2010 წლის ყირგიზეთის რევოლუცია, რომელსაც ხშირად უწოდებენ მეორე ყირგიზეთის რევოლუციას ან აპრილის მოვლენებს, იყო მშფოთვარე პერიოდი, რომელმაც შეცვალა ქვეყნის პოლიტიკური სისტემა და დაასრულა ყურმანბეკ ბაკიევის პრეზიდენტობა. ეკონომიკური სიდუხჭირით, აღქმული კორუფციითა და მზარდი ავტორიტარიზმით ბაკიევის ადმინისტრაციის პირობებში, აჯანყება მოიცავდა აპრილის დასაწყისიდან 2010 წლის აპრილის შუა რიცხვებამდე. ის კულმინაციას მოჰყვა ბაკიევის გადადგომით, საპარლამენტო მმართველობისკენ გადანაცვლებით და მნიშვნელოვანი ძალადობით, რომელიც კვლავ აწუხებდა ერს.
ფონი და პრელუდია
2009–2010 წლების ზამთარში ყირგიზეთი განიცდიდა ფართო უკმაყოფილებას ენერგიის მზარდი ფასების, ხშირი გამორთვისა და ბაკიევის ოჯახთან დაკავშირებული ბრალდებების გამო. კომუნალური ტარიფები მკვეთრად გაიზარდა და იმედგაცრუება ადუღდა. ბაკიევის ოპოზიციამ, რომელიც გამოწვეული იყო კორუფციისა და მისი ძალაუფლების ცენტრალიზაციის გამო დიდი ხნის ჩივილით, დაიწყო საპროტესტო აქციების ორგანიზება, განსაკუთრებით სამხრეთ ქალაქებში, როგორიცაა ტალასი.
რუსეთი, რომელიც იმედგაცრუებული იყო ბაკიევთან, ახორციელებდა ეკონომიკურ ზეწოლას ენერგიის საექსპორტო გადასახადების დაწესებით. რუსულმა მედიამ ასევე წამოიწყო კამპანია მის წინააღმდეგ, გავრცელებული ინფორმაციით, იმის გამო, რომ მან ვერ დააკმაყოფილა კრემლის მოთხოვნები სამხედრო ბაზებთან დაკავშირებით. უკმაყოფილების მატებასთან ერთად პროტესტი უფრო ფართო და კოორდინირებული გახდა.
აჯანყება
რევოლუცია სერიოზულად დაიწყო 2010 წლის 6 აპრილს, ტალასში, სადაც მომიტინგეებმა მთავრობის ოფისები შეიჭრნენ. დემონსტრაციები სწრაფად გავრცელდა ქვეყნის მასშტაბით და მიაღწია დედაქალაქ ბიშკეკს. 7 აპრილს, ალა-ტუს მოედანზე, ყირგიზეთის პრეზიდენტის ოფისთან, თეთრ სახლთან, მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის ძალადობრივი შეტაკებები მოხდა. მომიტინგეებმა, შეიარაღებულებმა უსაფრთხოების ძალებისგან ჩამორთმეული იარაღით, გადალახეს სამთავრობო შენობები. თეთრი სახლის კარიბჭეებს მანქანები დაესხნენ, რის გამოც პოლიციამ ცეცხლსასროლი იარაღი გამოიყენა. დღის ბოლომდე ათობით დაიღუპა და ასობით დაშავდა.
მთავრობამ საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა, მაგრამ ოპოზიციამ, როზა ოტუნბაევის და სხვა ფიგურების ხელმძღვანელობით, თავი კონტროლის ქვეშ გამოაცხადა. მათ დროებითი მთავრობის შექმნა გამოაცხადეს. ამასობაში, ბაკიევი გაიქცა ბიშკეკში თავის დასაყრდენ ოშში, სამხრეთ ყირგიზეთში, უარი თქვა გადადგომაზე და მოითხოვა საერთაშორისო ინტერვენცია.
ბაკიევის გადადგომა
სიტუაცია დაიძაბა, როდესაც დროებითმა მთავრობამ გააძლიერა კონტროლი ბიშკეკში. ოპოზიციური ძალები მოითხოვდნენ ბაკიევის დევნას მომიტინგეების დაღუპვის გამო და გასცეს მისი ადმინისტრაციის წევრების დაკავების ორდერი. 15 აპრილს, საერთაშორისო ზეწოლისა და ძალადობის საფრთხის წინაშე, ბაკიევი გაიქცა ყაზახეთში, სანამ ბელორუსიას შეაფარა თავი, სადაც პრეზიდენტმა ალექსანდრე ლუკაშენკომ მას თავშესაფარი მისცა. მოგვიანებით ბაკიევმა განაცხადა, რომ ის ოფიციალურად არ დატოვებს თანამდებობას, თუმცა მან იმ დროს გადადგომის ხელნაწერი წერილი წარადგინა.
გარდამავალი და მუდმივი არეულობა
როზა ოტუნბაევა დროებითი პრეზიდენტი გახდა, რომელმაც ყირგიზეთი ახალი საპარლამენტო სისტემისკენ მიიყვანა. დროებითმა მთავრობამ გამოაცხადა საკონსტიტუციო რეფერენდუმი საპრეზიდენტო უფლებამოსილების შესამცირებლად, რომელიც 2010 წლის ივნისში მიიღო, რასაც მოჰყვა საპარლამენტო არჩევნები ოქტომბერში. თუმცა, პოლიტიკურმა გარდამავალმა არ მოიტანა მყისიერი სტაბილურობა.
ეთნიკური დაძაბულობა, განსაკუთრებით სამხრეთის ყირგიზსა და უზბეკეთ თემებს შორის, გადაიზარდა ძალადობრივ შეტაკებებში 2010 წლის ივნისში. ძალადობის შედეგად დაიღუპა 2000-მდე ადამიანი, ძირითადად უზბეკები, ხოლო 100000-ზე მეტი დევნილი გახდა. დროებითი მთავრობა იბრძოდა წესრიგის აღსადგენად და ღრმა ეთნიკური და პოლიტიკური განხეთქილება გაგრძელდა.
2010 წლის რევოლუცია ყირგიზეთის ისტორიაში გარდამტეხი აღმოჩნდა. მან დაასრულა ავტორიტარიზმის ეპოქა ბაკიევის დროს, შემოიღო საპარლამენტო დემოკრატია და ხაზი გაუსვა ერის სოციალურ-პოლიტიკური ქსოვილის სისუსტეს. თუმცა, 2010 წლის ძალადობამ და აჯანყებამ დატოვა ნაწიბურები, რომლებიც აყალიბებდნენ ქვეყნის მომავალ გამოწვევებს.