Waterloo တိုက်ပွဲ

နောက်ဆက်တွဲများ

ဇာတ်ကောင်များ

အကိုးအကား


Play button

1815 - 1815

Waterloo တိုက်ပွဲ



Waterloo တိုက်ပွဲသည် အင်္ ဂလန်နိုင်ငံ၊ နယ်သာလန်နိုင်ငံ Waterloo အနီး၊ ယခု Belgium တွင် ဇွန်လ 18 ရက်နေ့ 1815 တွင် တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့သည်။နပိုလီယံ၏ ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် ပြင်သစ် စစ်တပ်သည် သတ္တမမြောက်ညွန့်ပေါင်းတပ်၏ တပ်နှစ်ခုဖြင့် ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။တစ်ခုမှာ ဗြိတိန်၊ နယ်သာလန်၊ Hanover၊ Brunswick နှင့် Nassau တို့မှ ယူနစ်များ ပါဝင်သော ဗြိတိသျှဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ဖြစ်သည်။အခြားတစ်ခုမှာ Field Marshal von Blücher ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် ပိုကြီးသော Prussian စစ်တပ်ဖြစ်သည်။ထိုတိုက်ပွဲသည် နပိုလီယံစစ်ပွဲများ ပြီးဆုံးသွားခြင်း ဖြစ်သည်။
HistoryMaps Shop

ဆိုင်ကိုအလည်အပတ်

စကားချီး
Quatre Bras တိုက်ပွဲ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 15

စကားချီး

Quatre Bras, Genappe, Belgium
ဇွန်လ 15 ရက်နေ့ အရုဏ်မတက်မီ Charleroi အနီးရှိ နယ်နိမိတ်ကိုဖြတ်ကျော်ပြီး ပြင်သစ်တပ်များသည် ညွန့်ပေါင်းတပ်စခန်းများကို လျင်မြန်စွာ ကျော်ဖြတ်ကာ Wellington နှင့် Blücher ၏တပ်များကြားတွင် နပိုလီယံ၏ "ဗဟိုအနေအထား" ကို လုံခြုံစေခဲ့သည်။၎င်းသည် ၎င်းတို့ကို ပေါင်းစည်းခြင်းမှ တားဆီးနိုင်မည်ဟု သူမျှော်လင့်ထားပြီး ပထမဆုံး Prussian စစ်တပ်၊ ထို့နောက် Wellington's ကို ဖျက်ဆီးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။Ney ၏ အမိန့်သည် Quatre Bras လမ်းဆုံလမ်းခွများကို လုံခြုံစေရန်ဖြစ်ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် သူသည် အရှေ့ကို လွှဲကာ လိုအပ်ပါက နပိုလီယံအား အားဖြည့်နိုင်စေရန် ဖြစ်သည်။Ney ၏ ကနဦးတိုက်ခိုက်မှုများကို တွန်းလှန်ခဲ့သော လိမ္မော်မင်းသားက ပေါ့ပေါ့တန်တန် ချုပ်ကိုင်ထားသော Quatre Bras လမ်းဆုံလမ်းခွများကို Ney က တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ပြင်သစ်တပ်ဖွဲ့ဝင်အများအပြားက တဖြည်းဖြည်း ပြန်လည်တွန်းထုတ်ခံခဲ့ရသည်။ထိုအတောအတွင်း၊ ဇွန်လ 16 ရက်နေ့တွင် နပိုလီယံသည် အရန်တပ်၏ အစိတ်အပိုင်းနှင့် သူ၏စစ်တပ်၏ ညာတောင်ပံကို အသုံးပြု၍ Ligny တိုက်ပွဲတွင် Blücher's Prussians များကို တိုက်ခိုက်ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့သည်။Prussian စင်တာသည် ပြင်သစ်တို့၏ ပြင်းထန်စွာ ချေမှုန်းမှုအောက်တွင် လွတ်မြောက်ခဲ့သော်လည်း အလံများသည် ၎င်းတို့၏ မြေပြင်ကို ထိန်းထားနိုင်ခဲ့သည်။Ligny မှ Prussian ဆုတ်ခွာမှုသည် အနှောက်အယှက်ကင်းကင်းဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်မှ သတိမပြုမိပုံရသည်။Prussian မှ Prussian ဆုတ်ခွာခြင်းနှင့်အတူ၊ Quatre Bras တွင် Wellington ၏ရပ်တည်ချက်သည် မတည်မငြိမ်ဖြစ်ခဲ့သည်။နောက်တစ်နေ့တွင် သူသည် မြောက်ဘက်သို့ ဆုတ်ခွာကာ ယခင်နှစ်တွင် သူပြန်လည်ခန့်အပ်ထားသည့် ခံစစ်အနေအထားသို့ ပြန်လည်ရွေးချယ်ခဲ့သည့် Waterloo ရွာ၏တောင်ဘက်နှင့် ဆိုနီယန်သစ်တော၏ တောင်ဘက် မွန့် Saint-Jean ၏နိမ့်သော တောင်ကြောဖြစ်သည်။Ligny မှ မထွက်ခွာမီတွင်၊ နပိုလီယံသည် ညာတောင်ပံကို ကွပ်ကဲသော Grouchy အား ဆုတ်ခွာသွားသော Prussians များကို လူ 33,000 ဖြင့် လိုက်ပါရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။အစပိုင်းနောက်ကျခြင်း၊ Prussians ၏လမ်းညွှန်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ မသေချာမရေရာမှုများနှင့် သူ့အားပေးသောအမိန့်များ၏မရေရာသောအချက်မှာ Grouchy သည် Wavre သို့ Prussian စစ်တပ်များထံသို့ ချီတက်နိုင်သည့်နေရာမှ Prussian စစ်တပ်ကို တားဆီးရန် အလွန်နောက်ကျနေပြီဟု ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။
Wee နာရီ
Wellington သည် Blucher သို့ စာရေးသည်။ ©David Wilkie Wynfield
1815 Jun 18 02:00

Wee နာရီ

Monument Gordon (1815 battle),
Wellington သည် ဇွန်လ 18 ရက်နေ့ 02:00 သို့မဟုတ် 03:00 ဝန်းကျင်တွင် ထကာ မိုးလင်းသည့်တိုင်အောင် စာများရေးခဲ့သည်။Blücher သည် အနည်းဆုံး တပ်ဖွဲ့တစ်ခု ပံ့ပိုးပေးနိုင်ပါက Mont-Saint-Jean တွင် တိုက်ပွဲဝင်မည်ဟု Blücher ထံ အစောပိုင်းက စာရေးထားသည်။မဟုတ်ရင် Brussels ဘက်ကို ပြန်ဆုတ်မယ်။ညနှောင်းပိုင်း ကောင်စီတွင် Blücher ၏ ဦးစီးအရာရှိ August Neidhardt von Gneisenau သည် Wellington ၏ နည်းဗျူဟာကို အယုံအကြည်မရှိခဲ့သော်လည်း Blücher က Wellington ၏ စစ်တပ်သို့ ချီတက်သင့်သည်ဟု စည်းရုံးခဲ့သည်။နံနက်ခင်းတွင် Wellington သည် Blücher ထံမှ အကြောင်းပြန်ကြားချက်ကို လက်ခံရရှိပြီး ၎င်းအား တပ်မသုံးခုဖြင့် ပံ့ပိုးပေးမည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။
Wellington သည် Troop Deployments ကို စောင့်ကြည့်နေပါသည်။
Wellington သည် တပ်ဖြန့်ချထားမှုများကို စောင့်ကြည့်နေပါသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 06:00

Wellington သည် Troop Deployments ကို စောင့်ကြည့်နေပါသည်။

Monument Gordon (1815 battle),

06:00 မှ Wellington သည် သူ၏တပ်များ ဖြန့်ကျက်မှုကို ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲသည့် ကွင်းပြင်တွင် ရှိနေသည်။

နပိုလီယံ၏ နံနက်စာ
"ဒီကိစ္စက မနက်စာစားရုံမှလွဲလို့ ဘာမှမဟုတ်ပါဘူး" ©Anonymous
1815 Jun 18 10:00

နပိုလီယံ၏ နံနက်စာ

Chaussée de Bruxelles 66, Vieu
နပိုလီယံသည် တစ်ညတာ တည်းခိုခဲ့သည့် Le Caillou တွင် ငွေပန်းကန်ပြားပေါ်တွင် နံနက်စာစားခဲ့သည်။Grouchy ကို ပင်မတပ်မှာ ပါဝင်ဖို့ ပြန်ခေါ်သင့်တယ်လို့ Soult က အကြံပေးတဲ့အခါ နပိုလီယံက "မင်းတို့ Wellington ရဲ့ အရိုက်ခံရတဲ့သူဟာ စစ်သူကြီးကောင်းတစ်ယောက်လို့ မင်းထင်တာဘဲ၊ မင်းကို Wellington က ဆိုးတဲ့ ဗိုလ်ချုပ်တစ်ယောက်ပါ၊ အင်္ဂလိပ်တွေက ဆိုးတဲ့တပ်တွေ၊ ဒီကိစ္စက မနက်စာစားတာထက် ဘာမှ မပိုဘူး"နပိုလီယံ၏ သဘောထားကွဲလွဲပုံရသော မှတ်ချက်သည် ဗျူဟာမြောက်ဖြစ်နိုင်သည်၊ သူ၏ “စစ်ပွဲတွင်၊ စိတ်ဓာတ်သည် အရာအားလုံးဖြစ်သည်” ဖြစ်သောကြောင့် ဗျူဟာဖြစ်သည်။ယခင်ကလည်း အလားတူလုပ်ဆောင်ခဲ့ဖူးပြီး Waterloo တိုက်ပွဲ၏ နံနက်ခင်းတွင် ၎င်း၏ စစ်ဦးစီးချုပ်နှင့် အကြီးတန်းဗိုလ်ချုပ်ကြီးများ၏ အဆိုးမြင်မှုနှင့် ကန့်ကွက်မှုများကို တုံ့ပြန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင်သည်။
Wavre ရှိ Prussians
Waterloo သို့သွားရာလမ်းတွင် Blücher ©Anonymous
1815 Jun 18 10:00

Wavre ရှိ Prussians

Wavre, Belgium
Wavre တွင် Bülow လက်အောက်ရှိ Prussian IV Corps သည် Ligny တိုက်ပွဲတွင်မပါဝင်ဘဲ အကောင်းဆုံးပုံစံဖြင့် Waterloo သို့ချီတက်ရန် သတ်မှတ်ထားသည်။အသေအပျောက်မရှိခဲ့သော်လည်း IV Corps သည် Prussian စစ်တပ်၏ အခြားတပ်မကြီးသုံးတပ်၏ဆုတ်ခွာမှုကို ဖုံးကွယ်ကာ IV Corps သည် Ligny စစ်မြေပြင်မှ ဆုတ်ခွာသွားခဲ့သည်။၎င်းတို့ကို စစ်မြေပြင်နှင့် အဝေးဆုံးတွင် ထားရှိခဲ့ပြီး တိုးတက်မှုမှာ အလွန်နှေးကွေးခဲ့သည်။ညမိုးသည်းထန်စွာရွာပြီးနောက် လမ်းများညံ့ဖျင်းပြီး Bülow ၏လူများသည် Wavre ၏ကျပ်တည်းနေသောလမ်းများကိုဖြတ်သွားကာ အမြောက် 88 မမ ရွှေ့ခဲ့ရသည်။Wavre တွင် မီးလောင်မှု ဖြစ်ပွားပြီး Bülow ၏ ရည်ရွယ်ထားသော လမ်းကြောင်းတစ်လျှောက် လမ်းများစွာကို ပိတ်ဆို့ထားချိန်တွင် ကိစ္စရပ်များကို မကူညီနိုင်ခဲ့ပါ။ရလဒ်အနေဖြင့် တပ်ဖွဲ့၏နောက်ဆုံးအပိုင်းသည် ၁၀ နာရီတွင် ထွက်ခွာသွားပြီး ၆ နာရီအကြာတွင် ထိပ်တန်းဒြပ်စင်များသည် Waterloo ဆီသို့ ထွက်ခွာသွားခဲ့သည်။Bülow ၏လူများကို I Corps မှပထမဦးစွာ Waterloo နှင့် II Corps မှနောက်သို့လိုက်ခဲ့သည်။
နပိုလီယံသည် ဗိုလ်ချုပ်အမိန့်ကို ရေးဆွဲသည်။
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 11:00

နပိုလီယံသည် ဗိုလ်ချုပ်အမိန့်ကို ရေးဆွဲသည်။

Monument Gordon (1815 battle),
11:00 တွင် နပိုလီယံသည် ၎င်း၏အထွေထွေအမိန့်ကို ရေးဆွဲခဲ့သည်- လက်ဝဲဘက်ရှိ Reille ၏တပ်များနှင့် ညာဘက်ရှိ d'Erlon's Corps တို့သည် Mont-Saint-Jean ရွာကိုတိုက်ခိုက်ပြီး အချင်းချင်း ရင်ဘောင်တန်းနေပါသည်။ဤအမိန့်သည် ဝလင်တန်၏ တိုက်ပွဲလိုင်းသည် တောင်ကုန်းပေါ်ရှိ ရှေ့တန်းနေရာထက် ပိုမို၍ ရွာထဲတွင် ရှိနေသည်ဟု ယူဆသည်။၎င်းကိုလုပ်ဆောင်ရန်၊ Jerome ၏ဌာနခွဲသည် နပိုလီယံ၏အရန်နေရာများတွင် နပိုလီယံမျှော်လင့်ထားသည့် Hougoumont အား ကနဦးတိုက်ခိုက်မှုတစ်ခုပြုလုပ်မည်ဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ဆုံးရှုံးမှုသည် ပင်လယ်နှင့်သူ၏ဆက်သွယ်မှုများကိုခြိမ်းခြောက်နိုင်သောကြောင့် Wellington ၏အရန်နေရာသို့ရောက်ရှိမည်ဖြစ်သည်။I, II, နှင့် VI Corps ၏ အရံအမြောက်တပ်များ၏ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ဘက်ထရီအား 13:00 ခန့်မှ Wellington ၏ တည်နေရာဗဟိုကို ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ရန်ဖြစ်သည်။ထို့နောက် D'Erlon ၏တပ်များသည် Wellington ၏ဘယ်ဘက်ခြမ်းကိုတိုက်ခိုက်ပြီး ဖြတ်ကျော်ကာ အရှေ့မှအနောက်သို့ သူ့မျဉ်းကြောင်းကို လှိမ့်လိုက်မည်ဖြစ်သည်။သူ၏ကိုယ်ရေးအကျဉ်းများတွင် နပိုလီယံက သူ့ရည်ရွယ်ချက်မှာ Wellington ၏စစ်တပ်ကို Prussians မှခွဲထုတ်ပြီး ပင်လယ်ဘက်သို့ပြန်မောင်းထုတ်ရန် ရည်ရွယ်ထားကြောင်း ရေးသားခဲ့သည်။
Hougoumont ကို စတင်တိုက်ခိုက်သည်။
Hougoumont ခြံတွင် Nassau တပ်ဖွဲ့ဝင်များ ©Jan Hoynck van Papendrecht
1815 Jun 18 11:30

Hougoumont ကို စတင်တိုက်ခိုက်သည်။

Hougoumont Farm, Chemin du Gou
သမိုင်းပညာရှင် Andrew Roberts က "Waterloo တိုက်ပွဲအကြောင်း သိချင်သောအချက်မှာ အမှန်တကယ်စတင်သောအခါတွင် မည်သူမျှ သေချာပေါက်မသိနိုင်ပေ" ဟု မှတ်ချက်ချပါသည်။"ဆယ်နာရီခန့်တွင် [နပိုလီယံ] သည် Hougoumont တွင်ကျွန်ုပ်တို့၏ရာထူးကိုပြင်းပြင်းထန်ထန်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်" ဟု Wellington မှမှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။တိုက်ခိုက်မှုသည် 11:30 ဝန်းကျင်ခန့်တွင် စတင်ခဲ့သည်ဟု အခြားသတင်းရင်းမြစ်များက ဖော်ပြသည်။ အိမ်နှင့် ၎င်း၏အနီးပတ်ဝန်းကျင်ကို အစောင့်တပ်ဖွဲ့လေးခုမှ ကာကွယ်ထားပြီး Hanoverian Jäger နှင့် 1/2nd Nassau တို့က သစ်သားနှင့်ပန်းခြံကို ကာကွယ်ထားသည်။Bauduin ၏တပ်ဖွဲ့၏ ကနဦးတိုက်ခိုက်မှုသည် ထင်းနှင့်ပန်းခြံကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းခဲ့သော်လည်း ဗြိတိသျှအမြောက်များဖြင့် ပြန်လည်မောင်းထုတ်ခဲ့ပြီး Bauduin အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။ပြင်သစ်အမြောက်များဖြင့် ရန်ပွဲကြောင့် ဗြိတိသျှသေနတ်များ အာရုံလွဲသွားသဖြင့် Soye ၏တပ်မဟာနှင့် Bauduin တို့၏ ဒုတိယမြောက်တိုက်ခိုက်မှုသည် အိမ်၏မြောက်ဘက်တံခါးသို့ အောင်မြင်သွားခဲ့သည်။ပြင်သစ်အရာရှိ Sous-Lieutenant Legros သည် တံခါးကို ပုဆိန်ဖြင့်ဖွင့်ပြီး ပြင်သစ်တပ်ဖွဲ့ဝင်အချို့သည် ခြံဝင်းအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်နိုင်ခဲ့သည်။Coldstream Guards နှင့် Scots Guards တို့သည် ကာကွယ်ရေးကို ပံ့ပိုးရန် ရောက်လာကြသည်။အပြင်းအထန် ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်ခဲ့ပြီး ပြင်သစ်တပ်များ ဝင်ရောက်လာရာ ဂိတ်တံခါးကို ဗြိတိသျှတို့က ပိတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ခြံဝင်းအတွင်း ပိတ်မိနေသော ပြင်သစ်တပ်သားအားလုံး သေဆုံးခဲ့သည်။ဒရမ်တီးသူ လူငယ်လေးတစ်ယောက်သာ လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။Hougoumont အနီးတစ်ဝိုက်တွင် မွန်းလွဲပိုင်းတွင် တိုက်ပွဲများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။၎င်း၏ပတ်ဝန်းကျင်အား ပြင်သစ်ခြေလျင်တပ်ရင်းမှ ကြီးကြီးမားမားရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားပြီး Hougoumont နောက်ကွယ်မှတပ်များကို ညှိနှိုင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။Wellington ၏ စစ်တပ်သည် အိမ်အား ကာကွယ်ခဲ့ပြီး ထိုမှ မြောက်ဘက်သို့ ပြေးသော လျှိုလမ်း။မွန်းလွဲပိုင်းတွင် နပိုလီယံသည် နေအိမ်အား မီးတင်ရှို့ရန် အခွံခွာရန် အမိန့်ပေးခဲ့ပြီး ဘုရားကျောင်းမှလွဲ၍ ကျန်အားလုံး ပျက်စီးသွားခဲ့သည်။ဘုရင်၏ဂျာမန်တပ်မဟာ Du Plat ၏တပ်မဟာသည် အကြီးတန်းအရာရှိများမပါဘဲ လုပ်ဆောင်ရမည့် အခေါင်းပေါက်လမ်းကို ခုခံကာကွယ်ရန် ရှေ့တန်းတင်ထားသည်။နောက်ဆုံးတွင် ဗြိတိသျှခြေလျင်တပ်ရင်း 71st Highlanders မှ သက်သာရာရခဲ့သည်။Adam ၏တပ်မဟာ Hugh Halkett ၏ 3rd Hanoverian Brigade မှ ထပ်မံအားဖြည့်ထားပြီး Reille မှပေးပို့သော နောက်ထပ်ခြေလျင်နှင့် မြင်းတပ်များကို အောင်မြင်စွာ ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့သည်။Hougoumont သည် တိုက်ပွဲပြီးဆုံးသည်အထိ ထိန်းထားခဲ့သည်။
ပထမဆုံး ပြင်သစ်ခြေလျင် တိုက်ခိုက်မှု
ပြင်သစ်ခြေလျင်တပ်ကို ပထမဆုံး တိုက်ခိုက်သည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 13:00

ပထမဆုံး ပြင်သစ်ခြေလျင် တိုက်ခိုက်မှု

Monument Gordon (1815 battle),
13:00 ခန့်အကြာတွင် I Corps ၏ တိုက်ခိုက်မှုကို ကြီးမားသော စစ်ကြောင်းများဖြင့် စတင်ခဲ့သည်။Bernard Cornwell က "[ကော်လံ] သည် ရန်သူ့မျဉ်းကို လှံကဲ့သို့ ရည်ရွယ်၍ ကျဉ်းမြောင်းသော အဆုံးဖြင့် ရှည်လျားသော အသွင်အပြင်ကို အကြံပြုထားသည်၊ အမှန်မှာ ၎င်းသည် ဘေးတိုက်ချီတက်နေသော အုတ်ခဲတစ်ခုနှင့် များစွာ ပိုတူပြီး d'Erlon ၏ ချေမှုန်းမှုသည် အုတ်ခဲလေးလုံးဖြင့် ပြုလုပ်ထားသည်၊ ပြင်သစ်ခြေလျင်တပ်ခွဲတစ်ခု။"ခြွင်းချက်တစ်ခုစီကို တပ်ခွဲတစ်ခုစီတွင် တပ်ရင်းရှစ်ရင်း သို့မဟုတ် ကိုးခုဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ တပ်ဖြန့်ချထားကာ တပ်ရင်းများကြားတွင် ငါးလှမ်းသာကွာဝေးသည့် တပ်ရင်းတစ်ရင်းကို ခြွင်းချက်တစ်ခုစီဖြင့် စုစည်းထားသည်။တပ်ခွဲများသည် ဘူဇွာတပ်မဟာ၏ညာဘက်ရှိ ဒုတိယတပ်မ (Donzelot's)၊ 3rd Division (Marcognet's) နှင့် ညာဘက်တွင် 4th Division (Durutte's) တို့ အကွာအဝေး 400 လှမ်းအကွာအဝေးမှ လက်ဝဲဘက်မှ echelon သို့ ချီတက်ရမည်ဖြစ်သည်။ .၎င်းတို့အား ချေမှုန်းရန်အတွက် နေးမှ ဦးဆောင်ခဲ့ပြီး ကော်လံတစ်ခုစီတွင် ဖိုင်ပေါင်း တစ်ရာ့ခြောက်ဆယ်မှ နှစ်ရာခန့် ရှေ့မျက်နှာစာပါရှိသည်။ဘယ်ဘက်အကျဆုံးဌာနသည် ခြံရံထားသော ခြံဝင်းအတွင်း La Haye Sainte သို့ ချီတက်သည်။လယ်ယာအိမ်အား ဘုရင်၏ ဂျာမန်တပ်မှ ကာကွယ်ထားသည်။ပြင်သစ်တပ်ရင်းတစ်ရင်းသည် ရှေ့တန်းမှ ခံစစ်သူများကို စေ့စပ်ပေးနေစဉ်တွင်၊ အောက်ပါတပ်ရင်းများသည် တစ်ဖက်ကိုလှည့်ကာ ကူရာဆာတပ်ခွဲများစွာ၏ ပံ့ပိုးမှုဖြင့် လယ်ယာအိမ်အား သီးခြားခွဲထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ဘုရင်၏ ဂျာမန်တပ်မဟာသည် လယ်ကွင်းအိမ်ကို ပြတ်ပြတ်သားသား ကာကွယ်ခဲ့သည်။ပြင်သစ်က တံတိုင်းတွေကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ချဲ့ထွင်ဖို့ ကြိုးစားတိုင်း အရေအတွက်ထက် ပိုတဲ့ ဂျာမန်တွေက သူတို့ကို တနည်းတဖုံ ပိတ်ထားကြတယ်။လိမ္မော်ရောင်မင်းသားသည် La Haye Sainte ဖြတ်တောက်ခံထားရသည်ကို သိမြင်ပြီး Hanoverian Lüneburg တပ်ရင်းကို ရှေ့တန်းသို့ စေလွှတ်ခြင်းဖြင့် ၎င်းအား အားဖြည့်ရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။Cuirassiers များသည် မြေပြင်၌ ခြံတစ်ခုအတွင်း ဖုံးကွယ်ကာ မိနစ်ပိုင်းအတွင်း ၎င်းကို ဖမ်းမိပြီး ဖျက်ဆီးပြီးနောက် တောင်ကြော၏ အညွန့်အထိ နီးပါးဖြစ်သော La Haye Sainte ကို စီးနင်းကာ d'Erlon ၏ ဘယ်ဘက်အလံကို ဖုံးအုပ်ထားသည်။
နပိုလီယံသည် Prussians များကို ထောက်ပြသည်။
နပိုလီယံသည် Prussians များကို ထောက်ပြသည်။ ©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 13:15

နပိုလီယံသည် Prussians များကို ထောက်ပြသည်။

Lasne-Chapelle-Saint-Lambert,
13:15 ခန့်တွင်၊ နပိုလီယံသည် သူ၏ညာဘက်ခြမ်းမှ 4 မိုင်မှ 5 မိုင် (6.4 မှ 8.0 ကီလိုမီတာ) ကွာဝေးသော Lasne-Chapelle-Saint-Lambert ရွာတစ်ဝိုက်တွင် Prussians ၏ပထမစစ်ကြောင်းကိုတွေ့မြင်ခဲ့သည်။နပိုလီယံ၏တုံ့ပြန်မှုသည် စစ်မြေပြင်သို့ရောက်ရှိလာပြီး Prussians များကိုတိုက်ခိုက်ရန် Grouchy အား Marshal Soult ထံစာတိုပေးပို့ခိုင်းစေခြင်းပင်ဖြစ်သည်။သို့သော် Grouchy သည် Wavre သို့သွားရန်အတွက် Prussians များကို "သင့်ဓားဖြင့်" လိုက်နာရန် Napoleon ၏ယခင်အမိန့်ကိုလိုက်နာခဲ့ပြီး Waterloo သို့ရောက်ရှိရန်အလွန်အလှမ်းဝေးနေခဲ့သည်။Grouchy သည် သူ၏လက်အောက်ငယ်သား Gérard မှ "သေနတ်သံများဆီသို့ ချီတက်ရန်" အကြံပေးခဲ့သော်လည်း ၎င်း၏အမိန့်ကို လိုက်နာကာ Wavre တိုက်ပွဲတွင် ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး Baron von Thielmann ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် Prussian III Corps နောက်တန်းအစောင့်နှင့် စေ့စပ်ခဲ့သည်။ထို့အပြင်၊ Grouchy သည် Napoleon နှင့် Bülow ကိုတိုက်ခိုက်ရန်အလျင်အမြန်လုပ်ဆောင်ရန် Grouchy ကိုအမိန့်ပေးသည့်စာသည် 20:00 နောက်ပိုင်းအထိ Grouchy သို့ရောက်ရှိမည်မဟုတ်ပါ။
Grand Battery သည် Bombardment စတင်သည်။
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 13:30

Grand Battery သည် Bombardment စတင်သည်။

Monument Gordon (1815 battle),
နပိုလီယံ၏ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ဘက္ထရီသေနတ် အလက် ၈၀ သည် အလယ်ဗဟိုတွင် ချိတ်ဆွဲထားသည်။Lord Hill (Anglo-Allied II Corps မှ တပ်မှူး) ၏ ပြောကြားချက်အရ အဆိုပါ ပစ်ခတ်မှုမှာ ၁၁ နာရီ ၅၀ မိနစ်တွင်ဖြစ်ပြီး အခြားသတင်းရင်းမြစ်များက နေ့လယ် ၁၃း၃၀ တွင် ပစ်ခတ်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ခမ်းနားသောဘက်ထရီသည် တိကျစွာချိန်ရွယ်ရန် ဝေးလွန်းနေပြီး ၎င်းတို့မြင်နိုင်သည့်တစ်ခုတည်းသော အခြားတပ်ဖွဲ့များမှာ Kempt and Pack ၏တပ်ရင်းများနှင့် Perponcher ၏ဒုတိယဒတ်ခ်ျတပ်ခွဲ (အခြားတပ်များသည် Wellington ၏သွင်ပြင်လက္ခဏာ "နောက်ပြန်လျှောစောက်ကာကွယ်ရေး" ကိုအသုံးပြုကြသည်)။ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသူ အများအပြားရှိခဲ့သည်။အချို့သော ဒုံးကျည်များသည် ပျော့ပျောင်းသောမြေတွင် မြှုပ်နှံထားသော်လည်း အများစုသည် တောင်ကြော၏ နောက်ပြန်လျှောစောက်တွင် ၎င်းတို့၏ အမှတ်အသားများကို တွေ့ရှိကြသည်။ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ပြည်ထောင်စုတပ်မဟာ (တတိယတန်း) မှ မြင်းတပ်များကို ၎င်းတို့၏ ကျဆုံးမှုနှုန်းကို လျှော့ချရန် လက်ဝဲဘက်သို့ ရွှေ့ခိုင်းခဲ့သည်။
ဗြိတိသျှ အကြီးစား မြင်းတပ် တာဝန်ခံ
Waterloo ရှိ Scots Greys ၏ တာဝန်ခံ Scotland Forever! ©Elizabeth Thompson
1815 Jun 18 14:00

ဗြိတိသျှ အကြီးစား မြင်းတပ် တာဝန်ခံ

Monument Gordon (1815 battle),
Uxbridge သည် တောင်ကြောနောက်ကွယ်တွင် မမြင်နိုင်သော ဗြိတိသျှတပ်မဟာ ၂ ခုကို ကြပ်မတ်ထားသော ခြေလျင်တပ်အား ထောက်ပံ့ရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။Major-General Lord Edward Somerset မှကွပ်ကဲသော အိမ်ထောင်စုတပ်မဟာ 1st Brigade တွင် အစောင့်တပ်များ- 1st နှင့် 2nd Life Guards ၊ Royal Horse Guards (the Blues) နှင့် 1st (King's) Dragoon Guards တို့ ပါဝင်ပါသည်။ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဆာဝီလျံပွန်ဆန်ဘီ ကွပ်ကဲသော ယူနီယံတပ်မဟာ (၂) တပ်မဟာအား အင်္ဂလိပ် (1st သို့မဟုတ် The Royals)၊ စကော့တလန် (2nd Scots Greys) နှင့် အိုင်ယာလန် (6th) တို့ ပါ၀င်သောကြောင့် ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် Inniskilling) လေးလံသော နဂါးကြီးများ၏ တပ်ရင်း။အိမ်ထောင်စုတပ်မဟာသည် အင်္ဂလိပ်-မဟာမိတ် အနေအထားကို ဖြတ်ကျော်ပြီး ကုန်းဆင်းတွင် စွဲချက်တင်ခဲ့သည်။d'Erlon ၏ ဘယ်ဘက်အခြမ်းကို စောင့်ကြပ်နေသော ကွိုင်ရာဆီယာများသည် လူစုခွဲနေဆဲဖြစ်ပြီး အလွန်နစ်မြုပ်နေသော လမ်းမကြီးကို ကျော်ဖြတ်ကာ ဖြတ်သန်းသွားခဲ့သည်။ဆက်လက်တိုက်ခိုက်ပြီးနောက်၊ Household Brigade ၏ဘယ်ဘက်ရှိတပ်များသည် Aulard ၏တပ်မဟာကိုဖျက်ဆီးခဲ့သည်။သူတို့ကို ပြန်ခေါ်ဖို့ ကြိုးစားပေမယ့်လည်း သူတို့ဟာ La Haye Sainte ကိုဖြတ်ပြီး လေးထောင့်ပုံစံ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ Schmitz ရဲ့ တပ်မဟာကို မျက်နှာမူထားတဲ့ လေလွင့်မြင်းတွေနဲ့ တောင်ကုန်းအောက်ခြေမှာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ တွေ့ခဲ့ကြပါတယ်။နပိုလီယံသည် Farine နှင့် Travers ၏ cuirassier တပ်မဟာများနှင့် I Corps အပေါ့စားတပ်ခွဲရှိ Chevau-léger (lancer) တပ်ရင်းနှစ်ခုမှ တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ရန် အမိန့်ပေးခြင်းဖြင့် ချက်ခြင်းတုံ့ပြန်ခဲ့သည်။Hougoumont နှင့် La Belle မဟာမိတ်အဖွဲ့ကြားရှိ ချိုင့်ဝှမ်းအောက်ခြေတွင် စနစ်တကျ ကြိတ်ခွဲခြင်း၊ Scots Grays နှင့် ကျန်ဗြိတိသျှ လေးလံသော မြင်းတပ်သားများ Baron Jaquinot's 1st Cavalry Division မှ လှံတပ်သားများနှင့်အတူ Milhaud's cuirassiers များ၏ တန်ပြန်တာဝန်ခံဖြင့် အံ့အားသင့်သွားခဲ့သည်။Ponsonby သည် သူ၏လူများကို ပြင်သစ် ဟင်းလျာများကို ဆန့်ကျင်ရန် ကြိုးစားစဉ် Jaquinot ၏ လှံသမားများက တိုက်ခိုက်ပြီး ဖမ်းဆီးခြင်း ခံခဲ့ရသည်။Scots Grays ၏ အနီးနားရှိ ပါတီတစ်ဖွဲ့က ဖမ်းမိသည်ကို မြင်ပြီး ၎င်းတို့၏ တပ်မဟာမှူးကို ကယ်တင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။Ponsonby ကို ဖမ်းမိခဲ့တဲ့ ပြင်သစ် လှံသမားက သူ့ကို သတ်ပြီး ကယ်ဆယ်ဖို့ ကြိုးစားတဲ့ စကော့ Greys သုံးယောက်ကို သတ်ဖို့ သူ့ရဲ့ လှံကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။Ponsonby ကွယ်လွန်ချိန်တွင် အရှိန်အဟုန်သည် ပြင်သစ်၏မျက်နှာသာဖြင့် လုံးဝပြန်ရောက်သွားခဲ့သည်။Milhaud နှင့် Jaquinot ၏ မြင်းတပ်သားများသည် Union Brigade အား ချိုင့်ဝှမ်းမှ နှင်ထုတ်ခဲ့သည်။ရလဒ်သည် ဗြိတိသျှတပ်များအတွက် အလွန်ကြီးမားသော ဆုံးရှုံးမှုဖြစ်သည်။လက်ဝဲတောင်ပံရှိ Major-General Ghigny လက်အောက်ရှိ ဗိုလ်မှူးချုပ် Vandeleur နှင့် Dutch-Belgian light dragoons and hussars လက်အောက်ရှိ ဗြိတိသျှအလင်းနဂါးများနှင့် ဒတ်ခ်ျ-ဘယ်လ်ဂျီယံ carabiniers တို့က တန်ပြန်အားသွင်းပြီး အလယ်ဗဟိုရှိ Major-General Trip အောက်ရှိ ပြင်သစ်မြင်းတပ်များကို တွန်းလှန်ခဲ့သည်။
ပြင်သစ်မြင်းတပ်တိုက်ခိုက်မှု
ဗြိတိသျှ ရင်ပြင်တစ်ခုသည် ပြင်သစ်မြင်းတပ်ကို တိုက်ခိုက်ရန် မဆုတ်မနစ်သော ခုခံမှုကို တွန်းအားပေးသည်။ ©Henri Félix Emmanuel Philippoteaux
1815 Jun 18 16:00

ပြင်သစ်မြင်းတပ်တိုက်ခိုက်မှု

Monument Gordon (1815 battle),
16:00 မတိုင်မီအနည်းငယ်တွင်၊ Wellington ၏ဗဟိုမှထွက်ပြေးလာပုံကို Ney သတိပြုမိသည်။သူသည် ဆုတ်ခွာခြင်းအစအတွက် အနောက်သို့ ကျဆုံးသူများ၏ ရွေ့လျားမှုကို လွဲမှားပြီး အသုံးချရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။d'Erlon's Corps ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် Ney တွင် ခြေလျင်တပ်ရင်းအများစုသည် အချည်းနှီးဖြစ်သော Hougoumont တိုက်ခိုက်မှုတွင် သို့မဟုတ် ပြင်သစ်လက်ယာဘက်သို့ ခုခံကာကွယ်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြသောကြောင့် ခြေလျင်တပ်ရင်းအနည်းငယ်သာ ကျန်တော့သည်။ထို့ကြောင့် Ney သည် Wellington ၏ဗဟိုကို မြင်းတပ်သားတစ်ဦးတည်းဖြင့် ချိုးဖျက်ရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။အစပိုင်းတွင်၊ Milhaud ၏ အရန်တပ်သား cuirassiers နှင့် Lefebvre-Desnoëttes ၏ Imperial Guard ၏ အပေါ့စား မြင်းတပ်တပ်ခွဲ 4,800 ခန့်ကို ကျူးလွန်ခဲ့သည်။၎င်းတို့ကို ချေမှုန်းသည့်အခါ၊ Kellermann ၏ လေးလံသော မြင်းတပ်တပ်များနှင့် Guyot ၏ အစောင့်တပ်၏ လေးလံသော မြင်းတပ်များကို အစုလိုက်အပြုံလိုက် ချေမှုန်းရာတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး တပ်ခွဲ 67 တွင် စုစုပေါင်း မြင်းတပ်သား 9,000 ခန့် ပါဝင်ခဲ့သည်။နပိုလီယံက စွဲချက်တင်လိုက်တာနဲ့ တစ်နာရီစောလွန်းတယ်လို့ ပြောပါတယ်။Wellington ၏ ခြေလျင်တပ်များသည် လေးထောင့်ပုံးများ (အခေါင်းပုံးပုံစံများ) ဖြင့် တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။ရင်ပြင်များသည် တိုက်ပွဲ၏ ပန်းချီကားများတွင် ဖော်ပြလေ့ရှိသည်ထက် များစွာသေးငယ်သည်—လူ ၅၀၀ ပါ တပ်ရင်းစတုရန်းသည် တစ်ဖက်တွင် ပေ ၆၀ (၁၈ မီတာ) ထက်မပိုစေရပါ။မြင်းတပ်များသည် လှံစွပ်အကာနောက်တွင် တပ်သားများနှင့် မထိတွေ့နိုင်သောကြောင့် ၎င်းတို့၏မြေပေါ်ရှိ ခြေလျင်တပ်စခန်းများသည် မြင်းစီးသူရဲများကို သေစေနိုင်သည်။မြင်းများသည် စတုရန်းတစ်လုံးကို အခကြေးငွေမယူကြသလို၊ ၎င်းတို့သည် အနားမကပ်နိုင်သော်လည်း ၎င်းတို့သည် အမြောက်တပ် သို့မဟုတ် ခြေလျင်တပ်များကို ခုခံနိုင်စွမ်းရှိကြသည်။Wellington သည် မြင်းတပ်များ ချဉ်းကပ်လာသည်နှင့်အမျှ ၎င်း၏ အမြောက်တပ်သားများအား ရင်ပြင်များအတွင်း ခိုလှုံရန် အမိန့်ပေးကာ ၎င်းတို့၏ သေနတ်များဆီသို့ ပြန်သွားကာ ဆုတ်ခွာသွားသည့်အခါ ပြန်လည်ပစ်ခတ်ရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ဗြိတိသျှခြေလျင်တပ်ရင်းမှ သက်သေခံများသည် တိုက်ခိုက်မှု ၁၂ ကြိမ်အထိ မှတ်တမ်းတင်ထားသော်လည်း၊ ယင်းတွင် အလားတူ ယေဘူယျတိုက်ခိုက်မှု လှိုင်းလုံးများ ဆက်တိုက်ပါဝင်နိုင်သော်လည်း၊ယေဘူယျအားဖြင့် ချေမှုန်းမှု အရေအတွက်သည် အလွန်နည်းပါးခဲ့သည်မှာ သေချာပါသည်။Kellermann သည် တိုက်ခိုက်မှုများ၏ အချည်းအနှီးဖြစ်မှုကို အသိအမှတ်ပြုကာ လက်ရွေးစင် ကာရာဘီနီယာ တပ်မဟာကို မပူးပေါင်းရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း နောက်ဆုံးတွင် Ney က ၎င်းတို့ကို တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ၎င်းတို့၏ ပါဝင်ပတ်သက်မှုကို အခိုင်အမာ ပြောကြားခဲ့သည်။
ဒုတိယအကြိမ် ပြင်သစ်ခြေလျင် တိုက်ခိုက်မှု
Grenadiers à Cheval နှင့်အတူ 2nd Guard Lancers များ ©Louis Dumoulin
1815 Jun 18 16:30

ဒုတိယအကြိမ် ပြင်သစ်ခြေလျင် တိုက်ခိုက်မှု

Monument Gordon (1815 battle),
နောက်ဆုံးတွင် Ney သည် မြင်းတပ်သားတစ်ဦးတည်းသာ အောင်မြင်မှုအနည်းငယ်သာရရှိခဲ့သည်ကို Ney ကပင် ထင်ရှားလာခဲ့သည်။နောက်ကျမှ၊ သူသည် Bachelu ၏တပ်ခွဲနှင့် Reille's II Corps (ခြေလျင်တပ်သား 6,500 ခန့်) မှ Foy ၏ Bachelu ၏တပ်ခွဲနှင့် Tissot ၏တပ်ရင်းကို အသုံးပြု၍ လက်နက်ပေါင်းစပ်တိုက်ခိုက်မှုကို စီစဉ်ခဲ့သည်။ဤတိုက်ခိုက်မှုသည် ယခင်က ပြင်းထန်သော မြင်းတပ်တိုက်ခိုက်မှုများ (Hougoumont နှင့် La Haye Sainte အကြား) လမ်းကြောင်းအတိုင်းပင် ဦးတည်ခဲ့သည်။Uxbridge ဦးဆောင်သော အိမ်သူအိမ်သားတပ်မဟာ မြင်းတပ်မှ တာဝန်ခံက ၎င်းကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။သို့ရာတွင် ဗြိတိသျှတပ်သားများသည် ပြင်သစ်ခြေလျင်တပ်ကို မဖြိုဖျက်နိုင်ဘဲ ဓားပြတိုက်ခံရမှုကြောင့် ဆုံးရှုံးခဲ့ရပါသည်။ပြင်သစ်တပ်သားများသည် Wellington ၏ဗဟိုသို့တိုက်ရိုက်ကျဆုံးမှုအနည်းငယ်သာရှိသော်လည်း ၎င်း၏ခြေလျင်ရင်ပြင်ပေါ်သို့ အမြောက်များဖြင့်ပစ်ခတ်မှုကြောင့် လူအများအပြားသေဆုံးသွားခဲ့သည်။Sir John Vandeleur နှင့် Sir Hussey Vivian ၏ လက်ဝဲစွန်းရှိ တပ်မဟာများမှလွဲ၍ Wellington ၏ မြင်းတပ်များသည် တိုက်ပွဲတွင် ကတိကဝတ်ပြုထားပြီး သိသိသာသာ ဆုံးရှုံးမှုများ ရှိခဲ့သည်။အခြေအနေမှာ အလွန်အမင်း စိတ်ပျက်အားငယ်နေသဖြင့် လက်ရှိရှိနေသော တစ်ခုတည်းသော Hanoverian မြင်းတပ်တပ်ဖြစ်သည့် Cumberland Hussars သည် Brussels သို့ အချက်ပေးသံများဖြန့်ကျက်ထားသော လယ်ကွင်းမှ ထွက်ပြေးသွားခဲ့သည်။
La Haye Sainte ၏ ပြင်သစ်ဓာတ်ပုံ
La Haye Sainte ၏မုန်တိုင်း ©Richard Knötel
1815 Jun 18 16:30

La Haye Sainte ၏ ပြင်သစ်ဓာတ်ပုံ

La Haye Sainte, Chaussée de Ch
Wellington ၏ဗဟိုညာဘက်မျဉ်းအပေါ် Ney ၏လက်နက်ပေါင်းစပ်ချေမှုန်းချိန်ခန့်တွင်၊ 13th Légère ဦးဆောင်သော D'Erlon's I Corps ၏အစိတ်အပိုင်းများသည် La Haye Sainte ကိုပြန်လည်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ယခုတစ်ကြိမ်အောင်မြင်ခဲ့သည်၊ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအားဖြင့်၊ King's German Legion ၏ ကျည်ဆန်များ ကုန်သွားသည်။သို့သော်လည်း ဂျာမန်တို့သည် တစ်နေ့လုံးနီးပါး စစ်မြေပြင်ဗဟိုကို ချုပ်ကိုင်ထားကာ ပြင်သစ်တို့၏ တိုးတက်မှုကို ရပ်တန့်စေခဲ့သည်။La Haye Sainte ကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် Ney သည် တိုက်ပွဲဝင်သူများနှင့် မြင်းအမြောက်တပ်များကို Wellington ၏ဗဟိုဆီသို့ ရွေ့ပြောင်းခဲ့သည်။ပြင်သစ်အမြောက်တပ်များသည် ခြေလျင်စတုရန်းများကို အကွာအဝေးတွင် ကျည်ဆန်များဖြင့် အမဲလိုက်စပြုလာသည်။30 နှင့် 73 တပ်ရင်းများသည် ခိုင်လုံသောစတုရန်းပုံအဖြစ် ပေါင်းစည်းရန် ကြီးမားသောဆုံးရှုံးမှုများကို ခံစားခဲ့ရသည်။နပိုလီယံသည် ၎င်း၏ ထိုးစစ်ကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်သော အောင်မြင်မှု ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။Ney သည် အင်္ဂလိပ်-မဟာမိတ်စင်တာကို ဖြိုခွင်းရန် နီးနေပြီဖြစ်သည်။ဤအမြောက်များဖြင့် ပစ်ခတ်မှုနှင့်အတူ ပြင်သစ် ကြိုးဆွဲသမားများ အများအပြားသည် La Haye Sainte နောက်ကွယ်မှ စိုးမိုးထားသော နေရာကို သိမ်းပိုက်ပြီး ရင်ပြင်များထဲသို့ ထိရောက်သော မီးသွန်းလောင်းခဲ့သည်။အင်္ဂလို-မဟာမိတ်များအတွက် ယခုအခြေအနေသည် အလွန်ဆိုးရွားနေသဖြင့် 33rd Regiment ၏အရောင်များနှင့် Halkett တပ်မဟာများ၏အရောင်များအားလုံးကို ဘေးကင်းစေရန်အတွက် အနောက်ဘက်သို့ ပို့လိုက်ကြောင်း သမိုင်းပညာရှင် Alessandro Barbero က "... ရှေးရိုးမရှိသောအတိုင်းအတာတစ်ခု" ဟုဖော်ပြခဲ့သည်။Wellington သည် La Haye Sainte မှ မီးလျော့သွားသည်ကို သတိပြုမိကာ သူ့ဝန်ထမ်းများက ၎င်းနှင့် နီးကပ်စွာ စီးသွားခဲ့သည်။ပြင်သစ်တိုက်ပွဲဝင်သူများသည် အဆောက်အအုံပတ်ပတ်လည်တွင် ပေါ်လာပြီး လမ်းတစ်လျှောက် ခြံစည်းရိုးများကို ဖြတ်ကျော်ရန် ရုန်းကန်ရင်း ဗြိတိသျှအမိန့်ကို ပစ်ခတ်ခဲ့သည်။Wellington ၏ဗိုလ်ချုပ်များနှင့် လက်ထောက်အများအပြားသည် FitzRoy Somerset၊ Canning၊ de Lancey၊ Alten နှင့် Cooke အပါအဝင် သေဆုံး သို့မဟုတ် ဒဏ်ရာရခဲ့သည်။ယခုအခါ အခြေအနေမှာ စိုးရိမ်ရသောကြောင့် Wellington သည် ခြေလျင်တပ်ရင်းတစ်ခုတွင် ပိတ်မိနေပြီး ၎င်းထက်ကျော်လွန်သော အဖြစ်အပျက်များကို မသိဘဲ Prussians များထံမှ အကူအညီရရှိရန် အလွန်အမင်း စိတ်ပျက်နေပါသည်။
Prussian IV Corps သည် Plancenoit သို့ ရောက်ရှိသည်။
Prussian တိုက်ခိုက်မှုသည် Plancenoit ဖြစ်သည်။ ©Adolf Northern
1815 Jun 18 16:30

Prussian IV Corps သည် Plancenoit သို့ ရောက်ရှိသည်။

Plancenoit, Lasne, Belgium
Prussian IV Corps (Bülow's) သည် ပထမဦးစွာ အင်အားရောက်ရှိခဲ့သည်။Bülow ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ Prussians မှ ပြင်သစ်ရာထူးများ၏ နောက်ဘက်တွင် စပီကာအဖြစ် အသုံးပြုရန် ရည်ရွယ်ထားသည့် Plancenoit ဖြစ်သည်။Blücher သည် Bois de Paris လမ်းကို အသုံးပြု၍ Châteaux Frichermont တွင် ၎င်း၏အခွင့်အရေးကို လုံခြုံစေရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။Blücher နှင့် Wellington တို့သည် 10:00 မှစတင်၍ ဆက်သွယ်မှုဖလှယ်ခဲ့ကြပြီး Wellington ၏စင်တာကိုတိုက်ခိုက်ခံရပါက Frichermont တွင်ဤကြိုတင်ပြင်ဆင်ရန်သဘောတူခဲ့သည်။ General Bülow သည် Plancenoit သို့သွားရာလမ်းပွင့်နေပြီး 16:30 အချိန်တွင်ဖြစ်ကြောင်းပြောကြားခဲ့သည်။ထိုအချိန်တွင်၊ Prussian 15th Brigade သည် Wellington ၏ ဘယ်ဘက်အခြမ်းရှိ Nassauers နှင့် Frichermont-La Haie ဧရိယာရှိ တပ်မဟာ၏ မြင်းအမြောက်ဘက်ထရီနှင့် နောက်ထပ်တပ်မဟာ အမြောက်များကို ပံ့ပိုးကူညီရန် စေလွှတ်ထားသည်။Napoleon သည် Lobau ၏တပ်ဖွဲ့များကို Plancenoit သို့ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေသည့် Bülow ၏ IV Corps များကိုရပ်တန့်ရန် Lobau ၏တပ်ဖွဲ့များကိုစေလွှတ်ခဲ့သည်။တပ်မဟာ 15 မှ Lobau ၏တပ်များကို Frichermont မှ လှံစွပ်ဖြင့် ပစ်ချပြီးနောက် Frichermont အမြင့်ကိုတက်ကာ French Chasseurs များကို 12 ပေါင်ဒါ အမြောက်များဖြင့် ပစ်ခတ်ကာ Plancenoit သို့ တွန်းပို့ခဲ့သည်။၎င်းသည် Lobau ၏တပ်ဖွဲ့များကို Plancenoit ဧရိယာသို့ဆုတ်ခွာစေခဲ့ပြီး Lobau သည် Armee Du Nord ၏ညာဘက်အခြမ်းကိုဖြတ်ကာ ၎င်း၏တစ်ခုတည်းသောဆုတ်ခွာမှုလမ်းကြောင်းကို တိုက်ရိုက်ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်။Hiller ၏ တပ်မဟာ 16 သည် Plancenoit ကို တပ်ရင်းခြောက်ရင်းဖြင့် ရှေ့သို့ တွန်းပို့ခဲ့သည်။နပိုလီယံသည် ယခုအခါ အပြင်းအထန်ဖိအားပေးခံခဲ့ရသော Lobau အား အားဖြည့်ရန်အတွက် Young Guard တပ်ရင်းရှစ်ရင်းလုံးကို စေလွှတ်ခဲ့သည်။Young Guard သည် တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး အလွန်ပြင်းထန်သောတိုက်ပွဲများအပြီးတွင် Plancenoit ကို လုံခြုံစေခဲ့သော်လည်း ၎င်းတို့ကိုယ်သူတို့ တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ပြီး နှင်ထုတ်ခံခဲ့ရသည်။နပိုလီယံသည် Plancenoit သို့ အလယ်/အစောင့်တပ်၏ တပ်ရင်းနှစ်ရင်းကို စေလွှတ်ပြီး ပြင်းထန်သောလှံစွပ်တိုက်ပွဲများ အပြီးတွင် ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့၏ ကျည်ဆန်များကို ပစ်ခတ်ရန် မကြိုးစားခဲ့ကြဘဲ ဤတပ်ဖွဲ့သည် ရွာကို ပြန်လည် သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။
Zieten ၏ Flank မတ်လ
©Image Attribution forthcoming. Image belongs to the respective owner(s).
1815 Jun 18 19:00

Zieten ၏ Flank မတ်လ

Rue du Dimont, Waterloo, Belgi
ညနေခင်းတလျှောက်လုံး၊ Prussian I Corps (Zieten's) သည် La Haie မြောက်ဘက်ပိုင်းရှိ ဧရိယာတွင် ပိုမိုအားကောင်းလာခဲ့သည်။Wellington နှင့် Prussian ဆက်ဆံရေးရုံးမှ General Müffling သည် Zieten နှင့် တွေ့ဆုံရန် လိုက်ပါခဲ့သည်။ထိုအချိန်တွင် Zieten သည် Prussian 1st Brigade (Steinmetz's) ကို ခေါ်ယူခဲ့သော်လည်း Wellington ၏လက်ဝဲဘက်ရှိ Nassau ယူနစ်များနှင့် Prussian 15th Brigade (Laurens') တို့မှ straggler များနှင့် အသေအပျောက်များကို မြင်တွေ့ရသည့်အတွက် စိုးရိမ်လာခဲ့သည်။ဤတပ်များသည် ဆုတ်ခွာသွားပုံရပြီး Zieten သည် သူ့တပ်များ အထွေထွေဆုတ်ခွာမှုတွင် ဖမ်းမိမည်ကို စိုးရိမ်သဖြင့် Wellington ၏ အလံများနှင့် Plancenoit အနီးရှိ Prussian ပင်မကိုယ်ထည်ဆီသို့ စတင်ထွက်ခွာလာခဲ့သည်။Zieten သည် Bülow ၏အကူအညီဆီသို့ စတင်ချီတက်ခဲ့ပြီး Zieten နာခံခဲ့သည့် Bülow ကိုထောက်ပံ့ရန် Blücher ထံမှ တိုက်ရိုက်အမိန့်စာကိုလည်း လက်ခံရရှိခဲ့သည်။Müffling သည် ဤလှုပ်ရှားမှုကို အဝေးမှမြင်ပြီး Wellington ၏ဘယ်ဘက်အလံကိုထောက်ရန် Zieten အား ဆွဲဆောင်ခဲ့သည်။Müffling က Zieten က "တပ်မကြီးက ဆက်မလှုပ်ရှားဘဲ အင်္ဂလိပ်စစ်တပ်ကို ချက်ချင်းထောက်ပံ့ရင် တိုက်ပွဲရှုံးလိမ့်မယ်"Zieten သည် Wellington ကိုတိုက်ရိုက်ထောက်ပံ့ရန် သူ၏ချီတက်မှုကို ပြန်လည်စတင်ခဲ့ပြီး သူ၏တပ်များရောက်ရှိချိန်တွင် Wellington သည် ၎င်း၏တပ်သားများကို ဘယ်ဘက်မှနေ၍ ပြိုကျနေသောဗဟိုကိုအားဖြည့်နိုင်စေခဲ့သည်။ပြင်သစ်များသည် Grouchy ကို Wavre ထံမှ ၎င်းတို့၏ထောက်ခံမှုဆီသို့ ချီတက်ရန် မျှော်လင့်နေပြီး Prussian I Corps (Zieten's) သည် Grouchy အစား Waterloo တွင် ပေါ်လာသောအခါတွင် "စိတ်ပျက်စိတ်က ပြင်သစ်စိတ်ဓာတ်ကို ကြေကွဲစေသည်" နှင့် "Zieten ၏ ရောက်ရှိလာခြင်းကို မြင်တွေ့ရခြင်းသည် နပိုလီယံ၏ ဒေါသအမျက်ထွက်စေခဲ့သည်။ စစ်တပ်"I Corps သည် Papelotte မတိုင်မီ ပြင်သစ်တပ်များကို ဆက်လက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး 19:30 တွင် ပြင်သစ်အနေအထားသည် ကြမ်းတမ်းသောမြင်းခွာပုံသဏ္ဍာန်သို့ ကွေးသွားခဲ့သည်။ယခုမျဉ်း၏အဆုံးများသည် ဘယ်ဘက်ရှိ Hougoumont၊ ညာဘက်ရှိ Plancenoit နှင့် La Haie ၏ဗဟိုကို အခြေခံထားသည်။
အင်ပါယာအစောင့်တပ်၏တိုက်ခိုက်မှု
အစောင့်များထံပို့ပါ။ ©Guiseppe Rava
1815 Jun 18 19:30

အင်ပါယာအစောင့်တပ်၏တိုက်ခိုက်မှု

Monument Gordon (1815 battle),
တစ်ချိန်တည်းတွင်၊ La Haye Sainte ကျဆုံးခြင်းနှင့် Plancenoit ရှေ့မျက်နှာစာတို့ ခေတ္တတည်ငြိမ်သွားသဖြင့် Wellington ၏ဗဟိုချက်တွင် နပိုလီယံသည် ၎င်း၏နောက်ဆုံးအရန်နေရာဖြစ်သည့် ယနေ့ထိမရှုံးသေးသော Imperial Guard ခြေလျင်တပ်ရင်းကို အပ်နှံခဲ့သည်။19:30 ဝန်းကျင်တွင် တပ်ဆင်ထားသော ဤတိုက်ခိုက်မှုသည် Wellington ၏ဗဟိုကိုဖြတ်ကျော်ပြီး Prussians များနှင့်ဝေးရာသို့ လှည့်ပတ်ရန် ရည်ရွယ်ခြင်းဖြစ်သည်။အခြားတပ်ဖွဲ့ဝင်များသည် အစောင့်တပ်၏ ရှေ့တိုးမှုကို ထောက်ခံရန် စုရုံးခဲ့ကြသည်။Hougoumont နှင့် စေ့စပ်ခြင်းမရှိသော Reille ၏တပ်များမှ လက်ဝဲခြေလျင်တပ်ရင်းတွင် တပ်သားအဆင့်မြင့်လာသည်။ညာဘက်တွင် D'Erlon ၏တပ်မကြီး၏ အစိတ်အပိုင်းများအားလုံးသည် တောင်ကုန်းပေါ်သို့ တစ်ဖန်တက်သွားပြီး အင်္ဂလိပ်-မဟာမိတ်မျဉ်းကို စေ့စပ်ထားသည်။ယင်းတို့အနက်၊ Pégot ၏တပ်ဖွဲ့သည် တိုက်ပွဲတွင် ပြိုကွဲခဲ့ပြီး La Haye Sainte ၏ မြောက်နှင့်အနောက်ဘက်သို့ ရွေ့ပြောင်းကာ Ney အား မီးအထောက် အကူပြုကာ၊ တစ်ဖန် မြင်းမစီးဘဲ Friant ၏ 1st/3rd Grenadiers များကို ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။အစောင့်တပ်များသည် Brunswick တပ်ရင်းအချို့ထံမှ ပထမဆုံးပစ်ခတ်မှုကို လက်ခံရရှိခဲ့သော်လည်း လက်ပစ်ဗုံးများ၏ ပြန်လည်ပစ်ခတ်မှုကြောင့် ၎င်းတို့အား အနားပေးခဲ့ရသည်။ထို့နောက် 30th Foot နှင့် 73rd ပါ၀င်သော တပ်မဟာ ရှေ့တန်းကို ပစ်ခတ်ခဲ့သော်လည်း ၎င်းတို့သည် ၃၃ နှင့် ၆၉ တပ်ရင်းများသို့ ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်ခဲ့ပြီး Halket မှာ မျက်နှာတွင် သေနတ်ထိမှန်ခဲ့ပြီး ဒဏ်ရာအပြင်းအထန်ရကာ တပ်မဟာတစ်ခုလုံး လူအုပ်ထဲတွင် ဆုတ်ခွာသွားခဲ့သည်။အခြားအင်္ဂလိပ်-မဟာမိတ်တပ်များကလည်း လမ်းကြောင်းပေးလာသည်။Nassauers တို့၏ တန်ပြန်တိုက်ခိုက်မှုနှင့် လိမ္မော်မင်းသား ဦးဆောင်သော အင်္ဂလိပ်-မဟာမိတ် ဒုတိယတန်းမှ Kielmansegge ၏ အကြွင်းအကျန်များကို ပြန်လှန်ပစ်ခဲ့ပြီး လိမ္မော်မင်းသားသည် ပြင်းထန်စွာ ဒဏ်ရာရခဲ့သည်။General Harlet သည် 4th Grenadiers များကို ပြုစုပျိုးထောင်ခဲ့ပြီး အင်္ဂလိပ်-မဟာမိတ်စင်တာသည် ယခုအခါ ပြိုကွဲမည့်အန္တရာယ်နှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။နယ်သာလန်ဗိုလ်ချုပ် Chassé သည် ချီတက်လာသော ပြင်သစ်တပ်များကို စေ့စပ်ရန် အရေးကြီးသောအခိုက်အတန့်ဖြစ်သည်။Chassé ၏အတော်လေးလန်းသော ဒတ်ခ်ျတပ်ခွဲကို Captain Krahmer de Bichin မှ အမိန့်ပေးသော ဒတ်ခ်ျမြင်းအမြောက်တပ်မှ ဦးဆောင်ကာ ၎င်းတို့ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ဘက်ထရီက 1st/3rd Grenadiers တွေရဲ့ နံဘေးကို အဖျက်မီးပွင့်သွားတယ်။ဤသည်မှာ အစောင့်တပ်၏ တိုးတက်မှုကို မရပ်တန့်သေးဘဲ၊ ထို့ကြောင့် Chassé မှ ဗိုလ်မှူးကြီး Hendrik Detmers မှ အမိန့်ပေးသော ၎င်း၏ပထမတပ်မဟာအား လှံစွပ်ဖြင့် အားသွင်းရန်၊ထို့နောက်တွင် ပြင်သစ်တပ်များသည် တုန်လှုပ်ချောက်ချားကာ ပြိုကွဲသွားကြသည်။4th Grenadiers များသည် ၎င်းတို့၏ ရဲဘော်များ ဆုတ်ခွာသွားကာ အသေအပျောက် ပြင်းထန်စွာ ခံစားခဲ့ရသည်ကို မြင်လျှင် ယခုအခါ ဘီးတပ်၍ အနားယူလိုက်ကြသည်။
အစောင့်တပ်ဆုတ်သွားသည် ။
Imperial Guard ၏နောက်ဆုံးရပ်တည်ချက် ©Aleksandr Averyanov
1815 Jun 18 20:00

အစောင့်တပ်ဆုတ်သွားသည် ။

Monument Gordon (1815 battle),
4th Grenadiers ၏ဘယ်ဘက်တွင် 1st/ နှင့် 2nd/3rd Chasseurs များ၏ ရင်ပြင်နှစ်ခုသည် အနောက်ဘက်သို့ စောင်းသွားပြီး အမြောက်များထက် အမြောက်ပစ်ခတ်မှုဒဏ်ကို ပိုခံရသည်။သို့သော် တောင်ကြောကို ချီတက်လာသောအခါတွင် စွန့်ပစ်ထား၍ သေဆုံးနေသော ဖုံးအုပ်ထားသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ပြင်သစ်အမြောက်တပ်များမှ မိမိကိုယ်ကိုကာကွယ်ရန် လဲလျောင်းနေသော Maitland လက်အောက်ရှိ ဗြိတိသျှခြေစောင့်တပ်သား ၁,၅၀၀ သည် ရုတ်တရက်ထလာပြီး ပွိုင့်ဗလာဖြင့် ချေမှုန်းပစ်လိုက်သည်။ကင်းစောင့်တပ်သားများက မီးငြှိမ်းသတ်ရန် တပ်ဖြန့်ထားသော်လည်း ဗိုလ်မှူးကြီး Mallet နှင့် ဗိုလ်ချုပ် Michel တို့ အပါအဝင် တပ်ရင်းမှူး အပါအဝင် ၃၀၀ ခန့်သည် ပထမ volley မှ ပြုတ်ကျခဲ့သည်။ခြေလျင်အစောင့်တပ်များက လှံစွပ်စွပ်ပြီး နောက်ကော်လံပေါ်သို့ ပြန်ကျသွားသည့် ခေါင်းဆောင်မဲ့ရင်ပြင်များကို ဖြိုခွင်းခဲ့သည်။အင်အား 800 ရှိသော 4th Chasseurs တပ်ရင်းသည် စည်းလုံးမှု အားလုံးကို ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး လိုက်ရှာနေသော လိုက်ရှာသူများနှင့် စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ လူစုလူဝေးအဖြစ် ကုန်းပေါ်တက်သွားသော ဗြိတိသျှ ခြေစောင့်တပ်များ၏ ထိတွေ့နေသော တပ်ရင်းများပေါ်သို့ တက်လာခဲ့သည်။အထွတ်အထိပ်တွင် 1st နှင့် 2nd/3rd Chasseurs တွင် အပြင်းအထန် အသေအပျောက်ဖြစ်စေသော ဘက်ထရီကို လိုက်ရှာသူများ ရောက်လာသည်။သေနတ်သမားများကို ပစ်ခတ်နှိမ်နင်းခဲ့သည်။ယခုအခါ ၎င်းတို့၏ ရင်ပြင်၏ ဘယ်ဘက်အခြမ်းသည် ပြင်းထန်စွာ တိုက်ခိုက်နေသော ဗြိတိသျှ တပ်ဖွဲ့ဝင်များ၏ ပစ်ခတ်မှုမှ ထွက်ပေါ်လာပြီး လိုက်ရှာသူများ ပြန်လည် မောင်းနှင်လာခဲ့သည်။သို့သော် တိုက်ပွဲဖြစ်သူများကို ဂျွန်ကိုလ်ဘွန်း ဦးဆောင်သော ၅၂ ခြေလျင်တပ်ရင်း (၂) မှ အစားထိုးလိုက်ကာ အပြေးသမားများ၏ နံဘေးတွင် ဘီးတပ်ကာ ပြင်းထန်သော မီးသွန်းလောင်းခဲ့သည်။လိုက်ရှာသူများသည် အလွန်ထက်မြက်သော ပစ်ခတ်မှုကို ပြန်လည်ရရှိခဲ့ပြီး အသက် ၅၂ နှစ်အရွယ် အမျိုးသား ၁၅၀ ခန့် သေဆုံး သို့မဟုတ် ဒဏ်ရာရခဲ့သည်။ထို့နောက် ၅၂ ဦးက တရားစွဲခဲ့ပြီး၊ ဤတိုက်ခိုက်မှုအောက်တွင် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်ခဲ့သည်။အစောင့်တပ်၏ နောက်ဆုံးတပ်သည် ခေါင်းရှည်ဖြင့် ဆုတ်သွားသည်။အံ့အားသင့်ဖွယ်သတင်း ပျံ့နှံ့သွားချိန်တွင် ပြင်သစ်လိုင်းများတစ်လျှောက် ထိတ်လန့်တကြား တုန်လှုပ်သွားသည်- "La Garde recule. Sauve qui peut!"("အစောင့်တပ်က နောက်ဆုတ်သွားပြီ။ လူတိုင်း သူ့အတွက်!") Wellington သည် ယခု ကိုပင်ဟေဂင်၏ အရှုပ်တော်ပုံတွင် မတ်တပ်ရပ်လိုက်ပြီး အထွေထွေတိုးတက်မှုကို အချက်ပြရန် လေထဲတွင် သူ့ဦးထုပ်ကို ဝှေ့ယမ်းလိုက်သည်။သူ၏စစ်တပ်သည် မျဉ်းကြောင်းများမှ ရှေ့သို့ အပြေးအလွှား ဆုတ်ခွာသွားသော ပြင်သစ်တို့အပေါ်သို့ ပစ်ချလိုက်သည်။အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သော Imperial Guard သည် La Haye Sainte တောင်ဘက်ရှိ အရန်တပ်ရင်း (၄) ခုကို ၎င်းတို့၏ အရန်တပ်ရင်း (၃) ခုတွင် စုရုံးခဲ့သည်။Adam ၏တပ်မဟာနှင့် Hanoverian Landwehr Osnabrück တပ်ရင်းများမှ တာဝန်ခံများ၊ Vivian's နှင့် Vandeleur ၏ လက်ယာဘက်ရှိ လတ်ဆတ်သော မြင်းတပ်တပ်များသည် ၎င်းတို့ကို ရှုပ်ထွေးသွားစေခဲ့သည်။စည်းလုံးညီညွှတ်သော ယူနစ်များတွင် ကျန်ခဲ့သောသူများသည် La Belle Alliance သို့ ပြန်လည်ဆုတ်ခွာသွားကြသည်။ဤဆုတ်ခွာချိန်တွင် အစောင့်တပ်ဖွဲ့ဝင်အချို့ကို လက်နက်ချရန် ဖိတ်ခေါ်ခံခဲ့ရပြီး ကျော်ကြားသူများကို "La Garde meurt, elle ne se rend pas!"(“အစောင့်သေတယ်၊ ​​လက်နက်မချဘူး”)။
Prussian Capture of Plancenoit
Plancenoit ၏မုန်တိုင်း ©Ludwig Elsholtz
1815 Jun 18 21:00

Prussian Capture of Plancenoit

Plancenoit, Lasne, Belgium
Imperial Guard တိုက်ခိုက်မှု၏ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်၊ Prussian 5th၊ 14th နှင့် 16th တပ်မဟာများသည် Plancenoit ကို ဖြတ်၍ တစ်နေ့တာ၏ တတိယမြောက် ချေမှုန်းမှုတွင် စတင်ခဲ့သည်။ချာ့ခ်ျသည် ယခုမီးလောင်နေပြီး၊ ၎င်း၏သင်္ချိုင်း—ပြင်သစ်ခုခံရေးဗဟို—“လေပွေကဲ့သို့” အလောင်းများ ပြန့်ကျဲနေချိန်တွင် ဘုရားကျောင်းသည် မီးလောင်နေသည်။အစောင့်တပ်ရင်း (၅) ရင်းကို အစောင့်တပ်ဖွဲ့၏ ပံ့ပိုးမှုဖြင့် တပ်ဖြန့်ထားပြီး၊ အားလုံးနီးပါးသည် ယခုအခါ Lobau ၏ တပ်မအကြွင်းအကျန်များနှင့်အတူ ကာကွယ်ရေးအတွက် ကတိပြုထားသည်။Plancenoit အနေအထား၏သော့ချက်မှာ တောင်ဘက်ရှိ Chantelet သစ်တောများဖြစ်ကြောင်း သက်သေပြခဲ့သည်။Pirch's II Corps သည် တပ်မဟာ နှစ်ခုနှင့်အတူ ရောက်ရှိလာပြီး IV Corps ၏ တိုက်ခိုက်ခြင်းကို အားဖြည့်ကာ တောအုပ်အတွင်း ချီတက်သွားခဲ့သည်။25th Regiment ၏ တပ်ဖွဲ့ဝင်တပ်ရင်းများသည် 1/2e Grenadiers (Old Guard) ကို Chantelet သစ်တောများမှ ဖယ်ထုတ်ကာ Plancenoit ကို ဖြတ်ကာ နောက်ဆုတ်ခိုင်းသည်။အစောင့်တပ်ဟောင်းသည် ထိတ်လန့်တကြား ဆုတ်ခွာသွားသည့် တပ်သားအများအပြားကို မတွေ့မချင်း ကောင်းမွန်စွာ ဆုတ်ခွာခဲ့ပြီး ထိုလမ်းကြောင်း၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်လာခဲ့သည်။Prussian IV Corps သည် ဗြိတိသျှလိုက်စားမှုမှ ဖရိုဖရဲ ဆုတ်ခွာသွားသော ပြင်သစ်အများအပြားကို ရှာဖွေရန် Plancenoit ဘက်သို့ ချီတက်လာသည်။Wellington ၏ ယူနစ်များကို ထိမှန်မည်ကို စိုးရိမ်သောကြောင့် Prussians များသည် ပစ်ခတ်နိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။ဤသည်မှာ Plancenoit လက်ပြောင်းခဲ့သော ပဉ္စမအကြိမ်နှင့် နောက်ဆုံးအကြိမ်ဖြစ်သည်။အစောင့်တပ်နှင့်အတူ ဆုတ်ခွာမသွားသော ပြင်သစ်တပ်ဖွဲ့များသည် ၎င်းတို့၏နေရာများတွင် ဝိုင်းရံထားပြီး လေးပုံတစ်ပုံကို တောင်းဆိုခြင်း မပြုဘဲ ဖယ်ရှားရှင်းလင်းခဲ့သည်။ပြင်သစ်လူငယ်အစောင့်တပ်က အသေအပျောက် ၉၆ ရာခိုင်နှုန်းကို အစီရင်ခံခဲ့ပြီး Lobau တပ်ဖွဲ့၏ သုံးပုံနှစ်ပုံသည် မတည်ရှိတော့ပေ။
Old Guard ၏နောက်ဆုံးရပ်တည်မှု
Lord Hill က ပြင်သစ်ဧကရာဇ်အစောင့်တပ်ရဲ့ နောက်ဆုံးအကြွင်းအကျန်တွေကို လက်နက်ချဖို့ ဖိတ်ခေါ်ပါတယ်။ ©Robert Alexander Hillingford
1815 Jun 18 21:30

Old Guard ၏နောက်ဆုံးရပ်တည်မှု

La Belle Alliance, Lasne, Belg
ပြင်သစ် ညာ ၊ ဘယ် နှင့် အလယ်ဗဟို သည် ယခု ပျက်ကွက်ခဲ့ သည် ။နောက်ဆုံး စုစည်းထားသော ပြင်သစ်တပ်ဖွဲ့တွင် La Belle Alliance ဝန်းကျင်တွင် တပ်စွဲထားသော Old Guard တပ်ရင်းနှစ်ရင်း ပါဝင်ပါသည်။ပြင်သစ်တို့ ဆုတ်ခွာသွားချိန်တွင် နပိုလီယံကို ကာကွယ်ရန် ၎င်းတို့အား နောက်ဆုံးအရံအဖြစ် ထားရှိခဲ့သည်။သူတို့နောက်က ပြင်သစ်စစ်တပ်ကို စုစည်းဖို့ သူမျှော်လင့်ထားပေမယ့် ဆုတ်ခွာမှုဖြစ်လာတော့ သူတို့လည်း မဟာမိတ်တပ်သားတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့အနေနဲ့ လေးထောင့်ပုံစံနဲ့ La Belle Alliance တစ်ဖက်တစ်ချက်က ဆုတ်ခွာခဲ့ရပါတယ်။တိုက်ပွဲရှုံးပြီး ထွက်ခွာသင့်သည်ဟု မယုံကြည်မချင်း နပိုလီယံက တည်းခိုခန်း၏ ဘယ်ဘက်တွင် ရင်ပြင်ကို အမိန့်ပေးခဲ့သည်။Prussians သည် အခြားတစ်ဖက်နှင့် စေ့စပ်နေချိန်တွင် အာဒမ်၏တပ်မဟာသည် ဤရင်ပြင်ကို စွဲချက်တင်ပြီး အတင်းအကြပ်ပြန်ခိုင်းသည်။နေဝင်ရီတရောအချိန်တွင် ရင်ပြင်နှစ်ခုစလုံးသည် အတော်လေး ကောင်းမွန်စွာ ဆုတ်ခွာသွားသော်လည်း ပြင်သစ်အမြောက်များနှင့် အခြားအရာအားလုံးသည် Prussian နှင့် Anglo-မဟာမိတ်တပ်များ၏ လက်ထဲသို့ ကျရောက်သွားသည်။ဆုတ်ခွာသွားသော အစောင့်များသည် ထောင်နှင့်ချီသော ထွက်ပြေးသူများ၊ ကွဲထွက်နေသော ပြင်သစ်တပ်များက ဝိုင်းရံထားသည်။ညွန့်ပေါင်းတပ်သားသည် ၂၃ နာရီခန့်အထိ ထွက်ပြေးလာသူများကို ရပ်တန့်ရန် အမိန့်မပေးမီ Gneisenau က Genappe အထိ ၎င်းတို့ကို လိုက်ရှာခဲ့သည်။ထိုနေရာတွင် နပိုလီယံ၏ စွန့်ပစ်ထားသော ရထားတွဲတွင် Machiavelli ၏ The Prince ၏ မှတ်သားဖွယ်ရာ မိတ္တူတစ်ခု ပါရှိနေသေးပြီး ထွက်ပြေးရန် အပြေးအလွှား ကျန်ရစ်ခဲ့သော စိန်များကို ဖမ်းမိခဲ့သည်။အဆိုပါစိန်များသည် Prussia ၏သရဖူရတနာဘုရင် Friedrich Wilhelm ၏အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။F/15th ၏ Major Keller သည် Pour le Mérite ကို ဝက်သစ်ချအရွက်ဖြင့် ရရှိခဲ့သည်။ထိုအချိန်တွင် စစ်ဗိုလ်ချုပ်များ အပါအဝင် သေနတ် ၇၈ လက်နှင့် အကျဉ်းသား ၂၀၀၀ ကိုလည်း သိမ်းယူခဲ့သည်။
ဇာတ်လမ်းတို
Waterloo တိုက်ပွဲအပြီး နပိုလီယံ ©François Flameng
1816 Jun 21

ဇာတ်လမ်းတို

Paris, France
ဇွန်လ 19 ရက်နေ့ ည 10:30 တွင် General Grouchy သည် ၎င်း၏အမိန့်ကို လိုက်နာဆဲဖြစ်ပြီး General Thielemann ကို Wavre တွင် အနိုင်ယူပြီး Waterloo စစ်မြေပြင်သို့ မရောက်ဖူးသော ပြင်သစ်တပ်သား 33,000 ကို အကုန်အကျခံကာ စနစ်တကျ ဆုတ်ခွာသွားခဲ့သည်။Wellington သည် တိုက်ပွဲအကြောင်းဖော်ပြသည့် ၎င်း၏တရားဝင်ပေးပို့မှုကို အင်္ဂလန်သို့ 19 ဇွန် 1815 တွင်ပေးပို့ခဲ့သည်။1815 ခုနှစ် ဇွန်လ 21 ရက်နေ့တွင် လန်ဒန်သို့ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ဇွန်လ 22 ရက်နေ့တွင် London Gazette Extraordinary အဖြစ် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။Wellington၊ Blücher နှင့် အခြားသော မဟာမိတ်တပ်ဖွဲ့များသည် ပါရီမြို့သို့ ချီတက်လာကြသည်။သူ၏တပ်များ ပြန်လည်ကျဆုံးပြီးနောက် နပိုလီယံသည် ၎င်း၏ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် ပါရီမြို့သို့ ထွက်ပြေးကာ ဇွန်လ ၂၁ ရက်နေ့ နံနက် ၅ နာရီ ၃၀ မိနစ်တွင် ရောက်ရှိခဲ့သည်။နပိုလီယံသည် Waterloo စစ်မြေပြင်မှ ထွက်ပြေးလာစဉ် Anglo-Prussian တပ်ဖွဲ့များကို ပြန်လည်တိုက်ခိုက်ရန် စစ်တပ်ကို ပြုစုပျိုးထောင်နိုင်ဆဲဖြစ်ကြောင်း ဂျိုးဇက်က ပါရီရှိ ၎င်း၏အစ်ကိုနှင့် အုပ်ချုပ်သူထံသို့ စာရေးခဲ့သည်။နပိုလီယံက သူ့အကြောင်းပြချက်နဲ့ ပြင်သစ်ထောက်ခံသူတွေကို စုဝေးစေပြီး ဗိုလ်ချုပ် Grouchy ရဲ့စစ်တပ်က သူ့ကို ပါရီမှာ အင်အားမဖြည့်မချင်း ကျူးကျော်တပ်တွေကို တားဆီးဖို့ စစ်မှုထမ်းတွေကို တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။သို့သော် Waterloo တွင်ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက်တွင် နပိုလီယံအာဏာဆက်လက်တည်မြဲနေပါက ပါရီကျမည်ဟုယုံကြည်သော ဗိုလ်ချုပ်နေး အပါအဝင် ပြင်သစ်လူထုနှင့် သူ၏စစ်တပ်၏ထောက်ခံမှု လျော့နည်းသွားသည်။နပိုလီယံသည် ၎င်း၏ဒုတိယမြောက်နန်းစွန့်ခြင်းကို ၁၈၁၅ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ကြေညာခဲ့သည်။ နပိုလီယံစစ်ပွဲ၏နောက်ဆုံးတိုက်ပွဲတွင် နပိုလီယံ၏စစ်ဝန်ကြီး Marshal Davout သည် ၁၈၁၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၃ ရက်နေ့တွင် Issy တွင် Blücher ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ နပိုလီယံသည် မြောက်အမေရိကသို့ ထွက်ပြေးရန်ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း၊ တော်ဝင်ရေတပ်သည် ပြင်သစ်ဆိပ်ကမ်းများကို ပိတ်ဆို့ထားပြီး ယင်းကဲ့သို့လုပ်ဆောင်မှုကို တားဆီးထားသည်။ဇူလိုင်လ 15 ရက်နေ့တွင်သူသည် HMS Bellerophon မှ Captain Frederick Maitland သို့ လက်နက်ချခဲ့သည်။Louis XVIII ကို ပြင်သစ် ထီးနန်းသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့ပြီး နပိုလီယံသည် စိန့်ဟယ်လီနာသို့ ပြည်နှင်ဒဏ်ခံခဲ့ရပြီး 1821 ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ ပါရီစာချုပ်ကို 1815 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ 20 ရက်နေ့တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။

Appendices



APPENDIX 1

Napoleonic Infantry Tactics: A Quick Guide


Play button




APPENDIX 2

Napoleonic Infantry Tactics


Play button




APPENDIX 3

Napoleonic Cavalry Combat & Tactics


Play button




APPENDIX 4

Napoleonic Artillery Tactics


Play button




APPENDIX 4

Defeat in Detail: A Strategy to Defeating Larger Armies


Play button




APPENDIX 5

Cavalry of the Napoleonic Era: Cuirassiers, Dragoons, Hussars, and Lancers


Play button




APPENDIX 7

The Imperial Guard: Napoleon's Elite Soldiers


Play button




APPENDIX 8

Waterloo, 1815 ⚔️ The Truth behind Napoleon's final defeat


Play button

Characters



Ormsby Vandeleur

Ormsby Vandeleur

British General

William II

William II

King of the Netherlands

Napoleon

Napoleon

French Emperor

Lord Robert Somerset

Lord Robert Somerset

British General

William Ponsonby

William Ponsonby

British General

Jean-de-Dieu Soult

Jean-de-Dieu Soult

Marshal of the Empire

Gebhard Leberecht von Blücher

Gebhard Leberecht von Blücher

Prussian Field Marshal

Michel Ney

Michel Ney

Marshal of the Empire

Arthur Wellesley

Arthur Wellesley

Duke of Wellington

Emmanuel de Grouchy

Emmanuel de Grouchy

Marshal of the Empire

References



  • Adkin, Mark (2001), The Waterloo Companion, Aurum, ISBN 978-1-85410-764-0
  • Anglesey, Marquess of (George C.H.V. Paget) (1990), One Leg: The Life and Letters of Henry William Paget, First Marquess of Anglesey, K.G. 1768–1854, Pen and Sword, ISBN 978-0-85052-518-2
  • Barbero, Alessandro (2005), The Battle: A New History of Waterloo, Atlantic Books, ISBN 978-1-84354-310-7
  • Barbero, Alessandro (2006), The Battle: A New History of Waterloo (translated by John Cullen) (paperback ed.), Walker & Company, ISBN 978-0-8027-1500-5
  • Barbero, Alessandro (2013), The Battle: A New History of Waterloo, Atlantic Books, p. 160, ISBN 978-1-78239-138-8
  • Bas, F de; Wommersom, J. De T'Serclaes de (1909), La campagne de 1815 aux Pays-Bas d'après les rapports officiels néerlandais, vol. I: Quatre-Bras. II: Waterloo. III: Annexes and notes. IV: supplement: maps and plans, Brussels: Librairie Albert de Wit
  • Bassford, C.; Moran, D.; Pedlow, G. W. (2015) [2010]. On Waterloo: Clausewitz, Wellington, and the Campaign of 1815 (online scan ed.). Clausewitz.com. ISBN 978-1-4537-0150-8. Retrieved 25 September 2020.
  • Beamish, N. Ludlow (1995) [1832], History of the King's German Legion, Dallington: Naval and Military Press, ISBN 978-0-9522011-0-6
  • Black, Jeremy (24 February 2015), "Legacy of 1815", History Today
  • Boller Jr., Paul F.; George Jr., John (1989), They Never Said It: A Book of Fake Quotes, Misquotes, and Misleading Attributions, New York: Oxford University Press, p. [https://books.google.com/books?id=NCOEYJ0q-DUC 12], ISBN 978-0-19-505541-2
  • Bodart, Gaston (1908). Militär-historisches Kriegs-Lexikon (1618-1905). Retrieved 11 June 2021.
  • Bonaparte, Napoleon (1869), "No. 22060", in Polon, Henri; Dumaine, J. (eds.), Correspondance de Napoléon Ier; publiée par ordre de l'empereur Napoléon III (1858), vol. 28, Paris H. Plon, J. Dumaine, pp. 292, 293.
  • Booth, John (1815), The Battle of Waterloo: Containing the Accounts Published by Authority, British and Foreign, and Other Relevant Documents, with Circumstantial Details, Previous and After the Battle, from a Variety of Authentic and Original Sources (2 ed.), London: printed for J. Booth and T. Ergeton; Military Library, Whitehall
  • Boulger, Demetrius C. deK. (1901), Belgians at Waterloo: With Translations of the Reports of the Dutch and Belgian Commanders, London
  • "Napoleonic Satires", Brown University Library, retrieved 22 July 2016
  • Chandler, David (1966), The Campaigns of Napoleon, New York: Macmillan
  • Chesney, Charles C. (1874), Waterloo Lectures: A Study Of The Campaign Of 1815 (3rd ed.), Longmans, Green, and Co
  • Clark-Kennedy, A.E. (1975), Attack the Colour! The Royal Dragoons in the Peninsula and at Waterloo, London: Research Publishing Co.
  • Clausewitz, Carl von; Wellington, Arthur Wellesley, 1st Duke of (2010), Bassford, Christopher; Moran, Daniel; Pedlow, Gregory W. (eds.), On Waterloo: Clausewitz, Wellington, and the Campaign of 1815., Clausewitz.com, ISBN 978-1453701508
  • Cornwell, Bernard (2015), "Those terrible grey horses, how they fight", Waterloo: The History of Four Days, Three Armies and Three Battles, Lulu Press, Inc, p. ~128, ISBN 978-1-312-92522-9
  • Corrigan, Gordon (2006), Wellington (reprint, eBook ed.), Continuum International Publishing Group, p. 327, ISBN 978-0-8264-2590-4
  • Cotton, Edward (1849), A voice from Waterloo. A history of the battle, on 18 June 1815., London: B.L. Green
  • Creasy, Sir Edward (1877), The Fifteen Decisive Battles of the World: from Marathon to Waterloo, London: Richard Bentley & Son, ISBN 978-0-306-80559-2
  • Davies, Huw (2012), Wellington's Wars: The Making of a Military Genius (illustrated ed.), Yale University Press, p. 244, ISBN 978-0-300-16417-6
  • Eenens, A.M (1879), "Dissertation sur la participation des troupes des Pays-Bas a la campagne de 1815 en Belgique", in: Societé royale des beaux arts et de littérature de Gand, Messager des Sciences Historiques, Gand: Vanderhaegen
  • Comte d'Erlon, Jean-Baptiste Drouet (1815), Drouet's account of Waterloo to the French Parliament, Napoleon Bonaparte Internet Guide, archived from the original on 8 October 2007, retrieved 14 September 2007
  • Esposito, Vincent Joseph; Elting, John (1999), A Military History and Atlas of the Napoleonic Wars, Greenhill, ISBN 978-1-85367-346-7
  • Field, Andrew W. (2013), Waterloo The French Perspective, Great Britain: Pen & Sword Books, ISBN 978-1-78159-043-0
  • Fitchett, W.H. (2006) [1897], "Chapter: King-making Waterloo", Deeds that Won the Empire. Historic Battle Scenes, London: John Murray (Project Gutenberg)
  • Fletcher, Ian (1994), Wellington's Foot Guards, vol. 52 of Elite Series (illustrated ed.), Osprey Publishing, ISBN 978-1-85532-392-6
  • Fletcher, Ian (1999), Galloping at Everything: The British Cavalry in the Peninsula and at Waterloo 1808–15, Staplehurst: Spellmount, ISBN 978-1-86227-016-9
  • Fletcher, Ian (2001), A Desperate Business: Wellington, The British Army and the Waterloo Campaign, Staplehurst, Kent: Spellmount
  • Frye, W.E. (2004) [1908], After Waterloo: Reminiscences of European Travel 1815–1819, Project Gutenberg, retrieved 29 April 2015
  • Glover, G. (2004), Letters from the Battle of Waterloo: the unpublished correspondence by Anglo-allied officers from the Siborne papers, London: Greenhill, ISBN 978-1-85367-597-3
  • Glover, Gareth (2007), From Corunna to Waterloo: the Letters and Journals of Two Napoleonic Hussars, 1801–1816, London: Greenhill Books
  • Glover, Gareth (2014), Waterloo: Myth and Reality, Pen and Sword, ISBN 978-1-78159-356-1
  • Grant, Charles (1972), Royal Scots Greys (Men-at-Arms), Osprey, ISBN 978-0-85045-059-0
  • Gronow, R.H. (1862), Reminiscences of Captain Gronow, London, ISBN 978-1-4043-2792-4
  • Hamilton-Williams, David (1993), Waterloo. New Perspectives. The Great Battle Reappraised, London: Arms & Armour Press, ISBN 978-0-471-05225-8
  • Hamilton-Williams, David (1994), Waterloo, New Perspectives, The Great Battle Reappraised (Paperback ed.), New York: John Wiley and Sons, ISBN 978-0-471-14571-4
  • Herold, J. Christopher (1967), The Battle of Waterloo, New York: Harper & Row, ISBN 978-0-304-91603-0
  • Haweis, James Walter (1908), The campaign of 1815, chiefly in Flanders, Edinburgh: William Blackwood and Sons, pp. 228–229
  • Hofschröer, Peter (1999), 1815: The Waterloo Campaign. The German Victory, vol. 2, London: Greenhill Books, ISBN 978-1-85367-368-9
  • Hofschröer, Peter (2005), Waterloo 1815: Quatre Bras and Ligny, London: Leo Cooper, ISBN 978-1-84415-168-4
  • Hoorebeeke, C. van (September–October 2007), "Blackman, John-Lucie : pourquoi sa tombe est-elle à Hougomont?", Bulletin de l'Association Belge Napoléonienne, no. 118, pp. 6–21
  • Houssaye, Henri (1900), Waterloo (translated from the French), London
  • Hugo, Victor (1862), "Chapter VII: Napoleon in a Good Humor", Les Misérables, The Literature Network, archived from the original on 12 October 2007, retrieved 14 September 2007
  • Jomini, Antoine-Henri (1864), The Political and Military History of the Campaign of Waterloo (3 ed.), New York; D. Van Nostrand (Translated by Benet S.V.)
  • Keeling, Drew (27 May 2015), The Dividends of Waterloo, retrieved 3 June 2015
  • Kennedy, Paul (1987), The Rise and Fall of Great Powers, New York: Random House
  • Kincaid, Captain J. (2006), "The Final Attack The Rifle Brigade Advance 7 pm 18 June 1815", in Lewis-Stemple, John (ed.), England: The Autobiography: 2,000 Years of English History by Those Who Saw it Happen (reprint ed.), UK: Penguin, pp. 434–436, ISBN 978-0-14-192869-2
  • Kottasova, Ivana (10 June 2015), "France's new Waterloo? Euro coin marks Napoleon's defeat", CNNMoney
  • Lamar, Glenn J. (2000), Jérôme Bonaparte: The War Years, 1800–1815, Greenwood Press, p. 119, ISBN 978-0-313-30997-7
  • Longford, Elizabeth (1971), Wellington the Years of the Sword, London: Panther, ISBN 978-0-586-03548-1
  • Low, E. Bruce (1911), "The Waterloo Papers", in MacBride, M. (ed.), With Napoleon at Waterloo, London
  • Lozier, J.F. (18 June 2010), What was the name of Napoleon's horse?, The Napoleon Series, retrieved 29 March 2009
  • Mantle, Robert (December 2000), Prussian Reserve Infantry 1813–1815: Part II: Organisation, Napoleonic Association.[better source needed]
  • Marcelis, David (10 June 2015), "When Napoleon Met His Waterloo, He Was Out of Town", The Wall Street Journal
  • Mercer, A.C. (1870a), Journal of the Waterloo Campaign: Kept Throughout the Campaign of 1815, vol. 1, Edinburgh and London: W. Blackwood
  • Mercer, A.C. (1870b), "Waterloo, 18 June 1815: The Royal Horse Artillery Repulse Enemy Cavalry, late afternoon", Journal of the Waterloo Campaign: Kept Throughout the Campaign of 1815, vol. 2
  • Mercer, A.C. (1891), "No 89:Royal Artillery", in Siborne, Herbert Taylor (ed.), Waterloo letters: a selection from original and hitherto unpublished letters bearing on the operations of the 16th, 17th, and 18th June, 1815, by officers who served in the campaign, London: Cassell & Company, p. 218
  • Masson, David; et al. (1869), "Historical Forgeries and Kosciuszko's "Finis Poloniae"", Macmillan's Magazine, Macmillan and Company, vol. 19, p. 164
  • Nofi, Albert A. (1998) [1993], The Waterloo campaign, June 1815, Conshohocken, PA: Combined Books, ISBN 978-0-938289-29-6
  • Oman, Charles; Hall, John A. (1902), A History of the Peninsular War, Clarendon Press, p. 119
  • Palmer, R.R. (1956), A History of the Modern World, New York: Knopf
  • Parkinson, Roger (2000), Hussar General: The Life of Blücher, Man of Waterloo, Wordsworth Military Library, pp. 240–241, ISBN 978-1840222531
  • Parry, D.H. (1900), "Waterloo", Battle of the nineteenth century, vol. 1, London: Cassell and Company, archived from the original on 16 December 2008, retrieved 14 September 2007
  • Dunn, James (5 April 2015), "Only full skeleton retrieved from Battle of Waterloo in 200 years identified by historian after being found under car park", The Independent
  • Pawly, Ronald (2001), Wellington's Belgian Allies, Men at Arms nr 98. 1815, Osprey, pp. 37–43, ISBN 978-1-84176-158-9
  • Paxton, Robert O. (1985), Europe in the 20th Century, Orlando: Harcourt Brace Jovanovich
  • Peel, Hugues Van (11 December 2012), Le soldat retrouvé sur le site de Waterloo serait Hanovrien (in French), RTBF
  • Rapport, Mike (13 May 2015), "Waterloo", The New York Times
  • Roberts, Andrew (2001), Napoleon and Wellington, London: Phoenix Press, ISBN 978-1-84212-480-2
  • Roberts, Andrew (2005), Waterloo: 18 June 1815, the Battle for Modern Europe, New York: HarperCollins, ISBN 978-0-06-008866-8
  • Shapiro, Fred R., ed. (2006), The Yale Book of Quotations (illustrated ed.), Yale University Press, p. [https://books.google.com/books?id=w5-GR-qtgXsC&pg=PA128 128], ISBN 978-0-300-10798-2
  • Siborne, Herbert Taylor (1891), The Waterloo Letters, London: Cassell & Co.
  • Siborne, William (1895), The Waterloo Campaign, 1815 (4th ed.), Westminster: A. Constable
  • Simms, Brendan (2014), The Longest Afternoon: The 400 Men Who Decided the Battle of Waterloo, Allen Lane, ISBN 978-0-241-00460-9
  • Smith, Digby (1998), The Greenhill Napoleonic Wars Data Book, London & Pennsylvania: Greenhill Books & Stackpole Books, ISBN 978-1-85367-276-7
  • Steele, Charles (2014), Zabecki, David T. (ed.), Germany at War: 400 Years of Military History, ABC-CLIO, p. 178
  • Summerville, Christopher J (2007), Who was who at Waterloo: a biography of the battle, Pearson Education, ISBN 978-0-582-78405-5
  • Thiers, Adolphe (1862), Histoire du consulat et de l'empire, faisant suite à l'Histoire de la révolution française (in French), vol. 20, Paris: Lheureux et Cie.
  • Torfs, Michaël (12 March 2015), "Belgium withdraws 'controversial' Waterloo coin under French pressure, but has a plan B", flandersnews.be
  • Uffindell, Andrew; Corum, Michael (2002), On The Fields Of Glory: The Battlefields of the 1815 Campaign, Frontline Books, pp. 211, 232–233, ISBN 978-1-85367-514-0
  • Weller, J. (1992), Wellington at Waterloo, London: Greenhill Books, ISBN 978-1-85367-109-8
  • Weller, J. (2010), Wellington at Waterloo, Frontline Books, ISBN 978-1-84832-5-869
  • Wellesley, Arthur (1815), "Wellington's Dispatches 19 June 1815", Wellington's Dispatches Peninsular and Waterloo 1808–1815, War Times Journal
  • White, John (14 December 2011), Burnham, Robert (ed.), Cambronne's Words, Letters to The Times (June 1932), the Napoleon Series, archived from the original on 25 August 2007, retrieved 14 September 2007
  • Wood, Evelyn (1895), Cavalry in the Waterloo Campaign, London: Samson Low, Marston and Company
  • Wooten, Geoffrey (1993), Waterloo, 1815: The Birth Of Modern Europe, Osprey Campaign Series, vol. 15, London: Reed International Books, p. 42