denemarken onder koning Valdemar II. Tegen het einde van de 12e en het begin van de 13e eeuw deed Denemarken zichzelf gelden als een grote macht in Noord-Europa en zocht het actief naar nieuwe gebieden aan de overkant van de Oostzee. Deze expansie was verweven met de bredere kersteningsinspanningen van de Noordelijke Kruistochten, die door het pausdom werden goedgekeurd om de laatste heidense regio's van Europa te bekeren, waaronder Livonia (het huidige Letland ) en Estland .

De betrokkenheid van Denemarken bij de Livonische kruistocht moet worden gezien tegen de achtergrond van zijn ambities in de Oostzee. Terwijl Duitse kruisvaarders, onder leiding van de bisschoppen van Riga, het initiatief hadden genomen tot de verovering van Lijfland en delen van Estland, richtte Denemarken zijn blik op de meest noordelijke uithoeken van de regio, met name Estland, waar Valdemar II een kans zag voor Deense invloed.

In 1219 lanceerde Valdemar, als reactie op een oproep om hulp van de bisschop van Riga, zijn invasie van Estland. De Denen behaalden een beslissende overwinning in de Slag om Lindanise, nabij het huidige Tallinn. Volgens de Deense legende viel tijdens deze strijd de Dannebrog, de Deense nationale vlag, op miraculeuze wijze uit de lucht, waardoor de Deense overwinning werd verzekerd. Door deze overwinning kon Denemarken de controle verwerven over Noord-Estland, waar ze het fort van Tallinn bouwden (toen bekend als Castrum Danorum, of "Kasteel van de Denen"). Dit markeerde de oprichting van het Deense hertogdom Estland, formeel erkend als onderdeel van het rijk van Valdemar.

Ondanks het Deense succes was de regio onstabiel. De Estse stammen verzetten zich fel tegen de kerstening en de buitenlandse overheersing en lanceerden verschillende opstanden. Tijdens de grote Estse opstand van 1223 werden bijna alle christelijke bolwerken in Estland, behalve Tallinn, onder de voet gelopen, en de lokale bevolking keerde terug naar heidense praktijken. Met de hulp van de kruisvaarders slaagde Denemarken er echter in om tegen 1227 zijn controle over Noord-Estland te herconsolideren.

Door de expansie van Denemarken naar de Oostzee kwam het in directe concurrentie met andere machten, waaronder de Duitse kruisvaarders en de Republiek Novgorod. Hoewel de focus van Denemarken op Estland bleef liggen, onderhield het complexe relaties met de Livonian Brothers of the Sword, de Duitse militaire orde die de kruistochten verder naar het zuiden leidde. Na de catastrofale nederlaag van de Broeders van het Zwaard bij de Slag bij Saule in 1236, fuseerden de overgebleven ridders met de Duitse Orde , die toen de belangrijkste rivaal van Denemarken in de regio werd.

Het Verdrag van Stensby uit 1238 herstelde de Deense controle over het hertogdom Estland, dat kortstondig in handen van de Duitse Orde was gevallen. Deze regeling was echter onstabiel en de Deense macht in de regio nam uiteindelijk af. Na de St. George's Nachtopstand in 1343, waar de Esten opnieuw in opstand kwamen tegen de buitenlandse overheersing, besloot Denemarken in 1346 zijn Estse gebieden aan de Duitse Orde te verkopen, waarmee een einde kwam aan zijn directe betrokkenheid bij de Baltische kruistochten.

Gedurende deze periode weerspiegelde de betrokkenheid van Denemarken bij de Lijflandse kruistocht zijn bredere ambities om de Oostzee te domineren en zijn positie als regionale macht veilig te stellen. Hoewel het aanvankelijk succesvol was in het verkrijgen van controle over Noord-Estland, bleek de greep van Denemarken kwetsbaar, en tegen het midden van de 14e eeuw had het zijn Baltische gebieden afgestaan ​​aan de machtige Duitse Orde, die tot de 16e eeuw een groot deel van de regio zou domineren.

De regering van Christoffel II (1319–1332) was een periode van rampspoed voor Denemarken, gekenmerkt door wijdverbreide boerenopstanden, conflicten met de Kerk en verlies van grondgebied. Vanwege het onvermogen van Christopher om de controle te behouden, viel een groot deel van Denemarken in handen van provinciale graven en werd Skåne ingenomen door Zweden . De situatie werd zo nijpend dat Denemarken na de dood van Christopher in 1332 acht jaar lang zonder koning zat, terwijl het land feitelijk onder de controle van deze graven stond.

De koningloze tijd 1332–1340. Het Deense Estland dat niet op de kaart stond, stond onder de bescherming van de Livonische Orde. @Vesconte2

Een van de machtigste van deze graven, Gerhard III van Holstein-Rendsburg, had aanzienlijke invloed op de Deense aangelegenheden tot aan zijn moord in 1340. Deze gebeurtenis maakte de weg vrij voor de verkiezing van Christophers zoon, Valdemar IV, tot de nieuwe koning. Valdemar begon geleidelijk aan de zware taak om de verloren gebieden van Denemarken terug te winnen. Door middel van strategische diplomatie, oorlogvoering en economische maatregelen slaagde hij erin de Deense controle te herstellen, waardoor hij uiteindelijk in 1360 het herstel van het koninkrijk voltooide en de soevereiniteit en stabiliteit van Denemarken herstelde.

De Zwarte Dood bereikte Denemarken tussen 1348 en 1350, hoewel de exacte tijdlijn onzeker blijft vanwege de schaarse documentatie. Vóór de pest was Denemarken qua landoppervlak het kleinste van de Scandinavische landen, maar had het de grootste bevolking, naar schatting tussen de 750.000 en een miljoen mensen.

Traditioneel werd aangenomen dat de pest in Denemarken arriveerde via een Noors schip dat vanuit Engeland was vertrokken en op Vendsyssel in Noord-Jutland was gestrand nadat de bemanning was omgekomen. Modern onderzoek doet dit verhaal echter in twijfel trekken. Hedendaagse bronnen, zoals de Kroniek van de aartsbisschop van Lund en de Annales Scanici uit Scania, dateren de komst van de Zwarte Dood in 1350, wat erop wijst dat de pest zich waarschijnlijk sneller verspreidde dan de legende impliceert.

1346–1353 verspreiding van de kaart van de Zwarte Dood in Europa. @ Flappieh

Hoewel er geen directe getuigenverklaringen zijn, kan de verspreiding van de pest door Denemarken indirect worden getraceerd via testamenten, schenkingen en overlijdensakten. Het is bekend dat de Zwarte Dood Ribe bereikte in juli-oktober 1350, Roskilde in september-oktober, Kopenhagen in augustus-september en Scania van juli tot december van dat jaar.

De impact van de pest was catastrofaal. Hoewel het exacte dodental onbekend is, kende Denemarken een ernstige demografische ineenstorting waarvan het eeuwen duurde om te herstellen. Het besluit van de koning uit 1354 om velen gratie te verlenen van de doodstraf, onder verwijzing naar bevolkingsverlies als gevolg van de pest, onderstreepte de demografische verwoesting.

De Zwarte Dood hielp indirect de pogingen van Valdemar IV om de macht terug te winnen en te consolideren. Terwijl de pest het land teisterde, veroorzaakte het een aanzienlijke demografische ineenstorting, waardoor het verzet verzwakte en veel regio's ontvolkt en economisch in de problemen raakten. Deze verwoesting stelde Valdemar in staat zijn campagne voort te zetten om verloren gebieden effectiever te heroveren, aangezien de adel en andere tegengestelde krachten minder in staat waren om sterke weerstand op te bouwen.

De Hanze , een machtige confederatie van koopmansgilden en marktsteden in Noord-Europa, ontstond in de 13e eeuw als een dominante commerciële macht, waarbij Lübeck, de belangrijkste stad, een belangrijk handelsknooppunt werd. De Liga vergemakkelijkte de handel over de Noord- en Baltische Zee, en haar invloed begon te botsen met de pogingen van Denemarken om deze vitale handelsroutes onder controle te krijgen. De Deense monarchie probeerde tolgelden en tarieven te heffen op de doorgang door de Straat van Øresund, een strategisch knelpunt dat de Noordzee met de Baltische Zee verbindt, wat cruciaal was voor de handelsbelangen van de Liga.

Noord-Europa in de 15e eeuw, waaruit de omvang van de Hanze blijkt. @ Professor G. Droysens

Tijdens het bewind van koning Valdemar IV (reg. 1340-1375) probeerde Denemarken zijn controle over het Baltische gebied uit te breiden, in een poging invloed uit te oefenen op de Hanzesteden. Als reactie hierop verdedigde de Liga haar commerciële belangen, wat leidde tot escalerende spanningen. Het netwerk van allianties van de Liga en hun marinecapaciteiten stelden hen vaak in staat Denemarken effectief te confronteren, waardoor de bescherming van hun handelsroutes werd verzekerd.

Een van de belangrijkste conflicten tussen Denemarken en de Hanze was de Tweede Dano-Hanzeoorlog (1361-1370). Het conflict begon toen Valdemar IV de stad Visby op het eiland Gotland veroverde, een belangrijk handelscentrum onder invloed van de Liga. Deze agressieve zet was voor de Liga aanleiding om een ​​militaire coalitie te vormen, resulterend in een beslissende zeeslag bij Helsingborg in 1362. Ondanks aanvankelijke tegenslagen dwongen de superieure zeemacht van de Liga en allianties met andere Baltische machten Denemarken tot een schikking.

Het conflict culmineerde in het Verdrag van Stralsund in 1370, wat een grote overwinning betekende voor de Hanze. Het verdrag verleende de Liga aanzienlijke handelsprivileges in Denemarken en effectieve controle over de Deense steden Helsingborg, Malmö en Falsterbo. Het zorgde er ook voor dat de Liga de Deense opvolging kon beïnvloeden, waardoor de macht van Denemarken in de regio effectief werd beperkt en de dominantie van de Liga in de Baltische handel werd verstevigd. Jarenlang controleerde de Hanze de forten aan de Sont, de zeestraat tussen Skåne en Zeeland.

Margaret I, dochter van Valdemar IV (Valdemar Atterdag), trouwde met Håkon VI van Noorwegen als onderdeel van een dynastieke poging om Denemarken, Noorwegen en Zweden te verenigen, aangezien Håkon familie was van de Zweedse koninklijke familie. Hun zoon, Olaf II, was bedoeld om de drie koninkrijken te regeren, maar na zijn vroege dood in 1387 nam Margaret de macht over. Ze regeerde van 1387 tot aan haar dood in 1412 en verenigde onder haar leiding op vakkundige wijze Denemarken, Noorwegen en Zweden, samen met gebieden als de Faeröer, IJsland, Groenland en delen van het hedendaagse Finland. Deze eenwording leidde tot de vorming van de Kalmar-unie, officieel opgericht in 1397, die de eerste grote consolidatie van de Noordse landen onder één monarch vertegenwoordigde.

Na de dood van Margaret werd haar achterneef Erik van Pommeren in 1412 koning van Denemarken. Eric miste echter de politieke vaardigheid van Margaret en bracht Denemarken al snel in conflicten met de graven van Holstein en de stad Lübeck. Deze spanningen waren voor de Hanze aanleiding om een ​​handelsembargo op te leggen aan Scandinavië, wat ernstige gevolgen had voor de Zweedse economie en tot een opstand leidde. In 1439 hadden alle drie de koninkrijken van de Kalmar Unie Eric afgezet, wat het begin van de fragmentatie van de unie betekende.

Ondanks deze uitdagingen bleef de visie van Scandinavische eenheid bestaan. In 1440 werd Erics neef, Christoffel van Beieren, tot koning van Denemarken, Noorwegen en Zweden gekozen, waardoor de koninkrijken van 1442 tot 1448 kortstondig herenigd werden. De unie was echter kwetsbaar, aangezien de Zweedse wrok jegens de Deense overheersing de Unie van Kalmar in een grotendeels symbolische entiteit. Tijdens het bewind van Christian I (1450–1481) en zijn zoon Hans (1481–1513) bleven de spanningen tussen Denemarken en Zweden aanhouden, wat tot verschillende conflicten leidde.

In het begin van de 16e eeuw besteeg Christian II in 1513 de troon en probeerde de controle over Zweden opnieuw te bevestigen. Nadat hij Stockholm in 1520 had veroverd, gaf hij opdracht tot de executie van ongeveer 100 leiders van de Zweedse anti-unionistische beweging, een gebeurtenis die bekend staat als het Stockholm Bloedbad. Deze daad elimineerde elke hoop op het behoud van de Unie van Kalmar, veroorzaakte verontwaardiging in heel Zweden en leidde tot de definitieve breuk met de Deense controle, waardoor feitelijk een einde kwam aan de unie en de droom van een verenigd Scandinavisch koninkrijk.

Het Bloedbad in Stockholm was een massa-executie die plaatsvond tussen 7 en 9 november 1520, na een proces georkestreerd door de Deense koning Christian II. Op 4 november was Christian door aartsbisschop Gustaaf Trolle in de kathedraal van Storkyrkan gezalfd en had hij een eed afgelegd om Zweden te regeren via autochtone Zweden. De volgende drie dagen werd er een feestelijk banket gehouden, waarbij Deense en Zweedse aanwezigen zich vermengden, dronken en grappen uitwisselden.

Op de avond van 7 november riep Christian echter talloze Zweedse leiders bijeen voor een privéconferentie in het paleis. Op 8 november, tegen de schemering, gingen Deense soldaten de grote zaal van het koninklijk paleis binnen, waarbij ze verschillende nobele gasten gevangen namen, van wie velen op de verbodslijst van aartsbisschop Trolle stonden als potentiële vijanden van de Deense koning.

Op 9 november veroordeelde een raad onder leiding van aartsbisschop Trolle deze personen ter dood wegens ketterij, waarbij de beschuldiging van hun betrokkenheid bij een eerder pact om Trolle af te zetten als belangrijkste beschuldiging werd gebruikt. Onder de veroordeelden bevonden zich belangrijke leden van de anti-unionistische Sture-partij. Om 12.00 uur werden de bisschoppen van Skara en Strängnäs, bekende tegenstanders van de vakbond, naar buiten geleid en op het grote plein onthoofd. Vervolgens werden veertien edellieden, drie burgemeesters, veertien gemeenteraadsleden en ongeveer twintig gewone burgers van Stockholm geëxecuteerd door ophanging of onthoofding.

De executies gingen door tot 10 november, waarbij de hoofdbeul, Jörgen Homuth, later meldde dat 82 mensen waren gedood. Er wordt gezegd dat Christian II zelfs het lichaam van Sten Sture de Jonge, een voormalige leider van het Zweedse verzet, heeft ontheiligd door het samen met de stoffelijke resten van zijn kind te laten opgraven en verbranden. Sture's weduwe, Lady Kristina, en verschillende andere edelvrouwen werden gevangengenomen naar Denemarken.

Koning Christian rechtvaardigde het bloedbad als een noodzakelijke maatregel om een ​​pauselijk verbod te voorkomen, en beweerde dat het werd gedaan om ketterij te bestraffen. Toen hij echter de onthoofding van de bisschoppen aan de paus uitlegde, legde hij de schuld bij zijn troepen, waarbij hij suggereerde dat het geweld een ongeoorloofde wraakdaad was.

Het bloedbad in Stockholm had verstrekkende gevolgen. Eén van de slachtoffers, Erik Johansson, was de vader van Gustav Vasa. Toen Gustav Vasa hoorde van het bloedbad vluchtte hij noordwaarts naar Dalarna, waar hij steun verzamelde voor een nieuwe opstand tegen de Deense overheersing. Deze opstand, bekend als de Zweedse Bevrijdingsoorlog, slaagde er uiteindelijk in de strijdkrachten van Christian II te verdrijven. Het bloedbad werd een keerpunt, waardoor Zweden definitief van de Deense controle werd gescheiden en het einde van de Kalmar-unie werd gemarkeerd.

De Reformatie , die in de Duitse landen voortkwam uit de ideeën van Maarten Luther in het begin van de 16e eeuw, had een diepgaande invloed op Denemarken. Het begon halverwege de jaren 1520 toen Denen toegang zochten tot de Bijbel in hun eigen taal. In 1524 vertaalden Hans Mikkelsen en Christiern Pedersen het Nieuwe Testament in het Deens, en het werd meteen een bestseller, waardoor de belangstelling voor lutherse ideeën werd aangewakkerd.

Onder de vroege hervormers bevond zich Hans Tausen, een Deense monnik die onder Luthers invloed in Wittenberg had gestudeerd. In 1525 begon Tausen de hervormingen van Luther te prediken vanaf de kansel van de abdijkerk van Antvorskov, wat leidde tot zijn opsluiting door zijn superieuren. Hij bleef echter vanuit zijn celraam tot de stadsmensen prediken, en zijn ideeën verspreidden zich snel door heel Viborg. De leringen van Tausen vonden weerklank bij een breed publiek en bekeerden gewone burgers, kooplieden, edelen en zelfs monniken. Al snel kreeg hij een kapel voor zijn diensten, en toen deze te klein werd voor de menigte, dwongen zijn volgelingen een Franciscaanse abdij te openen om hen te huisvesten. Bisschop Jon Friis was niet in staat de beweging tegen te gaan en Viborg werd een centrum voor de Deense Reformatie, waarbij het lutheranisme zich verspreidde naar Aarhus en Aalborg.

Koning Frederik I erkende de invloed van Tausen en benoemde hem in 1526 tot een van zijn aalmoezeniers, waarmee hij bescherming bood tegen katholieke tegenstand. Lutherse ideeën verspreidden zich vervolgens naar Kopenhagen, waar Tausens preken in het Deens grote menigten trokken. Met koninklijke goedkeuring gingen de kerken van Kopenhagen open voor zowel lutherse als katholieke diensten, hoewel de spanningen toenamen toen beide groepen erediensten deelden.

Een keerpunt kwam in december 1531, toen een menigte, opgehitst door de burgemeester van Kopenhagen, Ambrosius Bogbinder, de Onze-Lieve-Vrouwekerk bestormde en beelden, altaren en relikwieën vernielde. Het beleid van Frederik I om beide religies te tolereren, deed weinig om de onrust te onderdrukken, aangezien zowel katholieken als lutheranen dominantie zochten. De Reformatie groeide snel dankzij de combinatie van het enthousiasme van het volk voor kerkhervormingen en de interesse van de monarchie in het veroveren van kerkelijke gronden. Deze overgang verhoogde de inkomsten van de Deense kroon met 300%, aangezien kerkelijke eigendommen in beslag werden genomen.

Er was al sprake van een wijdverbreide ontevredenheid over de katholieke kerk, vooral over de tienden en vergoedingen waar boeren en kooplieden last van hadden. Koning Frederik I en zijn zoon, hertog Christian, toonden weinig sympathie voor de Franciscanen, die bekend stonden om hun meedogenloze eisen. Tussen 1527 en 1536 verzochten veel steden de koning om Franciscaanse huizen te sluiten, en Frederick gaf toestemming voor de sluiting. Bendes sloten, vaak met koninklijke goedkeuring, met geweld Franciscaanse kloosters in steden als Kopenhagen, Viborg, Aalborg en Malmö, wat leidde tot de sluiting van 28 vestigingen, waarbij monniken soms werden geslagen of vermoord.

Toen Frederik I in 1533 stierf, werd zijn zoon, hertog Christian van Sleeswijk, door de Viborg Assembly uitgeroepen tot koning Christian III. De door katholieken gedomineerde Staatsraad voor Zeeland weigerde hem echter te erkennen, uit angst dat zijn lutherse ijver de katholieken het kiesrecht zou ontnemen. De raad nodigde graaf Christoffel van Oldenburg uit om regent te worden, wat leidde tot een conflict dat bekend staat als de graafvete.

Christian III richtte een leger op, met huurlingen uit Duitsland, om zijn claim af te dwingen, terwijl graaf Christopher troepen uit Mecklenburg, Oldenburg en de Hanze verzamelde, met als doel de katholieke koning Christian II te herstellen. Dit markeerde het begin van een drie jaar durende burgeroorlog die uiteindelijk de religieuze toekomst van Denemarken zou bepalen.

De Graafse Feud (Grevens Fejde) escaleerde toen een gewapende opstand uitbrak onder katholieke boeren onder leiding van schipper Clement in Noord-Jutland. De opstand verspreidde zich snel naar Funen, Zeeland en Skäne en bedreigde de pogingen van Christian III om de macht te consolideren. Op 16 oktober 1534 versloeg het leger van Christian III op beslissende wijze de katholieke adellijke troepen in de Slag bij Svenstrup. Deze overwinning stelde Christian in staat een wapenstilstand te sluiten met de Hanze , die graaf Christopher had gesteund.

Johan Rantzau, commandant van de strijdkrachten van Christian III, achtervolgde de rebellen naar Aalborg, waar ze in december 1534 meer dan 2.000 mensen in de stad afslachtten. Kapitein Clement werd hetzelfde jaar gevangengenomen en later in 1536 geëxecuteerd. De huurlingen van Christian III onderdrukten vervolgens het katholieke verzet op Zeeland en Funen, terwijl de rebellen in Skäne zo ver gingen dat ze Christian II opnieuw tot koning uitriepen. Als reactie daarop stuurde koning Gustav Vasa van Zweden twee legers om Halland en Skäne te verwoesten, waardoor ze tot onderwerping werden gedwongen. De laatste katholieke bolwerken, Kopenhagen en Malmø, vielen nadat ze in juli 1536 uitgehongerd waren en zich overgaven.

Toen zijn gezag in het voorjaar van 1536 stevig verankerd was, verklaarde Christian III Denemarken op 30 oktober 1536 officieel tot een lutherse staat. De opnieuw samengestelde Staatsraad keurde in 1537 de Lutherse verordeningen goed, ontwikkeld door Deense theologen en Johannes Bugenhagen, gebaseerd op de Augsburgse Confessie en Luthers Kleine Catechismus. Dit leidde tot de oprichting van de Deense Nationale Kerk als staatskerk.

Katholieke bisschoppen werden gevangengezet totdat ze ermee instemden zich tot het lutheranisme te bekeren, waarna ze werden vrijgelaten en vaak rijke landeigenaren werden. Degenen die bekering weigerden, stierven in de gevangenis. De staat nam enorme kerkelijke gronden in beslag om de legers te betalen die het bewind van Christian III hadden afgedwongen. Katholieke priesters werden gedwongen trouw te zweren aan het lutheranisme of op zoek te gaan naar nieuw levensonderhoud, terwijl monniken uit kloosters en abdijen werden verdreven. Op enkele locaties mochten nonnen blijven, maar zonder overheidssteun. De Kroon sloot vele kerken, abdijen en kathedralen, herverdeelde hun eigendommen onder plaatselijke edelen of verkocht ze, wat de volledige transformatie van Denemarken in een Lutheraans koninkrijk markeerde.

De Noordelijke Zevenjarige Oorlog, ook bekend als de Noordse Zevenjarige Oorlog, werd van 1563 tot 1570 uitgevochten tussen het koninkrijk Zweden en een coalitie van Denemarken- Noorwegen , Lübeck en Polen - Litouwen . Het conflict werd aangestuurd door koning Frederik. II van de wens van Denemarken om de dominantie over Zweden te herbevestigen na de ontbinding van de Unie van Kalmar en van koning Eric XIV van de ambitie van Zweden om het bolwerk van Denemarken in de regio te doorbreken.

De Carta-jachthaven, een vroege kaart van de Scandinavische landen, gemaakt rond het einde van de Kalmar-unie en het begin van Denemarken-Noorwegen @ Olaus Magnus

Nadat Christian III van Denemarken en Gustav Vasa van Zweden in respectievelijk 1559 en 1560 stierven, erfden de jonge en ambitieuze vorsten, Eric XIV van Zweden en Frederik II van Denemarken, hun tronen. Frederik II probeerde de Unie van Kalmar onder Deens leiderschap nieuw leven in te blazen, terwijl Eric XIV de invloed van Denemarken wilde verminderen.

Kort na zijn kroning gaf Frederik II zijn commandant Johan Rantzau de opdracht de eerdere nederlaag van Denemarken tegen de boerenrepubliek Ditmarsh te wreken, die hij snel veroverde en deze onder Deens-Noorse controle bracht. Denemarken bleef zich uitbreiden in de Oostzee en veroverde het eiland Ösel. Dit veroorzaakte spanningen toen zowel Denemarken als Zweden betrokken raakten bij de Lijflandse Oorlog, waarbij koning Eric XIV met succes de Deense ambities in Estland verhinderde.

Een reeks provocaties leidde tot escalerende vijandelijkheden. In 1563 werden Zweedse boodschappers die op reis waren om te onderhandelen over Eric's huwelijk met Christine van Hessen, vastgehouden in Kopenhagen, wat ertoe leidde dat Eric de Deense en Noorse insignes aan zijn wapen toevoegde. Lübeck, boos over de handelsbeperkingen van Eric, sloot zich aan bij Denemarken, en Polen-Litouwen zocht controle over de Baltische handel. Al snel braken er schermutselingen uit en in augustus 1563 werd de oorlog officieel verklaard.

In de vroege fase van de oorlog kwam de Deense marine in botsing met de Zweedse vloot nabij Bornholm, resulterend in een Deense nederlaag. Ondanks bemiddelingspogingen escaleerden de vijandelijkheden. Frederik II lanceerde een grootschalige invasie van Zweden en veroverde het strategische fort Älvsborg, dat Zweden afsneed van de Noordzee. De Zweedse tegenaanvallen, geleid door commandanten als Charles de Mornay, kenden echter gemengd succes, zoals de nederlaag bij de Slag bij Mared.

Op zee kreeg Zweden aanvankelijk te maken met tegenslagen, waarbij het oorlogsschip Mars, het grootste in de Oostzee, verloren ging in een veldslag bij Gotland. Onder leiding van marinecommandant Klas Horn herwon de Zweedse vloot echter de dominantie, versloeg de Deens-Lübeck-troepen in meerdere gevechten en verzekerde zich van de controle over de oostelijke Oostzee.

Op het land woedden gevechten in heel Zuid-Scandinavië. Opmerkelijke confrontaties waren onder meer de Slag om Axtorna in 1565, waar de Deense strijdkrachten onder leiding van Daniel Rantzau de Zweden versloegen. Rantzau leidde later een verwoestende campagne door Zweedse gebieden, waarbij dorpen en gewassen in brand werden gestoken.

In het noorden bezette Zweden de Noorse provincies JÄmtland en HÄrjedalen, maar kreeg te maken met weerstand van de lokale bevolking en Noorse troepen, die uiteindelijk de controle terugkregen. Zweedse troepen probeerden het zuidoosten van Noorwegen binnen te vallen, Hamar te veroveren en op te rukken tot aan Skien, maar werden afgeslagen.

Tegen het einde van de jaren zestig werd de oorlog voor beide partijen steeds vermoeiender. Eric XIV van de mentale instabiliteit van Zweden verlamde de oorlogsinspanningen van Zweden, en hij werd afgezet door zijn broer, Jan III, tijdens een staatsgreep in 1568. Jan III zocht vrede, maar de onderhandelingen liepen vast, wat leidde tot hernieuwde gevechten tot 1570.

Toen beide naties uiteindelijk uitgeput waren, werden de vredesonderhandelingen hervat, die culmineerden in het Verdrag van Stettin, ondertekend op 13 december 1570. Het verdrag maakte een einde aan de oorlog zonder territoriale veranderingen: Zweden deed afstand van aanspraken op Noorwegen, Skäne, Halland, Blekinge en Gotland, terwijl Denemarken liet zijn aanspraken op Zweden vallen. De Oostzee werd onder Deense soevereiniteit verklaard en de ontbinding van de Unie van Kalmar werd formeel erkend. Zweden betaalde een aanzienlijk losgeld van 150.000 riksdaler om het fort van Älvsborg te herwinnen en buitgemaakte Deense oorlogsschepen terug te geven. Ondanks de vrede bleven de geschillen over symbolen als de Drie Kronen-insignes onopgelost, waardoor de kiem werd gelegd voor toekomstige conflicten tussen de twee koninkrijken.

De Kalmaroorlog (1611–1613) markeerde een aanzienlijk conflict tussen Denemarken, Noorwegen en Zweden , waarbij beide landen strijden om de dominantie over de Oostzee en zijn lucratieve handelsroutes. De oorlog begon toen Denemarken-Noorwegen, met als doel zijn controle over het dominium maris baltici te beschermen, Zweden de oorlog verklaarde na provocaties van koning Karel IX, die alternatieve handelsroutes had gezocht om te voorkomen dat Denemarken de Sound Dues moest betalen. Karel IX ging zelfs zo ver dat hij zichzelf tot "Koning van de Lappen in Nordland" verklaarde en begon belastingen te innen in traditioneel Noorse gebieden, waarbij hij zelfs zijn claims ten zuiden van Tromsø uitbreidde. Aangezien de Sound Dues de belangrijkste inkomstenbron van Denemarken waren, zag koning Christian IV van Denemarken-Noorwegen dit als een directe bedreiging en lanceerde in april 1611 een invasie van Zweden.

De Kalmaroorlog was een conflict tussen Zweden en Denemarken - het laatste voordat Zweden een grote macht werd. @ Lotro

Denemarken-Noorwegen kregen snel de overhand in het conflict, waarbij Deense troepen Kalmar belegerden en uiteindelijk veroverden. Hoewel Noorse troepen langs de grens waren gestationeerd, kregen ze aanvankelijk het bevel Zweden niet binnen te vallen. Als reactie hierop voerden Zweedse troepen invallen uit, waaronder de bestorming van Kristianopel in juni 1611. Ondertussen vielen Zweedse troepen onder leiding van Baltzar Bäck de Noorse gebieden in Jämtland en Härjedalen binnen, maar kregen te maken met sterke weerstand van de lokale bevolking, wat leidde tot hun uiteindelijke terugtrekking in de herfst van 1612.

De oorlog werd heviger na de dood van Karel IX van Zweden in oktober 1611, toen zijn zoon, Gustaaf Adolf, de troon besteeg. Hoewel de nieuwe koning aanvankelijk vrede zocht, zag Christian IV een kans om aan te dringen op een beslissende overwinning en versterkte hij zijn legers in Zuid-Zweden. De Deens-Noorse strijdkrachten veroverden begin 1612 de strategisch belangrijke forten Älvsborg en Gullberg, waardoor de toegang van Zweden tot de westelijke zee werd afgesloten. Christian IV probeerde vervolgens een diep offensief in Zweden richting Stockholm te lanceren, maar de harde Zweedse guerrillatactiek, het beleid van de verschroeide aarde en de desertie van onbetaalde huurlingen verhinderden dat het Deense leger verder oprukte.

In 1613 waren beide partijen uitgeput, en de druk van externe machten zoals Engeland en de Nederlandse Republiek, die waren geïnvesteerd in het handhaven van het machtsevenwicht in de Baltische handel, leidde tot vredesonderhandelingen. Het Verdrag van Knäred, ondertekend op 20 januari 1613, betekende het einde van de oorlog. Denemarken-Noorwegen kwam als overwinnaar tevoorschijn, waarbij Zweden ermee instemde een flink losgeld te betalen voor de forten van Älvsborg en Gullberg en omliggende gebieden, en Denemarken-Noorwegen herstelde met succes de controle over de handelsroutes door Lapland. Zweden kreeg echter een aanzienlijke concessie bij het verkrijgen van het recht op vrije handel via de Straat van Sound, waardoor het land werd vrijgesteld van de Sound-tol, wat een grote klap was voor de economische belangen van Denemarken en Noorwegen.

In de nasleep kwam Denemarken-Noorwegen naar voren als een erkende militaire macht in Europa. Omdat het echter geen volledige overwinning behaalde, kon Zweden zich onder koning Gustaaf Adolf herstellen. Door dit herstel kon Zweden uiteindelijk de dominantie van Denemarken en Noorwegen in de Baltische regio uitdagen. De rivaliteit tussen de twee machten zette zich voort en culmineerde in de Torstensonoorlog (1643-1645), waarin Denemarken-Noorwegen werd verslagen en de controle over de Oostzee aan Zweden afstond.

De Kalmar-oorlog vormde ook het toneel voor een langdurige periode van vijandigheid tussen Noren en Zweden, wat latere historische gebeurtenissen beïnvloedde. Na de nederlaag tussen Denemarken en Noorwegen in het begin van de 19e eeuw verzette Noorwegen zich tegen de overdracht aan Zweden onder het Verdrag van Kiel, wat leidde tot de Noorse Onafhankelijkheidsoorlog. Het resulterende verdrag stelde Noorwegen in staat een zekere mate van soevereiniteit te behouden binnen een personele unie met Zweden, die duurde totdat Noorwegen in 1905 volledig onafhankelijk werd.

De Kalmaroorlog betekende de laatste succesvolle verdediging van Denemarken en Noorwegen van zijn dominium maris baltici tegen Zweden, en trok de aandacht van andere Europese machten die zich verzetten tegen de dominantie van een enkel land over de Baltische handel. Deze rivaliteit tussen maritieme machten, waaronder Groot-Brittannië , de Nederlandse Republiek en de Habsburgers, zou een belangrijke rol spelen in de veranderende dynamiek van de regio in de jaren die volgden.

In het begin van de 17e eeuw raakte Denemarken, onder koning Christian IV, betrokken bij deDertigjarige Oorlog als onderdeel van zijn pogingen om de invloed in Noord-Europa te behouden. Het land kreeg te maken met oplopende spanningen na de afzetting van Frederik V in 1623, wat protestantse leiders als John George van Saksen en George Willem van Brandenburg zorgen baarde, die vreesden dat de Heilige Roomse keizer Ferdinand II tot doel had voormalige katholieke gebieden terug te winnen die in handen waren van protestanten. Als hertog van Holstein was Christian IV ook betrokken bij de Nedersaksische Cirkel, een regionale alliantie, en was hij gemotiveerd om de Deense economische belangen te beschermen, met name de Baltische handel en de tolheffingen uit de Straat van Øresund.

De spanningen escaleerden toen Ferdinand II een bondgenootschap sloot met Albrecht von Wallenstein en hem de opdracht gaf de keizerlijke controle in Noord-Duitsland uit te breiden. In mei 1625 koos de Nedersaksische kreis Christian IV als hun militaire leider tegen de dreiging, hoewel Saksen en Brandenburg zich verzetten tegen de Deense betrokkenheid en Denemarken als een rivaal beschouwden.

Denemarken kreeg financiële steun van de Nederlanders en Engelsen via het Verdrag van Den Haag in december 1625, waardoor Christian IV een ambitieuze militaire campagne kon lanceren. De Deense strijdkrachten leden echter aanzienlijke nederlagen, met name tijdens de Slag bij Lutter in augustus 1626. Veel Duitse bondgenoten waren terughoudend om Denemarken volledig te steunen, en subsidies van de Nederlanders en Engelsen bleven uit, waardoor de positie van Christian werd verzwakt. Tegen het einde van 1627 bezetten de troepen van Wallenstein Jutland, Mecklenburg en Pommeren, waardoor de dominantie van Denemarken in de regio werd bedreigd.

In 1628, toen Wallenstein de strategisch belangrijke haven van Stralsund belegerde, voorkwam de Zweedse interventie onder leiding van Gustaaf Adolf dat Denemarken verdere verliezen zou lijden. Ondanks deze hulp leed Christian IV opnieuw een nederlaag bij Wolgast en begon hij vredesonderhandelingen met Wallenstein. Wallenstein erkende de groeiende dreiging van de Zweedse betrokkenheid en bood milde voorwaarden aan, wat leidde tot het Verdrag van Lübeck in juni 1629. Op grond van dit verdrag behield Christian IV Sleeswijk en Holstein, maar moest hij de steun aan de Duitse protestanten opgeven en Bremen en Verden afstaan, waardoor feitelijk een einde kwam aan de Zweedse betrokkenheid. De rol van Denemarken als dominante Noordse macht.

De uitkomst van dit conflict markeerde een belangrijk keerpunt in de Deense geschiedenis. De nederlaag van Christian IV verminderde de invloed van Denemarken in Noord-Europa, betekende het einde van zijn suprematie en maakte de weg vrij voor de opkomst van Zweden als leidende macht in de regio. Bovendien putte de oorlog de Deense hulpbronnen uit, en werden de ambities van Christian IV voor territoriale expansie op beslissende wijze ingeperkt, wat een verschuiving markeerde in het machtsevenwicht in de Oostzee.

Zweden was een van de meest succesvolle deelnemers aan deDertigjarige Oorlog geweest en behaalde belangrijke overwinningen onder koning Gustaaf Adolf en, na zijn dood, onder graaf Axel Oxenstierna, de Lord High Chancellor van Zweden. De expansionistische ambities van het land werden echter voortdurend bedreigd door Denemarken- Noorwegen , dat Zweden vrijwel volledig omsingelde vanuit het zuiden (Blekinge, Scania en Halland), het westen (Bohuslän) en het noordwesten (Jämtland en Härjedalen). De door Denemarken opgelegde Sound Dues, een tol voor schepen die door de Deense wateren naar de Oostzee varen, irriteerde ook de Zweden en droeg bij tot de spanningen. In het voorjaar van 1643 besloot de Zweedse Privy Council, die vertrouwen had in de militaire kracht van Zweden, dat er territoriale winst kon worden geboekt ten koste van Denemarken en Noorwegen. Graaf Oxenstierna stelde een oorlogsplan op en startte in mei 1643 een verrassende aanval op meerdere fronten op Denemarken.

De Zweedse veldmaarschalk Lennart Torstensson werd belast met het primaire offensief. Beginnend vanuit Moravië marcheerden zijn troepen op 12 december 1643 het door Denemarken gecontroleerde Holstein binnen. Eind januari 1644 had Torstensson het schiereiland Jutland veroverd. In februari leidde de Zweedse generaal Gustav Horn een leger van 11.000 man naar de Deense provincies Halland en Scania, waarbij hij een groot deel van het grondgebied bezette, met uitzondering van de vestingstad Malmö.

Ondanks dat hij overrompeld werd, reageerde koning Christian IV van Denemarken-Noorwegen snel en vertrouwde hij op zijn vloot om de Deense thuiseilanden te beschermen. Op 1 juli 1644 wonnen zijn troepen ternauwernood de Slag om Colberger Heide. Er volgde echter een grote nederlaag op 13 oktober 1644 in de Slag bij Fehmarn, waar de gecombineerde Zweedse en Nederlandse vloten een groot deel van de Deense marine vernietigden. Christian IV hoopte ook dat Noorwegen, onder leiding van zijn schoonzoon, gouverneur-generaal Hannibal Sehested, de druk op de Deense gebieden zou verlichten door Zweden vanuit het noorden aan te vallen.

Noorwegen was echter terughoudend om deel te nemen aan de oorlog, omdat de Noorse bevolking zich verzette tegen de aanval op Zweden, uit angst voor vergelding. De resulterende campagne werd door critici de "Hannibal-oorlog" genoemd. Ondanks weerstand vielen Noorse troepen Zweedse troepen aan langs hun gedeelde grens. Een aanval onder leiding van Jacob Ulfeld op het Zweedse Jämtland mislukte, waarbij Zweedse troepen Jämtland bezetten en oprukten naar het Noorse Østerdal voordat ze werden afgeslagen.

Gouverneur-generaal Sehested was van plan het Zweedse Värmland aan te vallen met zijn leger en een ander onder leiding van Henrik Bjelke, maar kreeg in plaats daarvan de opdracht koning Christian IV te helpen bij de verdediging van Göteborg. Bij aankomst zag Sehested de koning zich bij zijn vloot voegen, waar hij heldhaftig vocht om te voorkomen dat het leger van Torstensson oprukte naar de Deense eilanden, zelfs nadat hij gewond was geraakt. Sehested lanceerde ook succesvolle aanvallen op de Zweedse stad Vänersborg, terwijl Noorse troepen onder leiding van George von Reichwein en Henrik Bjelke de grens overstaken naar het Zweedse Värmland en Dalsland.

Denemarken vóór 1645. @ Vesconte

In 1645 waren de troepen van Christian IV uitgeput en moesten Denemarken-Noorwegen de bemiddeling van Frankrijk en de Verenigde Provinciën aanvaarden om over vrede te onderhandelen. Het Verdrag van Brömsebro, ondertekend op 13 augustus 1645, was een vernederende nederlaag voor Denemarken-Noorwegen. De voorwaarden van het verdrag vereisten dat Denemarken-Noorwegen de Noorse provincies Jämtland, Härjedalen en Idre & Särna aan Zweden moesten afstaan, evenals de Deense eilanden Gotland en Ösel in de Oostzee. De Zweden namen ook dertig jaar lang de controle over de Deense provincie Halland over als garantie voor het verdrag. Bovendien kreeg Zweden vrijstelling van de Sound Dues, waardoor de controle van Denemarken over de Baltische handel aanzienlijk werd verminderd. De Deense kroonprins Frederik II werd gedwongen ontslag te nemen uit zijn posten in de prinsbisdommen Verden en Bremen, die vervolgens door Zweden werden bezet en later in 1648 Zweedse leengoederen werden onder het Heilige Roomse Rijk .

Deze uitkomst veranderde het machtsevenwicht in het Baltische gebied dramatisch, toen Zweden de dominantie over de Baltische Zee verwierf en onbeperkte toegang kreeg tot de Noordzee, waardoor de omsingeling tussen Denemarken en Noorwegen werd doorbroken. Na de nederlaag tussen Denemarken en Noorwegen hervatten de Zweedse troepen onder Torstensson hun operaties in de Dertigjarige Oorlog, waarbij ze het keizerlijke leger zuidwaarts naar Bohemen achtervolgden. Bij de Slag om Jankau bij Praag in 1645 behaalde het leger van Torstensson opnieuw een beslissende overwinning, waardoor Zweedse troepen delen van Bohemen konden bezetten en zowel Praag als Wenen konden bedreigen.

Het Verdrag van Brömsebro veranderde de machtsdynamiek van Noord-Europa fundamenteel, waarbij Zweden opkwam als een dominante kracht in de Baltische regio, terwijl Denemarken-Noorwegen op zoek gingen naar mogelijkheden om te herstellen van hun verliezen, wat een voorafschaduwing was van toekomstige conflicten in de regio.

De Tweede Noordelijke Oorlog tussen Zweden en Denemarken- Noorwegen nam een ​​dramatische wending in 1657 toen Denemarken-Noorwegen, een kans grijpend terwijl Zweden zich bezighield met Polen, een invasie lanceerden als wraakactie. De campagne werd echter al snel desastreus voor Denemarken-Noorwegen. Ten eerste koos Nederland , de machtige bondgenoot van Denemarken, ervoor neutraal te blijven, aangezien Denemarken de agressor was en Zweden de verdediger. Ten tweede zorgde de ongewoon strenge winter van 1657-1658 ervoor dat de Gordels bevroor, waardoor de Zweedse koning Karel X Gustav zijn leger over het ijs kon leiden, een ongekende prestatie, om een ​​verrassende invasie van Zeeland te lanceren.

Deze invasie dwong Denemarken-Noorwegen tot capitulatie, en in het Verdrag van Roskilde (1658) leed Denemarken-Noorwegen een verpletterende nederlaag, waarbij aanzienlijke gebieden aan Zweden werden afgestaan. Deze omvatten Skåne, Halland, Blekinge en Bornholm uit Oost-Denemarken, evenals de provincies Båhuslen in Noorwegen en Trøndelag. Bovendien kwam Holstein-Gottorp onder Zweedse invloed te staan, wat een strategische basis vormde voor toekomstige invasies.

De oorlog eindigde daar echter niet. Slechts drie maanden na het Verdrag van Roskilde besloot Karel X Gustav, aangemoedigd door zijn succes, Denemarken volledig te elimineren en Scandinavië onder zijn heerschappij te verenigen. Het Zweedse leger rukte opnieuw op richting Kopenhagen. Deze keer besloot koning Frederik III van Denemarken terug te vechten. Hij inspireerde de burgers door te verklaren dat hij "in zijn nest zou sterven", door hen op te roepen de stad te verdedigen tegen de Zweedse belegering.

Denemarken vóór 1658. @ Vesconte

De niet-uitgelokte agressie van Zweden leidde tot de alliantie tussen Denemarken en Noorwegen met Nederland. Een formidabele Nederlandse vloot arriveerde in Kopenhagen met cruciale voorraden en versterkingen, waardoor de stad de Zweedse aanval kon weerstaan. Tegelijkertijd sloten Brandenburg- Pruisen , het Pools - Litouwse Gemenebest en de Habsburgse monarchie zich aan bij het conflict tegen Zweden, en de gevechten gingen door tot 1659.

Begin 1660, toen Karel X Gustav een invasie van Noorwegen aan het voorbereiden was, stierf hij onverwachts aan ziekte. Na zijn dood zochten de strijdende partijen vrede, wat resulteerde in het Verdrag van Kopenhagen in 1660. Dit verdrag herstelde Trøndelag bij Noorwegen en Bornholm bij Denemarken, maar Zweden behield Bahusia en Terra Scania. De regeling, aanvaard door andere Europese machten zoals Nederland, legde de grenzen vast tussen Noorwegen, Denemarken en Zweden, die vandaag de dag grotendeels ongewijzigd blijven. De uitkomst van deze conflicten markeerde de opkomst van Zweden als de dominante macht in Scandinavië, die Denemarken voorbijstreefde.

De rampzalige uitkomst van de oorlog tegen Zweden en het daaropvolgende Verdrag van Roskilde in 1658 hadden een diepgaande invloed op de binnenlandse politiek van Denemarken en Noorwegen . Koning Frederik III, die regeerde van 1648 tot 1670, profiteerde van de nationale crisis om de Deense adel ervan te overtuigen een aantal van hun traditionele privileges op te geven, waaronder hun vrijstelling van belastingen. Deze machtsverschuiving markeerde het begin van een tijdperk van absolutisme in Denemarken, toen Frederik III het koninklijk gezag consolideerde, waardoor de invloed van de adellijke klasse aanzienlijk afnam.

In de decennia die volgden op deze verschuiving concentreerde Denemarken-Noorwegen zich op het herstellen van de provincies die het van Zweden had verloren. Tegen de jaren 1670 had het koninkrijk zijn kracht herbouwd en was het klaar om Zweden opnieuw uit te dagen. Dit leidde tot de Scanian Oorlog (1675-1679), waarin Denemarken en Noorwegen probeerden hun voormalige oostelijke gebieden terug te winnen. Ondanks aanvankelijke voordelen – zoals marinedominantie, steun van bondgenoten en de steun van de lokale bevolking in de betwiste provincies – eindigde de oorlog uiteindelijk in een frustrerende patstelling voor Denemarken-Noorwegen. Ondanks hun inspanningen waren ze niet in staat de verloren gebieden terug te winnen, en de status quo die was vastgelegd door het Verdrag van Roskilde bleef grotendeels intact.

De Scanian Oorlog (1675-1679) ontvouwde zich als onderdeel van de bredere Noordelijke Oorlogen, waarbij Denemarken, Noorwegen , Brandenburg en Zweden betrokken waren. Het vond voornamelijk plaats op Scandinavisch grondgebied – gebieden die Denemarken en Noorwegen eerder aan Zweden hadden afgestaan ​​onder het Verdrag van Roskilde – en in Noord- Duitsland . Terwijl de Deense, Noorse en Zweedse geschiedschrijving de Duitse veldslagen als onderdeel van de Scaniaanse oorlog beschouwt, noemen Duitse verslagen deze botsingen vaak de afzonderlijke Zweeds-Brandenburgse oorlog.

De oorlog werd veroorzaakt door de betrokkenheid van Zweden bij de Frans-Nederlandse Oorlog, waarin Zweden een bondgenootschap had gesloten met Frankrijk . Onder druk van Frankrijk kreeg Zweden te maken met vijanden uit verschillende Europese landen. Als reactie op de aanval van Frankrijk op de Verenigde Provinciën ( Nederlandse Republiek ) besloot Denemarken-Noorwegen in te grijpen, in de hoop de in 1658 verloren Scaniaanse gebieden terug te winnen. Na enige aarzeling lanceerde koning Christian V van Denemarken-Noorwegen in 1675 een invasie van Scania. profiteren van de bezorgdheid van Zweden over de oorlog tegen Brandenburg in het Heilige Roomse Rijk.

Tegelijkertijd opende Denemarken-Noorwegen een tweede front met een invasie vanuit Noorwegen, bekend als de Gyldenløve-oorlog, genoemd naar de Deens-Noorse generaal Ulrik Frederik Gyldenløve. Dit dwong de Zweedse strijdkrachten hun aandacht te verdelen en op twee fronten te vechten. Denemarken-Noorwegen kende aanvankelijk grote successen en heroverde een groot deel van het grondgebied in Scania.

Ondanks dat hij nog maar 19 jaar oud was, zette de Zweedse koning Karel XI echter een vastberaden tegenoffensief in dat een groot deel van het verloren terrein in Scania heroverde. Zijn leiderschap keerde het tij tegen Denemarken-Noorwegen, waardoor veel van hun eerdere winsten teniet werden gedaan. Ondertussen versloegen de Brandenburgse strijdkrachten in Noord-Duitsland het Zweedse leger, terwijl op zee de Deense marine als overwinnaar uit de strijd kwam over Zweden.

Tegen het einde van de oorlog hadden alle partijen zware verliezen geleden en bereikte het conflict een ongemakkelijke patstelling. Vredesonderhandelingen werden beïnvloed door de grotere Frans-Nederlandse Oorlog, toen de Verenigde Provinciën zich bij Frankrijk vestigden. De Zweedse koning Karel XI trouwde met de Deense prinses Ulrike Eleonora, de zus van Christian V, waardoor de spanningen tussen Zweden en Denemarken-Noorwegen verder afnamen. De oorlog eindigde officieel met de Verdragen van Fontainebleau en Lund tussen Zweden en Denemarken-Noorwegen, en het Verdrag van Saint-Germain-en-Laye tussen Zweden en Brandenburg. Deze verdragen gaven de meeste gebieden terug aan Zweden, waarbij de status quo werd gehandhaafd die was vastgelegd door het eerdere Verdrag van Roskilde.

Tijdens de late 17e en 18e eeuw bleef de Deense economie sterk afhankelijk van de landbouw, met beperkt succes bij het diversifiëren naar andere industrieën. Buiten Kopenhagen, dat ongeveer 30.000 inwoners telde, bestond er weinig industrie, en zelfs daar was de industriële activiteit minimaal. Er ontstond een kleine hoeveelheid industrie om het leger te ondersteunen, maar het gebrek aan natuurlijke hulpbronnen in Denemarken beperkte de economische groei. Het land had naast landbouwproducten weinig export, waarbij Nederland het grootste deel van deze goederen kocht.

Het grondbezit was zeer geconcentreerd: ongeveer 300 landeigenaren controleerden 90% van de grond in het land. Deze grondbezitters domineerden ook het plattelandsbestuur, waarbij slechts een paar wetshandhavers de macht deelden. Als reactie op de dalende oogstprijzen in 1733 introduceerden de landheren het systeem van inschrijving, waardoor de vrije Deense boeren in feite in lijfeigenen veranderden. Dit systeem bond arbeiders aan hun geboorteplaats en dwong hen boerderijen op grote landgoederen te huren. Boeren moesten het land van de landheren bewerken als onderdeel van hun pacht, en ze hadden niet het recht om over contracten te onderhandelen of betaling te ontvangen voor eventuele verbeteringen die ze aanbrachten. Degenen die weigerden land te huren, kregen te maken met zes jaar verplichte militaire dienst.

Het advertentiesysteem leidde tot wijdverbreide inefficiëntie in de Deense landbouw, omdat boeren, die weinig prikkels hadden, slechts de minimaal vereiste hoeveelheid werk verrichtten. Deens graan kon niet concurreren met graan van hogere kwaliteit uit de Baltische regio, vooral in Noorwegen, waardoor de winstgevendheid van de landbouw verder werd ondermijnd.

Aan het einde van de 18e eeuw vond er echter een golf van landbouwhervormingen plaats. Het verouderde openveldsysteem werd afgeschaft en kleinere boerderijen werden samengevoegd tot grotere, efficiëntere eenheden. Het inschrijvingssysteem werd ook geëlimineerd en het leger ging over op dienstplicht voor het rekruteren van mankracht. Deze veranderingen werden mogelijk gemaakt door de gestaag stijgende landbouwprijzen, die zorgden voor de financiële stabiliteit die nodig was om de hervormingen te ondersteunen.

Gedurende de 18e eeuw bloeide de Deense economie, voornamelijk dankzij de uitgebreide landbouwproductie, die voldeed aan de stijgende vraag in heel Europa. Deense koopvaardijschepen speelden een belangrijke rol in deze welvaart en dreven handel in heel Europa, de Noord-Atlantische Oceaan en met Deense koloniën in het Caribisch gebied en de Noord-Atlantische Oceaan, wat bijdroeg aan de economische groei van het land. Denemarken profiteerde economisch van de Amerikaanse Revolutie (1775–1783), omdat het conflict een vraag naar neutrale handelspartners creëerde. Deense kooplieden grepen deze kans aan door hun handelsnetwerken uit te breiden en goederen te leveren aan zowel de Europese markten als de Amerikaanse koloniën, wat de Deense economie in deze periode een aanzienlijke impuls gaf.

Tijdens de Derde Noordelijke Oorlog (1700–1721) deden Denemarken- Noorwegen opnieuw een poging om de verloren provincies op Zweden te heroveren. Deze inspanning resulteerde aanvankelijk echter in de ongunstige Vrede van Travendal in 1700. Toen Denemarken opnieuw deelnam aan het conflict als onderdeel van een grotere alliantie, werd Zweden uiteindelijk verslagen. Ondanks deze beslissende verschuiving in het machtsevenwicht werd de hoop van Denemarken om zijn voormalige territoria terug te winnen de grond in geboord. De grote Europese mogendheden, op hun hoede voor één natie die beide kusten van de Sont zou controleren, verzetten zich tegen elke territoriale winst voor Denemarken. Als gevolg hiervan gaf het Verdrag van Frederiksborg van 1720 de oostelijke provincies niet terug aan Denemarken en werd zelfs van de Denen geëist dat ze Zweeds-Pommeren, dat ze sinds 1715 in handen hadden, teruggaven. Vanaf dat moment waren de ambities van Denemarken om zijn verloren land terug te winnen op Zweden. definitief gedwarsboomd.

Gedurende een groot deel van de 18e eeuw kende Denemarken een periode van relatieve vrede. De enige significante dreiging kwam in 1762 toen de hertog van Holstein-Gottorp de Russische troon besteeg als tsaar Peter III en Denemarken de oorlog verklaarde vanwege zijn voorouderlijke aanspraken op Sleeswijk. Voordat er echter een conflict kon ontstaan, werd Peter III omvergeworpen door zijn vrouw, die tsarina Catharina II (Katharina de Grote) werd. Keizerin Catherine liet de claims van haar man varen en onderhandelde over de overdracht van het hertogdom Sleeswijk-Holstein aan Deense controle. In ruil daarvoor kreeg Rusland de controle over het graafschap Oldenburg en aangrenzende landen in het Heilige Roomse Rijk. Deze overeenkomst werd geformaliseerd in het Verdrag van Tsarskoje Selo in 1773, en de daaruit voortvloeiende alliantie had een aanzienlijke invloed op het buitenlandse beleid van Denemarken, waardoor het in de daaropvolgende decennia nauwer in lijn kwam met de Russische belangen.

Intern bleef het absolutistische bewind dat onder Frederik III was geïnitieerd, evolueren. Het Deense parlement (het parlement) was opgeschort en de macht werd steeds meer gecentraliseerd in Kopenhagen. De monarchie reorganiseerde zichzelf in een meer hiërarchische structuur, met de koning als middelpunt. Kroonfunctionarissen en een nieuwe klasse bureaucraten domineerden het bestuur, waardoor de invloed van de traditionele aristocratie verder afnam. In de loop van de tijd werden niet-adellijke landheren invloedrijk en gebruikten ze hun macht om wetten uit te vaardigen die hun belangen behartigden.

Ook het Deense bestuur en rechtssysteem ondergingen modernisering. In 1683 werd de *Danske lov 1683* (Deense Code) ingevoerd, waarmee de provinciale wetten werden gestandaardiseerd en geconsolideerd. Dit tijdperk zag ook de standaardisatie van maten en gewichten en een landbouwonderzoek dat directe belastingheffing van landeigenaren mogelijk maakte, waardoor de afhankelijkheid van de regering van inkomsten uit kroongronden werd verminderd.

Gedurende deze periode groeide de Deense bevolking gestaag, van ongeveer 600.000 in 1660, kort na de territoriale verliezen tegen Zweden, tot 700.000 in 1720. In 1807 had de bevolking ongeveer 978.000 bereikt, wat de relatieve stabiliteit en groei van het koninkrijk gedurende deze periode weerspiegelt. tijdperk.

De Deense Gouden Eeuw, of *Den danske guldalder*, kwam naar voren als een periode van opmerkelijke culturele en artistieke productie in Denemarken, vooral tijdens de eerste helft van de 19e eeuw. Ondanks de strijd van Kopenhagen met branden, bombardementen en nationaal faillissement bloeide de kunst, geïnspireerd door de romantische beweging die zich vanuit Duitsland had verspreid. Dit tijdperk van creativiteit is het nauwst verbonden met de Gouden Eeuw van de Deense schilderkunst, die zich uitstrekte van ongeveer 1800 tot 1850. Het werd geleid door Christoffer Wilhelm Eckersberg en zijn studenten, zoals Wilhelm Bendz, Christen Købke, Martinus Rørbye, Constantin Hansen en Wilhelm Marstrand. Bovendien werd het beeldhouwwerk van Bertel Thorvaldsen een essentieel onderdeel van deze artistieke renaissance.

De architectuur onderging ook een transformatie tijdens de Deense Gouden Eeuw, toen neoklassieke stijlen het stedelijke landschap hervormden, vooral in Kopenhagen. Bekende architecten als Christian Frederik Hansen en Michael Gottlieb Bindesbøll hebben aanzienlijk bijgedragen aan de esthetische vernieuwing van de stad en hebben met hun ontwerpen een blijvende erfenis nagelaten.

Op muziekgebied werd de Gouden Eeuw gekenmerkt door een golf van romantisch nationalisme die componisten als JPE Hartmann, Hans Christian Lumbye en Niels W. Gade beïnvloedde, evenals balletmeester August Bournonville, die een uitgesproken Deense smaak aan zijn choreografie bracht. .

De literatuur bloeide in deze periode met de introductie van de Romantiek in 1802 door Henrik Steffens, een Noors -Duitse filosoof. Belangrijke literaire figuren waren onder meer Adam Oehlenschläger, die vaak wordt beschouwd als de nationale dichter van Denemarken, Bernhard Severin Ingemann, NFS Grundtvig en Hans Christian Andersen, wiens sprookjes uiteindelijk wereldwijde erkenning zouden krijgen. Filosoof Søren Kierkegaard bracht het existentialistische denken naar voren, terwijl Hans Christian Ørsted belangrijke bijdragen leverde aan de wetenschap, waaronder de ontdekking van elektromagnetisme.

De Deense Gouden Eeuw was daarom niet alleen een tijd van intense culturele activiteit en creativiteit in Denemarken, maar ook een periode die een diepgaande en blijvende impact had op de internationale kunst, literatuur, muziek, filosofie en wetenschap.

Tijdens de Napoleontische oorlogen (1803–1815) werden Denemarken- Noorwegen geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen en verschuivingen in het politieke en militaire landschap, wat uiteindelijk tot ernstige gevolgen voor het koninkrijk leidde. De natie, die er aanvankelijk naar streefde haar neutraliteit te behouden, raakte steeds meer verwikkeld in het conflict vanwege haar strategische ligging, marinemiddelen en druk van zowel Frankrijk als Groot-Brittannië . Deze periode markeerde een keerpunt voor Denemarken-Noorwegen, dat aanzienlijk verzwakt uit de oorlogen tevoorschijn kwam en veel van zijn vroegere invloed had verloren.

Neutraliteit en de strijd om betrokkenheid te vermijden (1803-1807)

Aan het begin van de Napoleontische oorlogen probeerde Denemarken-Noorwegen een neutraliteitspositie te handhaven, waarbij het zijn positie balanceerde tussen de strijdende coalities van Groot-Brittannië en Frankrijk. De neutraliteit van het koninkrijk was essentieel voor de bescherming van zijn handelsbelangen, aangezien Deense koopvaardijschepen actief betrokken waren bij de handel in heel Europa. De Deense en Noorse marine, een van de meest formidabele in de regio, speelde een sleutelrol bij het veiligstellen van deze commerciële routes.

De strategische ligging van het land, dat de toegang tot de Oostzee via de Deense zeestraten beheerst, maakte het tot een waardevolle bondgenoot voor zowel Frankrijk als Groot-Brittannië. De opkomst van Napoleon en de daaropvolgende vorming van de Liga van Gewapende Neutraliteit, waarvan Denemarken-Noorwegen lid was, verhoogden echter de spanningen met Groot-Brittannië, dat zich zorgen maakte over de mogelijkheid dat de Deense vloot tegen hen zou worden gebruikt.

De eerste en tweede veldslag om Kopenhagen (1801 en 1807)

De eerste grote klap voor de neutraliteit tussen Denemarken en Noorwegen kwam met de Eerste Slag om Kopenhagen in 1801, waar een Britse vloot onder leiding van vice-admiraal Horatio Nelson de Deense vloot aanviel en versloeg in een poging de Liga van Gewapende Neutraliteit te ontwrichten. Ondanks de verliezen slaagde Denemarken-Noorwegen erin een aanzienlijk deel van zijn marine te behouden en werd een tijdelijke vrede hersteld.

Topografische kaart van Kopenhagen en omgeving met de indeling van de stad en de Britse posities tijdens het beleg. @Willim Faden

De situatie escaleerde opnieuw in 1807. De Britse regering, uit angst dat Napoleon Denemarken-Noorwegen zou dwingen zich bij zijn Continentale Stelsel aan te sluiten en zijn vloot tegen Groot-Brittannië te gebruiken, lanceerde een preventieve aanval op Kopenhagen tijdens de Tweede Slag om Kopenhagen, ook wel bekend als het Bombardement van Kopenhagen. Kopenhagen. Deze aanval had tot gevolg dat de Britten het grootste deel van de Deense vloot veroverden of vernietigden, waardoor feitelijk een einde kwam aan het vermogen van Denemarken-Noorwegen om zijn maritieme verdediging te controleren. De aanval dwong Denemarken-Noorwegen tot een alliantie met Frankrijk, ondanks de pogingen van het koninkrijk om geen partij te kiezen.

Alliantie met Frankrijk en de kanonneerbootoorlog (1807-1814)

Na het Britse bombardement en de inbeslagname van zijn vloot sloot Denemarken-Noorwegen zich officieel aan bij de Napoleontische alliantie en sloot zich aan bij Frankrijk. Deze alliantie leidde tot de zogenaamde Kanonneerbootoorlog (1807-1814), een zeeconflict tussen Denemarken-Noorwegen en Groot-Brittannië. Nu de belangrijkste Deense vloot in Britse handen was, nam de Deens-Noorse marine zijn toevlucht tot het gebruik van kleine kanonneerboten om Britse koopvaardijkonvooien en oorlogsschepen lastig te vallen, vooral in de ondiepe wateren rond Denemarken en Noorwegen. Ondanks hun beperkte effectiviteit tegen grotere Britse schepen slaagden deze kanonneerboten erin verschillende vijandelijke schepen te veroveren en de Britse scheepvaart te ontwrichten.

De kanonneerbootoorlog betekende echter ook dat Denemarken-Noorwegen te maken kreeg met een Britse blokkade, wat ernstige gevolgen had voor de economie. De handel kwam vrijwel tot stilstand en het koninkrijk had moeite om de voorraden op peil te houden, vooral in Noorwegen, waar de voedseltekorten steeds ernstiger werden. De economische ontberingen veroorzaakt door de blokkade, gecombineerd met de gedwongen inzet van Denemarken en Noorwegen om de oorlogsinspanningen van Napoleon te steunen, legden een zware druk op het koninkrijk.

Het verval van de Deense macht en het Verdrag van Kiel (1814)

Toen het tij zich tegen Napoleon keerde, raakte Denemarken-Noorwegen steeds meer geïsoleerd. In 1813 viel Zweden, dat eerder een bondgenootschap had gesloten met Napoleon maar van kant wisselde om zich bij de Zesde Coalitie aan te sluiten, Denemarken-Noorwegen vanuit het zuiden binnen. Onder toenemende druk werd koning Frederik VI van Denemarken op 14 januari 1814 gedwongen het Verdrag van Kiel te ondertekenen.

Het verdrag had verwoestende gevolgen voor Denemarken-Noorwegen. Onder zijn voorwaarden stond Denemarken het koninkrijk Noorwegen af ​​aan de koning van Zweden, waarmee een einde kwam aan een unie die meer dan vier eeuwen had geduurd. Hoewel Denemarken de controle over Groenland, IJsland en de Faeröer behield, betekende het verlies van Noorwegen een dramatische vermindering van de macht en invloed van het koninkrijk. Bovendien werd Denemarken gedwongen het eiland Helgoland aan Groot-Brittannië af te staan, waardoor zijn strategische aanwezigheid in de Noordzee verder afnam.

Naoorlogse impact en economisch herstel

Na de Napoleontische oorlogen stond Denemarken voor een moeizaam pad naar herstel. Het verlies van Noorwegen was een zware klap voor de economie van het koninkrijk, aangezien Noorwegen een belangrijke bron van inkomsten en middelen was geweest. Door de financiële druk van de oorlog zat Denemarken diep in de schulden, en door de vernietiging van zijn vloot had het land geen noemenswaardige zeemacht meer in de regio.

Om te herstellen van de economische ontberingen begon Denemarken met een reeks hervormingen, waarbij de nadruk lag op de modernisering van de landbouw en de ontwikkeling van nieuwe industrieën. Ondanks de uitdagingen slaagde de Deense regering erin de economie de daaropvolgende decennia te stabiliseren, en Denemarken veranderde langzaam in een modernere en geïndustrialiseerde staat.

De Kanonneerbootoorlog (1807-1814) was een zeeconflict dat plaatsvond tussen Denemarken, Noorwegen en Groot-Brittannië , gesteund door Zweden , tijdens de Napoleontische oorlogen. Deze oorlog ontleende zijn naam aan de Deense tactiek om kleine, manoeuvreerbare kanonneerboten te gebruiken om de superieure vuurkracht van de Britse Royal Navy uit te dagen. In de Scandinavische geschiedschrijving wordt dit conflict vaak gezien als de latere fase van de ‘Engelse oorlogen’, die waren begonnen met de Eerste Slag om Kopenhagen in 1801.

Achtergrond

De spanningen tussen Denemarken-Noorwegen en Groot-Brittannië escaleerden voor het eerst tijdens de Eerste Slag om Kopenhagen in 1801, waar het beleid van gewapende neutraliteit tussen Denemarken en Noorwegen leidde tot een aanval door een Britse vloot onder leiding van admiraal Horatio Nelson. Dit beleid hield in dat de Deens-Noorse handel werd beschermd tegen inmenging tijdens de laatste fasen van de Franse Revolutionaire Oorlogen . De vijandelijkheden werden hervat in 1807 toen de Britten, uit angst dat de Deens-Noorse vloot door Napoleon in beslag zou worden genomen, de Tweede Slag om Kopenhagen lanceerden, de Deense hoofdstad bombardeerden en een groot deel van de Deens-Noorse vloot veroverden of tot zinken brachten.

Deense kanonneerbootstrategie

Als reactie op het verlies van zijn vloot ging Denemarken-Noorwegen ter compensatie over op de bouw van kleine kanonneerboten. De kanonneerboten waren aanvankelijk ontworpen door de Zweedse scheepsarchitect Fredrik Henrik af Chapman en konden snel en goedkoop worden geproduceerd. Deze schepen waren zeer manoeuvreerbaar in ondiepe wateren en presenteerden kleine doelen, waardoor ze ideaal waren voor de verdediging tegen de superieure Royal Navy. Ze waren echter ook kwetsbaar en ineffectief in ruwe zee of tegen grotere oorlogsschepen. Er werden meer dan 200 kanonneerboten gebouwd, waarbij de twee belangrijkste typen de grotere kanonchaluppen waren, uitgerust met twee 24-ponder kanonnen en vier 4-ponder houwitsers met een bemanning van maximaal 79 man, en de kleinere kanonjollen , bewapend met een enkele 24-ponder. kanon en twee 4-ponder houwitsers, bemand door 41 man.

Het verloop van de oorlog

Het conflict begon officieel na de Britse aanval op Kopenhagen in 1807, en de kanonneerboten werden al snel de hoeksteen van de marineverdediging tussen Denemarken en Noorwegen. Ondanks hun beperkingen waren de kanonneerboten effectief in het ontwrichten van Britse koopvaardijkonvooien en zelfs het veroveren van kleinere Britse oorlogsschepen, hoewel ze worstelden met grotere fregatten en linieschepen. De Britten, die gedurende de oorlog de algehele controle over de Deense wateren behielden, begeleidden regelmatig koopvaardijkonvooien door de Sont en de Grote Gordel, en voerden amfibische landingen uit op verschillende Deense eilanden om voorraden in beslag te nemen.

Een van de eerste gevechten vond plaats op 12 augustus 1807, toen de Britse zesderangs HMS Comus het Deense fregat Friderichsværn veroverde en zware verliezen toebracht aan de Deense bemanning. Het Britse bombardement op Kopenhagen in september verzwakte de Deense verdediging verder, en de Britten veroverden het strategisch belangrijke eiland Helgoland, dat ze later gebruikten als basis voor smokkel en spionage tegen Napoleon.

Deense kanonneerboten veroveren HMS Turbulent , 9 juni 1808.

Als reactie hierop lanceerde Denemarken-Noorwegen talloze kanonneerbootaanvallen en aanvallen. Met name bleken Deense kanonneerboten in staat Britse oorlogsschepen te verslaan in verschillende gevechten, zoals de verovering van HMS Tickler op 4 juni 1808, na een gevecht van vier uur. Ondanks deze successen bleef de Britse blokkade de Deense handel en herbevoorradingsinspanningen beperken.

Belangrijke veldslagen en gevechten

• Slag om Zeeland Point (22 maart 1808): Een van de belangrijkste veldslagen van de Kanonneerbootoorlog, waarbij het Deense linieschip Prinds Christian Frederik werd vernietigd door de Britse schepen HMS Nassau en HMS Stately. Ondanks de nederlaag toonde deze ontmoeting de bereidheid van Denemarken-Noorwegen aan om terug te vechten met de resterende zeestrijdkrachten.
• Slag bij Alvøen (15 mei 1808): De Deense kanonneerbootvloot nam deel aan het Britse fregat HMS Tartar en verdreef het, wat de effectiviteit van kanonneerboten in ondiepe kustwateren aantoonde.
• Slag bij Anholt (27 februari 1811): Deense troepen probeerden Anholt te heroveren, dat eerder in de oorlog door de Britten was ingenomen. De Deense aanval werd echter met zware verliezen afgeslagen en de Britten behielden de controle over het eiland.
• Slag bij Lyngør (6 juli 1812): Het laatste grote zeegevecht van de oorlog, waarbij een Brits squadron het Noorse fregat Najaden voor de kust van Lyngør aanviel en vernietigde. Deze strijd betekende het einde van het aanzienlijke zeeweerstand van Denemarken-Noorwegen.

Vrede en nasleep

Toen de Napoleontische oorlogen hun laatste fase bereikten, raakte Denemarken-Noorwegen steeds meer geïsoleerd. De Zweedse invasie van Holstein in december 1813 dwong Denemarken-Noorwegen vrede te zoeken. Het Verdrag van Kiel, ondertekend op 14 januari 1814, maakte een einde aan de Kanonneerbootoorlog, maar had ernstige gevolgen voor Denemarken-Noorwegen. Volgens de voorwaarden van het verdrag werd Denemarken gedwongen het koninkrijk Noorwegen (exclusief Groenland, IJsland en de Faeröer) aan Zweden af ​​te staan. Ter compensatie herwon Denemarken het eiland Anholt en verwierf het hertogdom Saksen-Lauenburg.

Het Noorse volk verwierp echter de voorwaarden van het Verdrag van Kiel, en in juli 1814 brak een korte onafhankelijkheidsoorlog tegen Zweden uit. Hoewel Noorwegen uiteindelijk tot een personele unie met Zweden werd gedwongen, behield het een zekere mate van soevereiniteit en kreeg het uiteindelijk volledige soevereiniteit. onafhankelijkheid in 1905.

De Kanonneerbootoorlog demonstreerde de veerkracht en het aanpassingsvermogen van Denemarken-Noorwegen bij het verdedigen van zijn wateren, zelfs met beperkte middelen. Hoewel het conflict eindigde in territoriale verliezen, liet het gebruik van kanonneerboten van Denemarken en Noorwegen tegen de Britse Royal Navy een opmerkelijke erfenis na in de zeeoorlogvoering, wat de potentiële effectiviteit aantoont van kleinere, beter manoeuvreerbare schepen in de kustverdediging tegen een grotere, superieure strijdmacht.

De Deense liberale en nationale bewegingen kwamen in de jaren dertig van de negentiende eeuw in een stroomversnelling, wat leidde tot een transformatieve periode in de Deense geschiedenis. In de nasleep van de Europese revoluties van 1848 ging Denemarken op 5 juni 1849 over van een absolute monarchie naar een constitutionele monarchie. Deze verandering werd gedreven door de eisen van de groeiende burgerij, die een belangrijkere rol in het bestuur zocht. Om het soort gewelddadige revolutie te voorkomen dat zich elders in Europa afspeelde, gaf koning Frederik VII aan deze eisen toe, wat resulteerde in een nieuwe grondwet die belangrijke hervormingen doorvoerde.

De grondwet van 1849 vestigde Denemarken als een constitutionele monarchie, waarbij de bevoegdheden nu verdeeld waren over verschillende takken van de regering. De koning bleef het hoofd van de uitvoerende macht, terwijl de wetgevende macht werd gedeeld tussen twee parlementaire kamers: de Folketing, gekozen door de algemene bevolking, en de Landsting, voornamelijk gekozen door landeigenaren. De grondwet verleende ook volwassen mannen stemrecht, samen met de vrijheid van pers, religie en vereniging, en creëerde een onafhankelijke rechterlijke macht.

Een van de opmerkelijke uitkomsten van deze periode was de afschaffing van de slavernij in Deens West-Indië, de Caribische kolonie van Denemarken, waar voorheen enkele van de grootste slavenveilingen ter wereld plaatsvonden. Bovendien verkocht Denemarken in 1845 zijn tropische kolonie Tranquebar inIndia aan Groot-Brittannië .

Op dat moment bestond het rijk van de Deense koning uit de eilanden, de noordelijke helft van het schiereiland Jutland en de hertogdommen Sleeswijk en Holstein, die een personele unie met het koninkrijk vormden. Het hertogdom Sleeswijk was een Deens leengoed, terwijl Holstein deel bleef uitmaken van de Duitse Bond . Veel Denen zagen de hertogdommen steeds meer als een integraal onderdeel van een verenigde Deense staat, maar deze opvatting was in strijd met de Duitstalige meerderheid in Sleeswijk en Holstein, die, geïnspireerd door liberale en nationalistische bewegingen, onafhankelijkheid van Denemarken zocht in een beweging die bekend staat als Sleeswijk. -Holsteinisme.

De spanningen escaleerden met het uitbreken van de Eerste Sleeswijkoorlog (1848-1851), na de grondwetswijzigingen van Denemarken in 1849. Het conflict eindigde met een terugkeer naar de status quo, grotendeels als gevolg van de tussenkomst van Groot-Brittannië en andere grote mogendheden, maar bleef onopgelost. spanningen tussen de Deense en Duitse bevolking in de hertogdommen.

Het debat over de toekomst van Sleeswijk-Holstein werd in Denemarken heviger. Nationaal-liberalen pleitten voor de permanente opname van Sleeswijk in Denemarken, terwijl Holstein zijn eigen weg kon volgen. Deze plannen werden echter ingehaald door bredere Europese gebeurtenissen, wat leidde tot het uitbreken van de Tweede Sleeswijkoorlog in 1864, waarbij Denemarken het opnam tegen zowel Pruisen als Oostenrijk . De oorlog duurde van februari tot oktober 1864 en Denemarken, dat niet in staat was de militaire macht van de twee Duitse machten te evenaren, werd beslissend verslagen. Als gevolg hiervan werd Denemarken gedwongen zowel Sleeswijk als Holstein af te staan ​​aan Pruisen en Oostenrijk.

Het verlies van Sleeswijk-Holstein was een verwoestende klap voor Denemarken en markeerde het hoogtepunt van een lange reeks territoriale verliezen die in de 17e eeuw was begonnen. Met deze nederlaag verloor Denemarken enkele van de rijkste delen van zijn koninkrijk, waardoor eerdere verliezen, zoals de gebieden van Skåne tegen Zweden, nog groter werden. De Tweede Sleeswijkoorlog dwong Denemarken zijn verminderde status onder ogen te zien, wat leidde tot een periode van intense nationale reflectie en de opkomst van een nieuwe vorm van nationalisme.

In de nasleep van de oorlog keerde Denemarken zich naar binnen en concentreerde zich op de ontwikkeling van de resterende, armere gebieden, met name Jutland. Er vonden uitgebreide landbouwhervormingen en verbeteringen plaats en er ontstond een nieuw gevoel van nationalisme, dat de nadruk legde op de waarden van het plattelandsleven, bescheidenheid en fatsoen. Dit 'kleine staats'-nationalisme markeerde een verschuiving weg van de ambities van een ooit groot koninkrijk, terwijl Denemarken probeerde zichzelf opnieuw op te bouwen en te herdefiniëren als een kleinere, meer samenhangende natie.

De Maartrevolutie van 1848 in Denemarken was een cruciale reeks gebeurtenissen die leidde tot de oprichting van een constitutionele monarchie en de goedkeuring van de Deense grondwet. Deze revolutie vond plaats tegen een bredere achtergrond van omwentelingen in heel Europa, toen de revoluties van februari en maart dat jaar door verschillende landen raasden, waaronder Frankrijk en Duitsland , wat leidde tot wijdverbreide eisen voor democratische hervormingen.

Koning Frederik VII besteeg de Deense troon op 20 januari 1848, op 39-jarige leeftijd. Hij stond bekend om zijn gebrek aan betrokkenheid bij staatszaken en was bereid het idee van een rechtsstaat in overweging te nemen, in tegenstelling tot zijn voorgangers die hadden geregeerd als absolute monarchen. Kort na zijn kroning behield hij de vorige ministers en maakte hij twee nieuwe benoemingen in de Raad van State. Rond deze tijd maakte de ontwerpgrondwet, ontwikkeld onder zijn vader, Christian VIII, vorderingen. Op 28 januari 1848 kondigde de Deense regering plannen aan voor een gezamenlijk constitutioneel kader voor het hele koninkrijk Denemarken, dat zowel het koninkrijk zelf als de hertogdommen Sleeswijk en Holstein omvatte. Deze regeling stelde een gelijke vertegenwoordiging voor tussen het eigenlijke Denemarken, met zijn 1,3 miljoen inwoners, en de hertogdommen, die 800.000 inwoners telden.

De Nationale Liberale Partij, die pleitte voor een grondwet gericht op Denemarken tot aan de rivier de Eider, was ontevreden over dit voorstel en beschouwde het als een schending van de Deense rechten. Tegelijkertijd waren de mensen in de hertogdommen tegen elke gezamenlijke grondwet met Denemarken, omdat ze meer onafhankelijkheid zochten.

Op 20 maart 1848 bereikte Kopenhagen het nieuws dat vertegenwoordigers van Sleeswijk en Holstein elkaar in Rendsburg hadden ontmoet en een vrije grondwet, de eenwording van Sleeswijk en Holstein en de toetreding van Sleeswijk tot de Duitse Bond eisten. In reactie hierop verklaarde de nationaal-liberale leider Orla Lehmann dat de hertogdommen openlijk in opstand waren. Hij en andere partijleiders riepen die avond op tot een openbare bijeenkomst in het Casino Theater om de situatie te bespreken, terwijl een andere bijeenkomst van de Borgerrepræsentation (Volksvertegenwoordiging) werd bijeengeroepen om een ​​verklaring aan de koning op te stellen waarin politieke hervormingen werden geëist.

De bijeenkomst in het Casino Theater trok 2.500 à 3.000 deelnemers. Hvidt en Lehmann, die te laat arriveerden vanwege hun eerdere ontmoeting met de Borger-vertegenwoordiging, presenteerden de verklaring, waarin werd geëist dat de koning zijn ministers zou vervangen en een nieuwe regering zou vestigen. Er werd overeengekomen dat de menigte de volgende dag naar het koninklijk paleis, Christiansborg, zou marcheren om hun eisen te presenteren.

Op 21 maart verzamelden tussen de 15.000 en 20.000 mensen zich op Gammeltorv, het centrale plein in Kopenhagen, en marcheerden naar Christiansborg. Bij hun aankomst hoorden ze echter dat koning Frederik VII eerder die ochtend zijn ministers al had ontslagen op aandringen van zijn adviseur Bardenfleth, die probeerde te voorkomen dat Sleeswijk zich zou verenigen met de Duitse Bond.

De daaropvolgende dagen werden de pogingen om een ​​nieuwe regering te vormen voortgezet. Verschillende pogingen mislukten, maar op 22 maart richtte voormalig minister van Financiën Adam Wilhelm Moltke met succes een coalitieregering op die bekend staat als het Moltke I-kabinet of het March Ministry. Deze nieuwe regering, waarin oppositieleden als Ditlev Gothard Monrad, Tscherning, Hvidt en Lehmann zitting hadden, markeerde het begin van de overgang van Denemarken naar een constitutionele monarchie. Hoewel de nationale liberalen aanvankelijk ontevreden waren, accepteerden ze de regering op basis van de belofte van koning Frederik VII om de rol van constitutioneel monarch op zich te nemen en de verantwoordelijkheid aan zijn ministers te delegeren.

De nieuwe regering reageerde op 24 maart op de eisen van de hertogdommen en wees de toetreding van Sleeswijk tot de Duitse Bond af, maar verleende haar meer provinciale onafhankelijkheid en verklaarde dat ze een gezamenlijke grondwet met Denemarken zou hebben. Holstein zou als Duitse Verbonden staat een aparte grondwet krijgen. Voordat deze plannen de hertogdommen konden bereiken, brak op 23 maart een openlijke opstand uit in Holstein, die escaleerde in de Driejarige Oorlog (Eerste Sleeswijkoorlog) van 1848 tot 1850, toen het conflict over de status van Sleeswijk en Holstein een bredere strijd werd tussen Deense en Duitse belangen.

De Eerste Sleeswijkoorlog, ook wel bekend als de Sleeswijk-Holstein-opstand of de Driejarige Oorlog, begon in maart 1848 en was geworteld in de Sleeswijk-Holstein-kwestie, een geschil over wie de hertogdommen Sleeswijk, Holstein en Lauenburg zou moeten controleren. Deze gebieden werden geregeerd door de koning van Denemarken in een personele unie, maar de bevolking van deze regio's was verdeeld langs etnische lijnen, waarbij het noordelijke deel van Sleeswijk een Deense meerderheid had, terwijl de rest van Sleeswijk, evenals Holstein en Lauenburg, had een overwegend Duitse bevolking.

De spanningen braken uit in maart 1848 toen de Duitstalige bevolking van Sleeswijk, Holstein en Lauenburg in opstand kwam tegen de Deense overheersing. Ze richtten een voorlopige regering op en vormden een leger om voor hun zaak te vechten. Omdat Holstein en Lauenburg lidstaten waren van de Duitse Bond, steunde de Confederatie de opstand en veranderde het conflict in een federale oorlog (Bundeskrieg). Pruisen, een leidende macht in de Duitse Bond, speelde een prominente rol door het grootste deel van de Duitse troepen te leveren ter ondersteuning van de opstand.

De eerste fase van de oorlog was intens, maar de vijandelijkheden werden in augustus 1848 tijdelijk stopgezet met de ondertekening van de wapenstilstand van Malmö. Deze wapenstilstand zorgde voor een korte periode van vrede, maar slaagde er niet in de fundamentele problemen op te lossen, en in februari 1849 werden de gevechten hervat toen de Denen een hernieuwd offensief tegen de rebellen lanceerden.

In de zomer van 1850 was het tij tegen de rebellen gekeerd. Pruisen werd, onder druk van de grote Europese mogendheden, gedwongen zijn steun aan de strijdkrachten van Sleeswijk-Holstein in te trekken. Hierdoor bleven de rebellen geïsoleerd en op 1 april 1851 werd het leger van Sleeswijk-Holstein officieel ontbonden, wat het einde betekende van hun strijd voor onafhankelijkheid.

Het conflict eindigde met de ondertekening van het Protocol van Londen in 1852. Deze overeenkomst, gesteund door de grote mogendheden, waaronder Groot-Brittannië en Rusland , bevestigde de Deense koning als hertog van Sleeswijk, Holstein en Lauenburg, maar bepaalde dat deze hertogdommen onafhankelijk zouden blijven van Denemarken eigenlijk. Ondanks de Deense overwinning bleven de onderliggende problemen onopgelost, wat de weg vrijmaakte voor toekomstige conflicten over deze gebieden.

In het begin van de 19e eeuw begonnen democratische bewegingen in Denemarken aan kracht te winnen, maar koning Frederik VI deed slechts beperkte concessies, zoals de oprichting van Raadgevende Landgoedvergaderingen (Rådgivende Stænderforsamlinger) in 1834. Deze vergaderingen vormden een platform voor politieke bewegingen, waaronder de Nationale Liberalen. en de Vrienden van Boeren, die sleutelfiguren werden in het streven naar democratische hervormingen. Toen Christian VIII in 1839 de troon besteeg, zette hij het beleid voort van het doen van kleine concessies, terwijl hij de absolute monarchie handhaafde.

Op dat moment maakte Denemarken deel uit van de Unitaire Staat (Helstaten), een personele unie die de hertogdommen Sleeswijk, Holstein en Lauenburg omvatte. De "Sleeswijk-Holstein-kwestie" was een belangrijke bron van spanning. De Nationale Liberalen pleitten er onder de slogan "Denemarken voor de Eider" voor dat Sleeswijk een integraal onderdeel van Denemarken zou worden, terwijl Holstein en Lauenburg van elkaar zouden worden gescheiden. Holstein en Lauenburg waren lid van de Duitse Bond, maar Sleeswijk niet, waardoor een complexe politieke dynamiek ontstond. Ondertussen probeerden Duitse nationalisten in Sleeswijk Sleeswijk en Holstein verenigd te houden en Sleeswijk tot de Duitse Confederatie te laten toetreden.

Christian VIII erkende dat een grondwet die zowel Denemarken als de hertogdommen omvatte noodzakelijk was voor het behoud van de eenheidsstaat en adviseerde zijn zoon en opvolger, Frederik VII, om een ​​dergelijke grondwet na te streven. Na de dood van Christian VIII in januari 1848 versterkten de Europese revoluties de roep om verandering in Denemarken. In maart 1848 had de kwestie Sleeswijk-Holstein een kookpunt bereikt, met een ultimatum van Sleeswijk en Holstein dat hervormingen eiste. Tegelijkertijd nam de politieke druk van de nationale liberalen toe. Als reactie daarop ontsloeg Frederik VII zijn regering en benoemde het Maart-kabinet, dat bestond uit vier leiders van de Vrienden van de Boeren en de Nationale Liberalen, zoals Ditlev Gothard Monrad en Orla Lehmann. Denemarken verwierp het ultimatum van de hertogdommen en ging de Eerste Sleeswijkoorlog in.

Tijdens het conflict werd begonnen met het opstellen van een nieuwe grondwet voor Denemarken. DG Monrad nam het voortouw bij het opstellen, en Orla Lehmann redigeerde het document. Onder invloed van de grondwetten van Noorwegen (1814) en België werd het ontwerp voorgelegd aan de Constitutionele Vergadering van het Rijk (Den Grundlovgivende Rigsforsamling), een orgaan bestaande uit 114 gekozen leden en 38 benoemd door de koning. De vergadering was verdeeld onder de Nationale Liberalen, de Vrienden van de Boeren en de Conservatieven. Centrale debatten concentreerden zich op de structuur van het politieke systeem en de verkiezingsregels.

Op 25 mei 1849 keurde de Constitutionele Vergadering de nieuwe grondwet goed, en deze werd op 5 juni 1849 ondertekend door Frederik VII, een datum die nu in Denemarken wordt gevierd als Dag van de Grondwet. Dit document staat bekend als de Grondwet van juni en richtte de Rigsdag op, een tweekamerig parlement bestaande uit de Landsting (Hogerhuis) en de Folketing (Lagerhuis). Hoewel het stemrecht voor beide kamers identiek was, waren de verkiezingen voor de Landsting indirect en waren de toelatingseisen strenger. In totaal verleende de grondwet stemrecht aan ongeveer 15% van de bevolking. Vanwege de aanhoudende Eerste Sleeswijkoorlog werd de grondwet niet onmiddellijk op Sleeswijk toegepast, en werd deze kwestie uitgesteld tot na het einde van de oorlog.

De industrialisatie in Denemarken begon in de tweede helft van de 19e eeuw vaste voet aan de grond te krijgen. De eerste spoorwegen van het land werden in de jaren 1850 aangelegd, waardoor de communicatie aanzienlijk werd verbeterd en de handel werd vergemakkelijkt. Ondanks het gebrek aan natuurlijke hulpbronnen in Denemarken werd deze periode van industriële groei aangedreven door overzeese handel, waardoor industrieën zich konden ontwikkelen en bloeien. Naarmate de industrialisatie vorderde, vond er een aanzienlijke migratie plaats van het platteland naar de steden, waardoor het demografische en economische landschap van het land opnieuw vorm kreeg.

Gedurende deze periode onderging de Deense landbouw een transformatie, waarbij de nadruk lag op de export van zuivel- en vleesproducten, vooral naar Groot-Brittannië . Na de nederlaag van Denemarken in de Tweede Sleeswijkoorlog in 1864 veranderde het land zijn handelsstrategie. In plaats van te vertrouwen op Duitse tussenpersonen in Hamburg, zette Denemarken directe handelsroutes met Engeland op. Deze verandering vergemakkelijkte de opkomst van het land als een belangrijke exporteur van boter. Landhervormingen, technologische vooruitgang en de oprichting van onderwijs- en handelssystemen speelden een cruciale rol in dit landbouwsucces. Hoewel later in de eeuw landbouwcoöperaties ontstonden, waren het de leiders van de Deense land-, intellectuele en politieke elites die deze veranderingen aanvankelijk aandreven. Ze voerden landhervormingen door die hielpen bij het creëren van een middenklasse van boeren, die innovatieve landbouwtechnieken van rijke landgoedeigenaren overnamen en deze verder ontwikkelden door middel van gezamenlijke inspanningen.

De Deense arbeidersbeweging begon ook vorm te krijgen in de 19e eeuw, onder invloed van zowel internationalisme als nationalisme. De beweging kwam in een stroomversnelling toen sociale kwesties verweven raakten met internationale arbeidssolidariteit. In 1871 kwam de socialistische journalist Louis Pio naar voren als een leidende figuur, die pleitte voor een onafhankelijke organisatie van de arbeiders. Geïnspireerd door de socialistische theorie en de ideeën van de Eerste Internationale richtte Pio de International Labour Association for Denmark op, die later uitgroeide tot de Sociaal-Democratische Partij. Deze organisatie verenigde vakbondsactiviteiten met politieke actie en vermengde nationale en internationale elementen van de arbeidersstrijd. Pio geloofde dat internationalisme essentieel was voor de vooruitgang van de arbeiders, en beweerde dat arbeiders zonder grensoverschrijdende samenwerking niet in staat zouden zijn de macht van de middenklasse uit te dagen, die nationalisme gebruikte om de controle te behouden.

De inspanningen van de Deense arbeidersbeweging leidden tot stakingen en demonstraties waarin hogere lonen en sociale hervormingen werden geëist. Deze eisen, hoewel gematigd, stuitten op weerstand van werkgevers en autoriteiten. De spanningen culmineerden in de Slag bij Fælleden op 5 mei 1872, toen de autoriteiten Louis Pio, Poul Geleff en Harald Brix, de drie leiders van de beweging, arresteerden en hen beschuldigden van hoogverraad. Ze werden vervolgens verbannen naar de Verenigde Staten , waar ze probeerden een socialistische kolonie in Kansas te vestigen, wat uiteindelijk mislukte.

Op politiek gebied begonnen de groeiende onafhankelijkheid en invloed van de Deense boerenstand de bestaande elites uit te dagen. Naarmate de politieke mogelijkheden groter werden, kregen boeren, samen met liberale en radicale stedelijke elementen, meer macht, waardoor ze uiteindelijk een meerderheid behaalden in de Folketing, het lagerhuis van Denemarken. Hoewel er veranderingen waren aangebracht om de macht van de Landsting, het Hogerhuis, te versterken, eiste de Linkse Venstre-partij een regering te vormen. Koning Christian IX verzette zich aanvankelijk, maar gaf in 1901 toe en benoemde Johan Henrik Deuntzer uit Venstre om het kabinet van Deuntzer te vormen. Dit markeerde het begin van een traditie van parlementair bestuur in Denemarken. Sinds 1901 heeft, afgezien van de Paascrisis van 1920, geen enkele regering zich tegen de meerderheid in de Folketing uitgesproken en zo de basis gelegd voor de moderne Deense democratie.

De Tweede Sleeswijkoorlog, ook wel bekend als de Deens-Pruisische oorlog, begon op 1 februari 1864 toen Pruisische en Oostenrijkse troepen de grens overstaken naar het Deense hertogdom Sleeswijk. Dit conflict kwam voort uit de Sleeswijk-Holstein-kwestie, een al lang bestaand geschil over de controle over de hertogdommen Sleeswijk, Holstein en Lauenburg. Hoewel een soortgelijke strijd in het voordeel van Denemarken was opgelost tijdens de Eerste Sleeswijkoorlog (1848-1851), laaiden de spanningen weer op als gevolg van successiegeschillen en nationalistische ambities, die culmineerden in dit hernieuwde conflict.

De wortels van de oorlog lagen in het aannemen van de grondwet van november in 1863, die tot doel had Sleeswijk nauwer met Denemarken te integreren. De Duitse Bond beschouwde deze stap als een schending van het Londense Protocol uit 1852, dat bepaalde dat de hertogdommen gescheiden moesten blijven van Denemarken. Na de dood van de Deense koning Frederik VII in 1863 besteeg koning Christian IX de troon en kreeg hij te maken met onmiddellijke uitdagingen voor het Deense gezag over de hertogdommen. De Duitstalige bevolking van Holstein en Sleeswijk steunde het Huis Augustenburg, een Duitsvriendelijke cadettentak, terwijl Denemarken zijn controle over Sleeswijk probeerde te verstevigen, wat aan beide kanten tot een botsing van nationalistische gevoelens leidde.

In januari 1864 liepen de spanningen op toen Pruisische en Oostenrijkse troepen zich ten zuiden van de rivier de Eider positioneerden, tegenover de Deense verdediging in het noorden. Op 1 februari verklaarden Pruisen en Oostenrijk de oorlog en begonnen de vijandelijkheden. Het Deense leger, dat ongeveer 38.000 man telde, stond tegenover een gecombineerde Pruisische en Oostenrijkse strijdmacht van meer dan 60.000 man. De Denen verdedigden aanvankelijk het Dannevirke-fort, een oude verdedigingslinie en een symbool van de Deense nationale trots. Op 5 februari beval de Deense opperbevelhebber, luitenant-generaal Christian Julius De Meza, echter een terugtrekking uit de Dannevirke om te voorkomen dat hij omsingeld zou worden, een beslissing die in Denemarken grote schokken en demoralisatie veroorzaakte.

Militaire botsingen in Sleeswijk/Slesvig. @ Maximiliaan Dörrbecker

Toen de Deense troepen zich terugtrokken naar de nabijgelegen stad Flensburg, eiste het barre winterweer zijn tol, resulterend in de dood en gevangenneming van honderden soldaten. Pruisische en Oostenrijkse troepen achtervolgden het terugtrekkende Deense leger, wat leidde tot hevige gevechten bij Sankelmark en andere locaties. Half april hadden Deense troepen zich versterkt bij Dybbøl, maar op 18 april lanceerde het Pruisische leger een beslissende aanval, wat leidde tot de val van de vestingwerken van Dybbøl na een zes uur durend bombardement en een frontale aanval. Deze nederlaag bleek een keerpunt te zijn, en de Deense verdediging bleef afbrokkelen.

De Conferentie van Londen, gehouden van april tot juni 1864, probeerde over een vreedzame oplossing te onderhandelen, maar deze pogingen mislukten en de gevechten werden hervat. Op 29 juni lanceerden Pruisische troepen een succesvolle amfibische aanval op het Deense eiland Als, wat het laatste grote gevecht van de oorlog markeerde. Op 3 juli werden de laatste Deense troepen verslagen in de Slag om Lundby, en de Duitse bezetting breidde zich uit over heel Jutland.

Op 30 oktober 1864 werd het Verdrag van Wenen ondertekend, waarmee officieel een einde kwam aan het conflict. Denemarken stond de controle over Sleeswijk, Holstein en Lauenburg af aan Pruisen en Oostenrijk. Dit resulteerde in een aanzienlijk verlies voor Denemarken, aangezien het 40% van zijn land en bijna 1 miljoen van zijn bevolking verloor, waardoor zijn invloed en territoriale integriteit afnam.

De Tweede Sleeswijkoorlog had verstrekkende gevolgen. Het betekende het einde van de Deense ambities over de hertogdommen, versterkte de invloed van Pruisen in Duitse aangelegenheden en was een voorafschaduwing van de uiteindelijke eenwording van Duitsland. Voor Denemarken was het verlies een nationaal trauma, en het land voerde een voorzichtiger buitenlands beleid, waarbij militaire conflicten tot het einde van de 20e eeuw werden vermeden. De erfenis van het conflict bleef voortbestaan, aangezien duizenden Denen die tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Duitse leger waren ingelijfd, zware verliezen leden, waardoor er een blijvend gevoel van bitterheid achterbleef onder de families in Zuid-Jutland. Tijdens de volksraadpleging in Sleeswijk van 1920, gehouden na de Eerste Wereldoorlog, keerde Noord-Sleeswijk terug naar Denemarken, waarmee eindelijk enkele van de territoriale geschillen werden aangepakt die tot de oorlog hadden geleid.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog handhaafde Denemarken een neutraliteitspositie, maar het conflict had aanzienlijke gevolgen voor het land. Als land met een economie die sterk afhankelijk is van de export, werd Denemarken geconfronteerd met grote uitdagingen als gevolg van het Duitse beleid van onbeperkte duikbootoorlog, dat de maritieme handelsroutes verstoorde. Deze situatie dwong Denemarken een groot deel van zijn exporthandel naar Duitsland te verschuiven, omdat de toegang tot overzeese markten steeds moeilijker werd.

De oorlog zorgde voor wijdverbreide winstbejag binnen Denemarken, maar de algehele economische situatie was onstabiel. De verstoring van de handel, in combinatie met de financiële instabiliteit die Europa tijdens en na het conflict overspoelde, veroorzaakte aanzienlijke ontberingen. De Deense regering voerde rantsoenering in om de tekorten te beheersen, en de bevolking kampte met schaarste aan essentiële goederen, waaronder voedsel en brandstof.

Bovendien oefende Duitsland druk uit op Denemarken om maatregelen te nemen in zijn wateren, wat leidde tot de gedwongen mijnbouw van de Sound om te voorkomen dat Britse zeestrijdkrachten toegang zouden krijgen tot deze strategische route. Deze actie demonstreerde de complexiteit van het handhaven van de neutraliteit en het balanceren van de druk van strijdende buren.

In de nasleep van de Eerste Wereldoorlog en na de nederlaag van Duitsland in 1918 bracht het Verdrag van Versailles in 1919 een belangrijke verandering voor Denemarken teweeg. Het verdrag verplichtte de volksraadplegingen in Sleeswijk, waardoor de bevolking van de regio Sleeswijk kon stemmen over hun nationale loyaliteit. Als gevolg hiervan werd Noord-Sleeswijk (nu bekend als Zuid-Jutland) teruggegeven aan Denemarken, wat een belangrijke territoriale aanpassing markeerde en een moment van herwonnen nationale trots na de oorlog.

In 1939, toen de spanningen in Europa escaleerden, deed Adolf Hitler aanbiedingen van niet-aanvalsverdragen aan de Scandinavische landen. Terwijl Zweden en Noorwegen weigerden, accepteerde Denemarken het aanbod, in een poging conflicten te vermijden. Toen later dat jaar de Tweede Wereldoorlog uitbrak, verklaarde Denemarken zich neutraal. Op 9 april 1940 viel Duitsland echter Denemarken binnen als onderdeel van zijn strategie om de communicatie voor de invasie van Noorwegen veilig te stellen. De Deense regering bood slechts beperkt verzet en het land werd snel bezet door Duitse troepen.

De nazi-bezetting van Denemarken was onderscheidend in vergelijking met andere bezette landen. De Deense monarchie bleef bestaan ​​en de initiële bezettingsvoorwaarden waren relatief mild. Denemarken behield zijn eigen regering en het Folketing (parlement) bleef functioneren. De Deense coalitieregering probeerde de bevolking te beschermen door middel van een beleid van compromissen, waarbij een zekere mate van autonomie werd gehandhaafd. De Deense politie bleef grotendeels onder lokale controle en de Duitse autoriteiten hielden zich op afstand van direct bestuur. De spanningen liepen echter op toen Duitsland in juni 1941 de Sovjet-Unie binnenviel, wat leidde tot het verbod van de Deense Communistische Partij (Danmarks Kommunistiske Parti).

Naarmate de oorlog vorderde, werden de eisen van de nazi’s steeds onderdrukkender. In augustus 1943 trad de Deense regering af, geconfronteerd met escalerende Duitse druk en eisen die de Deense soevereiniteit schonden. Dit was voor de Duitsers aanleiding om de volledige controle over het land over te nemen. Vanaf dat moment werd Denemarken steeds resistenter tegen de bezetting en ontstond er een gewapende verzetsbeweging.

Ondanks de uitdagingen bleef Denemarken tot het einde van de oorlog onder Duitse controle. Op 4 mei 1945 gaven de Duitse troepen in Denemarken, samen met die in Noordwest-Duitsland en Nederland , zich over aan de geallieerden. De volgende dag, op 5 mei 1945, bevrijdden Britse troepen Kopenhagen en werd Denemarken bevrijd van de bezetting. Drie dagen later eindigde de Tweede Wereldoorlog officieel, waarmee een einde kwam aan dit tumultueuze hoofdstuk in de Deense geschiedenis.

De Deense verzetsbeweging voerde, met de hulp van veel Deense burgers, een van de meest opmerkelijke reddingsoperaties uit de Tweede Wereldoorlog uit, waarbij met succes 7.220 van de 7.800 Deense joden, samen met 686 niet-joodse echtgenoten, werden geëvacueerd naar het nabijgelegen neutrale Zweden. Deze inspanning begon nadat de Duitse diplomaat Georg Ferdinand Duckwitz op 28 september 1943 plannen had gelekt voor de aanstaande deportatie van Deense Joden naar concentratiekampen, op bevel van Adolf Hitler.

De redding wordt algemeen beschouwd als een van de grootste daden van collectief verzet tegen nazi-agressie in welk door Duitsland bezette land dan ook tijdens de oorlog. Dankzij deze operatie en de daaropvolgende voorbede ten behoeve van de 464 Deense joden die gevangen waren genomen en naar het concentratiekamp Theresienstadt waren gestuurd, overleefde 99% van de joodse bevolking van Denemarken de Holocaust.

Nadat de Deense regering in augustus 1943 aftrad, begonnen de Duitse bezetters plannen te maken om de Joodse bevolking van het land te deporteren. Duckwitz, die tevergeefs had geprobeerd een veilige haven voor Deense Joden in Zweden te bewerkstelligen, besloot het nazi-plan te lekken naar Hans Hedtoft, de voorzitter van de Deense Sociaal-Democratische Partij. Hedtoft bracht de Deense Verzetsbeweging en het hoofd van de Joodse gemeenschap, CB Henriques, op de hoogte, die vervolgens waarnemend opperrabbijn Marcus Melchior waarschuwde. Tijdens de vroege ochtenddiensten op 29 september, een dag voor Rosj Hasjana, waarschuwde rabbijn Melchior de Joodse gemeenschap om onmiddellijk onder te duiken. Dankzij deze waarschuwing konden veel Joden de nazi-razzia ontwijken.

De vroege fasen van de redding waren ongecoördineerd en geïmproviseerd. Toen Deense ambtenaren hoorden van het nazi-plan, begonnen ze zelfstandig Joden te waarschuwen via persoonlijke contacten en drongen er bij hen op aan om onder te duiken. Veel Joden zochten dagen- of wekenlang hun toevlucht, niet wetend wat hun lot zou zijn. Naarmate de dreiging toenam, organiseerden het Deense verzet en talrijke gewone burgers pogingen om Joden te verbergen en hun ontsnapping naar Zweden te regelen.

Zweden had eerder onderdak geboden aan Noorse joden en stemde er al snel mee in ook Deense joden op te nemen. Op 2 oktober 1943 maakte de Zweedse regering een officiële aankondiging waarin zij verklaarde dat zij alle Deense joden die hun toevlucht zochten, zou verwelkomen. De overtocht over de Øresund-straat naar Zweden was gevaarlijk en varieerde in lengte, afhankelijk van het weer en de locatie, maar duurde gemiddeld minder dan een uur. Joden werden vervoerd door vissersboten, roeiboten, kajaks en zelfs verborgen in goederentreinwagons. De Gerda III, een schip van de Deense Lighthouse and Buoy Service, was een van de boten die werden gebruikt om vluchtelingen naar Zweden te vervoeren en ongeveer 300 Joden in veiligheid te brengen.

De kosten van de reis varieerden, waarbij vissers tussen de 1.000 en 50.000 Deense kronen per persoon in rekening brachten, afhankelijk van het waargenomen risico en de vraag. Ondanks de hoge vergoedingen slaagde de Deense Verzetsbeweging er, met financiële steun van rijke Denen en Joodse families, in om de kosten te dekken. In totaal heeft de reddingsactie naar schatting ongeveer 20 miljoen kronen gekost.

In de begindagen van de redding verzamelden Joden zich in vissershavens, wachtend op transport. De Gestapo werd echter al snel achterdochtig tegenover deze activiteit, wat leidde tot hardhandig optreden. In de nacht van 6 oktober werden in Gilleleje 80 Joden gevangengenomen nadat hun schuilplaats was verraden. Als gevolg daarvan verschoven de reddingsoperaties naar meer geïsoleerde kustpunten, en veel Joden verstopten zich in bossen of huisjes in afwachting van hun beurt om over te steken.

De Deense havenpolitie en civiele autoriteiten werkten vaak mee aan het verzet, en veel lokale Duitse commandanten toonden weinig enthousiasme voor het handhaven van de deportatiebevelen. Als gevolg hiervan slaagden ongeveer 116 Deense joden erin verborgen te blijven in Denemarken tot het einde van de oorlog, terwijl slechts enkelen werden gevangengenomen, omkwamen bij ongelukken of zelfmoord pleegden.

De reddingsactie was een buitengewoon succes, en het aantal slachtoffers onder Deense Joden tijdens de Holocaust behoorde tot de laagste in welk bezet land dan ook. Slechts 102 Deense joden worden geregistreerd als slachtoffers van de Holocaust. Deze operatie markeerde ook een keerpunt in het Deense verzet tegen de nazi-bezetting, omdat het de publieke opinie stimuleerde en bredere anti-nazi-sentimenten met de verzetsbeweging in verband bracht.

De Noordse Raad werd op 23 februari 1952 opgericht als een interparlementaire organisatie om de samenwerking tussen de Noordse landen te bevorderen. Tot de oprichtende leden behoorden Denemarken, Zweden , Noorwegen en IJsland , waarbij Finland in 1955 toetrad. De oprichting van de Noordse Raad markeerde een belangrijke stap in het formaliseren van regionale samenwerking, voortbouwend op gedeelde culturele, historische en politieke banden tussen de Noordse landen. Het was bedoeld om de samenwerking te verbeteren op het gebied van wetgeving, economisch beleid, cultuur, onderwijs en sociaal welzijn. In de loop van de tijd heeft de Noordse Raad zijn rol bij het bevorderen van eenheid en samenwerking uitgebreid en is hij een centraal platform geworden voor het bespreken en aanpakken van gemeenschappelijke uitdagingen in de regio.

Ondanks dat Denemarken niet een van de bondgenoten van de Verenigde Naties in oorlogstijd was, slaagde Denemarken erin een late uitnodiging voor de VN-Handvestconferentie in 1945 binnen te halen en werd vervolgens een van de oprichters van de Verenigde Naties. Het einde van de Tweede Wereldoorlog bracht aanzienlijke veranderingen met zich mee in het buitenlands beleid van Denemarken, onder invloed van de Sovjetbezetting van het Deense eiland Bornholm en de groeiende spanningen die spoedig zouden uitmonden in de Koude Oorlog . Deze gebeurtenissen, gecombineerd met de hard geleerde lessen uit de Tweede Wereldoorlog, brachten Denemarken ertoe zijn al lang bestaande neutraliteitsbeleid op te geven. In 1949 werd Denemarken een van de stichtende leden van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), wat een beslissende verschuiving markeerde naar collectieve veiligheid en defensie binnen het westerse bondgenootschap.

De Deense vrouwenbeweging, met name gekenmerkt door de Rode Kousenbeweging (Rødstrømpebevægelsen), kwam naar voren als een belangrijke kracht voor gendergelijkheid in de geschiedenis van Denemarken, vooral in de jaren zeventig en begin jaren tachtig. Het werd opgericht in 1970 en liet zich inspireren door de Redstockings die in 1969 in New York City werden opgericht en bracht linkse feministen samen die pleitten voor gelijke rechten, met name op gebieden als gelijke beloning, behandeling op de werkplek en gezinsrollen.

De wortels van deze beweging kunnen worden teruggevoerd tot eind jaren zestig, toen jonge activisten, gesteund door culturele en universitaire groeperingen, veranderingen in de samenleving begonnen te eisen. De beweging kreeg zichtbaarheid op 8 april 1970, toen vrouwen samen met brouwerijarbeiders protesteerden voor gelijke beloning, wat de publieke aandacht trok. Aanvankelijk bestond er verwarring over hun doelstellingen, maar zij verduidelijkten hun standpunt door middel van demonstraties en artikelen, waarin zij pleitten voor gratis abortus en zich verzetten tegen het lidmaatschap van Denemarken in de Europese Gemeenschap.

De beweging breidde zich halverwege de jaren zeventig uit van stedelijke centra als Kopenhagen, Aarhus en Odense naar steden in heel Denemarken. Ondanks het ontbreken van een centrale hiërarchie, organiseerden de Rode Kousen activiteiten, waaronder jaarlijkse zomerkampen op Femø en het helpen opzetten van het Vrouwenmuseum in Aarhus. In de loop van de tijd ontstonden er interne geschillen, met name waarbij lesbische leden hun eigen afzonderlijke beweging vormden, en tegen het midden van de jaren tachtig nam de belangstelling af en werd de vestiging in Aarhus in 1985 formeel gesloten.

Ondanks haar relatief korte periode van activiteit liet de Deense Rode Kousenbeweging een blijvende impact achter en droeg ze bij aan belangrijke wetswijzigingen zoals het legaliseren van gratis abortus (1973), het garanderen van gelijke beloning (1976) en het verbeteren van het zwangerschapsverlof (1980). Het stimuleerde ook de ontwikkeling van genderstudies aan universiteiten en de oprichting van KVINFO, het Deense Centrum voor Onderzoek naar Vrouwen en Gender, waardoor een blijvende erfenis werd nagelaten in de bredere context van de Deense sociale en politieke geschiedenis.

De betrokkenheid van Denemarken bij de oorlog in Afghanistan markeerde een belangrijk hoofdstuk in zijn moderne geschiedenis, aangezien het land voor het eerst in decennia een proactieve rol speelde in internationale militaire operaties. Deze betrokkenheid betekende de verschuiving van Denemarken naar een actiever buitenlands beleid en betrokkenheid bij mondiale veiligheidsvraagstukken in het tijdperk na de Koude Oorlog .

Denemarken sloot zich na de terroristische aanslagen van 11 september 2001 aan bij de door de VS geleide coalitie in Afghanistan, als onderdeel van de NAVO-missie onder Operatie Enduring Freedom. Het Deense parlement keurde snel de militaire steun goed, wat een beslissende stap betekende ten opzichte van het traditionele Deense neutraliteitsstandpunt. Dit besluit sloot aan bij de toewijding van Denemarken aan zijn NAVO-verplichtingen, evenals bij zijn bredere steun voor de bestrijding van terrorisme en het handhaven van de internationale veiligheid.

De eerste Deense troepen arriveerden eind 2001 in Afghanistan, voornamelijk belast met het ondersteunen van Amerikaanse en geallieerde troepen bij operaties tegen de Taliban en Al-Qaeda. Deze strijdkrachten omvatten speciale operatie-eenheden, infanterie en ondersteunend personeel, wat de toewijding van Denemarken aan de missie weerspiegelde ondanks zijn relatief kleine leger.

In 2002 stapte Denemarken over naar een uitgebreidere rol binnen de International Security Assistance Force (ISAF), de door de NAVO geleide missie die was opgericht om te helpen bij het handhaven van de veiligheid en de wederopbouw van Afghanistan. Deense strijdkrachten werden voornamelijk ingezet in de provincie Helmand, een van de meest onstabiele regio's in het zuiden van Afghanistan, waar ze te maken kregen met aanzienlijke gevechten tegen Taliban-opstandelingen.

De militaire betrokkenheid van Denemarken in Afghanistan werd een van de grootste militaire operaties van het land sinds de Tweede Wereldoorlog , met meer dan 9.500 Deense soldaten die tussen 2002 en 2014 bij toerbeurt dienden. In deze periode droeg Denemarken actief bij aan gevechtsoperaties, trainde het Afghaanse veiligheidstroepen en nam het deel aan de wederopbouw. en stabilisatie-inspanningen.

De betrokkenheid van het Deense leger werd algemeen erkend vanwege zijn professionaliteit en effectiviteit, maar bracht ook hoge kosten met zich mee. Vijftig Deense soldaten kwamen om het leven en vele anderen raakten gewond tijdens de missie, waardoor het een van de meest uitdagende en kostbare militaire opdrachten in de moderne geschiedenis van Denemarken werd.

In 2014 begon Denemarken zijn militaire betrokkenheid in Afghanistan af te bouwen toen de ISAF-missie overging naar de Resolute Support Mission, waarbij de nadruk lag op het trainen en adviseren van Afghaanse veiligheidstroepen. Hoewel Denemarken zijn gevechtsrol beëindigde, bleef het financiële steun verlenen en bijdragen aan opleidingsinspanningen, waarmee het blijk gaf van zijn inzet voor de stabiliteit en ontwikkeling van Afghanistan op de lange termijn.

Denemarken handhaafde een klein aantal militairen als onderdeel van de NAVO-missie tot de volledige terugtrekking van de internationale strijdkrachten in 2021. Dit besluit werd genomen in coördinatie met de VS en andere NAVO-bondgenoten en markeerde het einde van de twintigjarige militaire aanwezigheid van Denemarken in Afghanistan. .

De vluchtelingencrisis en de schietpartijen in Kopenhagen zijn belangrijke gebeurtenissen in de recente geschiedenis van Denemarken en weerspiegelen uitdagingen op het gebied van immigratie, sociale integratie en toenemende spanningen over kwesties als multiculturalisme en extremisme.

Vluchtelingencrisis (2015-2016)

Tijdens de Europese vluchtelingencrisis van 2015 ondervond Denemarken, net als veel andere Europese landen, een aanzienlijke toestroom van asielzoekers, voornamelijk op de vlucht voor conflicten in Syrië, Afghanistan en Irak . Deze golf zette het immigratiebeleid en de sociale diensten van Denemarken onder druk, wat leidde tot verhitte publieke debatten over de nationale identiteit, integratie en de verantwoordelijkheid van Denemarken ten opzichte van vluchtelingen. Als reactie hierop heeft de Deense regering strengere immigratiecontroles en wetten ingevoerd om het aantal asielzoekers te beperken. Deze maatregelen omvatten verscherpte grenscontroles en beleid dat de uitkeringen voor asielzoekers verminderde en gezinshereniging bemoeilijkte. De vluchtelingencrisis heeft de discussies over het Deense standpunt over immigratie geïntensiveerd en bijgedragen aan een breder Europees debat over het evenwicht tussen humanitaire verantwoordelijkheden en nationale belangen.

Schietpartijen in Kopenhagen (2015)

In februari 2015 werd Denemarken geconfronteerd met een binnenlandse terreuraanslag die bekend staat als de schietpartijen in Kopenhagen. Een schutter opende het vuur op een cultureel evenement waarin de vrijheid van meningsuiting werd besproken in café Krudttønden, waarbij één persoon werd gedood en anderen gewond raakten. Later die avond viel dezelfde schutter een synagoge in het centrum van Kopenhagen aan, met opnieuw een dood tot gevolg. Deze incidenten waren de ernstigste terroristische aanslagen in Denemarken in decennia, waardoor de natie werd geschokt en kwesties als extremisme, religieuze tolerantie en het recht op vrije meningsuiting op de voorgrond van het publieke debat kwamen te staan.

De aanvallen waren voor de Deense regering aanleiding om versterkte veiligheidsmaatregelen door te voeren en verdere discussies te voeren over de integratie van immigrantengemeenschappen, vooral moslimminderheden, in de Deense samenleving. Ze leidden ook tot debatten over het evenwicht tussen burgerlijke vrijheden en de noodzaak van nationale veiligheid, en over de rol van Denemarken bij de bestrijding van extremisme, zowel in eigen land als in het buitenland.

Zowel de vluchtelingencrisis als de schietpartijen in Kopenhagen onderstreepten de worsteling van Denemarken met het handhaven van zijn traditionele waarden van openheid en liberalisme in het licht van de toenemende mondiale uitdagingen. Historisch gezien staat Denemarken bekend om zijn socialezekerheidsstelsel, progressief beleid en toewijding aan de mensenrechten. Deze gebeurtenissen markeerden echter een verschuiving naar een voorzichtiger en restrictiever beleid op het gebied van immigratie en veiligheid, wat een weerspiegeling was van bredere zorgen in heel Europa.

De afgelopen decennia is Denemarken uitgegroeid tot een wereldleider op het gebied van klimaatactie en duurzaamheid, wat een belangrijk hoofdstuk in zijn moderne geschiedenis markeert. Deze verschuiving naar milieubeheer weerspiegelt de bredere transformatie van het land van een economie die ooit afhankelijk was van fossiele brandstoffen naar een baanbrekende pleitbezorger voor hernieuwbare energie en duurzame praktijken.

De reis van Denemarken naar klimaatleiderschap begon in de jaren zeventig, na de oliecrisis van 1973, die de grote afhankelijkheid van het land van geïmporteerde fossiele brandstoffen aan het licht bracht. Deze crisis was voor Denemarken aanleiding om zijn energiestrategie te heroverwegen en te gaan investeren in alternatieve energiebronnen. De bouw van 's werelds eerste grootschalige windpark in 1978 was het teken van de vroege toewijding van Denemarken aan windenergie, en in de daaropvolgende decennia werd windenergie een hoeksteen van de Deense energiesector.

In de jaren negentig had Denemarken zich gevestigd als koploper op het gebied van hernieuwbare energie. De regering heeft beleid ingevoerd om de energie-efficiëntie te bevorderen, te investeren in windenergie en de ontwikkeling van schone technologieën te ondersteunen. De uitbreiding van de windenergie-infrastructuur maakte Denemarken tot een wereldleider op het gebied van de productie van windturbines, waarbij Deense bedrijven als Vestas en Ørsted internationale bekendheid verwierven.

In 1997 werd Denemarken een van de eerste landen die een alomvattend klimaatactieplan goedkeurde, waarin ambitieuze doelstellingen werden vastgelegd voor het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en het vergroten van het aandeel hernieuwbare energie in de totale energiemix. Aan het begin van de jaren 2000 toonde het Deense energiebeleid aan dat de economische groei kon worden losgekoppeld van de CO2-uitstoot, terwijl het land bleef bloeien en tegelijkertijd zijn afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verminderde.

De rol van Denemarken als mondiale klimaatleider werd in de jaren 2010 steeds duidelijker. In 2009 was Kopenhagen gastheer van de Klimaatconferentie van de Verenigde Naties (COP15), waardoor de internationale aandacht werd gevestigd op het milieubeleid van Denemarken, ook al slaagde de top er niet in om tot een bindend akkoord te komen. Ondanks de tegenslag bleef Denemarken zijn klimaatambities versterken.

In 2019 heeft de Deense regering de Klimaatwet aangenomen, waarin zij zich ertoe heeft verbonden de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 70% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990, een van de meest ambitieuze klimaatdoelstellingen ter wereld. Denemarken beloofde ook om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. Het land heeft consequent gepleit voor duurzame oplossingen, zoals offshore windparken, en loopt voorop bij het bevorderen van groene technologieën en energie-efficiënte praktijken op wereldschaal.