სკანდინავიის პრეისტორია განისაზღვრება გამყინვარების ეპოქაში მისი თანდათანობით გაჩენით და ადამიანური კულტურების ევოლუციით, რომლებიც ადაპტირდნენ ცვალებად კლიმატთან, ლანდშაფტებთან და რესურსებთან. ქვის ხანა ამ რეგიონში უფრო გვიან დაიწყო, ვიდრე ევროპის უმეტეს ნაწილში, სქელი მყინვარული საფარის გამო, რომელმაც უკან დახევა დაიწყო მხოლოდ ძვ. ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 12 000 წლისთვის ადამიანთა მუდმივი, თუმცა მომთაბარე, საცხოვრებლად ფესვები გაჩნდა.

როდესაც მყინვარები დაიწია, გაჩნდა ტუნდრა, რომელმაც პირველად ხელი შეუწყო ირმის ნახირის გავრცელებას დანიასა და სამხრეთ შვედეთში . ამან მიიპყრო ჰამბურგის კულტურა, მომთაბარე მონადირეთა ჯგუფი, რომლებიც მიჰყვებოდნენ ირმების მიგრაციას, მოძრაობდნენ უდაბურ ლანდშაფტის უზარმაზარ სივრცეში. ეს ადრეული დევნილები ცხოვრობდნენ უბრალო სტრუქტურებში, როგორიცაა ტიპი და გადიოდნენ მათ ტერიტორიაზე პრიმიტიული იარაღების გამოყენებით ნადირობისა და გადარჩენისთვის. ნელ-ნელა, როგორც კლიმატი გაცხელდა, დაიწყო ტაიგას ტყის ნაკვეთები.

ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 11400 წელს სამხრეთ სკანდინავიაში გაჩნდა ბრომის კულტურა. მზარდი თბილი კლიმატის პირობებში, უფრო მნიშვნელოვანი ნადირობა იყო ხელმისაწვდომი, თუმცა ირემი რჩებოდა პირველადი რესურსი. ამ კულტურამ დააარსა პირველი ნახევრად მუდმივი დასახლებები სამხრეთ სკანდინავიაში, თუმცა მათი ცხოვრების წესი ძირითადად მომთაბარე რჩებოდა.

ჩვენს წელთაღრიცხვამდე დაახლოებით 10500 წლისთვის, დროებითმა გაგრილების პერიოდმა შეცვალა ლანდშაფტი, შეცვალა ტაიგა ტუნდრათ და რამაც გამოიწვია ირემზე ნადირობის ძველი ტრადიციების დაბრუნება. ამ დროს გაჩნდა არენსბურგის კულტურა, რომელიც აყვავდა ამ ცივ პირობებში. როდესაც კლიმატმა კვლავ დათბობა დაიწყო ძვ.

მეზოლითის ხანაში კლიმატის შემდგომი დათბობა მოხდა, განსაკუთრებით ძვ. ტყეები გავრცელდა და ირმებზე მონადირეები უფრო ჩრდილოეთით გადავიდნენ, რაც უფრო მრავალფეროვანი ადამიანური კულტურის განვითარების შესაძლებლობებს ქმნიდა. მაგლემოსური კულტურა გაჩნდა დანიასა და სამხრეთ შვედეთში, ხოლო ფოსნა-ჰენსბაკას კულტურა დასახლდა ნორვეგიასა და დასავლეთ შვედეთში, ცხოვრობდა სეზონურ ბანაკებში სანაპიროების გასწვრივ. ეს ჯგუფები ეყრდნობოდნენ ცეცხლს, ნავებს და ქვის იარაღებს, ცხოვრების წესით ორიენტირებული ნადირობის, თევზაობისა და შეგროვების გარშემო, ადაპტირებული იყო რესურსების სეზონურ ხელმისაწვდომობასთან.

მე-6 ათასწლეულში კლიმატი კიდევ უფრო თბილი და ნოტიო გახდა, რამაც აყვავებულ ტყეებს სამხრეთ სკანდინავიაში აყვავების საშუალება მისცა. მსხვილი ცხოველები, როგორიცაა აუროხი, ბრძენი, მგელი და წითელი ირემი დადიოდნენ ამ ტყეებში, რაც უამრავ თამაშს აძლევდა კონგემოს კულტურას დანიასა და სამხრეთ შვედეთში. იმავდროულად, Nøstvet და Lihult კულტურები აყვავდებოდა ჩრდილოეთით, ვითარდებოდა ადრინდელი Fosna და Hensbacka ტრადიციებიდან. ზღვის დონის აწევასთან ერთად, კონგემოსის კულტურამ ადგილი დაუთმო Ertebølle კულტურას, რომელიც ადაპტირდა ცვალებად გარემოსთან, მეზობელი ჯგუფების ჭურჭლისა და სხვა ტექნიკის გამოყენებით.

გენეტიკურმა კვლევებმა აჩვენა, რომ სკანდინავიის მონადირე-შემგროვებლები წარმოიშვნენ ორი განსხვავებული ჯგუფიდან: დასავლელი მონადირე-შემგროვებლები, რომლებიც გადმოსახლდნენ დღევანდელი გერმანიიდან და აღმოსავლელი მონადირე-შემგროვებლები, რომლებიც ჩამოვიდნენ თანამედროვე ზემო ვოლგის რეგიონიდან. რუსეთი. ეს ჯგუფები ერთმანეთს ერწყმის სკანდინავიაში და ჩამოაყალიბეს უნიკალური კულტურული და გენეტიკური ჯგუფი, რომელიც ცნობილია როგორც სკანდინავიელი მონადირე-შემგროვებლები.

ნეოლითის პერიოდისთვის, დაახლოებით ძვ. წ. 4000 წლიდან, ერტებოლეს კულტურამ დაიწყო სოფლის მეურნეობა და მეცხოველეობა, სამხრეთით მეზობელი ტომების გავლენით. ეს გადასვლა აღნიშნავდა მათ ინტეგრაციას მეგალითურ Funnelbeaker კულტურაში, რომელიც ცნობილია დოლმენების აშენებით და მათი გავლენის გაფართოებით სამხრეთ შვედეთში. Nøstvet და Lihult ტომები, ახალი ტექნოლოგიების შთანთქმისას, შეინარჩუნეს ნადირობისა და შეგროვების ცხოვრების წესი, საბოლოოდ გადაიზარდა Pitted Ware კულტურაში. ამ კულტურის წინააღმდეგობამ სოფლის მეურნეობის ცხოვრების წესთან შეაჩერა ფერმერული თემების ჩრდილოეთისკენ წინსვლა, რამაც გამოიწვია კულტურული შერწყმის შემთხვევები, მაგალითად, ალვასტრას წყობის საცხოვრებელ ადგილზე.

Corded Ware კულტურის მოსვლამ ძვ. წ. 2800 წელს მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოიტანა სამხრეთ სკანდინავიაში, ბევრი მეცნიერი ამ ახალმოსახლეებს უკავშირებს პროტო-ინდოევროპული ენების გავრცელებას. ეს ტომები, რომლებიც ადგილობრივად ცნობილია როგორც Battle-Axe კულტურა, იყვნენ პირუტყვის მწყემსები, რომლებმაც შემოიღეს საბრძოლო ცულების გამოყენება, როგორც სტატუსის სიმბოლოები და გამოიყენეს ლითონის დამუშავების უფრო მოწინავე ტექნიკა. მათმა ჩამოსვლამ აღნიშნა სამხრეთ სკანდინავიის სრული გადასვლა ნეოლითურ პერიოდში.

დაახლოებით ძვ. მათ წამოიწყეს კაჟის ფართომასშტაბიანი მოპოვება კაჟის ხანჯლების წარმოებისთვის, რომელიც გავრცელდა მთელ სკანდინავიაში ხანჯლის პერიოდში (ძვ. წ. 2400–1800 წწ). დაახლოებით ამ დროს გამოჩნდა სპილენძის მეტალურგია, თუმცა ის შეზღუდული იყო, კაჟის იარაღები აგრძელებდნენ სპილენძისა და ბრინჯაოს იარაღების ფორმებს.

ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 2000 წლისთვის გაჩნდა უფრო იერარქიული საზოგადოების პირველი ნიშნები, რადგან სამხრეთ სკანდინავიაში დაიწყო დიდი „ძირითადად“ სახლების გამოჩენა, უნეტის კულტურის მსგავსი. ამ განვითარებამ აღნიშნა უფრო რთული სოციალური სტრუქტურების აღზევება. ბრინჯაოს იარაღების შემდგომი შემოღება და ფართო გამოყენება ძვ. წ. 1750 წელს ნიშნავდა ნეოლითური პერიოდის დასასრულს და სკანდინავიური ბრინჯაოს ხანის დასაწყისს, რაც საფუძველი ჩაუყარა სკანდინავიის პრეისტორიის მომდევნო თავს.

სკანდინავიური ბრინჯაოს ხანა, რომელიც მოიცავს ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 2000/1750 წლიდან 500 წლამდე, დანიის პრეისტორიაში მნიშვნელოვანი ეპოქა აღინიშნა, რომელიც ხასიათდება რეგიონში მაღალგანვითარებული და ურთიერთდაკავშირებული კულტურის აღზევებით. როგორც ადრინდელი კულტურების გაგრძელება, როგორიცაა Corded Ware და Bell Beaker კულტურები, სკანდინავიური ბრინჯაოს ხანა გაჩნდა ცენტრალური ევროპის გავლენის შედეგად, განსაკუთრებით Unetice კულტურის. ბრინჯაოს იარაღები და მეტალურგია დაიწყო გავრცელება დაახლოებით 2000 წელს ძვ. ამ პერიოდში დანიის მაცხოვრებლებმა ქვისა და სპილენძის გამოყენება ბრინჯაოს დაუფლებაზე გადავიდნენ, რომელიც მათ ფართო სავაჭრო ქსელებით შეიძინეს.

ვაჭრობა და კულტურული გაცვლა აყვავდა, რადგან დანია გახდა ქარვის მთავარი ექსპორტიორი და ლითონების მნიშვნელოვანი იმპორტიორი, რამაც ხელი შეუწყო რეგიონის სტატუსის ამაღლებას ევროპაში. დაარსებული სავაჭრო გზები აკავშირებდა დანიის ბრინჯაოს ხანის საზოგადოებას შორსმიმავალ კულტურებთან, მათ შორის მიკენურ საბერძნეთთან , ტუმულის კულტურასთან და კარპატების აუზის რეგიონებთან. ამ გაცვლამ მოიტანა ახალი ტექნოლოგიები და კულტურული გავლენა, რაც აშკარაა დანიურ არტეფაქტებსა და სხვა რეგიონების მსგავსებაში. დანიაში ბრინჯაოს ოსტატობამ მიაღწია განსაკუთრებულად მაღალ სტანდარტს და ბრინჯაოს საგნების წარმოებამ და დაგროვებამ ის გახადა ევროპის ერთ-ერთ უმდიდრეს კულტურად ამ დროის განმავლობაში.

ამ პერიოდის განმავლობაში ასევე განვითარდა დიდი, გამაგრებული დასახლებები, ცალკეული მეურნეობებით და უფრო დიდი თემებით, რომლებიც განლაგებულია ზღვის სანაპიროსთან უფრო მაღალ ადგილზე. ეს დასახლებები ხშირად ასახავდა გრძელ სახლებს, რომლებიც დროთა განმავლობაში ვითარდებოდა უფრო დახვეწილ ნაგებობებად, რომელთაგან ზოგიერთი იყო განსაკუთრებით დიდი და მიუთითებდა მმართველი ელიტის არსებობაზე. ყოველდღიური საცხოვრებლების გარდა, დანიაში ცნობილი გახდა სამარხები, ისეთი დახვეწილი საფლავებით, როგორიცაა ლუსეჰოჯის ბორცვი, რომელიც შეიცავდა ბრინჯაოს და ოქროს მნიშვნელოვან რაოდენობას, რაც მიუთითებს სტრატიფიცირებულ საზოგადოებაზე განვითარებადი სოციალური იერარქიებით.

დანიაში სკანდინავიური ბრინჯაოს ხანის რელიგიური პრაქტიკა მოიცავდა მზის თაყვანისცემას, როგორც ეს ჩანს კლდეზე მოჩუქურთმებულ და არტეფაქტებში, როგორიცაა ცნობილი Trundholm Sun Chariot. საზეიმო მსხვერპლშეწირვა ხშირად ტარდებოდა წყლის ობიექტებში, ჭაობებსა და ტბებში ნაპოვნი იარაღის, ძვირფასეულობისა და ცხოველების ნაშთები. ეს პრაქტიკა, დახვეწილ დაკრძალვის ტრადიციებთან ერთად, მიანიშნებს საზოგადოებაზე, რომელიც ღრმად განიცდის სულიერ რწმენებსა და რიტუალებს, კავშირებს ინდოევროპულ ტრადიციებთან.

მე-9 საუკუნისათვის დაიწყო წარმოქმნა რკინის დამუშავება, რაც მიუთითებს გადასვლას ბრინჯაოს ხანიდან წინარომაულ რკინის ხანაზე, დაახლოებით ძვ.წ. V საუკუნეში. ტექნოლოგიური და კულტურული ევოლუციის ამ პერიოდმა საფუძველი ჩაუყარა გვიანდელ რკინის ხანის საზოგადოებებს დანიაში, რამაც სკანდინავიური ბრინჯაოს ხანა გადამწყვეტ ფაზად აქცია დანიის პრეისტორიული მემკვიდრეობის განვითარებაში.

პრერომაული რკინის ხანა, რომელიც მოიცავდა ძვ. კლიმატი უფრო გრილი და ნოტიო გახდა, რამაც სოფლის მეურნეობა უფრო რთული გახადა და აიძულა ზოგიერთ ადგილობრივ ჯგუფს მიგრაცია სამხრეთისაკენ გერმანიაში. ამ დროის განმავლობაში, დანიის მცხოვრებლებმა დაიწყეს რკინის მოპოვება ტორფის ჭაობებიდან, რაც წარმოადგენდა გადამწყვეტ ტექნოლოგიურ წინსვლას. გაჩნდა ძლიერი კელტური კულტურული გავლენის მტკიცებულება, განსაკუთრებით შესამჩნევი უძველეს დანიურ ადგილების სახელებში, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ დანია იყო უფრო ფართო კულტურული და სავაჭრო ქსელის ნაწილი ჩრდილო-დასავლეთ ევროპაში.

მიუხედავად იმისა, რომ რომის იმპერიის საზღვრები არ ვრცელდებოდა დანიაში, სავაჭრო გზები აკავშირებდა დანიელ ხალხს რომის პროვინციებთან, რაც აჩვენა რეგიონში რომაული მონეტების აღმოჩენით. რომაული არტეფაქტების არსებობა, განსაკუთრებით ახ. წ. I საუკუნიდან, ვარაუდობს, რომ დანიასა და რომაულ სამყაროს შორის აქტიური გაცვლა იყო და ზოგიერთი დანიელი მეომარი შესაძლოა რომის ჯარშიც კი მსახურობდა. ადრეული რუნული წარწერები დანიაში, რომელიც თარიღდება დაახლოებით 200 წლით, ასევე მიუთითებს გავლენების შერწყმასა და უნიკალური პროტო-დანიური იდენტობის მზარდ გრძნობაზე. კულტივირებული მიწის ამოწურვამ წინარომაული რკინის ხანის დასასრულს ხელი შეუწყო მიგრაციისა და კონფლიქტის გაზრდას ჩრდილოეთ ევროპაში, განსაკუთრებით ტევტონური ტომების გადასვლისას რომაულ ტერიტორიებზე გალიაში.

სკანდინავიური რკინის ხანის დროს დანიელები ძირითადად დაფუძნებულნი იყვნენ დღევანდელ ზელანდიასა და სკანიაში, ისევე როგორც თანამედროვე შვედეთის მეზობელ ნაწილებში. ამ დროს იუტლანდია დასახლებული იყო ორი სხვა გერმანული ტომით: იუტები ჩრდილოეთ იუტლანდში და ანგლები სამხრეთ იუტლანდიაში, განსაკუთრებით იმ რეგიონში, რომელიც ცნობილია როგორც ანგელნი.

V საუკუნეში დანია შევიდა გერმანიის რკინის ხანაში, პერიოდი, რომელიც ხასიათდება ფართო მიგრაციებით ჩრდილოეთ ევროპაში. ამ ეპოქამ საფუძველი ჩაუყარა განსხვავებული გერმანული ტომების გაჩენას, საფუძველი ჩაუყარა დანიის საზოგადოების შემდგომ განვითარებას და უფრო ფართო სკანდინავიურ კულტურულ იდენტობას. სამეფოები. ეს გაფართოება ასევე მოიცავდა სამხრეთ შლეზვიგს (ახლანდელი ჩრდილოეთ გერმანიის ნაწილი), სადაც დანიელებმა ააშენეს Danevirke, დიდი სიმაგრეები, რომლებიც ემსახურებოდა მათი სამეფოს სამხრეთ საზღვრის აღნიშვნას. მომდევნო საუკუნეებში დანევირკი რამდენჯერმე გაფართოვდა.

ამ პერიოდის განმავლობაში, რელიგიური პრაქტიკა ხშირად მოიცავდა რიტუალურ მსხვერპლშეწირვას, როგორც ცხოველებს, ასევე ადამიანებს, ტორფის ჭაობებში ჩაძირული სხეულებით. ამ რიტუალურმა პრაქტიკამ უკან დატოვა წარმოუდგენლად კარგად შემონახული ჭაობიანი სხეულები, როგორიცაა ტოლუნდი და გრაუბალი კაცი, რომლებიც გვთავაზობენ თვალსაჩინო შეხედულებებს რკინის ხანაში დანიელი ხალხის ცხოვრების, წეს-ჩვეულებებისა და რწმენის შესახებ. ეს აღმოჩენები ავლენს საზოგადოებას, რომელიც ღრმად არის დაკავშირებული მის გარემოსთან და ჩართულია რთულ რელიგიურ ტრადიციებში.

გერმანიის რკინის ხანა დაიწყო რომის იმპერიის დაცემით და დასავლეთ ევროპაში გერმანული სამეფოების გაჩენით. ვაჭრობა და ურთიერთქმედება მეზობელ რეგიონებთან, მათ შორის ფრანკთა იმპერიასთან და ბრიტანეთის კუნძულებთან, გაიზარდა ამ პერიოდში, რამაც გამოიწვია კულტურული გაცვლა და სიმდიდრის დაგროვება. ეს სიმდიდრე ხშირად იყო გამოფენილი შთამბეჭდავი საფლავის ნივთებში, ნაპოვნი სამარხებში, რაც მიუთითებს მეომრის ელიტის გამორჩეულობაზე საზოგადოებაში. ჩრდილოეთ ევროპასა და სკანდინავიაში ეს პერიოდი წინ უსწრებდა ვიკინგების ხანას და იხილა სხვადასხვა გერმანული ტომების აღზევება, მათ შორის იუტები, ანგლები, საქსები და დანიები, რეგიონში, რომელიც მოგვიანებით დანია გახდა.

იუტები ბინადრობდნენ იუტლანდიის ნახევარკუნძულზე, რომელიც მოიცავს თანამედროვე კონტინენტურ დანიასა და ჩრდილოეთ გერმანიის ნაწილებს. ისინი იყვნენ მიგრაციის პერიოდის მნიშვნელოვანი მონაწილეები და ზოგი გადავიდა ბრიტანეთში, სადაც დასახლდნენ ანგლებისა და საქსონების გვერდით. ანგელები, წარმოშობით ანგელნის რეგიონიდან (სავარაუდოდ, დღევანდელი შლეზვიგში, გერმანიაში), იყო კიდევ ერთი ცენტრალური ჯგუფი, რომელიც გადავიდა ბრიტანეთში და თავისი სახელი ინგლისში შეიტანა. საქსონები, თუმცა უფრო გამორჩეულნი არიან ახლანდელ ჩრდილოეთ გერმანიაში, მაგრამ ასევე ახდენდნენ გავლენას დანიის ტერიტორიების ნაწილზე და მონაწილეობდნენ ბრიტანეთში მიგრაციის ტალღებში.

500-დან 800 წლამდე ამ ტომებმა თანდათან დაიწყეს უფრო ორგანიზებული და ცენტრალიზებული ერთეულების ჩამოყალიბება. ამ ეპოქაში მოხდა ძალაუფლების კონსოლიდაცია ადგილობრივ მეთაურებს შორის, რამაც გამოიწვია ადრეული სამეფოების განვითარება და საფუძველი ჩაუყარა დანიის საბოლოო გაერთიანებას ერთი მონარქის ქვეშ ვიკინგების ხანაში . ეს იყო გარდამავალი დრო, სადაც სხვადასხვა კულტურები ერწყმოდა ერთმანეთს და ადრეული შუა საუკუნეების სკანდინავიური საზოგადოება ჩამოყალიბდა.

ამ პერიოდის განმავლობაში, დანიელები გამოჩნდნენ, როგორც გამორჩეული ჩრდილოეთ გერმანული ტომი. ჩვენი წელთაღრიცხვით 500-დან 800 წლამდე ისინი სულ უფრო გაერთიანდნენ და დაიწყეს რეგიონში დომინანტური ძალად ჩამოყალიბება. დანიელების საზოგადოება იყო ორგანიზებული ტომობრივი და კლანური სტრუქტურების ირგვლივ, რომლებსაც ხელმძღვანელობდნენ ბელადები და ისინი განთქმული იყვნენ თავიანთი მეზღვაური შესაძლებლობებით, რაც მოგვიანებით განსაზღვრავდა ვიკინგების ხანას. ძალაუფლების კონსოლიდაციისას დანიელებმა თანდათან გააფართოვეს გავლენა, ჩაერთო ვაჭრობაში და ხანდახან კონფლიქტებში მეზობელ ტომებთან, რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა სკანდინავიის ადრეული ისტორიის ჩამოყალიბებაში და საფუძველი დაუდო მოგვიანებით დანიის სამეფოს ჩამოყალიბებას.

ვიკინგების ეპოქამ აღნიშნა დანიის პრეისტორიული პერიოდის დასასრული მე-9 საუკუნის დასაწყისში. ვიკინგების ეპოქის დაწყებისთანავე დანიელი ხალხი წარმოიშვა, როგორც შესანიშნავი მკვლევარები, ვაჭრები და მეომრები, რომლებმაც ცენტრალური როლი ითამაშეს ევროპის ისტორიის ჩამოყალიბებაში მე-8-დან მე-11 საუკუნემდე. მათმა მეზღვაურმა უნარებმა, გემთმშენებლობის მოწინავე ტექნიკამ და ნავიგაციის ტექნიკამ მათ საშუალება მისცა შეესწავლათ, დარბევა და დასახლებულიყვნენ უზარმაზარ რეგიონებში.

დანიის სამეფოს მასშტაბები ვიკინგების ხანის გაფართოებამდე. უცნობია როდის, მაგრამ ტომის დანიელებმა სამეფო დაყვეს "herreder" (წითელი ხაზებით მონიშნული). @ Johannes Steenstrup

მე-9 საუკუნეში დანიელი ვიკინგები გაიქცნენ ფარერის კუნძულებიდან, რათა აღმოეჩინათ და დასახლდნენ ისლანდიაში . იქიდან ისინი გაფართოვდნენ გრენლანდიაში და მოგვიანებით მიაღწიეს ვინლანდის სანაპიროებს, რომელიც ითვლება თანამედროვე ნიუფაუნდლენდად. დანიელი ვიკინგები ასევე გამოირჩეოდნენ საქალაქთაშორისო ვაჭრობით, იყენებდნენ რთულ ქსელებს, რომლებიც გადაჭიმული იყო ჩრდილოეთით გრენლანდიიდან სამხრეთით კონსტანტინოპოლამდე, ნავიგაციით დნეპრის მსგავსი მდინარეებით და ამყარებდნენ კავშირებს კიევის რუსის გავლით, სახელმწიფო, რომელიც დაარსდა ვიკინგების მმართველების მიერ.

ვიკინგების ექსპანსია ევროპაში მე-8 და მე-11 საუკუნეებს შორის: ყვითელი ფერი შეესაბამება ნორმანების გაფართოებას. @ მაქს ნეილორი

დანიელი ვიკინგების გავლენა განსაკუთრებით ძლიერი იყო ბრიტანეთის კუნძულებზე . მე-9 საუკუნის ბოლოს მათ დაიწყეს შემოსევები, რამაც მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა ანგლო-საქსონურ სამეფოებზე. იმ დროისთვის, როდესაც მათ დააარსეს Danelaw, დანიელებმა დაიპყრეს ჩრდილო-აღმოსავლეთ ინგლისის უმეტესი ნაწილი, დააწესეს დანიის კანონები და ჩვეულებები. მხოლოდ ვესექსის სამეფომ, ალფრედ დიდის მეთაურობით, წინააღმდეგობა გაუწია მათ წინსვლას. მთელი რიგი სასტიკი ბრძოლების შემდეგ, ალფრედი გამოჩნდა, როგორც ერთადერთი დარჩენილი ინგლისის მეფე, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა ერთიან ინგლისს.

უფრო სამხრეთით, დანიელი ვიკინგები შეხვდნენ გაფართოებულ ფრანკთა იმპერიას კარლოს დიდის მეთაურობით. დანიელების ყველაზე ადრე ჩაწერილი ხსენება გვხვდება ფრანკთა ქრონიკებში, როგორიცაა ნოტკერის სენტ-გალი, რომელმაც აღწერა მეფე გუდფრედის ურთიერთობა ფრანკებთან ახ. წ. 804 წელს. 808 წლისთვის მეფე გუდფრედმა წარმატებული შეტევა წამოიწყო ობოტრიტებზე, დაიპყრო ქალაქი რერიკი და გადაასახლა მისი მოსახლეობა ჰედების სავაჭრო კერაში. 809 წელს კარლოს დიდთან სამშვიდობო მოლაპარაკების მცდელობის მიუხედავად, დაძაბულობა გამწვავდა, რის გამოც მეფე გუდფრედმა 200 გემისგან შემდგარი ფლოტით ფრიზელთა წინააღმდეგ იერიში წამოიწყო.

დანიელი ვიკინგები ასევე დაარბიეს და დასახლდნენ საფრანგეთისა და ნიდერლანდების სანაპიროებზე, წამოიწყეს ფართომასშტაბიანი თავდასხმები მე-9 და მე-10 საუკუნეებში. მათ ალყა შემოარტყესპარიზს და გაანადგურეს ლუარის ველი. ამ შემოსევების სამართავად, ფრანკმა მმართველებმა დანიელების ჯგუფს მიანიჭეს უფლება დასახლებულიყვნენ ჩრდილო-დასავლეთ საფრანგეთში იმ პირობით, რომ ისინი იცავდნენ ტერიტორიას მომავალი ვიკინგების თავდასხმებისგან. ეს დასახლება განვითარდა ნორმანდიის სახელით ცნობილ რეგიონში და სწორედ ამ ვიკინგების შთამომავლებმა დაიპყრეს ინგლისი 1066 წელს უილიამ დამპყრობლის დროს.

დანიელი ვიკინგების მემკვიდრეობა აშკარაა მათ მიერ დაარსებულ გამაგრებულ ქალაქებში, როგორიცაა აროსი (დღევანდელი ორჰუსი) და შთამბეჭდავი სამარხი, როგორიცაა გემი Ladby. მათმა საქმიანობამ დატოვა ხანგრძლივი გავლენა ევროპის ისტორიაზე, ხელი შეუწყო პოლიტიკურ და კულტურულ ლანდშაფტს, რომელიც განსაზღვრავდა შუა საუკუნეების პერიოდს.

გორმ ძველი აღიარებულია, როგორც დანიის პირველი ისტორიულად დოკუმენტირებული მმართველი, რომელიც აღნიშნავს დანიის მონარქიის დასაწყისს. ის მეფობდა დაახლოებით 936 წლიდან მის გარდაცვალებამდე დაახლოებით 958 წ. გორმმა დაამყარა თავისი მმართველობა ჯელინგის დასახლებიდან, რომელიც გახდა სამეფო ხელისუფლების მნიშვნელოვანი ცენტრი ადრეულ დანიაში.

გორმის ერთ-ერთი ყველაზე მდგრადი მემკვიდრეობაა ჯელინგი ქვები, დიდი რუნების ქვები, რომლებიც მან ააგო თავისი მეუღლის, დედოფალ ტირას ხსოვნას. ამ ქვებიდან უძველესს, რომელიც მიეწერება გორმს, ატარებს წარწერას, რომელიც პატივს სცემს თირას და ადასტურებს როგორც მათ მეფობას, ასევე დანიის სამეფო საგვარეულოს დამკვიდრებას. გორმის მმართველობა, თუმც შედარებით ხანმოკლეა, ითვლება დანიის მონარქიის ამოსავალ წერტილად, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა სამეფო სახლს, რომელიც დღემდე გრძელდება.

ქრისტიანობის გავრცელება დანიაში თანდათანობით განვითარდა, დაწყებული ვიკინგების შეტაკებებით ქრისტიანულ მოსახლეობასთან IX საუკუნიდან მოყოლებული თავდასხმების დროს. თავდაპირველად, დანიელები დარჩნენ თავიანთ წარმართულ ტრადიციებში, სადაც ადგილობრივი ხელმძღვანელები განსაზღვრავდნენ ქრისტიანობისადმი დამოკიდებულებას. თუმცა ვიკინგების დარბევის შედეგად ქრისტიანი მონების, ტყვეებისა და მომავალი ცოლების შემოდინებამ დანიელები მჭიდრო კავშირში მიიყვანა რწმენასთან და დათესა მოქცევის თესლი.

როგორც დანიის მეფეები და ბელადები ნორმანდიის, ინგლისის , ირლანდიის , საფრანგეთისა და გერმანიის პოლიტიკაში იყვნენ ჩართულნი, მათ დაიწყეს უფრო ხელსაყრელი დამოკიდებულების დამკვიდრება ქრისტიანობის მიმართ, ხშირად პოლიტიკური მიზეზების გამო. მეთაურის ან მეფის მოქცევა ხანდახან იწვევდა ფართოდ მოქცევას მათ მიმდევრებს შორის, მაგრამ ქრისტიანობის ჭეშმარიტი მიღება ხშირად ერწყმოდა არსებულ რწმენას, რაც აჩვენებს, თუ რამდენად ღრმად იყო ჩასმული ძველი გზები.

ქრისტიანი მისიონერები ადაპტირდნენ დანიის უნიკალურ რელიგიურ ლანდშაფტთან, სადაც წმინდა ადგილები ხშირად მოიცავდა წყაროებს, კორომებს ან ბორცვებს და არა ქვის კერპებს. მათ ოსტატურად გააერთიანეს ქრისტიანობა ამ ადგილებში სამლოცველოების აშენებით, თანდათანობით გადაიტანეს რელიგიური მნიშვნელობა წარმართული ტრადიციებიდან ქრისტიანულ რწმენაზე. შედეგი იყო რწმენის შერწყმა, სადაც დანიელებმა განაგრძეს პრაქტიკა, როგორიცაა მიწის სულებისთვის შესაწირავის მიტოვება და ადგილობრივი წმინდანებისთვის წმინდა წყაროების კურთხევა. თორის ჩაქუჩის სიმბოლოც კი შეუფერხებლად შეერწყა ქრისტიანულ ჯვარს.

გორმ ძველი, რომელიც ცნობილია როგორც ერთიანი დანიის პირველი მეფე, მეფობდა ჯელინიდან და იყო აღწერილი, როგორც "მძიმე და წარმართი". თუმცა, დედოფალმა თირამ, მისმა მეუღლემ, ქრისტიანებს უფლება მისცა ეცხოვრათ დევნის გარეშე. მათი ვაჟი, ჰარალდ ბლუთუზი, მოგვიანებით გადამწყვეტ როლს ითამაშებდა დანიის გაქრისტიანებაში. ჰარალდი ტრაბახობდა უფრო დიდ ჯელინგ სტოუნზე, რომ მან „დანიელები გააქრისტიანა“. ამ ქვაზე წარწერა, კურმსუნის დისკზე ლათინურ ჯვართან ერთად, ვარაუდობს, რომ ჰარალდმა მიიღო ქრისტიანობა 960-980-იან წლებში. ჰარალდ ბლუთუზის გარდასახვა მოხდა მას შემდეგ, რაც დაინახა ფრიზიელი ბერის, სახელად პოპოს, ცეცხლზე გახურებული რკინა დაუზიანებლად, სასწაულებრივი მოვლენა, რომელმაც დაარწმუნა ჰარალდი ქრისტიანობის ძალაში. მისი მოქცევა მნიშვნელოვანი გარდამტეხი მომენტი იყო, რამაც მას მიიყვანა შვილების, გუნჰილდე და სვეინ ფორკბერდის მონათვლა და სამეფო რეზიდენციის გადატანა ჯელინიდან ზელანდიის როსკილდეში.

მე-11 საუკუნის დასაწყისში კანუტ IV-ის მეფობისას დანიამ სრულად მიიღო ქრისტიანობა. კანუტ IV, რომელიც მოგვიანებით წმინდა კანუტის სახელით გახდა ცნობილი, იყო ეკლესიის მხურვალე მხარდამჭერი. მისმა მცდელობებმა მეათედის აღსრულება და ახალი საეკლესიო სტრუქტურების შემოღება გამოიწვია აჯანყებამდე, რომლის დროსაც იგი მოკლეს წმინდა ალბანის ეკლესიაში 1086 წელს. მისი შემდგომი კანონიზაცია 1188 წელს ნიშნავს ქრისტიანობის საბოლოო ტრიუმფს დანიაში. მისი ნეშტის ოდენსეს საკათედრო ტაძარში გადასვენება იყო განმსაზღვრელი მომენტი, როდესაც ერი იცავდა სამდღიან მარხვას, რაც მიანიშნებს ქრისტიანობის ფართო მიღებაზე. ამ მოვლენამ დანიის ისტორიაში გარდამტეხი მომენტი მოახდინა, რამაც გააძლიერა რწმენის ადგილი ერში.

წმინდა ბრისის დღის ხოცვა-ჟლეტა, რომელიც დანიურად ცნობილია როგორც "Danemordet" ან "Massakren på Sankt Brictiusdag", მოხდა 1002 წლის 13 ნოემბერს, ემთხვევა მეხუთე საუკუნის ტურების ეპისკოპოსის წმინდა ბრისის დღესასწაულს. ეს მოვლენა მოხდა ინგლისში ანგლო-საქსებსა და დანიელებს შორის მზარდი დაძაბულობისა და კონფლიქტის ფონზე. ათწლეულების შედარებით მშვიდობის შემდეგ, დანიის რეიდები ინგლისის ტერიტორიებზე განახლდა 980-იან წლებში, რაც მნიშვნელოვნად გაძლიერდა 90-იანი წლების დასაწყისში. 991 წელს მალდონის ბრძოლის შემდეგ, მეფე ეტელრედ მოუმზადებელმა დაიწყო ხარკის გადახდა, რომელიც ცნობილია როგორც დანეგელდი, დანიის მეფეს შემდგომი თავდასხმების თავიდან ასაცილებლად. ამის მიუხედავად, დანიის თავდასხმები გაგრძელდა, ყოველწლიურად ანადგურებდა ეტელრედის სამეფოს 997-დან 1001 წლამდე, რაც დასრულდა დანიის არმიით 1001 წელს სამხრეთ ინგლისში, დაწვა ქალაქები და დაამარცხა ანგლო-საქსონური ძალები.

1002 წლისთვის მეფე ეტელრედმა მიიღო ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ მის სამეფოში დანიელები აპირებდნენ მისი, მისი მრჩევლების მოკვლას და მის სამეფოზე კონტროლის ხელში ჩაგდებას. ამის საპასუხოდ, ეტელრედმა გასცა ბრძანება ინგლისში ყველა დანიელის მოკვლის შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ დადგენილება მკაცრი ჩანდა, ისტორიკოსები ზოგადად თვლიან, რომ ეტელრედის განზრახვა არ იყო ყველა დანიელების საბითუმო განადგურება, არამედ მიზანმიმართული იყო ბოლოდროინდელი დანიელი დევნილები, დამპყრობელი არმიის წევრები და დაქირავებულები, რომლებმაც უღალატა მას დანიელ დამპყრობლებთან შეერთებით. მიუხედავად იმისა, რომ გვიანდელი მემატიანეები, როგორიცაა უილიამ ჯუმეგესი, აცხადებდნენ, რომ ხოცვა-ჟლეტის სამიზნე იყო მთელი ანგლო-დანიური მოსახლეობა, თანამედროვე ისტორიკოსები თვლიან, რომ ეს გაზვიადებულია, მტკიცებულებებით, რომ თავს დაესხნენ მხოლოდ დანიელ მამაკაცებს გარკვეულ ქალაქებსა და რეგიონებში. ისტორიკოსმა ჰენრი ჰანთინგტონმა აღნიშნა, რომ მკვლელობები სავარაუდოდ ლოკალიზებული იყო და იან ჰოვარდმა შეაფასა, რომ რამდენიმე ასეული დანიელი, ძირითადად დამპყრობელი ძალებიდან და მათი ოჯახებიდან დაიღუპა.

ხოცვა-ჟლეტის ერთ-ერთი ცნობილი მსხვერპლი იყო გუნჰილდე, დანიის მეფის სვეინ ფორკბერდის და, მეუღლესთან პალიგ ტოკესენთან ერთად, დევონშირის დანიელ ეალდორმანთან ერთად, რომელიც მონაწილეობდა რეიდებში სამხრეთ სანაპიროზე. გუნჰილდეს და სხვა დანიელების მკვლელობამ გააბრაზა სვეინ ფორკბერდი, რომელმაც ინგლისის წინააღმდეგ საპასუხო ომების სერია წამოიწყო. 1014 წლისთვის ეს ძალისხმევა დასრულდა ინგლისის სრული დამორჩილებით დანიის კონტროლის ქვეშ. თუმცა, დანიასა და ინგლისს შორის კავშირი არასტაბილური აღმოჩნდა და კავშირი შესუსტდა სვეინის ვაჟის, კნუტ დიდის მეფობის შემდეგ, საბოლოოდ კი დაიშალა კნუტის ვაჟის, ჰარდეკანუტის მეფობის დროს. ინგლისის დაპყრობის საბოლოო მცდელობა განხორციელდა ნორვეგიის მეფე ჰარალდ ჰარდრადას მიერ 1066 წელს, მაგრამ წარუმატებელი აღმოჩნდა, საბოლოოდ გზა გაუხსნა უილიამ დამპყრობლის წარმატებულ შემოსევას იმავე წლის შემდეგ.

1014 წლისთვის დანიის მეფემ სვეინ ფორკბერდმა წარმატებით მოაქცია ინგლისი დანიის კონტროლის ქვეშ, რაც აღნიშნავს დანიის გავლენის მაღალ წერტილს საზღვარგარეთ. მისმა ვაჟმა, კნუტ დიდმა, გააძლიერა ეს ძალაუფლება, მართავდა ჩრდილოეთ ზღვის უზარმაზარ იმპერიას, რომელიც მოიცავდა დანიას, ინგლისსა და ნორვეგიას . კნუტის მეფობა (1016–1035) წარმოადგენდა დანიის ძალაუფლების ზენიტს, რადგან მან დაამყარა სტაბილურობა და კეთილდღეობა თავის ტერიტორიებზე.

კნუტი დიდის სამფლობელოები. @ Hel-Hama

თუმცა, კავშირი დანიასა და ინგლისს შორის კნუტის გარდაცვალების შემდეგ დაიწყო შესუსტება. მის მემკვიდრეს, ჰარდეკანუტს, არ გააჩნდა მამის ავტორიტეტი და შეექმნა არეულობა, რაც დასრულდა იმპერიის დაშლით. ჰარდეკანუტის მეფობის ბოლოს, 1042 წელს, დანიის კონტროლი ინგლისზე დაინგრა.

ინგლისის დაპყრობის დანიასთან დაკავშირებული ბოლო მცდელობა მოხდა 1066 წელს, როდესაც ჰარალდ ჰარდრადა, ნორვეგიის მეფე და დანიის მმართველების შორეული მემკვიდრე შეიჭრა. მისი მცდელობები ჩაიშალა სტემფორდ ბრიჯის ბრძოლაში, უილიამ დამპყრობელს გზა გაუხსნა ინგლისში წარმატებით შესაჭრელად იმავე წლის ბოლოს, რაც აღინიშნა ინგლისში მნიშვნელოვანი სკანდინავიური გავლენის დასასრულისა და ევროპული ძალაუფლების დინამიკის ცვლილებაზე.

მე-11 საუკუნეში დანიის არჩევითი მონარქიის სისტემა ხშირად იწვევდა მემკვიდრეობის კრიზისებს, რადგან ძალაუფლება ავტომატურად არ გადადიოდა უფროს ვაჟზე. სვეინ II ესტრიდსენს, რომელსაც თექვსმეტი ვაჟი შეეძინა, ტახტზე ავიდა ხუთი მათგანი - ჰარალდ III, კანუტ IV, ოლაფ I, ერიკ I და ნილსი. ნილსის მეფობა, რომელიც მართავდა ოცდაათი წლის განმავლობაში, აღინიშნა მშვიდობისა და კეთილდღეობის ხანგრძლივი პერიოდით. ის ცნობილი იყო თავისი ეკონომიურობითა და ღვთისმოსაობით და თავის ძმისშვილს, კანუტ ლავარდს, შლეზვიგის ჰერცოგის წოდება მიანიჭა, რაც მას გავლენის გაფართოების შესაძლებლობას აძლევდა. ამ როლში გამოირჩეოდა კანუტ ლავარდი, იცავდა სამხრეთ საზღვარს და დაემორჩილა ობოტრიტებს, მოიპოვა სათნო და ღირსეული ადამიანის რეპუტაცია. ძლიერი მოკავშირეების, მათ შორის საღვთო რომის იმპერატორის ლოთაირ III-ის მხარდაჭერით, კანუტი იყო ძლიერი კანდიდატი დანიის ტახტზე.

დაძაბულობამ იფეთქა 1131 წელს, როდესაც კანუტ ლავარდი მოკლა მაგნუს ძლიერმა, მეფე ნილსის ვაჟმა, ჰარალდსტედ ტყეში. ამ მკვლელობამ გამოიწვია სამოქალაქო ომი, როდესაც კანუტის ნახევარძმა, ერიკ II, შეკრიბა ძალები მასზე შურისძიების მიზნით. ერიკმა მოითხოვა მაგნუსის დასჯა, მაგრამ მეფე ნილსმა, იუტლანდიელი დიდგვაროვნების მხარდაჭერით, გადამწყვეტად დაამარცხა ერიკის ძალები ჯელინჯ ჰითის ბრძოლაში. იძულებული გახდა გაქცეულიყო, ერიკმა დახმარება სთხოვა საღვთო რომის იმპერატორს, რომელიც ჯარით ჩრდილოეთით გაემართა შლეზვიგის ალყის მოსახსნელად. თუმცა, იმპერატორი უკან დაიხია ნილსთან და მაგნუსთან შეთანხმების მიღწევის შემდეგ, რის გამოც ერიკს შემდგომი დამარცხება დაუტოვა.

წარუმატებლობის მიუხედავად, ერიკმა მიიღო მხარდაჭერა სხვადასხვა დიდგვაროვნებისგან, მათ შორის არქიეპისკოპოსის ასერ ტორკილსონისგან. სეჟეროს ბრძოლაში საკვანძო ჩართულობისას ერიკმა გაანადგურა მაგნუსის ფლოტი, დაარბია ვიბორგი და მოკლა ადგილობრივი ეპისკოპოსი, ესკილდი. მიუხედავად იმისა, რომ ერიკი ცდილობდა ამ გამარჯვების გამოყენებას, ნილსმა მოახერხა მისი ჩაჭრა და კვლავ დამარცხება, რითაც შემცირდა ერიკის ძალა. ნილსისა და მაგნუსის ძალებმა განაგრძეს თავიანთი უპირატესობა, მაგრამ ერიკის დაჟინებულობამ, გერმანელი ვაჭრების მხარდაჭერასთან ერთად, მისცა მას საშუალება გაერღვია და დაეპყრო ჰარალდსბორგის ციხე.

1134 წელს ერიკის ბედი მკვეთრად შეიცვალა ფოდევიგის ბრძოლაში. წმინდა რომაული მძიმე კავალერიის მხარდაჭერით, მან გადამწყვეტად დაამარცხა ნილსი და მაგნუს ძლიერი, რომელიც მოკლეს რამდენიმე ეპისკოპოსთან ერთად, რომლებიც მხარს უჭერდნენ მათ საქმეს. ნილსი გაიქცა შლეზვიგში, მაგრამ იქ ადგილობრივებმა მოკლეს. მიუხედავად იმისა, რომ სამოქალაქო ომი ფაქტობრივად დასრულდა ნილსის სიკვდილით, ჰარალდ კესჯა, კიდევ ერთი პრეტენდენტი, განაგრძობდა ბრძოლას მანამ, სანამ ერიკმა დაატყვევა და სიკვდილით დასაჯა იგი და მისი შვიდი ვაჟი იმავე წლის ბოლოს.

ერიკ II, მიუხედავად ძალაუფლების კონსოლიდაციისა, შეხვდა გამოწვევებს და საბოლოოდ მოკლეს 1137 წელს. მისი ძმისშვილი, ერიკ III, გადავიდა, მაგრამ ის ებრძოდა აჯანყებებს, განსაკუთრებით აჯანყების წინაშე, რომელსაც ოლაფ ჰარალდსენი ხელმძღვანელობდა 1139 წელს. მიუხედავად იმისა, რომ ოლაფმა მცირე ხნით დაიჭირა ძალაუფლება, ერიკ III. დაამარცხა იგი 1143 წლისთვის და მართავდა მშვიდობიანად 1146 წელს გადადგომამდე.

შემდეგი მემკვიდრეობის კრიზისი დაიწყო ერიკ III-ის გადადგომით, რადგან სვეინ III აირჩიეს მეფედ ზელანდიაში, ხოლო კანუტ V აირჩიეს სკანლენდში. შემდგომი კონფლიქტი სვეინსა და კანუტს არაერთხელ დაუპირისპირდნენ, შეჩერდნენ მხოლოდ ვენდის ჯვაროსნულ ლაშქრობაში წარუმატებლად მონაწილეობის მისაღებად. სვეინმა, თავისი ბიძაშვილის ვალდემარ I-ის დახმარებით, განაგრძო კანუტის წინსვლის მოგერიება, საბოლოოდ კი 1153 წლისთვის გახდა ერთადერთი მმართველი.

ვალდემარმა შეცვალა ალიანსები 1153 წელს და დაეხმარა კანუტ V-ს სვეინის განდევნაში. მას შემდეგ, რაც სვეინი დაბრუნდა გერმანიის გაძლიერებით 1156 წელს, სამშვიდობო მოლაპარაკებებმა მიიყვანა შეთანხმებამდე დანიის სამ სამეფოდ გაყოფის შესახებ. თუმცა მშვიდობა ხანმოკლე იყო. სვეინმა მოაწყო კანუტის მკვლელობა დღესასწაულზე 1157 წელს, მოვლენა, რომელიც ცნობილია როგორც "როსკილდის სისხლის დღესასწაული". ვალდემარი გადაურჩა თავდასხმას და შეკრიბა კანუტის მიმდევრები, საბოლოოდ დაამარცხა სვეინი გრეით ჰითის ბრძოლაში, სადაც სვეინი მოკლეს, შესაძლოა, გლეხმა გაქცევისას. ამ გამარჯვებამ უზრუნველყო ვალდემარის, როგორც დანიის უდავო მეფის პოზიცია, რაც ბოლო მოეღო სამოქალაქო დაპირისპირების ხანგრძლივ პერიოდს.

ვალდემარ I-ის მეფობის დროს დანია გადაიქცა მნიშვნელოვან სახელმწიფოდ ბალტიის ზღვის რეგიონში. მან და მისმა სანდო მრჩეველმა აბსალონმა წამოიწყეს ციხე-სიმაგრის მშენებლობა სოფელ ჰავნში, რომელიც მოგვიანებით გადაიქცევა კოპენჰაგენად, დანიის თანამედროვე დედაქალაქად. ვალდემარმა და აბსალონმა ერთად გააფართოვეს დანიის გავლენა და დაამყარეს ფეხი ბალტიის ზღვის სამხრეთ სანაპიროებზე, დაიმორჩილეს რუგენის სამთავრო 1168 წელს. ძალაუფლებები, როგორიცაა ჰანზატური ლიგა , ჰოლშტაინის გრაფები და ტევტონური რაინდები .

დანიის იმპერია და კამპანიები 1168-1227 წწ. @ Tinkaer1991

1180-იან წლებში დანიის კონტროლი კიდევ უფრო გაფართოვდა, რადგან მათ თავიანთი გავლენის ქვეშ მოაქციეს მეკლენბურგი და პომერანიის საჰერცოგო. ამ სამხრეთ ტერიტორიებზე დანიელებმა ხელი შეუწყეს ქრისტიანობას , დააარსეს მონასტრები, როგორიცაა ელდენას სააბატო და წვლილი შეიტანა გერმანიის აღმოსავლეთით გაფართოების უფრო ფართო პროცესში, რომელიც ცნობილია როგორც Ostsiedlung. მიუხედავად მათი ადრეული წარმატებებისა, დანიამ დაკარგა ამ სამხრეთის დაპყრობების უმეტესი ნაწილი 1227 წელს ბორნჰოვედის ბრძოლაში გადამწყვეტი დამარცხების შემდეგ, თუმცა რუგიის სამთავრო დარჩა დანიის შემადგენლობაში 1325 წლამდე.

1202 წელს ვალდემარ II ავიდა ტახტზე და წამოიწყო ლაშქრობების სერია, ანუ "ჯვაროსნული ლაშქრობები", რამაც გააფართოვა დანიის გავლენა ბალტიისპირეთის რეგიონში, მათ შორის თანამედროვე ესტონეთის დაპყრობა. ამ პერიოდმა აღნიშნა დანიის ესტონეთის დასაწყისი. ლეგენდის თანახმად, 1219 წელს ლინდანისის ბრძოლის დროს ციდან სასწაულებრივად ჩამოვარდა დანიის დროშა დანებროგი, რომელიც ერის სიმბოლოდ იქცა. მიუხედავად ამ ლეგენდარული გამარჯვებისა, დანიამ რამდენიმე მარცხი განიცადა მომდევნო წლებში, რაც დასრულდა 1227 წელს ბორნჰოვედის ბრძოლაში. გერმანელი რაინდის სიმამაცე, რომელმაც ის უსაფრთხოდ წაიყვანა.

ამ წარუმატებლობის შემდეგ ვალდემარ II-მ ყურადღება შიდა რეფორმებზე გადაიტანა. მან შემოიღო ფეოდალური სისტემა, აძლევდა მიწებს დიდებულებს სამსახურის სანაცვლოდ, რამაც გაზარდა დიდგვაროვანი ოჯახების ძალაუფლება (højadelen) და წარმოშვა მცირე დიდებულთა კლასი (lavadelen). ძალაუფლების ამ ცვლილებამ გამოიწვია ვიკინგების დროიდან თავისუფალი გლეხების ტრადიციული უფლებების ეროზია.

დანიის მონარქიის ძალაუფლების შემცირებამ, თავადაზნაურობის მზარდ ძლიერებასთან და ეკლესიასთან კონფლიქტებთან ერთად, გამოიწვია დაძაბულობის გახანგრძლივებული პერიოდი, რომელიც ცნობილია როგორც "არქიეპისკოპოსის კონფლიქტები". მე-13 საუკუნის ბოლოს სამეფო ძალაუფლება მნიშვნელოვნად შემცირდა და თავადაზნაურობამ აიძულა მეფე მიეღო ქარტია, რომელიც აღიარებული იყო დანიის პირველ კონსტიტუციად. დასუსტებული სამეფო ძალაუფლების ამ პერიოდმა შესაძლებლობა მისცა ჰანზას ლიგას და ჰოლშტაინის გრაფებს, მოეპოვებინათ გავლენა, ამ უკანასკნელებმა დანიის დიდი ნაწილი მოიპოვეს მეფის მიერ ფინანსური მხარდაჭერის სანაცვლოდ მინიჭებული ფეოდურებით.

სიცოცხლის ბოლო წლებში ვალდემარ II-მ თავი მიუძღვნა დანიისთვის კანონების ყოვლისმომცველი ნაკრების შედგენას. მან შეიმუშავა იურიდიული კოდექსები იუტლანდიისთვის, ზელანდიისა და სკანისთვის, რომლებიც მოქმედებდა 1683 წლამდე. ეს კოდექსები ნიშნავდა მნიშვნელოვან გადახვევას რეგიონალური ასამბლეების მიერ დადგენილი ლოკალიზებული კანონებისგან (landsting). იუტლანდიის კოდექსი (Jyske Lov) დაამტკიცა თავადაზნაურობამ 1241 წელს ვორდინგბორგში გამართულ შეხვედრაზე, ვალდემარის სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე. კოდექსმა გააუქმა მოძველებული პრაქტიკა, როგორიცაა სასამართლო განსაცდელი და სასამართლო პროცესი ბრძოლით, დაამყარა უფრო სტრუქტურირებული სამართლებრივი სისტემა.

ვალდემარ II ახსოვს, როგორც დანიის ისტორიაში ცენტრალური ფიგურა, რომელსაც ხშირად მოიხსენიებენ როგორც "დანებროგის მეფეს" და აღნიშნავენ როგორც კანონმდებლად. მისი გარდაცვალების შემდგომ პერიოდში მოხდა სამოქალაქო ომები და პოლიტიკური ფრაგმენტაცია, რამაც იგი შემდგომ თაობებს დანიის ისტორიაში ოქროს ეპოქის უკანასკნელ მეფედ წარმოაჩინა.

ლივონის ჯვაროსნული ლაშქრობა მოხდა დანიის ექსპანსიისა და კონსოლიდაციის პერიოდში ბალტიისპირეთის რეგიონში, დანიის მთავარი აქცენტი მეფე ვალდემარ II-ის დროს. მე-12 საუკუნის ბოლოსა და მე-13 საუკუნის დასაწყისში დანია ამტკიცებდა თავს, როგორც მთავარ ძალას ჩრდილოეთ ევროპაში, აქტიურად ეძებდა ახალ ტერიტორიებს ბალტიის ზღვის გასწვრივ. ეს ექსპანსია გადახლართული იყო ჩრდილოეთის ჯვაროსნული ლაშქრობების უფრო ფართო ქრისტიანიზაციის მცდელობებთან, რომლებიც სანქცირებული იყო პაპის მიერ ევროპის ბოლო წარმართული რეგიონების, მათ შორის ლივონიის (თანამედროვე ლატვია ) და ესტონეთის მოქცევისთვის.

დანიის მონაწილეობა ლივონის ჯვაროსნულ ლაშქრობაში ბალტიისპირეთში მისი ამბიციების ფონზე უნდა იქნას დანახული. მაშინ, როცა გერმანელმა ჯვაროსნებმა რიგის ეპისკოპოსების მეთაურობით წამოიწყეს ლივონიისა და ესტონეთის ნაწილის დაპყრობა, დანიამ თვალი გაახილა რეგიონის ჩრდილოეთით, განსაკუთრებით ესტონეთისკენ, სადაც ვალდემარ II ხედავდა დანიის გავლენის შესაძლებლობას.

1219 წელს რიგის ეპისკოპოსის დახმარების თხოვნაზე პასუხად, ვალდემარმა დაიწყო ესტონეთში შეჭრა. დანიელებმა გადამწყვეტ გამარჯვებას მიაღწიეს ლინდანისის ბრძოლაში, დღევანდელ ტალინთან. დანიის ლეგენდის თანახმად, სწორედ ამ ბრძოლის დროს ციდან სასწაულებრივად ჩამოვარდა დანებროგი, დანიის ეროვნული დროშა, რამაც უზრუნველყო დანიის გამარჯვება. ამ გამარჯვებამ დანიას საშუალება მისცა დაემყარებინა კონტროლი ჩრდილოეთ ესტონეთზე, სადაც ააგეს ტალინის ციხესიმაგრე (მაშინ ცნობილი როგორც Castrum Danorum, ანუ "დანიელების ციხე"). ეს აღნიშნავდა დანიის საჰერცოგო ესტონეთის შექმნას, რომელიც ოფიციალურად იქნა აღიარებული ვალდემარის სამეფოს ნაწილად.

მიუხედავად დანიის წარმატებისა, რეგიონი არასტაბილური იყო. ესტონურმა ტომებმა სასტიკი წინააღმდეგობა გაუწიეს ქრისტიანობასა და უცხო მმართველობას, წამოიწყეს რამდენიმე აჯანყება. 1223 წლის მთავარი ესტონეთის აჯანყების დროს ესტონეთში თითქმის ყველა ქრისტიანული დასაყრდენი, გარდა ტალინისა, დაიპყრო და ადგილობრივი მოსახლეობა წარმართულ პრაქტიკას დაუბრუნდა. თუმცა, ჯვაროსნების დახმარებით დანიამ მოახერხა 1227 წლისთვის ჩრდილოეთ ესტონეთზე კონტროლის განმეორება.

დანიის ექსპანსიამ ბალტიისპირეთში პირდაპირ კონკურენციაში მიიყვანა სხვა ძალებთან, მათ შორის გერმანიის ჯვაროსნულ ორდენებთან და ნოვგოროდის რესპუბლიკასთან. მიუხედავად იმისა, რომ დანიის ფოკუსირება დარჩა ესტონეთზე, მან შეინარჩუნა კომპლექსური ურთიერთობა ლივონიელ ძმებთან, ხმლის ძმებთან, გერმანიის სამხედრო ორდერთან, რომელიც ჯვაროსნულ ლაშქრობებს უფრო სამხრეთით ხელმძღვანელობდა. 1236 წელს საულეს ბრძოლაში ხმლის ძმების კატასტროფული დამარცხების შემდეგ, გადარჩენილი რაინდები გაერთიანდნენ ტევტონთა ორდენთან , რომელიც შემდეგ გახდა დანიის მთავარი მეტოქე რეგიონში.

1238 წელს სტენსბის ხელშეკრულებამ აღადგინა დანიის კონტროლი ესტონეთის საჰერცოგოზე, რომელიც მცირე ხნით გადაეცა ტევტონ რაინდებს. თუმცა, ეს მოწყობა არასტაბილური იყო და დანიის ძალაუფლება რეგიონში საბოლოოდ შემცირდა. 1343 წელს წმინდა გიორგის ღამის აჯანყების შემდეგ, სადაც ესტონელები კიდევ ერთხელ აჯანყდნენ უცხო მმართველობის წინააღმდეგ, დანიამ გადაწყვიტა მიეყიდა თავისი ესტონური ტერიტორიები ტევტონთა ორდენს 1346 წელს, რითაც დასრულდა მისი უშუალო მონაწილეობა ბალტიისპირეთის ჯვაროსნულ ლაშქრობებში.

მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში, დანიის ჩართვა ლივონის ჯვაროსნულ ლაშქრობაში ასახავდა მის უფრო ფართო ამბიციებს დომინირებდა ბალტიის ზღვაზე და დაეცვა თავისი პოზიცია, როგორც რეგიონალური ძალა. მიუხედავად იმისა, რომ თავდაპირველად წარმატებული იყო ჩრდილოეთ ესტონეთზე კონტროლის მოპოვებაში, დანიის მფლობელობა მყიფე აღმოჩნდა და მე-14 საუკუნის შუა პერიოდისთვის მან ბალტიისპირეთის ტერიტორიები დაუთმო მძლავრ ტევტონთა ორდენს, რომელიც მე-16 საუკუნემდე გაბატონებდა რეგიონის დიდ ნაწილზე.

ქრისტეფორე II-ის (1319–1332) მეფობა იყო დანიისთვის კატასტროფის პერიოდი, რომელიც აღინიშნა გლეხთა ფართო აჯანყებებით, ეკლესიასთან კონფლიქტებითა და ტერიტორიების დაკარგვით. იმის გამო, რომ კრისტოფერმა ვერ შეძლო კონტროლის შენარჩუნება, დანიის დიდი ნაწილი პროვინციული გრაფების ხელში ჩავარდა და სკანე შვედეთმა დაიპყრო. სიტუაცია იმდენად მძიმე გახდა, რომ 1332 წელს კრისტოფერის გარდაცვალების შემდეგ დანია დარჩა მეფის გარეშე რვა წლის განმავლობაში, ხოლო ქვეყანა ფაქტობრივად ამ გრაფების კონტროლის ქვეშ იყო.

უმეფობის დრო 1332–1340 წწ. დანიის ესტონეთი, რომელიც რუკაზე არ არის ნაჩვენები, ლივონის ორდენის მფარველობის ქვეშ იყო. @Vesconte2

ამ გრაფთაგან ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი, გერჰარდ III ჰოლშტეინ-რენდსბურგიდან, მნიშვნელოვანი გავლენა ჰქონდა დანიის საქმეებზე მის მკვლელობამდე 1340 წ. ვალდემარმა თანდათანობით დაიწყო დანიის დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნების რთული ამოცანა. სტრატეგიული დიპლომატიის, ომისა და ეკონომიკური ზომების საშუალებით მან მოახერხა დანიის კონტროლის აღდგენა, საბოლოოდ დაასრულა სამეფოს აღდგენა 1360 წლისთვის და აღადგინა დანიის სუვერენიტეტი და სტაბილურობა.

შავი ჭირი დანიას მიაღწია 1348-1350 წლებში, თუმცა მისი ზუსტი ვადები გაურკვეველია მწირი დოკუმენტაციის გამო. ჭირის დაწყებამდე დანია იყო ყველაზე პატარა სკანდინავიურ ქვეყნებს შორის მიწის ფართობით, მაგრამ ჰყავდა ყველაზე დიდი მოსახლეობა, დაახლოებით 750,000-დან ერთ მილიონამდე ადამიანი.

ტრადიციულად, ითვლებოდა, რომ ჭირი დანიაში ჩავიდა ნორვეგიული გემის მეშვეობით, რომელიც ინგლისიდან გაცურდა და ეკიპაჟის გარდაცვალების შემდეგ, ჩრდილოეთ იუტლანდში, ვენსისელზე ჩაიძირა. თუმცა, თანამედროვე კვლევები ეჭვქვეშ აყენებს ამ ნარატივს. თანამედროვე წყაროები, როგორიცაა ლუნდის არქიეპისკოპოსის ქრონიკა და სკანიიდან Annales Scanici, შავი ჭირის მოსვლას 1350 წლით თარიღდება, რაც ვარაუდობს, რომ ჭირი სავარაუდოდ უფრო სწრაფად გავრცელდა, ვიდრე ლეგენდა გულისხმობს.

1346–1353 შავი ჭირის გავრცელება ევროპაში რუკაზე. @ Flappiefh

მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს პირდაპირი მოწმეების ცნობები, ჭირის გავრცელება დანიის გავლით შეიძლება ირიბად გამოვლინდეს ანდერძის, შემოწირულობისა და სიკვდილის ჩანაწერების მეშვეობით. ცნობილია, რომ შავი ჭირი მიაღწია რიბეს 1350 წლის ივლის-ოქტომბერში, როსკილდში სექტემბერ-ოქტომბერში, კოპენჰაგენში აგვისტო-სექტემბერში და სკანიაში იმავე წლის ივლისიდან დეკემბრამდე.

ჭირის გავლენა კატასტროფული იყო. მიუხედავად იმისა, რომ დაღუპულთა ზუსტი რაოდენობა უცნობია, დანიამ განიცადა მძიმე დემოგრაფიული კოლაფსი, საიდანაც გამოჯანმრთელებას საუკუნეები დასჭირდა. მეფის 1354 წლის გადაწყვეტილებამ ბევრის შეწყალება სიკვდილით დასჯისგან, ჭირის შედეგად მოსახლეობის დაკარგვის მოტივით, ხაზს უსვამს დემოგრაფიულ განადგურებას.

შავი ჭირი ირიბად დაეხმარა ვალდემარ IV-ის ძალისხმევას ძალაუფლების აღდგენისა და კონსოლიდაციისთვის. რადგან ჭირმა გაანადგურა ქვეყანა, მან გამოიწვია მნიშვნელოვანი დემოგრაფიული კოლაფსი, შეასუსტა წინააღმდეგობა და დატოვა მრავალი რეგიონი დასახლებული და ეკონომიკურად გაჭირვებული. ამ განადგურებამ საშუალება მისცა ვალდემარს გაეწია თავისი კამპანია დაკარგული ტერიტორიების უფრო ეფექტურად დასაბრუნებლად, რადგან თავადაზნაურობას და სხვა დაპირისპირებულ ძალებს ნაკლებად შეეძლოთ ძლიერი წინააღმდეგობის გაწევა.

ჰანზატური ლიგა , ჩრდილოეთ ევროპის სავაჭრო გილდიებისა და ბაზრის ქალაქების ძლიერი კონფედერაცია, გაჩნდა მე-13 საუკუნეში, როგორც დომინანტური კომერციული ძალა, ლუბეკი, მისი წამყვანი ქალაქი, გახდა ვაჭრობის მთავარი ცენტრი. ლიგამ ხელი შეუწყო ვაჭრობას ჩრდილოეთ და ბალტიის ზღვებში და მისმა გავლენამ დაიწყო შეტაკება დანიის მცდელობებთან გააკონტროლოს ეს სასიცოცხლო სავაჭრო გზები. დანიის მონარქია ცდილობდა დაეხმარა გადასახადებს და ტარიფებს ორესუნდის სრუტის გავლით, სტრატეგიული ჩახშობის წერტილი, რომელიც აკავშირებს ჩრდილოეთ ზღვას ბალტიის ზღვასთან, რაც გადამწყვეტი იყო ლიგის სავაჭრო ინტერესებისთვის.

ჩრდილოეთ ევროპა 1400-იან წლებში, რაც აჩვენებს ჰანზას ლიგის მასშტაბებს. @ პროფესორი გ.დროისენსი

მეფე ვალდემარ IV-ის (რ. 1340-1375) მეფობის დროს დანია ცდილობდა გაეფართოებინა კონტროლი ბალტიის რეგიონზე, ცდილობდა გავლენა მოეხდინა ჰანზეურ ქალაქებზე. ამის საპასუხოდ, ლიგა იცავდა თავის კომერციულ ინტერესებს, რამაც გამოიწვია დაძაბულობის ესკალაცია. ლიგის ალიანსების ქსელი და მათი საზღვაო შესაძლებლობები ხშირად მათ საშუალებას აძლევდა ეფექტურად დაპირისპირებოდნენ დანიას, რაც უზრუნველყოფდა მათი სავაჭრო გზების დაცვას.

დანიასა და ჰანზატურ ლიგას შორის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კონფლიქტი იყო მეორე დანო-ჰანზატური ომი (1361-1370). კონფლიქტი დაიწყო, როდესაც ვალდემარ IV-მ დაიპყრო ქალაქი ვისბი კუნძულ გოთლანდიზე, მნიშვნელოვანი სავაჭრო ცენტრი ლიგის გავლენის ქვეშ. ამ აგრესიულმა ნაბიჯმა აიძულა ლიგა შეექმნა სამხედრო კოალიცია, რასაც შედეგად მოჰყვა გადამწყვეტი საზღვაო ბრძოლა ჰელსინგბორგის მახლობლად 1362 წელს. მიუხედავად თავდაპირველი წარუმატებლობისა, ლიგის უმაღლესი საზღვაო ძალა და სხვა ბალტიისპირეთის ქვეყნებთან ალიანსმა აიძულა დანია დასახლებულიყო.

კონფლიქტი კულმინაციას მიაღწია 1370 წელს შტრალსუნდის ხელშეკრულებით, რომელმაც მნიშვნელოვანი გამარჯვება მოიპოვა ჰანზას ლიგისთვის. ხელშეკრულებამ ლიგას მიანიჭა მნიშვნელოვანი სავაჭრო პრივილეგიები დანიაში და ეფექტური კონტროლი დანიის ქალაქებზე ჰელსინბორგზე, მალმოსა და ფალსტერბოზე. ის ასევე უზრუნველყოფდა, რომ ლიგას შეეძლო გავლენა მოახდინოს დანიის მემკვიდრეობაზე, ფაქტობრივად შეზღუდა დანიის ძალაუფლება რეგიონში და გააძლიერა ლიგის დომინირება ბალტიისპირეთის ვაჭრობაში. რამდენიმე წლის განმავლობაში ჰანზას ლიგა აკონტროლებდა ციხესიმაგრეებს საუნდზე, სკანესა და ზელანდიას შორის არსებული სრუტე.

მარგარეტ I, ვალდემარ IV-ის (ვალდემარ ატერდაგი) ქალიშვილი, დაქორწინდა ნორვეგიის ჰაკონ VI-ზე, როგორც დინასტიური ძალისხმევის ნაწილი დანიის, ნორვეგიისა და შვედეთის გაერთიანებისთვის, ვინაიდან ჰაკონი დაკავშირებული იყო შვედეთის სამეფო ოჯახთან. მათი ვაჟი, ოლაფ II, განზრახული იყო სამი სამეფოს მართვაში, მაგრამ მისი ადრეული სიკვდილის შემდეგ 1387 წელს მარგარეტმა აიღო კონტროლი. მართავდა 1387 წლიდან სიკვდილამდე 1412 წელს, მან ოსტატურად გააერთიანა დანია, ნორვეგია და შვედეთი, ტერიტორიებთან ერთად, როგორიცაა ფარერის კუნძულები, ისლანდია, გრენლანდია და თანამედროვე ფინეთის ნაწილები, მისი ხელმძღვანელობით. ამ გაერთიანებამ გამოიწვია კალმარის კავშირის ჩამოყალიბება, რომელიც ოფიციალურად შეიქმნა 1397 წელს, რომელიც წარმოადგენს სკანდინავიის ქვეყნების პირველ მთავარ კონსოლიდაციას ერთი მონარქის ქვეშ.

მარგარეტის სიკვდილის შემდეგ, მისი ძმისშვილი ერიკ პომერანიელი გახდა დანიის მეფე 1412 წელს. თუმცა, ერიკს არ გააჩნდა მარგარეტის პოლიტიკური უნარები და მალევე ჩაება დანია კონფლიქტებში ჰოლშტაინის გრაფებთან და ქალაქ ლუბეკთან. ამ დაძაბულობამ აიძულა ჰანზას ლიგა დაეწესებინა სავაჭრო ემბარგო სკანდინავიაზე, რამაც სერიოზულად იმოქმედა შვედეთის ეკონომიკაზე და გამოიწვია აჯანყება. 1439 წლისთვის კალმარის კავშირის სამივე სამეფომ გადააყენა ერიკი, რაც კავშირის ფრაგმენტაციის დაწყების ნიშანია.

მიუხედავად ამ გამოწვევებისა, სკანდინავიის ერთიანობის ხედვა გაუძლო. 1440 წელს ერიკის ძმისშვილი, კრისტოფერ ბავარიელი, აირჩიეს დანიის, ნორვეგიისა და შვედეთის მეფედ, მოკლედ გააერთიანა სამეფოები 1442 წლიდან 1448 წლამდე. თუმცა, კავშირი მყიფე იყო, რადგან შვედეთის უკმაყოფილებამ დანიის მმართველობის მიმართ კალმარის კავშირი დიდწილად აქცია. სიმბოლური არსება. ქრისტიან I-ის (1450–1481) და მისი ვაჟის ჰანსის (1481–1513) მეფობის დროს დანიასა და შვედეთს შორის დაძაბულობა გაგრძელდა, რამაც გამოიწვია რამდენიმე კონფლიქტი.

მე-16 საუკუნის დასაწყისში ქრისტიან II ავიდა ტახტზე 1513 წელს და სცადა შვედეთზე კონტროლის აღდგენა. 1520 წელს სტოკჰოლმის აღების შემდეგ, მან ბრძანა სიკვდილით დასჯა შვედური ანტიუნიონისტური მოძრაობის 100-მდე ლიდერი, მოვლენა, რომელიც ცნობილია როგორც სტოკჰოლმის სისხლის აბანო. ამ აქტმა გააქრო კალმარის კავშირის შენარჩუნების ყოველგვარი იმედი, გამოიწვია აღშფოთება მთელს შვედეთში და მიიყვანა დანიის კონტროლიდან მის საბოლოო გაწყვეტამდე, ფაქტობრივად დაასრულა კავშირი და ოცნება ერთიანი სკანდინავიის სამეფოზე.

სტოკჰოლმის სისხლის აბანო იყო მასობრივი სიკვდილით დასჯა, რომელიც განხორციელდა 1520 წლის 7-9 ნოემბერს, დანიის მეფის კრისტიან II-ის მიერ ორკესტრირებული სასამართლო პროცესის შემდეგ. 4 ნოემბერს კრისტიანმა სტორკირკანის ტაძარში სცხო არქიეპისკოპოსმა გუსტავუს ტროლემ და დადო ფიცი, რომ მართავდა შვედეთს მშობლიური შვედების მეშვეობით. მომდევნო სამი დღის განმავლობაში იმართებოდა საზეიმო ბანკეტი, რომლის დროსაც დანიელი და შვედი დამსწრეები ერთმანეთში ირეოდნენ, სვამდნენ და ხუმრობდნენ.

თუმცა, 7 ნოემბრის საღამოს კრისტიანმა სასახლეში კერძო კონფერენციაზე მრავალი შვედი ლიდერი დაიბარა. 8 ნოემბერს შებინდებისას დანიელი ჯარისკაცები შევიდნენ სამეფო სასახლის დიდ დარბაზში და დააპატიმრეს რამდენიმე კეთილშობილური სტუმარი, რომელთაგან ბევრი იყო შეყვანილი არქიეპისკოპოსის ტროლეს აკრძალვის სიაში, როგორც დანიის მეფის პოტენციური მტრები.

9 ნოემბერს საბჭომ, რომელსაც მეთაურობდა არქიეპისკოპოსი ტროლე, ეს პირები სიკვდილით დასაჯა ერესისთვის, გამოიყენა მათი ბრალდება ადრინდელ პაქტში ტროლეს გადაყენების მიზნით, როგორც მთავარი ბრალდება. მსჯავრდებულებს შორის იყვნენ ანტი-უნიონისტური პარტიის Sture-ის მთავარი წევრები. შუადღისას სკარასა და სტრანგნასის ეპისკოპოსები, კავშირის ცნობილი მოწინააღმდეგეები, გამოიყვანეს და თავი მოკვეთეს დიდ მოედანზე. შემდგომში თოთხმეტი დიდგვაროვანი, სამი ბურგომისტერი, თოთხმეტი ქალაქის მრჩეველი და სტოკჰოლმის დაახლოებით ოცი ჩვეულებრივი მოქალაქე დახვრიტეს ჩამოხრჩობით ან თავის მოკვეთით.

სიკვდილით დასჯა გაგრძელდა 10 ნოემბრამდე, მთავარმა აღმასრულებელმა იორგენ ჰომუტმა მოგვიანებით განაცხადა, რომ დაიღუპა 82 ადამიანი. ამბობენ, რომ კრისტიან II-მ სტენ სტურ უმცროსის, შვედეთის წინააღმდეგობის ყოფილი ლიდერის ცხედარიც კი შეურაცხყო, მისი შვილის ნეშტებთან ერთად ამოკვეთა და დაწვა. სტურეს ქვრივი, ლედი კრისტინა და კიდევ რამდენიმე დიდგვაროვანი ქალი ტყვედ წაიყვანეს დანიაში.

მეფე კრისტიანმა გაამართლა სისხლის აბანო, როგორც აუცილებელი ღონისძიება პაპის აკრძალვის თავიდან ასაცილებლად და ამტკიცებდა, რომ ეს კეთდებოდა ერესის დასჯისთვის. თუმცა, როდესაც პაპს ეპისკოპოსების თავმოკვეთა აუხსნა, მან ბრალი მის ჯარებს დააბრალა და მიანიშნა, რომ ძალადობა იყო შურისძიების არასანქცირებული აქტი.

სტოკჰოლმის სისხლის აბაზანას შორსმიმავალი შედეგები მოჰყვა. ერთ-ერთი მსხვერპლი, ერიკ იოჰანსონი, გუსტავ ვასას მამა იყო. გაიგო ხოცვა-ჟლეტის შესახებ, გუსტავ ვასამ გაიქცა ჩრდილოეთით დალარნაში, სადაც მან მხარი დაუჭირა დანიის მმართველობის წინააღმდეგ ახალ აჯანყებას. ამ აჯანყებამ, რომელიც ცნობილია როგორც შვედეთის განმათავისუფლებელი ომი, საბოლოოდ მოახერხა ქრისტიან II-ის ძალების განდევნა. ხოცვა-ჟლეტა გარდამტეხ მომენტად იქცა, რომელმაც სამუდამოდ ჩამოაშორა შვედეთი დანიის კონტროლს და აღნიშნა კალმარის კავშირის დასასრული.

რეფორმაციამ , რომელიც წარმოიშვა გერმანიის მიწებზე მე-16 საუკუნის დასაწყისში მარტინ ლუთერის იდეებიდან, ღრმა გავლენა მოახდინა დანიაზე. ეს დაიწყო 1520-იანი წლების შუა ხანებში, როდესაც დანიელები ცდილობდნენ ბიბლიაზე წვდომას საკუთარ ენაზე. 1524 წელს ჰანს მიკელსენმა და კრისტიერნ პედერსენმა თარგმნეს ახალი აღთქმა დანიურად და ის მყისიერად გახდა ბესტსელერი, რამაც გამოიწვია ინტერესი ლუთერანული იდეების მიმართ.

ადრეულ რეფორმატორებს შორის იყო ჰანს ტაუსენი, დანიელი ბერი, რომელიც სწავლობდა ვიტენბერგში ლუთერის გავლენით. 1525 წელს ტაუზენმა დაიწყო ლუთერის რეფორმების ქადაგება ანტორსკოვის სააბატო ეკლესიის ამბიონიდან, რამაც განაპირობა მისი უფროსების დაპატიმრება. თუმცა, მან განაგრძო ქალაქელებისთვის ქადაგება საკნის ფანჯრიდან და მისი იდეები სწრაფად გავრცელდა მთელ ვიბორგში. ტაუზენის სწავლებამ დიდი რეზონანსი მოახდინა ფართო აუდიტორიაში, მოაქცია უბრალო მოქალაქეები, ვაჭრები, დიდებულები და ბერებიც კი. მალე მან მოიპოვა სამლოცველო თავისი მსახურებისთვის, და როდესაც ის ძალიან მცირე გახდა ხალხისთვის, მისმა მიმდევრებმა აიძულეს გახსნათ ფრანცისკანელთა სააბატო, რომ შეეთავსებინათ ისინი. ეპისკოპოსმა ჯონ ფრისმა ვერ შეძლო მოძრაობის წინააღმდეგობა და ვიბორგი გახდა დანიის რეფორმაციის ცენტრი, ლუთერანიზმი გავრცელდა ორჰუსსა და ოლბორგში.

ტაუზენის გავლენის აღიარებით, მეფე ფრედერიკ I-მა ის თავის ერთ-ერთ კაპელანად დანიშნა 1526 წელს, რაც კათოლიკური წინააღმდეგობისგან დაცვას სთავაზობდა. ლუთერანული იდეები შემდეგ გავრცელდა კოპენჰაგენში, სადაც ტაუსენის ქადაგებამ დანიურად მოიზიდა დიდი ხალხი. სამეფო თანხმობით, კოპენჰაგენის ეკლესიები გაიხსნა როგორც ლუთერანული, ასევე კათოლიკური მსახურებისთვის, თუმცა დაძაბულობა გაიზარდა, რადგან ორივე ჯგუფი იზიარებდა სალოცავ ადგილს.

გარდამტეხი მომენტი დადგა 1531 წლის დეკემბერში, როდესაც ბრბო, წაქეზებული კოპენჰაგენის მერის, ამბროსიუს ბოგბინდერის მიერ, შეიჭრა ღვთისმშობლის ეკლესიაში და გაანადგურა ქანდაკებები, სამსხვერპლოები და რელიქვიები. ფრედერიკ I-ის პოლიტიკამ, რომელიც ორივე სარწმუნოების შემწყნარებლობას ასრულებდა, ნაკლებად ახშობდა არეულობას, რადგან კათოლიკეები და ლუთერანები დომინირებას ცდილობდნენ. რეფორმაცია სწრაფად იზრდებოდა საეკლესიო რეფორმისადმი პოპულარული ენთუზიაზმისა და საეკლესიო მიწების წართმევისადმი მონარქიის ინტერესის ერთობლიობის გამო. ამ გადასვლამ გაზარდა დანიის გვირგვინის შემოსავალი 300%-ით, რადგან ეკლესიის ქონება ჩამოერთვა.

კათოლიკური ეკლესიის მიმართ ფართო უკმაყოფილება უკვე იწვა, განსაკუთრებით მეათედებისა და გადასახადების გამო, რაც ამძიმებდა ფერმერებსა და ვაჭრებს. მეფე ფრედერიკ I და მისი ვაჟი, ჰერცოგი კრისტიანი, მცირე სიმპათიით გამოირჩეოდნენ ფრანცისკელთა მიმართ, რომლებიც ცნობილი იყვნენ მათი დაუნდობელი მოთხოვნებით. 1527 და 1536 წლებში ბევრმა ქალაქმა მეფეს თხოვნით მიმართა ფრანცისკანელთა სახლების დახურვის შესახებ, ხოლო ფრედერიკმა დახურვის უფლება მისცა. ბრბოებმა, ხშირად სამეფო თანხმობით, იძულებით დახურეს ფრანცისკანელთა მონასტრები ისეთ ქალაქებში, როგორიცაა კოპენჰაგენი, ვიბორგი, ოლბორგი და მალმო, რამაც გამოიწვია 28 დაწესებულების დახურვა, ზოგჯერ ბერებს სცემეს ან კლავდნენ.

როდესაც ფრედერიკ I გარდაიცვალა 1533 წელს, მისი ვაჟი, შლეზვიგის ჰერცოგი კრისტიანი, ვიბორგის ასამბლეამ გამოაცხადა მეფედ ქრისტიან III. თუმცა, კათოლიკეების მიერ დომინირებულმა ზელანდიის სახელმწიფო საბჭომ უარი თქვა მის აღიარებაზე, იმის შიშით, რომ მისი ლუთერანული გულმოდგინება კათოლიკეებს უფლებას არ ჩამოართმევდა. საბჭომ მიიწვია გრაფი კრისტოფერ ოლდენბურგელი რეგენტად, რამაც გამოიწვია კონფლიქტი, რომელიც ცნობილია როგორც გრაფის მტრობა.

ქრისტიან III-მ შეკრიბა ჯარი გერმანიიდან დაქირავებულებთან ერთად, რათა განეხორციელებინა თავისი პრეტენზია, ხოლო გრაფმა კრისტოფერმა შეკრიბა ძალები მეკლენბურგიდან, ოლდენბურგიდან და ჰანზატური ლიგიდან , რომლის მიზანი იყო კათოლიკე მეფის ქრისტიან II-ის აღდგენა. ეს იყო სამწლიანი სამოქალაქო ომის დასაწყისი, რომელიც საბოლოოდ გადაწყვეტდა დანიის რელიგიურ მომავალს.

გრაფის მტრობა (Grevens Fejde) გამწვავდა, როდესაც შეიარაღებული აჯანყება დაიწყო კათოლიკე გლეხებს შორის, რომელსაც ხელმძღვანელობდა სკიპერ კლემენტი ჩრდილოეთ იუტლანდიაში. აჯანყება სწრაფად გავრცელდა ფუნენში, ზელანდიასა და სკანეში, რაც საფრთხეს უქმნიდა ქრისტიან III-ის ძალისხმევას ძალაუფლების კონსოლიდაციისთვის. 1534 წლის 16 ოქტომბერს ქრისტიან III-ის არმიამ გადამწყვეტად დაამარცხა კათოლიკე დიდგვაროვანი ძალები სვენსტრუპის ბრძოლაში. ამ გამარჯვებამ კრისტიანს საშუალება მისცა დალაპარაკებოდა ზავი ჰანზას ლიგასთან , რომელიც მხარს უჭერდა გრაფ კრისტოფერს.

იოჰან რანცაუ, რომელიც მეთაურობდა ქრისტიან III-ის ძალებს, დაედევნა აჯანყებულებს ოლბორგამდე, სადაც 1534 წლის დეკემბერში მათ ქალაქში 2000-ზე მეტი დახოცეს. კათალიკოსი კლემენტი იმავე წელს დაატყვევეს და მოგვიანებით სიკვდილით დასაჯეს 1536 წელს. ქრისტიან III-ის დაქირავებულმა ჯარისკაცებმა ჩაახშო კათოლიკეების წინააღმდეგობა ზელანდიასა და ფუნენში, ხოლო სკანეში აჯანყებულებმა იქამდე მიაღწიეს, რომ ქრისტიან II კვლავ მეფედ გამოაცხადეს. საპასუხოდ, შვედეთის მეფე გუსტავ ვასამ გაგზავნა ორი ჯარი ჰალანდისა და სკენეს გასანადგურებლად და აიძულა ისინი დამორჩილებოდნენ. ბოლო კათოლიკური ციხესიმაგრე, კოპენჰაგენი და მალმო, დაეცა მას შემდეგ, რაც შიმშილით დანებდნენ 1536 წლის ივლისისთვის.

1536 წლის გაზაფხულზე მტკიცედ დამკვიდრებული თავისი ავტორიტეტით, კრისტიან III-მ ოფიციალურად გამოაცხადა დანია ლუთერანულ სახელმწიფოდ 1536 წლის 30 ოქტომბერს. ხელახლა ჩამოყალიბებულმა სახელმწიფო საბჭომ დაამტკიცა ლუთერანული დადგენილებები 1537 წელს, შემუშავებული დანიელი თეოლოგებისა და იოჰანეს ბუგენჰაგენის მიერ, აუგსბურგის აღმსარებლობის და საფუძველზე. ლუთერის პატარა კატეხიზმი. ამან განაპირობა დანიის ეროვნული ეკლესიის სახელმწიფო ეკლესიად ჩამოყალიბება.

კათოლიკე ეპისკოპოსები დააპატიმრეს მანამ, სანამ არ დათანხმდნენ ლუთერანობაზე გადასვლას, რა დროსაც ისინი გაათავისუფლეს და ხშირად ხდებოდნენ მდიდარი მიწის მესაკუთრეები. ვინც უარი თქვა მოქცევაზე, ციხეში გარდაიცვალა. სახელმწიფომ ჩამოართვა უზარმაზარი საეკლესიო მიწები იმ ჯარების გადასახდელად, რომლებმაც განახორციელეს ქრისტიან III-ის მმართველობა. კათოლიკე მღვდლები იძულებულნი იყვნენ დაეფიცათ ლუთერანიზმის ერთგულება ან ეძიათ ახალი საარსებო საშუალებები, ხოლო ბერები განდევნილი იყვნენ მონასტრებიდან და სააბატოებიდან. რამდენიმე ადგილას მონაზვნებს დარჩენის უფლება მიეცათ, მაგრამ მთავრობის მხარდაჭერის გარეშე. გვირგვინმა დახურა მრავალი ეკლესია, სააბატო და საკათედრო ტაძარი, გადაანაწილა მათი ქონება ადგილობრივ დიდებულებზე ან გაყიდა ისინი, რაც აღნიშნავს დანიის სრულ გარდაქმნას ლუთერანულ სამეფოდ.

ჩრდილოეთის შვიდწლიანი ომი, ასევე ცნობილი როგორც სკანდინავიური შვიდწლიანი ომი, იბრძოდა შვედეთის სამეფოსა და დანია- ნორვეგიის , ლუბეკის და პოლონეთ - ლიტვის კოალიციას შორის 1563 წლიდან 1570 წლამდე. კონფლიქტი ხელმძღვანელობდა მეფე ფრედერიკს. დანიის II სურვილი, კვლავ დაემკვიდრებინა დომინირება შვედეთზე კალმარის კავშირის დაშლის შემდეგ და შვედეთის მეფე ერიკ XIV-ის ამბიციით, გაეტეხა დანიის დასაყრდენი რეგიონში.

კარტას მარინა, სკანდინავიური ქვეყნების ადრეული რუკა, შექმნილია კალმარის კავშირის ბოლოს და დანია-ნორვეგიის დასაწყისზე @ Olaus Magnus

მას შემდეგ, რაც 1559 და 1560 წლებში გარდაიცვალა ქრისტიან III დანიელი და გუსტავ ვასა შვედეთი, შესაბამისად, ახალგაზრდა და ამბიციურმა მონარქებმა, ერიკ XIV შვედეთმა და ფრედერიკ II დანიელმა, მემკვიდრეობით მიიღეს ტახტები. ფრედერიკ II ცდილობდა კალმარის კავშირის აღორძინებას დანიის ხელმძღვანელობით, ხოლო ერიკ XIV მიზნად ისახავდა დანიის გავლენის შემცირებას.

მისი გამეფებიდან მალევე, ფრედერიკ II-მ უბრძანა თავის მეთაურს იოჰან რანცაუს, შური ეძია დანიის ადრინდელ დამარცხებაზე გლეხური რესპუბლიკის დიტმარშისგან, რომელიც მან სწრაფად დაიპყრო და დანი-ნორვეგიის კონტროლის ქვეშ მოექცა. დანიამ განაგრძო გაფართოება ბალტიისპირეთში, დაიპყრო კუნძული ოსელი. ამან გამოიწვია დაძაბულობა, რადგან დანია და შვედეთი ჩაერთნენ ლივონის ომში, მეფე ერიკ XIV-მ წარმატებით აღკვეთა დანიის ამბიციები ესტონეთში .

პროვოკაციების სერიამ გამოიწვია საომარი მოქმედებების ესკალაცია. 1563 წელს შვედი მესინჯერები, რომლებიც მიემგზავრებოდნენ ერიკის ქრისტინე ჰესელთან ქორწინების მოსალაპარაკებლად, დააკავეს კოპენჰაგენში, რის გამოც ერიკმა თავის გერბს დაამატა დანიური და ნორვეგიული ნიშნები. ლიუბეკი, გაბრაზებული ერიკის სავაჭრო შეზღუდვებით, შეუერთდა დანიას და პოლონეთ-ლიტვა ცდილობდა კონტროლი ბალტიისპირეთის ვაჭრობაზე. მალევე დაიწყო შეტაკებები და ომი ოფიციალურად გამოცხადდა 1563 წლის აგვისტოში.

ომის ადრეულ ეტაპზე დანიის საზღვაო ფლოტი შეტაკდა შვედეთის ფლოტთან ბორნჰოლმის მახლობლად, რის შედეგადაც დანიის დამარცხება მოხდა. შუამავლობის მცდელობის მიუხედავად, საომარი მოქმედებები გამწვავდა. ფრედერიკ II-მ წამოიწყო ფართომასშტაბიანი შეჭრა შვედეთში, აიღო სტრატეგიული ოლვსბორგის ციხე, რომელმაც შვედეთი გაწყვიტა ჩრდილოეთის ზღვიდან. თუმცა, შვედეთის კონტრშეტევებს, რომლებსაც ხელმძღვანელობდნენ ჩარლზ დე მორნეის მსგავსი მეთაურები, შეხვდნენ არაერთგვაროვან წარმატებას, როგორიცაა დამარცხება მარედის ბრძოლაში.

ზღვაზე, შვედეთმა თავდაპირველად განიცადა წარუმატებლობები, გოტლანდის მახლობლად გამართულ ბრძოლაში დაკარგა საბრძოლო ხომალდი მარსი, ბალტიისპირეთში უდიდესი. თუმცა, საზღვაო ძალების მეთაურის კლას ჰორნის ხელმძღვანელობით, შვედეთის ფლოტმა დაიბრუნა დომინირება, დაამარცხა დანიელ-ლუბეკის ძალები მრავალჯერადი შეტაკებების შედეგად და უზრუნველყო კონტროლი აღმოსავლეთ ბალტიის ქვეყნებზე.

ხმელეთზე ბრძოლები მძვინვარებდა მთელ სამხრეთ სკანდინავიაში. შესამჩნევი დაპირისპირება მოიცავდა აქსტორნას ბრძოლას 1565 წელს, სადაც დანიის ძალებმა დანიელ რანცაუს მეთაურობით დაამარცხეს შვედები. მოგვიანებით Rantzau ხელმძღვანელობდა დამანგრეველ კამპანიას შვედეთის ტერიტორიებზე, დაწვა სოფლები და მოსავალი.

ჩრდილოეთით, შვედეთმა დაიპყრო ნორვეგიის პროვინციები იიმტლანდი და ჰირჯედალენი, მაგრამ წინააღმდეგობას შეხვდა ადგილობრივებისა და ნორვეგიის ძალებისგან, რომლებმაც საბოლოოდ დაიბრუნეს კონტროლი. შვედეთის ძალებმა სცადეს შეჭრა სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნორვეგიაში, აიღეს ჰამარი და მიიწევდნენ სკიენამდე, მაგრამ მოიგერიეს.

1560-იანი წლების ბოლოს ომი ორივე მხარისთვის სულ უფრო დამღლელი გახდა. ერიკ XIV შვედეთის ფსიქიკურმა არასტაბილურობამ პარალიზება მოახდინა შვედეთის საომარ მცდელობებზე და იგი გადააყენა მისმა ძმამ, იოანე III-მ 1568 წელს გადატრიალების შედეგად. იოანე III ცდილობდა მშვიდობას, მაგრამ მოლაპარაკებები შეფერხდა, რამაც განახლდა ბრძოლა 1570 წლამდე.

საბოლოოდ, ორივე ერის ამოწურვით, სამშვიდობო მოლაპარაკებები განახლდა, ​​რაც დასრულდა სტეტინის ხელშეკრულებით, რომელიც გაფორმდა 1570 წლის 13 დეკემბერს. ხელშეკრულებამ დაასრულა ომი ტერიტორიული ცვლილებების გარეშე: შვედეთმა უარი თქვა პრეტენზიებზე ნორვეგიაზე, სკენეს, ჰალანდზე, ბლეკინგესა და გოტლანდიზე. დანიამ უარი თქვა შვედეთის მიმართ პრეტენზიებზე. ბალტიის ზღვა გამოცხადდა დანიის სუვერენიტეტის ქვეშ და ოფიციალურად იქნა აღიარებული კალმარის კავშირის დაშლა. შვედეთმა გადაიხადა მნიშვნელოვანი გამოსასყიდი 150,000 რიკსდალერის ოდენობით, რათა დაებრუნებინა ციხესიმაგრე ოლვსბორგი და დააბრუნა დატყვევებული დანიის ხომალდები. მიუხედავად მშვიდობისა, დავები სიმბოლოებზე, როგორიცაა სამი გვირგვინის ნიშნები, გადაუჭრელი რჩებოდა და თესავდა ორ სამეფოს შორის მომავალ კონფლიქტებს.

კალმარის ომმა (1611-1613) აღნიშნა მნიშვნელოვანი კონფლიქტი დანია- ნორვეგიასა და შვედეთს შორის, სადაც ორივე ერი იბრძოდა დომინირებისთვის ბალტიის ზღვაზე და მის მომგებიან სავაჭრო გზებზე. ომი დაიწყო მაშინ, როდესაც დანია-ნორვეგიამ, მიზნად ისახავდა დაეცვა თავისი კონტროლი dominium maris baltici- ზე, ომი გამოუცხადა შვედეთს მეფე ჩარლზ IX-ის პროვოკაციების შემდეგ, რომელიც ეძებდა ალტერნატიულ სავაჭრო გზებს, რათა თავიდან აეცილებინა დანიის ხმის გადასახადის გადახდა. ჩარლზ IX მივიდა იქამდე, რომ თავი გამოაცხადა "ლაპების მეფედ ნორდლანდიაში" და დაიწყო გადასახადების შეგროვება ტრადიციულად ნორვეგიის ტერიტორიებზე, ტრომსოს სამხრეთითაც კი გააფართოვა თავისი პრეტენზიები. იმის გათვალისწინებით, რომ Sound Dues იყო დანიის შემოსავლის მთავარი წყარო, დანია-ნორვეგიის მეფე კრისტიან IV-მ ეს პირდაპირ საფრთხედ მიიჩნია და 1611 წლის აპრილში დაიწყო შვედეთის შეჭრა.

კალმარის ომი იყო კონფლიქტი შვედეთსა და დანიას შორის - ბოლო, სანამ შვედეთი დიდ ძალას გახდებოდა. @ Lotroo

დანია-ნორვეგიამ სწრაფად მოიპოვა უპირატესობა კონფლიქტში, დანიის ძალებმა ალყა შემოარტყეს კალმარს და საბოლოოდ დაიპყრეს იგი. მიუხედავად იმისა, რომ ნორვეგიის ჯარები საზღვრის გასწვრივ იყვნენ განლაგებული, მათ თავდაპირველად უბრძანეს შვედეთში წინსვლას. საპასუხოდ, შვედურმა ძალებმა ჩაატარეს რეიდები, მათ შორის კრისტიანოპელის შტურმი 1611 წლის ივნისში. ამასობაში, შვედეთის ჯარები ბალცარ ბეკის მეთაურობით შეიჭრნენ ნორვეგიის ტერიტორიებზე იამტლანდსა და ჰარჟედალენში, მაგრამ შეხვდნენ ადგილობრივი მოსახლეობის ძლიერ წინააღმდეგობას, რამაც გამოიწვია მათი საბოლოო უკანდახევა 1612 წლის შემოდგომაზე.

ომი გაძლიერდა 1611 წლის ოქტომბერში შვედეთის კარლ IX-ის გარდაცვალების შემდეგ, როდესაც ტახტზე ავიდა მისი ვაჟი გუსტავუს ადოლფუსი. მიუხედავად იმისა, რომ ახალი მეფე თავიდან მშვიდობას ცდილობდა, კრისტიან IV-მ დაინახა შესაძლებლობა, ეჭირა გადამწყვეტი გამარჯვება და გააძლიერა თავისი ჯარები სამხრეთ შვედეთში. დანიურ-ნორვეგიულმა ძალებმა 1612 წლის დასაწყისში აიღეს სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი ციხესიმაგრეები ოლვსბორგი და გულბერგი, რითაც შეწყვიტეს შვედეთს გასასვლელი დასავლეთის ზღვაზე. შემდეგ კრისტიან IV-მ სცადა ღრმა შეტევა შვედეთში სტოკჰოლმისკენ, მაგრამ მკაცრი შვედური პარტიზანული ტაქტიკა, გადამწვარი მიწის პოლიტიკა და გადაუხდელი დაქირავებული ჯარისკაცების დეზერტირება ხელს უშლიდა დანიის არმიას შემდგომ წინსვლას.

1613 წლისთვის ორივე მხარე ამოწურული იყო და ზეწოლა გარე ძალებისგან, როგორიცაა ინგლისი და ჰოლანდიის რესპუბლიკა, რომლებიც ინვესტიციას იღებდნენ ბალტიისპირეთის ვაჭრობაში ძალთა ბალანსის შენარჩუნებაში, გამოიწვია სამშვიდობო მოლაპარაკებები. 1613 წლის 20 იანვარს ხელმოწერილი კნარედის ხელშეკრულება ომის დასასრულს აღნიშნავდა. დანია-ნორვეგია გამოვიდა გამარჯვებული, შვედეთი დათანხმდა სოლიდური გამოსასყიდის გადახდას ოლვსბორგისა და გულბერგის ციხესიმაგრეებისა და მიმდებარე ტერიტორიებისთვის, ხოლო დანია-ნორვეგიამ წარმატებით აღადგინა კონტროლი ლაპლანდიის გავლით სავაჭრო გზებზე. თუმცა, შვედეთმა მნიშვნელოვანი დათმობა მიიღო საუნდის სრუტის გავლით თავისუფალი ვაჭრობის უფლების მოპოვებაში, რითაც გაათავისუფლა ისინი საუნდის ზარალისგან, რაც დიდ დარტყმას აყენებდა დანია-ნორვეგიის ეკონომიკურ ინტერესებს.

ამის შემდეგ, დანია-ნორვეგია ევროპაში აღიარებულ სამხედრო ძალად იქცა. თუმცა, იმის გამო, რომ მან ვერ მიაღწია სრულ გამარჯვებას, შვედეთმა შეძლო გამოჯანმრთელება მეფე გუსტავუს ადოლფუსის დროს. ამ გამოჯანმრთელებამ შვედეთს საშუალება მისცა საბოლოოდ დაუპირისპირდეს დანია-ნორვეგიის დომინირებას ბალტიის რეგიონში. ორ ძალას შორის მეტოქეობა გაგრძელდა და კულმინაციას მიაღწია ტორსტენსონის ომში (1643–1645), სადაც დანია-ნორვეგია დამარცხდა და ბალტიის ზღვაზე კონტროლი შვედეთს დაუთმო.

კალმარის ომმა ასევე შექმნა საფუძველი ნორვეგიელებსა და შვედებს შორის მტრობის ხანგრძლივი პერიოდისთვის, რამაც გავლენა მოახდინა შემდგომ ისტორიულ მოვლენებზე. მე-19 საუკუნის დასაწყისში დანია-ნორვეგიის დამარცხების შემდეგ, ნორვეგიამ წინააღმდეგობა გაუწია კილის ხელშეკრულებით შვედეთისთვის დათმობას, რამაც გამოიწვია ნორვეგიის დამოუკიდებლობის ომი. შედეგად მიღებული ხელშეკრულება ნორვეგიას საშუალებას აძლევდა შეენარჩუნებინა სუვერენიტეტის გარკვეული ხარისხი შვედეთთან პირადი კავშირის ფარგლებში, რომელიც გაგრძელდა 1905 წელს ნორვეგიის სრული დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე.

კალმარის ომი აღნიშნავდა დანია-ნორვეგიის ბოლო წარმატებულ დაცვას თავისი დომინიუმ maris baltici შვედეთისგან, მიიპყრო სხვა ევროპული ძალების ყურადღება, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ რომელიმე ერთი ქვეყნის დომინირებას ბალტიის ვაჭრობაზე. ეს მეტოქეობა საზღვაო ძალებს შორის, მათ შორის დიდ ბრიტანეთს , ჰოლანდიის რესპუბლიკას და ჰაბსბურგებს შორის, მნიშვნელოვან როლს ითამაშებდა რეგიონის დინამიკაში მომდევნო წლებში.

მე-17 საუკუნის დასაწყისში დანია, მეფე კრისტიან IV-ის დროს, ჩაერთოოცდაათწლიან ომში, როგორც მისი ძალისხმევის ნაწილი ჩრდილოეთ ევროპაში გავლენის შესანარჩუნებლად. ქვეყანა მზარდი დაძაბულობის წინაშე აღმოჩნდა 1623 წელს ფრედერიკ V-ის გადაყენების შემდეგ, რაც ეხებოდა პროტესტანტ ლიდერებს, როგორიცაა ჯონ ჯორჯ საქსონიელი და ჯორჯ უილიამი ბრანდენბურგიდან, რომლებიც შიშობდნენ, რომ საღვთო რომის იმპერატორი ფერდინანდ II მიზნად ისახავდა დაებრუნებინათ ყოფილი კათოლიკური ტერიტორიები პროტესტანტების მიერ. როგორც ჰოლშტეინის ჰერცოგი, კრისტიან IV ასევე მონაწილეობდა ქვედა საქსონურ წრეში, რეგიონალურ ალიანსში და მოტივირებული იყო დაეცვა დანიის ეკონომიკური ინტერესები, განსაკუთრებით ბალტიისპირეთის ვაჭრობა და ორესუნდის სრუტედან გადასახადები.

დაძაბულობა გამწვავდა, როდესაც ფერდინანდ II მოკავშირეობდა ალბრეხტ ფონ ვალენშტაინს და დაავალა მას გაეფართოებინა იმპერიული კონტროლი ჩრდილოეთ გერმანიაში. 1625 წლის მაისში ქვემო საქსონიის კრეისმა აირჩია კრისტიან IV სამხედრო ლიდერად საფრთხის წინააღმდეგ, თუმცა საქსონია და ბრანდენბურგი წინააღმდეგობას უწევდნენ დანიის ჩართულობას და დანიას მეტოქედ თვლიდნენ.

1625 წლის დეკემბერში ჰააგის ხელშეკრულებით დანიამ მიიღო ფინანსური მხარდაჭერა ჰოლანდიელებისა და ინგლისისგან , რამაც კრისტიან IV-მ ამბიციური სამხედრო კამპანიის წამოწყების საშუალება მისცა. თუმცა, დანიის ძალებმა მნიშვნელოვანი მარცხი განიცადეს, განსაკუთრებით 1626 წლის აგვისტოში ლუტერის ბრძოლაში. ბევრ გერმანელ მოკავშირეს არ სურდა დანიის სრული მხარდაჭერა და ჰოლანდიელებისა და ინგლისის სუბსიდიები ვერ განხორციელდა, რამაც კრისტიანის პოზიციები შესუსტდა. 1627 წლის ბოლოს ვალენშტაინის ჯარებმა დაიკავეს იუტლანდია, მეკლენბურგი და პომერანია, რაც საფრთხეს უქმნიდა დანიის დომინირებას რეგიონში.

1628 წელს, როდესაც ვალენშტაინი ალყაში მოექცა სტრატეგიულად მნიშვნელოვან პორტს სტრალსუნდს, შვედეთის ჩარევამ, გუსტავუს ადოლფუსის მეთაურობით, დანიას შემდგომი დანაკარგები აღკვეთა. მიუხედავად ამ დახმარებისა, კრისტიან IV-მ კიდევ ერთი მარცხი განიცადა ვოლგასტთან და დაიწყო სამშვიდობო მოლაპარაკებები ვალენშტაინთან. შვედეთის ჩართულობის მზარდი საფრთხის აღიარებით, ვალენშტაინმა შესთავაზა რბილი პირობები, რამაც გამოიწვია ლიუბეკის ხელშეკრულება 1629 წლის ივნისში. ამ ხელშეკრულების თანახმად, კრისტიან IV-მ შეინარჩუნა შლეზვიგი და ჰოლშტაინი, მაგრამ იძულებული გახდა დაეტოვებინა გერმანელი პროტესტანტების მხარდაჭერა და დაეტოვებინა ბრემენი და ვერდენი, რაც ფაქტობრივად დასრულდა. დანიის როლი, როგორც დომინანტი სკანდინავიური ძალა.

ამ კონფლიქტის შედეგმა დანიის ისტორიაში მნიშვნელოვანი გარდატეხა მოახდინა. კრისტიან IV-ის დამარცხებამ შეამცირა დანიის გავლენა ჩრდილოეთ ევროპაში, რაც მიანიშნებს მისი უზენაესობის დასასრულს და გზას გაუხსნის შვედეთის, როგორც რეგიონის წამყვან ძალას. გარდა ამისა, ომმა ამოწურა დანიის რესურსები და კრისტიან IV-ის ტერიტორიული გაფართოების ამბიციები გადამწყვეტად შემცირდა, რაც ბალტიისპირეთში ძალთა ბალანსის ცვლილებას აღნიშნავდა.

შვედეთი იყოოცდაათწლიანი ომის ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული მონაწილე, რომელმაც მნიშვნელოვანი გამარჯვებები მოიპოვა მეფე გუსტავუს ადოლფუსის დროს და მისი გარდაცვალების შემდეგ შვედეთის უმაღლეს კანცლერის, გრაფ აქსელ ოქსენსტიერნას დროს. თუმცა, ქვეყნის ექსპანსიონისტურ ამბიციებს მუდმივად ემუქრებოდა დანია- ნორვეგია , რომელიც თითქმის მთლიანად გარს ერტყმოდა შვედეთს სამხრეთიდან (ბლეკინგე, სკანია და ჰალანდი), დასავლეთიდან (ბოჰუსლანი) და ჩრდილო-დასავლეთით (იამტლანდი და ჰარედალენი). დანიის მიერ დაწესებული ხმის გადასახადმა, ბალტიის ზღვაში დანიის წყლებში გამავალ გემებზე გადასახადი, ასევე გააღიზიანა შვედები და ხელი შეუწყო დაძაბულობას. 1643 წლის გაზაფხულისთვის შვედეთის საიდუმლო საბჭომ, რომელიც დარწმუნებული იყო შვედეთის სამხედრო ძლიერებაში, გადაწყვიტა, რომ ტერიტორიული მოგება შეიძლებოდა დანია-ნორვეგიის ხარჯზე. გრაფმა ოქსენსტიერნამ შეიმუშავა ომის გეგმა, წამოიწყო მოულოდნელი მრავალფრონიანი შეტევა დანიაზე 1643 წლის მაისში.

პირველადი შეტევა დაევალა შვედ ფელდმარშალ ლენარტ ტორსტენსონს. მორავიიდან დაწყებული, მისი ძალები 1643 წლის 12 დეკემბერს დანიის მიერ კონტროლირებად ჰოლშტაინში შევიდნენ. 1644 წლის იანვრის ბოლოს ტორსტენსონმა უზრუნველყო იუტლანდიის ნახევარკუნძული. თებერვალში, შვედმა გენერალმა გუსტავ ჰორნმა 11000 კაციანი არმია მიიყვანა დანიის პროვინციებში ჰალანდისა და სკანიაში, დაიკავა ტერიტორიის დიდი ნაწილი, ციხე-ქალაქ მალმოს გარდა.

დანიის მეფე კრისტიან IV-მ დანიის-ნორვეგიის მეფე კრისტიან IV-მ მოულოდნელად დაჭერის მიუხედავად, სწრაფად უპასუხა, დაეყრდნო თავის ფლოტს დანიის მშობლიური კუნძულების დასაცავად. 1644 წლის 1 ივლისს მისმა ძალებმა ვიწროდ გაიმარჯვეს კოლბერგერ ჰეიდეს ბრძოლაში. თუმცა, დიდი მარცხი მოჰყვა 1644 წლის 13 ოქტომბერს, ფეჰმარნის ბრძოლაში, სადაც შვედეთის და ჰოლანდიის გაერთიანებულმა ფლოტებმა გაანადგურეს დანიის ფლოტის დიდი ნაწილი. კრისტიან IV ასევე იმედოვნებდა, რომ ნორვეგია, მისი სიძის გენერალ-გუბერნატორი ჰანიბალ სეჰესტედის მეთაურობით, შეამსუბუქებდა ზეწოლას დანიის ტერიტორიებზე ჩრდილოეთიდან შვედეთზე თავდასხმით.

თუმცა, ნორვეგიას არ სურდა მონაწილეობა ომში, რადგან ნორვეგიის მოსახლეობა ეწინააღმდეგებოდა შვედეთზე თავდასხმას, შურისძიების შიშით. შედეგად კამპანიას კრიტიკოსებმა "ჰანიბალის ომი" უწოდეს. წინააღმდეგობის მიუხედავად, ნორვეგიის ძალებმა შვედეთის ჯარები ჩაერთო მათი საერთო საზღვრის გასწვრივ. შეტევა იაკობ ულფელდის მეთაურობით შვედურ იამტლანდში ჩაიშალა, შვედურმა ძალებმა დაიკავეს იამტლანდი და წინ მიიწევდნენ ნორვეგიის Østerdal-ში, სანამ მოიგერიეს.

გენერალ-გუბერნატორი სეჰესტედი გეგმავდა შვედურ ვერმლანდის შეტევას თავისი ჯარით და სხვა ჰენრიკ ბელკეს მეთაურობით, მაგრამ სანაცვლოდ დაევალა დაეხმარა მეფე კრისტიან IV-ს გოთენბურგის დაცვაში. ჩასვლისთანავე სეჰესტედმა დაინახა, რომ მეფე შეუერთდა მის ფლოტს, სადაც იგი გმირულად იბრძოდა, რათა ტორსტენსონის არმია დანიის კუნძულებზე წინსვლის თავიდან ასაცილებლად, თუნდაც დაჭრის შემდეგ. სეჰესტედმა ასევე წამოიწყო წარმატებული თავდასხმები შვედეთის ქალაქ ვენერსბორგზე, ხოლო ნორვეგიის ჯარებმა ჯორჯ ფონ რაიხვეინის და ჰენრიკ ბელკეს მეთაურობით გადაკვეთეს საზღვარი შვედეთის ვერმლანდსა და დალსლანდში.

დანია 1645 წლამდე. @ Vesconte

1645 წლისთვის კრისტიან IV-ის ძალები ამოწურული იყო და დანია-ნორვეგიას უნდა მიეღო საფრანგეთისა და გაერთიანებული პროვინციების შუამავლობა სამშვიდობო მოლაპარაკებისთვის. ბრომსებროს ხელშეკრულება, რომელიც ხელმოწერილია 1645 წლის 13 აგვისტოს, იყო დანია-ნორვეგიის დამამცირებელი დამარცხება. ხელშეკრულების პირობები ავალდებულებდა დანია-ნორვეგიას შვედეთისთვის დაეთმო ნორვეგიის პროვინციები იამტლანდი, ჰარედალენი და იდრე და სარნა, ისევე როგორც დანიის კუნძულები გოტლანდი და ოსელი ბალტიის ზღვაში. შვედეთმა ასევე 30 წლის განმავლობაში აიღო კონტროლი დანიის პროვინცია ჰალანდიზე, როგორც ხელშეკრულების გარანტია. გარდა ამისა, შვედეთს მიენიჭა გათავისუფლება საღი გადასახადებისგან, რაც მნიშვნელოვნად ამცირებს დანიის კონტროლს ბალტიისპირეთის ვაჭრობაზე. დანიის მეფისნაცვალი ფრედერიკ II იძულებული გახდა გადამდგარიყო ვერდენისა და ბრემენის პრინც-ეპისკოპოსებში, რომლებიც შემდგომში შვედეთის მიერ იყო ოკუპირებული და მოგვიანებით გახდა შვედეთის ფეოდები საღვთო რომის იმპერიის ქვეშ 1648 წელს.

ამ შედეგმა მკვეთრად შეცვალა ძალთა ბალანსი ბალტიის რეგიონში, რადგან შვედეთმა მოიპოვა დომინირება ბალტიის ზღვაზე და შეუზღუდავი წვდომა ჩრდილოეთ ზღვაზე, დაარღვია დანია-ნორვეგიის გარს. დანია-ნორვეგიის დამარცხების შემდეგ, შვედურმა ძალებმა ტორსტენსონის მეთაურობით განაახლეს ოპერაციები ოცდაათწლიან ომში, იმპერიული არმიის დევნა სამხრეთით ბოჰემიაში. 1645 წელს პრაღის მახლობლად იანკაუს ბრძოლაში ტორსტენსონის არმიამ მოიპოვა კიდევ ერთი გადამწყვეტი გამარჯვება, რითაც შვედეთის ძალებს საშუალება მისცა დაეკავებინათ ბოჰემიის ნაწილები და დაემუქრნენ როგორც პრაღას, ასევე ვენას.

ბრომსებროს ხელშეკრულებამ ფუნდამენტურად შეცვალა ჩრდილოეთ ევროპის ძალაუფლების დინამიკა, შვედეთი გამოჩნდა, როგორც დომინანტური ძალა ბალტიის რეგიონში, ხოლო დანიამ-ნორვეგიამ დაიწყო ზარალის გამოსწორების შესაძლებლობების ძებნა, რაც რეგიონში მომავალ კონფლიქტებს ასახავს.

მეორე ჩრდილოეთის ომი შვედეთსა და დანია- ნორვეგიას შორის დრამატული შემობრუნება მიიღო 1657 წელს, როდესაც დანია-ნორვეგიამ, გამოიყენა შესაძლებლობა, სანამ შვედეთი იყო დაკავებული პოლონეთში, დაიწყო შეჭრა, როგორც შურისძიების აქტი. თუმცა, კამპანია სწრაფად გახდა დამღუპველი დანია-ნორვეგიისთვის. ჯერ ერთი, ნიდერლანდებმა , დანიის ძლიერმა მოკავშირემ, აირჩია ნეიტრალიტეტის შენარჩუნება, რადგან დანია იყო აგრესორი, ხოლო შვედეთი მცველი. მეორეც, 1657-1658 წლების უჩვეულოდ მკაცრმა ზამთარმა გამოიწვია ქამრების გაყინვა, რამაც შვედეთის მეფე ჩარლზ X გუსტავს საშუალება მისცა თავისი არმია ყინულზე გადაეყვანა, რაც უპრეცედენტო შედეგი იყო, რათა მოულოდნელი შემოჭრა მოეწყო ზელანდიაში.

ამ შემოსევამ აიძულა დანია-ნორვეგია კაპიტულაცია მოეხდინა და როსკილდის ხელშეკრულებით (1658) დანია-ნორვეგიამ განიცადა გამანადგურებელი მარცხი და მნიშვნელოვანი ტერიტორიები დაუთმო შვედეთს. მათ შორის იყო სკანე, ჰალანდი, ბლეკინგე და ბორნჰოლმი აღმოსავლეთ დანიიდან, ასევე ნორვეგიის ბაჰუსლენის საგრაფოები და ტრონდელაგი. გარდა ამისა, ჰოლშტეინ-გოტორპი მოექცა შვედეთის გავლენის ქვეშ, რაც სტრატეგიულ დასაყრდენს უქმნიდა მომავალ შემოსევებს.

თუმცა ომი ამით არ დასრულებულა. როსკილდის ხელშეკრულებიდან მხოლოდ სამი თვის შემდეგ, ჩარლზ X გუსტავმა, თავისი წარმატებით გათამამებულმა, გადაწყვიტა დანიის მთლიანად განადგურება და სკანდინავიის გაერთიანება მისი მმართველობის ქვეშ. შვედეთის არმია კიდევ ერთხელ დაიძრა კოპენჰაგენისკენ. ამჯერად, დანიის მეფე ფრედერიკ III-მ გადაწყვიტა საპასუხო ბრძოლა. მან შთააგონა მოქალაქეები იმით, რომ გამოაცხადა, რომ "მოკვდებოდა თავის ბუდეში", შეკრიბა ისინი ქალაქის დასაცავად შვედეთის ალყისგან.

დანია 1658 წლამდე. @ Vesconte

შვედეთის არაპროვოცირებულმა აგრესიამ გამოიწვია დანია-ნორვეგიის ალიანსი ნიდერლანდებთან. ჰოლანდიის შესანიშნავი ფლოტი ჩავიდა კოპენჰაგენში კრიტიკული მარაგით და გამაგრებით, რამაც ქალაქს საშუალება მისცა გაუძლოს შვედეთის თავდასხმას. ამავდროულად, ბრანდენბურგი- პრუსია , პოლონეთ - ლიტვის თანამეგობრობა და ჰაბსბურგის მონარქია შეუერთდნენ შვედეთის წინააღმდეგ კონფლიქტს და ბრძოლა გაგრძელდა 1659 წლამდე.

1660 წლის დასაწყისში, როდესაც ჩარლზ X გუსტავი ამზადებდა ნორვეგიაში შეჭრას, ის მოულოდნელად გარდაიცვალა ავადმყოფობისგან. მისი სიკვდილის შემდეგ მეომარი მხარეები მშვიდობას ცდილობდნენ, რის შედეგადაც 1660 წელს დაიდო კოპენჰაგენის ხელშეკრულება. ამ ხელშეკრულებამ აღადგინა ტრონდელაგი ნორვეგიაში და ბორნჰოლმი დანიაში, მაგრამ შვედეთმა შეინარჩუნა ბაჰუსია და ტერა სკანია. სხვა ევროპულმა ძალებმა, როგორიცაა ნიდერლანდები, მიიღეს საზღვრები ნორვეგიას, დანიასა და შვედეთს შორის, რომლებიც ძირითადად დღეს უცვლელი რჩება. ამ კონფლიქტების შედეგმა აღნიშნა შვედეთის გაჩენა, როგორც დომინანტური ძალა სკანდინავიაში და აჯობა დანიას.

შვედეთის წინააღმდეგ ომის დამღუპველმა შედეგმა და როსკილდის შემდგომმა ხელშეკრულებამ 1658 წელს ღრმა გავლენა მოახდინა დანია -ნორვეგიის შიდა პოლიტიკაზე. მეფე ფრედერიკ III-მ, რომელიც მეფობდა 1648 წლიდან 1670 წლამდე, გამოიყენა ეროვნული კრიზისი, რათა დაერწმუნებინა დანიელი თავადაზნაურობა, დაეტოვებინათ ზოგიერთი ტრადიციული პრივილეგია, მათ შორის გადასახადებისგან გათავისუფლება. ძალაუფლების ეს ცვლა დანიაში აბსოლუტიზმის ეპოქის დასაწყისი იყო, რადგან ფრედერიკ III-მ გააძლიერა სამეფო ხელისუფლება, მნიშვნელოვნად შეამცირა დიდგვაროვანი კლასის გავლენა.

ამ ცვლილების შემდგომ ათწლეულებში დანია-ნორვეგია ფოკუსირებული იყო შვედეთთან დაკარგული პროვინციების აღდგენაზე. 1670-იანი წლებისთვის სამეფომ აღადგინა თავისი ძალა და მზად იყო კიდევ ერთხელ დაუპირისპირდეს შვედეთს. ამან გამოიწვია სკანური ომი (1675-1679), რომლის დროსაც დანია-ნორვეგია ცდილობდა დაებრუნებინა თავისი ყოფილი აღმოსავლეთი ტერიტორიები. თავდაპირველი უპირატესობების მიუხედავად - როგორიცაა საზღვაო დომინირება, მოკავშირეების მხარდაჭერა და სადავო პროვინციებში ადგილობრივი მოსახლეობის მხარდაჭერა - ომი საბოლოოდ დასრულდა იმედგაცრუებული ჩიხით დანია-ნორვეგიისთვის. მიუხედავად მათი ძალისხმევისა, მათ ვერ შეძლეს დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნება და როსკილდის ხელშეკრულებით დადგენილი სტატუს კვო ძირითადად ხელუხლებელი დარჩა.

სკანური ომი (1675-1679) განვითარდა, როგორც ფართო ჩრდილოეთის ომების ნაწილი, რომელშიც მონაწილეობდნენ დანია- ნორვეგია , ბრანდენბურგი და შვედეთი . ის ძირითადად სკანურ ნიადაგზე მოხდა - ტერიტორიებზე, რომლებიც ადრე დანიამ-ნორვეგიამ დათმო შვედეთს როსკილდის ხელშეკრულებით - და ჩრდილოეთ გერმანიაში . მიუხედავად იმისა, რომ დანიელი, ნორვეგიული და შვედური ისტორიოგრაფია გერმანიის ბრძოლებს სკანური ომის ნაწილად მიიჩნევს, გერმანული ცნობები ხშირად ამ შეტაკებებს ცალკე შვედურ-ბრანდენბურგის ომად მოიხსენიებენ.

ომი გამოიწვია შვედეთის ჩართვამ ფრანკო-ჰოლანდიის ომში, რომელშიც შვედეთი მოკავშირე იყო საფრანგეთთან . საფრანგეთის ზეწოლის ქვეშ შვედეთს შეექმნა მტრები ევროპის რამდენიმე ქვეყნიდან. გაერთიანებულ პროვინციებზე ( ჰოლანდიის რესპუბლიკა ) საფრანგეთის თავდასხმის საპასუხოდ, დანიამ-ნორვეგიამ გადაწყვიტა ჩარევა, იმ იმედით, რომ დაებრუნებინათ 1658 წელს დაკარგული სკანური ტერიტორიები. გარკვეული ყოყმანის შემდეგ, დანია-ნორვეგიის მეფე ქრისტიან V-მ 1675 წელს წამოიწყო შეჭრა სკანიაში. საღვთო რომის იმპერიაში ბრანდენბურგის წინააღმდეგ ომით შვედეთის შეშფოთებით ისარგებლა.

პარალელურად, დანია-ნორვეგიამ გახსნა მეორე ფრონტი ნორვეგიის შემოსევით, რომელიც ცნობილია როგორც გილდენლოვეს ომი, დანიელ-ნორვეგიელი გენერლის ულრიკ ფრედერიკ გილდენლოვეს სახელით. ამან აიძულა შვედეთის ძალები გაენაწილებინათ ყურადღება და ებრძოლათ ორ ფრონტზე. დანია-ნორვეგიამ თავდაპირველად დიდი წარმატება განიცადა, სკანიაში ტერიტორიის დიდი ნაწილი დაიბრუნა.

თუმცა, შვედეთის მეფე ჩარლზ XI, მიუხედავად იმისა, რომ მხოლოდ 19 წლის იყო, ჩაატარა მტკიცე კონტრშეტევა, რომელმაც დაიბრუნა სკანიაში დაკარგული ადგილის დიდი ნაწილი. მისმა ხელმძღვანელობამ შეცვალა ტალღა დანია-ნორვეგიის წინააღმდეგ, გააუქმა მათი ადრინდელი მოგება. იმავდროულად, ჩრდილოეთ გერმანიაში, ბრანდენბურგის ჯარებმა დაამარცხეს შვედეთის არმია, ხოლო ზღვაზე, დანიის საზღვაო ფლოტი შვედეთზე გამარჯვებული გამოვიდა.

ომის ბოლოს ყველა მხარემ განიცადა მძიმე დანაკარგები და კონფლიქტი ჩიხში შევიდა. სამშვიდობო მოლაპარაკებებზე გავლენა მოახდინა უფრო დიდმა ფრანკო-ჰოლანდიურმა ომმა, როდესაც გაერთიანებული პროვინციები დასახლდნენ საფრანგეთთან. შვედეთის მეფე ჩარლზ XI დაქორწინდა დანიის პრინცესაზე ულრიკე ელეონორაზე, კრისტიან V-ის დაზე, რამაც კიდევ უფრო განმუხტა დაძაბულობა შვედეთსა და დანია-ნორვეგიას შორის. ომი ოფიციალურად დასრულდა ფონტენბლოსა და ლუნდის ხელშეკრულებებით შვედეთსა და დანია-ნორვეგიას შორის და სენ-ჟერმენ-ან-ლეის ხელშეკრულებით შვედეთსა და ბრანდენბურგს შორის. ამ ხელშეკრულებებმა შვედეთს დაუბრუნა ტერიტორიების უმეტესი ნაწილი, შეინარჩუნა როსკილდის ადრინდელი ხელშეკრულებით დადგენილი სტატუს კვო.

მე -17 და მე -18 საუკუნეების ბოლოს, დანიის ეკონომიკა დიდად იყო დამოკიდებული სოფლის მეურნეობაზე, შეზღუდული წარმატებებით სხვა ინდუსტრიებში დივერსიფიკაციაში. კოპენჰაგენის გარეთ, რომლის მოსახლეობა დაახლოებით 30000 იყო, მცირე ინდუსტრია არსებობდა და იქაც კი, სამრეწველო აქტივობა მინიმალური იყო. მრეწველობის მცირე რაოდენობა გაჩნდა სამხედროების მხარდასაჭერად, მაგრამ დანიის ბუნებრივი რესურსების ნაკლებობამ შეზღუდა მისი ეკონომიკური ზრდა. ქვეყანას ჰქონდა მცირე ექსპორტი სოფლის მეურნეობის პროდუქტების მიღმა, ჰოლანდია ყიდულობდა ამ საქონლის უდიდეს წილს.

მიწის საკუთრება ძალიან კონცენტრირებული იყო, დაახლოებით 300 მემამულე აკონტროლებდა ქვეყნის მიწის 90%-ს. ეს მიწათმფლობელები ასევე დომინირებდნენ სოფლის ადმინისტრაციაში, სადაც მხოლოდ რამდენიმე სამართალდამცავი იყო ძალაუფლება. 1733 წელს მოსავლის ფასების დაცემის საპასუხოდ, მემამულეებმა შემოიღეს აკრიპტის სისტემა, რომელმაც ფაქტობრივად თავისუფალი დანიელი გლეხობა ყმებად აქცია. ეს სისტემა აკავშირებდა მუშებს მათი დაბადების ადგილზე, აიძულებდა მათ დაექირავებინათ ფერმები დიდ მამულებში. გლეხებს მოეთხოვებოდათ მემამულეების მიწაზე მუშაობა, როგორც მათი ქირის ნაწილი, და მათ არ ჰქონდათ უფლება მოელაპარაკებინათ კონტრაქტები ან მიეღოთ გადახდა რაიმე გაუმჯობესებისთვის. მათ, ვინც უარს ამბობდა მიწის დაქირავებაზე, ექვსწლიანი სავალდებულო სამხედრო სამსახური დაემუქრა.

დანიის სოფლის მეურნეობაში აპლიკაციის სისტემამ გამოიწვია ფართო არაეფექტურობა, რადგან გლეხები, რომლებსაც მცირე სტიმული ჰქონდათ, ასრულებდნენ მხოლოდ საჭირო სამუშაოს მინიმალურ რაოდენობას. დანიურმა მარცვლეულმა ვერ გაუწია კონკურენცია ბალტიის რეგიონის უმაღლესი ხარისხის მარცვლეულს, განსაკუთრებით ნორვეგიაში, რაც კიდევ უფრო ძირს უთხრის სოფლის მეურნეობის მომგებიანობას.

თუმცა, მე-18 საუკუნის ბოლოს სოფლის მეურნეობის რეფორმების ტალღა დაფიქსირდა. მოძველებული ღია მინდვრის სისტემა გაუქმდა და მცირე მეურნეობები უფრო დიდ, უფრო ეფექტურ ერთეულებად გაერთიანდა. ასევე აღმოიფხვრა სააპლიკაციო სისტემა და სამხედროები გადავიდნენ გაწვევაზე ცოცხალი ძალის დასაკომპლექტებლად. ეს ცვლილებები შესაძლებელი გახდა სოფლის მეურნეობის ფასების სტაბილურად ზრდით, რამაც უზრუნველყო ფინანსური სტაბილურობა, რომელიც საჭიროა რეფორმების მხარდასაჭერად.

მთელი მე-18 საუკუნის განმავლობაში, დანიის ეკონომიკა აყვავდა, პირველ რიგში, გაფართოებული სასოფლო-სამეურნეო წარმოების გამო, რომელიც აკმაყოფილებდა მზარდ მოთხოვნას მთელ ევროპაში. დანიურმა სავაჭრო გემებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს ამ კეთილდღეობაში, ვაჭრობდნენ ევროპაში, ჩრდილო ატლანტიკაში და დანიის კოლონიებთან კარიბის ზღვის აუზსა და ჩრდილოეთ ატლანტიკაში, რამაც ხელი შეუწყო ქვეყნის ეკონომიკურ ზრდას. დანიამ ეკონომიკურად ისარგებლა ამერიკის რევოლუციით (1775–1783), რადგან კონფლიქტმა შექმნა მოთხოვნა ნეიტრალურ სავაჭრო პარტნიორებზე. დანიელმა ვაჭრებმა გამოიყენეს ეს შესაძლებლობა თავიანთი სავაჭრო ქსელების გაფართოებით, საქონლის მიწოდებით როგორც ევროპულ ბაზრებზე, ასევე ამერიკულ კოლონიებში, რამაც მნიშვნელოვნად გაზარდა დანიის ეკონომიკა ამ პერიოდში.

მესამე ჩრდილოეთ ომის დროს (1700–1721), დანიამ- ნორვეგიამ კიდევ ერთხელ სცადა შვედეთისგან დაკარგული პროვინციების დაბრუნება. თუმცა, ამ მცდელობას თავდაპირველად მოჰყვა არახელსაყრელი ტრავენდალის მშვიდობა 1700 წელს. როდესაც დანია კვლავ შევიდა კონფლიქტში, როგორც უფრო დიდი ალიანსის ნაწილი, შვედეთი საბოლოოდ დამარცხდა. ძალთა ბალანსის ამ გადამწყვეტი ცვლილების მიუხედავად, დანიის იმედები დაიბრუნა თავისი ყოფილი ტერიტორიები. დიდი ევროპული სახელმწიფოები, რომლებიც უფრთხილდებიან ერთი ერის კონტროლს საუნდის ორივე სანაპიროზე, ეწინააღმდეგებოდნენ დანიის ნებისმიერ ტერიტორიულ მიღწევებს. შედეგად, 1720 წლის ფრედერიკსბორგის ხელშეკრულება არ დაუბრუნა დანიას აღმოსავლეთ პროვინციები და დანიელებსაც კი სთხოვდა დაებრუნებინათ შვედური პომერანია, რომელიც მათ 1715 წლიდან ეკავათ. სამუდამოდ ჩაიშალა.

მე-18 საუკუნის დიდი ნაწილის განმავლობაში დანია შედარებით მშვიდობის პერიოდი იყო. ერთადერთი მნიშვნელოვანი საფრთხე წარმოიშვა 1762 წელს, როდესაც ჰოლშტეინ-გოტორპის ჰერცოგი ავიდა რუსეთის ტახტზე, როგორც მეფე პეტრე III და ომი გამოუცხადა დანიას მისი წინაპრების პრეტენზიების გამო შლეზვიგზე. თუმცა, სანამ რაიმე კონფლიქტი მოხდებოდა, პეტრე III ჩამოაგდო მისმა მეუღლემ, რომელიც გახდა ცარინა ეკატერინე II (ეკატერინე დიდი). იმპერატრიცა ეკატერინემ მიატოვა ქმრის პრეტენზიები და მოლაპარაკება დაიწყო შლეზვიგ-ჰოლშტაინის საჰერცოგოს დანიის კონტროლის ქვეშ გადაცემაზე. სანაცვლოდ, რუსეთმა მოიპოვა კონტროლი ოლდენბურგის საგრაფოზე და საღვთო რომის იმპერიის მიმდებარე მიწებზე. ეს შეთანხმება გაფორმდა 1773 წელს ცარსკოე სელოს ხელშეკრულებით და შედეგად მიღებულმა ალიანსმა მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა დანიის საგარეო პოლიტიკაზე და შემდგომ ათწლეულებში რუსეთის ინტერესებთან უფრო მჭიდროდ დააკავშირა.

შინაგანად, ფრედერიკ III-ის დროს დაწყებული აბსოლუტისტური მმართველობა განაგრძობდა განვითარებას. დანიის დიეტა (პარლამენტი) შეჩერებული იყო და ძალაუფლება სულ უფრო ცენტრალიზებული გახდა კოპენჰაგენში. მონარქია რეორგანიზებული იყო უფრო იერარქიულ სტრუქტურაში, სადაც მეფე იყო ფოკუსი. გვირგვინის ოფიციალური პირები და ბიუროკრატების ახალი კლასი დომინირებდნენ მმართველობაში, რამაც კიდევ უფრო შეამცირა ტრადიციული არისტოკრატიის გავლენა. დროთა განმავლობაში, არაკეთილშობილური მემამულეები გახდნენ გავლენიანი, გამოიყენეს თავიანთი ძალაუფლება კანონების გამოსაყენებლად, რომლებიც ემხრობოდა მათ ინტერესებს.

მოდერნიზაცია განიცადა დანიის ადმინისტრაციამ და იურიდიულმა სისტემამ. 1683 წელს შემოიღეს *Danske lov 1683* (დანიის კოდექსი), რომელიც ახორციელებდა პროვინციული კანონების სტანდარტიზაციას და კონსოლიდაციას. ამ ეპოქაში ასევე განხორციელდა წონების და ზომების სტანდარტიზაცია და სასოფლო-სამეურნეო კვლევა, რამაც შესაძლებელი გახადა მიწის მესაკუთრეთა პირდაპირი დაბეგვრა და შეამცირა მთავრობის დამოკიდებულება გვირგვინის მიწებიდან შემოსავლებზე.

მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში, დანიის მოსახლეობა სტაბილურად იზრდებოდა, დაახლოებით 600,000-დან 1660 წელს, შვედეთის ტერიტორიული დანაკარგებიდან მალევე, 700,000-მდე 1720 წლისთვის. 1807 წლისთვის მოსახლეობამ მიაღწია დაახლოებით 978,000-ს, რაც ასახავს შედარებით სტაბილურობასა და ზრდას. ეპოქა.

დანიის ოქროს ხანა, ან *Den danske guldalder*, წარმოიშვა, როგორც შესანიშნავი კულტურული და მხატვრული წარმოების პერიოდი დანიაში, განსაკუთრებით მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში. მიუხედავად კოპენჰაგენის ხანძრებთან, დაბომბვასთან და ეროვნულ გაკოტრებასთან ბრძოლისა, ხელოვნება აყვავდა, შთაგონების წყარო რომანტიული მოძრაობიდან, რომელიც გავრცელდა გერმანიიდან . შემოქმედების ეს ეპოქა ყველაზე მჭიდრო კავშირშია დანიის მხატვრობის ოქროს ხანასთან, რომელიც მოიცავდა დაახლოებით 1800 წლიდან 1850 წლამდე. მას ხელმძღვანელობდნენ კრისტოფერ ვილჰელმ ეკერსბერგი და მისი სტუდენტები, როგორებიც იყვნენ ვილჰელმ ბენძი, კრისტენ კობკე, მარტინუს რბიე, კონსტანტინ ჰანსენი და ვილჰელმ მარსტრანდი. გარდა ამისა, ბერტელ თორვალდსენის ნამუშევარი ქანდაკებაში გახდა ამ მხატვრული რენესანსის მნიშვნელოვანი ნაწილი.

არქიტექტურამ ასევე განიცადა ტრანსფორმაცია დანიის ოქროს ხანაში, რადგან ნეოკლასიკურმა სტილმა შეცვალა ურბანული ლანდშაფტი, განსაკუთრებით კოპენჰაგენში. ცნობილმა არქიტექტორებმა, როგორიცაა კრისტიან ფრედერიკ ჰანსენმა და მაიკლ გოტლიბ ბინდესბოლმა, მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს ქალაქის ესთეტიკურ განახლებაში და დატოვეს ხანგრძლივი მემკვიდრეობა მათი დიზაინით.

მუსიკაში ოქროს ხანას ახასიათებდა რომანტიკული ნაციონალიზმის ტალღა, რომელმაც გავლენა მოახდინა კომპოზიტორებზე, როგორიცაა JPE Hartmann, Hans Christian Lumbye და Niels W. Gade, ისევე როგორც ბალეტმაისტერ ავგუსტ ბურნონვილს, რომელმაც მის ქორეოგრაფიას განსხვავებული დანიური არომატი მოუტანა. .

ამ პერიოდში ლიტერატურა აყვავდა 1802 წელს ნორვეგიელ -გერმანელი ფილოსოფოსის ჰენრიკ შტეფენსის მიერ რომანტიზმის შემოღებით. ძირითადი ლიტერატურული მოღვაწეები იყვნენ ადამ ოჰლენშლაგერი, რომელსაც ხშირად განიხილავენ დანიის ეროვნულ პოეტად, ბერნჰარდ სევერინ ინგემანი, NFS Grundtvig და ჰანს კრისტიან ანდერსენი, რომელთა ზღაპრები საბოლოოდ მოიპოვებდა მსოფლიო აღიარებას. ფილოსოფოსმა სორენ კირკეგოარმა განავითარა ეგზისტენციალისტური აზროვნება, ხოლო ჰანს კრისტიან ორსტედმა მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა მეცნიერებაში, მათ შორის ელექტრომაგნიტიზმის აღმოჩენაში.

ამრიგად, დანიის ოქროს ხანა იყო არა მხოლოდ დანიაში ინტენსიური კულტურული აქტივობისა და შემოქმედების დრო, არამედ პერიოდი, რომელმაც ღრმა და მტკიცე გავლენა მოახდინა საერთაშორისო ხელოვნებაზე, ლიტერატურაზე, მუსიკაზე, ფილოსოფიასა და მეცნიერებაზე.

ნაპოლეონის ომების დროს (1803–1815) დანია- ნორვეგია მნიშვნელოვანი გამოწვევების წინაშე დადგა მის პოლიტიკურ და სამხედრო ლანდშაფტში, რამაც საბოლოოდ გამოიწვია სამეფოსთვის მძიმე შედეგები. ერი, რომელიც თავდაპირველად ცდილობდა თავისი ნეიტრალიტეტის შენარჩუნებას, სულ უფრო მეტად ჩაერთო კონფლიქტში მისი სტრატეგიული მდებარეობის, საზღვაო აქტივების და საფრანგეთისა და ბრიტანეთის ზეწოლის გამო. ეს პერიოდი გარდამტეხი იყო დანია-ნორვეგიისთვის, რომელიც ომებიდან გამოვიდა საგრძნობლად დასუსტებულმა და დაკარგა თავისი წინა გავლენის დიდი ნაწილი.

ნეიტრალიტეტი და ბრძოლა ჩართულობის თავიდან ასაცილებლად (1803–1807)

ნაპოლეონის ომების დასაწყისში დანია-ნორვეგია ცდილობდა შეენარჩუნებინა ნეიტრალიტეტის პოზიცია, დააბალანსა თავისი პოზიცია ბრიტანეთისა და საფრანგეთის მეომარ კოალიციებს შორის. სამეფოს ნეიტრალიტეტი არსებითი იყო მისი სავაჭრო ინტერესების დასაცავად, რადგან დანიის სავაჭრო გემები აქტიურად ეწეოდნენ ვაჭრობას ევროპაში. დანია-ნორვეგიის საზღვაო ფლოტი, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერია რეგიონში, მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ამ კომერციული მარშრუტების დაცვაში.

ერის სტრატეგიული მდებარეობა, რომელიც აკონტროლებდა ბალტიის ზღვაზე დაშვებას დანიის სრუტეებით, აქცევდა მას ძვირფას მოკავშირედ როგორც საფრანგეთისთვის, ასევე ბრიტანეთისთვის. თუმცა, ნაპოლეონის აღზევებამ და შემდგომში შეიარაღებული ნეიტრალიტეტის ლიგის ჩამოყალიბებამ, რომლის წევრიც იყო დანია-ნორვეგია, გაამძაფრა დაძაბულობა ბრიტანეთთან, რომელიც შეშფოთებულია დანიის ფლოტის მათ წინააღმდეგ გამოყენების შესაძლებლობით.

კოპენჰაგენის პირველი და მეორე ბრძოლები (1801 და 1807 წწ.)

პირველი მნიშვნელოვანი დარტყმა დანია-ნორვეგიის ნეიტრალიტეტზე მოვიდა კოპენჰაგენის პირველ ბრძოლაში 1801 წელს, სადაც ბრიტანული ფლოტი ვიცე-ადმირალ ჰორაციო ნელსონის მეთაურობით თავს დაესხა და დაამარცხა დანიის ფლოტი შეიარაღებული ნეიტრალიტეტის ლიგის ჩაშლის მიზნით. დანაკარგების მიუხედავად, დანია-ნორვეგიამ მოახერხა თავისი საზღვაო ძალების მნიშვნელოვანი ნაწილის შენარჩუნება და დროებითი მშვიდობა აღდგა.

კოპენჰაგენისა და მისი შემოგარენის ტოპოგრაფიული რუკა, რომელიც აჩვენებს ქალაქის განლაგებას და ბრიტანეთის პოზიციებს ალყის დროს. @Willim Faden

სიტუაცია კვლავ დაიძაბა 1807 წელს. ბრიტანეთის მთავრობამ, იმის შიშით, რომ ნაპოლეონმა შესაძლოა აიძულოს დანია-ნორვეგია შეუერთდეს მის კონტინენტურ სისტემას და გამოიყენოს თავისი ფლოტი ბრიტანეთის წინააღმდეგ, კოპენჰაგენის წინააღმდეგ პრევენციული დარტყმა დაიწყო კოპენჰაგენის მეორე ბრძოლაში, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც დაბომბვა. კოპენჰაგენი. ამ თავდასხმის შედეგად ბრიტანელებმა დაიპყრეს ან გაანადგურეს დანიის ფლოტის უმეტესი ნაწილი, ფაქტობრივად დასრულდა დანია-ნორვეგიის უნარი გააკონტროლონ მისი საზღვაო თავდაცვა. თავდასხმამ აიძულა დანია-ნორვეგია მოკავშირებულიყვნენ საფრანგეთთან, მიუხედავად სამეფოს მცდელობისა, აეცილებინა მხარეები.

ალიანსი საფრანგეთთან და თოფის ომი (1807-1814)

ბრიტანეთის დაბომბვისა და მისი ფლოტის ჩამორთმევის შემდეგ დანია-ნორვეგია ოფიციალურად შეუერთდა ნაპოლეონის ალიანსს, შეუერთდა საფრანგეთს. ამ ალიანსმა გამოიწვია ეგრეთ წოდებული თოფის ომი (1807–1814), საზღვაო კონფლიქტი დანია-ნორვეგიასა და ბრიტანეთს შორის. დანიის მთავარი ფლოტი ახლა ბრიტანეთის ხელში იყო, დანიურ-ნორვეგიის საზღვაო ფლოტი მიმართავდა მცირე ზომის თოფიანი კატარღებს ბრიტანული სავაჭრო კოლონებისა და სამხედრო გემების შევიწროების მიზნით, განსაკუთრებით დანიისა და ნორვეგიის გარშემო არაღრმა წყლებში. მიუხედავად მათი შეზღუდული ეფექტურობისა უფრო დიდი ბრიტანული გემების წინააღმდეგ, ამ გემებმა მოახერხეს მტრის რამდენიმე გემის დაჭერა და ბრიტანული გემების შეფერხება.

თუმცა, გემების ომი იმას ნიშნავდა, რომ დანია-ნორვეგია ბრიტანეთის ბლოკადას განიცდიდა, რაც სერიოზულად იმოქმედებდა მის ეკონომიკაზე. ვაჭრობა ვირტუალურად შეჩერდა და სამეფო იბრძოდა მარაგის შესანარჩუნებლად, განსაკუთრებით ნორვეგიაში, სადაც საკვების დეფიციტი სულ უფრო მწვავე გახდა. ბლოკადით გამოწვეულმა ეკონომიკურმა გაჭირვებამ და დანია-ნორვეგიის ნაპოლეონის ომის მცდელობების მხარდაჭერის იძულებითი ვალდებულება, სამეფოს მძიმე დატვირთვა მოახდინა.

დანიის ძალაუფლების დაცემა და კილის ხელშეკრულება (1814)

როდესაც ტალღა ნაპოლეონის წინააღმდეგ გადატრიალდა, დანია-ნორვეგია სულ უფრო იზოლირებული აღმოჩნდა. 1813 წელს შვედეთი, რომელიც მანამდე მოკავშირე იყო ნაპოლეონთან, მაგრამ შეიცვალა მხარე მეექვსე კოალიციაში შესაერთებლად, სამხრეთიდან შეიჭრა დანია-ნორვეგიაში. მზარდი ზეწოლის წინაშე დანიის მეფე ფრედერიკ VI იძულებული გახდა ხელი მოეწერა კილის ხელშეკრულებას 1814 წლის 14 იანვარს.

ხელშეკრულებას დამღუპველი შედეგები მოჰყვა დანია-ნორვეგიისთვის. მისი პირობებით, დანიამ ნორვეგიის სამეფო დათმო შვედეთის მეფეს, რითაც დასრულდა კავშირი, რომელიც გაგრძელდა ოთხი საუკუნის განმავლობაში. მიუხედავად იმისა, რომ დანიამ შეინარჩუნა კონტროლი გრენლანდიაზე, ისლანდიასა და ფარერის კუნძულებზე, ნორვეგიის დაკარგვამ აღნიშნა სამეფოს ძალაუფლებისა და გავლენის დრამატული შემცირება. გარდა ამისა, დანია იძულებული გახდა დაეთმო ბრიტანეთს კუნძული ჰელიგოლანდი, რაც კიდევ უფრო შემცირდა მისი სტრატეგიული ყოფნა ჩრდილოეთ ზღვაში.

ომისშემდგომი გავლენა და ეკონომიკური აღდგენა

ნაპოლეონის ომების შემდეგ დანიას აღდგენის რთული გზა დაუდგა. ნორვეგიის დაკარგვა დიდი დარტყმა იყო სამეფოს ეკონომიკისთვის, რადგან ნორვეგია იყო შემოსავლისა და რესურსების მნიშვნელოვანი წყარო. ომის ფინანსურმა დაძაბულობამ დანია ღრმად დატოვა ვალებში და მისი ფლოტის განადგურებამ ნიშნავდა, რომ მას აღარ ჰქონდა მნიშვნელოვანი საზღვაო ძალა რეგიონში.

ეკონომიკური გაჭირვებიდან გამოსასწორებლად დანიამ დაიწყო მთელი რიგი რეფორმები, აქცენტი სოფლის მეურნეობის მოდერნიზაციაზე და ახალი ინდუსტრიების განვითარებაზე. მიუხედავად გამოწვევებისა, დანიის მთავრობამ მოახერხა ეკონომიკის სტაბილიზაცია მომდევნო ათწლეულების განმავლობაში და დანია ნელ-ნელა გადავიდა უფრო თანამედროვე და ინდუსტრიულ სახელმწიფოში.

გემების ომი (1807-1814) იყო საზღვაო კონფლიქტი, რომელიც მოხდა დანია- ნორვეგიასა და დიდ ბრიტანეთს შორის, შვედეთის მხარდაჭერით, ნაპოლეონის ომების დროს. ამ ომმა თავისი სახელი მიიღო დანიის ტაქტიკიდან, რომელიც გამოიყენებოდა პატარა, მანევრირებადი თოფებით, ბრიტანეთის სამეფო საზღვაო ძალების უმაღლესი ცეცხლსასროლი იარაღის გამოსაწვევად. სკანდინავიურ ისტორიოგრაფიაში ეს კონფლიქტი ხშირად განიხილება, როგორც "ინგლისური ომების" შემდგომი ეტაპი, რომელიც დაიწყო კოპენჰაგენის პირველი ბრძოლით 1801 წელს.

ფონი

დანია-ნორვეგიასა და დიდ ბრიტანეთს შორის დაძაბულობა პირველად გამწვავდა კოპენჰაგენის პირველი ბრძოლის დროს 1801 წელს, სადაც დანია-ნორვეგიის შეიარაღებული ნეიტრალიტეტის პოლიტიკამ გამოიწვია ბრიტანეთის ფლოტის თავდასხმა ადმირალ ჰორაციო ნელსონის მეთაურობით. ეს პოლიტიკა ითვალისწინებდა დანიურ-ნორვეგიული ვაჭრობის დაცვას ჩარევისგან საფრანგეთის რევოლუციური ომების ბოლო ეტაპებზე. საომარი მოქმედებები განახლდა 1807 წელს, როდესაც ბრიტანელებმა, იმის შიშით, რომ დანიურ-ნორვეგიის ფლოტი შესაძლოა ნაპოლეონმა დაიპყრო, წამოიწყეს კოპენჰაგენის მეორე ბრძოლა, დაბომბეს დანიის დედაქალაქი და დაიპყრეს ან გაანადგურეს დანიურ-ნორვეგიული ფლოტის დიდი ნაწილი.

დანიის ტყვიამფრქვევის სტრატეგია

თავისი ფლოტის დაკარგვის საპასუხოდ, დანია-ნორვეგია კომპენსაციისთვის მიმართა მცირე ზომის იარაღის კატარღების მშენებლობას. თოფის ნავები თავდაპირველად შვედმა საზღვაო არქიტექტორმა ფრედრიკ ჰენრიკ აფ ჩაპმენმა დააპროექტა და მათი წარმოება სწრაფად და იაფად შეიძლებოდა. ეს გემები ძალზე მანევრირებადი იყო არაღრმა წყლებში და წარმოადგენდნენ მცირე სამიზნეებს, რაც მათ იდეალურს აქცევდა უმაღლესი სამეფო საზღვაო ძალებისგან დასაცავად. თუმცა, ისინი ასევე დაუცველები და არაეფექტური იყვნენ მღელვარე ზღვაში ან უფრო დიდი ხომალდების წინააღმდეგ. აშენდა 200-ზე მეტი თოფის ნავი, რომელთაგან ორი ძირითადი ტიპია უფრო დიდი კანონჩალუპენი , რომელიც აღჭურვილია ორი 24-ფუნტიანი ქვემეხით და ოთხი 4-ფუნტიანი ჰაუბიცით 79 კაციანი ეკიპაჟით, და პატარა კანონჯოლენი , რომელიც შეიარაღებულია ერთი 24 ფუნტიანი ქვემეხით. ქვემეხი და ორი 4-ფუნტიანი ჰაუბიცა, 41 კაცით დაკომპლექტებული.

ომის კურსი

კონფლიქტი ოფიციალურად დაიწყო 1807 წელს კოპენჰაგენზე ბრიტანეთის თავდასხმის შემდეგ და თოფის ნავები სწრაფად იქცა დანია-ნორვეგიის საზღვაო თავდაცვის ქვაკუთხედად. მიუხედავად მათი შეზღუდვებისა, თოფის ნავები ეფექტური იყო ბრიტანული სავაჭრო კოლონების ჩაშლაში და უფრო მცირე ბრიტანული ხომალდების ხელში ჩაგდებაში, თუმცა ისინი ებრძოდნენ უფრო დიდ ფრეგატებსა და ხაზის გემებს. ბრიტანელები, რომლებიც ინარჩუნებდნენ მთლიან კონტროლს დანიის წყლებზე მთელი ომის განმავლობაში, რეგულარულად ატარებდნენ სავაჭრო კოლონებს საუნდსა და დიდ სარტყელში და ახორციელებდნენ ამფიბიურ დესანტებს დანიის სხვადასხვა კუნძულებზე მარაგის ხელში ჩაგდების მიზნით.

ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული შეტაკება იყო 1807 წლის 12 აგვისტოს, როდესაც ბრიტანულმა მეექვსე კლასის HMS Comus-მა დაიპყრო დანიის ფრეგატი Friderichsværn, რამაც დიდი ზარალი მიაყენა დანიის ეკიპაჟს. სექტემბერში ბრიტანეთის კოპენჰაგენის დაბომბვამ კიდევ უფრო შეასუსტა დანიის თავდაცვა და ბრიტანელებმა დაიპყრეს სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი კუნძული ჰელიგოლანდი, რომელიც მოგვიანებით გამოიყენეს კონტრაბანდისა და ჯაშუშობის ბაზად ნაპოლეონის წინააღმდეგ.

დანიურმა თოფებმა დააკავეს HMS Turbulent , 1808 წლის 9 ივნისი.

ამის საპასუხოდ, დანია-ნორვეგიამ წამოიწყო მრავალი თოფის დარბევა და თავდასხმა. აღსანიშნავია, რომ დანიურ თოფებს შეეძლოთ დაემარცხებინათ ბრიტანული ხომალდები რამდენიმე შეტაკებაში, როგორიცაა HMS Tickler-ის დატყვევება 1808 წლის 4 ივნისს, ოთხსაათიანი ბრძოლის შემდეგ. მიუხედავად ამ წარმატებებისა, ბრიტანეთის ბლოკადა აგრძელებდა დანიის ვაჭრობისა და მარაგის მცდელობების შეზღუდვას.

ძირითადი ბრძოლები და ჩართულობები

• ზელანდიის პოინტის ბრძოლა (22 მარტი, 1808): ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბრძოლა ტყვიამფრქვევის ომის დროს, სადაც დანიური გემი ხაზის Prinds Christian Frederik გაანადგურეს ბრიტანულმა გემებმა HMS Nassau და HMS Stately. მიუხედავად დამარცხებისა, ამ შეტაკებამ აჩვენა დანი-ნორვეგიის მზადყოფნა გაებრძოლებინა დარჩენილი საზღვაო ძალებით.
• ალვოენის ბრძოლა (1808 წლის 15 მაისი): დანიის თოფის ფლოტილა ჩაერთო და განდევნა ბრიტანული ფრეგატი HMS Tartar, რაც აჩვენა თოფის ნავების ეფექტურობა არაღრმა სანაპირო წყლებში.
• ანჰოლტის ბრძოლა (1811 წლის 27 თებერვალი): დანიის ძალებმა სცადეს დაებრუნებინათ ანჰოლტი, რომელიც ბრიტანელებმა ომში ადრე დაიპყრეს. თუმცა, დანიის შეტევა მოიგერიეს დიდი დანაკარგებით და ბრიტანელებმა შეინარჩუნეს კონტროლი კუნძულზე.
• ლინგორის ბრძოლა (1812 წლის 6 ივლისი): ომის ბოლო ძირითადი საზღვაო ბრძოლა, სადაც ბრიტანულმა ესკადრილიამ შეუტია და გაანადგურა ნორვეგიული ფრეგატი ნაჯადენი ლინგორის სანაპიროსთან. ამ ბრძოლამ დაასრულა დანია-ნორვეგიის მნიშვნელოვანი საზღვაო წინააღმდეგობა.

მშვიდობა და შემდგომი

როდესაც ნაპოლეონის ომები მიაღწია ბოლო ეტაპებს, დანია-ნორვეგია სულ უფრო იზოლირებული აღმოჩნდა. 1813 წლის დეკემბერში ჰოლშტეინში შვედეთის შეჭრამ აიძულა დანია-ნორვეგია მშვიდობის ძიებაში. 1814 წლის 14 იანვარს ხელმოწერილი კიელის ხელშეკრულება დასრულდა თოფის ომი, მაგრამ მძიმე შედეგები მოჰყვა დანია-ნორვეგიას. ხელშეკრულების პირობების თანახმად, დანია იძულებული გახდა დაეთმო ნორვეგიის სამეფო (გარდა გრენლანდიის, ისლანდიისა და ფარერის კუნძულებისა) შვედეთისთვის. კომპენსაციის სახით დანიამ დაიბრუნა კუნძული ანჰოლტი და შეიძინა საქსე-ლაუენბურგის საჰერცოგო.

თუმცა, ნორვეგიელმა ხალხმა უარყო კიელის ხელშეკრულების პირობები და 1814 წლის ივლისში დაიწყო ხანმოკლე დამოუკიდებლობის ომი შვედეთის წინააღმდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ ნორვეგია საბოლოოდ აიძულა შვედეთთან პირადი კავშირის შექმნა, მან შეინარჩუნა სუვერენიტეტის ხარისხი და საბოლოოდ მოიპოვა სრული დამოუკიდებლობა 1905 წელს.

Gunboat War-მა აჩვენა დანია-ნორვეგიის გამძლეობა და ადაპტირება თავისი წყლების დაცვაში, თუნდაც შეზღუდული რესურსებით. მიუხედავად იმისა, რომ კონფლიქტი დასრულდა ტერიტორიული დანაკარგებით, დანია-ნორვეგიის მიერ თოფის ნავების გამოყენებამ ბრიტანეთის სამეფო საზღვაო ძალების წინააღმდეგ შესამჩნევი მემკვიდრეობა დატოვა საზღვაო ომში, რაც აჩვენა პატარა, უფრო მანევრირებადი გემების პოტენციური ეფექტურობა სანაპირო დაცვაში უფრო დიდი, უმაღლესი ძალებისგან.

დანიის ლიბერალურმა და ეროვნულმა მოძრაობებმა მნიშვნელოვანი იმპულსი მოიპოვეს 1830-იან წლებში, რამაც დანიის ისტორიაში ტრანსფორმაციული პერიოდი გამოიწვია. 1848 წლის ევროპული რევოლუციების შემდეგ დანია გადავიდა აბსოლუტური მონარქიიდან კონსტიტუციურ მონარქიაზე 1849 წლის 5 ივნისს. ეს ცვლილება განპირობებული იყო მზარდი ბურჟუაზიის მოთხოვნებით, რომლებიც ცდილობდნენ უფრო მნიშვნელოვანი როლის შესრულებას მმართველობაში. ისეთი ძალადობრივი რევოლუციის თავიდან ასაცილებლად, რომელიც ევროპაში სხვაგან ხდებოდა, მეფე ფრედერიკ VII დაეთანხმა ამ მოთხოვნებს, რის შედეგადაც შეიქმნა ახალი კონსტიტუცია, რომელმაც მნიშვნელოვანი რეფორმები გაატარა.

1849 წლის კონსტიტუციამ დანია დაადგინა, როგორც კონსტიტუციური მონარქია, რომლის უფლებამოსილებები ახლა გამიჯნულია ხელისუფლების სხვადასხვა შტოში. მეფე რჩებოდა აღმასრულებელი შტოს მეთაურად, ხოლო საკანონმდებლო ძალაუფლება ინაწილებოდა ორ პარლამენტის პალატას შორის: ფოლკეტინგი, რომელსაც ირჩევდა ფართო მოსახლეობა და ლანდსტინგი, რომელსაც ირჩევდნენ ძირითადად მიწის მესაკუთრეები. კონსტიტუციამ ასევე მიანიჭა სრულწლოვან მამაკაცებს ხმის მიცემის უფლება, პრესის, რელიგიისა და გაერთიანების თავისუფლებებთან ერთად და შექმნა დამოუკიდებელი სასამართლო სისტემა.

ამ პერიოდის ერთ-ერთი თვალსაჩინო შედეგი იყო მონობის გაუქმება დანიის დასავლეთ ინდოეთში, დანიის კარიბის ზღვის კოლონიაში, რომელიც მანამდე მასპინძლობდა მონების ერთ-ერთ ყველაზე დიდ აუქციონს მსოფლიოში. გარდა ამისა, დანიამ 1845 წელს ბრიტანეთს მიჰყიდა თავისი ტროპიკული კოლონია ტრანკებარიინდოეთში .

ამ დროს დანიის მეფის სამეფო შედგებოდა კუნძულებისგან, იუტლანდიის ნახევარკუნძულის ჩრდილოეთ ნახევრისა და შლეზვიგისა და ჰოლშტაინის საჰერცოგოებისაგან, რომლებიც სამეფოსთან პირად კავშირში იმყოფებოდნენ. შლეზვიგის საჰერცოგო იყო დანიის ფიფი, ხოლო ჰოლშტაინი დარჩა გერმანიის კონფედერაციის შემადგენლობაში. ბევრი დანიელი სულ უფრო მეტად ხედავდა საჰერცოგოს, როგორც ერთიანი დანიის სახელმწიფოს განუყოფელ ნაწილს, მაგრამ ეს შეხედულება ეწინააღმდეგებოდა გერმანულენოვან უმრავლესობას შლეზვიგსა და ჰოლშტეინში, რომლებიც, შთაგონებული ლიბერალური და ნაციონალისტური მოძრაობებით, ცდილობდნენ დანიისგან დამოუკიდებლობას მოძრაობაში, რომელიც ცნობილია როგორც შლეზვიგი. -ჰოლშტაინიზმი.

დაძაბულობა გამწვავდა პირველი შლეზვიგის ომის (1848–1851) დაწყებასთან ერთად, დანიის საკონსტიტუციო ცვლილებების შემდეგ 1849 წელს. კონფლიქტი დასრულდა სტატუს კვოს დაბრუნებით, ძირითადად ბრიტანეთისა და სხვა დიდი სახელმწიფოების ჩარევის გამო, მაგრამ ის გადაუჭრელი დარჩა. დაძაბულობა საჰერცოგოში დანიელ და გერმანელ მოსახლეობას შორის.

შლეზვიგ-ჰოლშტაინის მომავალზე დებატები გააქტიურდა დანიაში. ნაციონალ-ლიბერალები მხარს უჭერდნენ შლეზვიგის მუდმივ გაერთიანებას დანიაში, ჰოლშტეინს კი საკუთარი გზის გატარების უფლებას აძლევდნენ. თუმცა, ამ გეგმებს გაუსწრო ფართო ევროპულმა მოვლენებმა, რამაც გამოიწვია შლეზვიგის მეორე ომის დაწყება 1864 წელს, დანია დაუპირისპირდა როგორც პრუსიას, ასევე ავსტრიას . ომი გაგრძელდა 1864 წლის თებერვლიდან ოქტომბრამდე და დანია, რომელმაც ვერ შეძლო ორი გერმანული სახელმწიფოს სამხედრო ძალის შედარება, გადამწყვეტად დამარცხდა. შედეგად, დანია იძულებული გახდა შლეზვიგიც და ჰოლშტაინიც დაეთმო პრუსიასა და ავსტრიას.

შლეზვიგ-ჰოლშტაინის დაკარგვა დანიისთვის დამანგრეველი დარტყმა იყო და მე-17 საუკუნეში დაწყებული ტერიტორიული დანაკარგების ხანგრძლივი სერიის კულმინაცია იყო. ამ დამარცხებით დანიამ დაკარგა თავისი სამეფოს ზოგიერთი უმდიდრესი ნაწილი, რაც კიდევ უფრო ართულებს ადრინდელ დანაკარგებს, როგორიცაა სკანეს ტერიტორიები შვედეთამდე. შლეზვიგის მეორე ომმა აიძულა დანია დაუპირისპირდეს მის შემცირებულ სტატუსს, რამაც გამოიწვია ინტენსიური ეროვნული რეფლექსიის პერიოდი და ნაციონალიზმის ახალი ფორმის გაჩენა.

ომის კვალდაკვალ დანია შემობრუნდა შიგნით და ყურადღება გაამახვილა დარჩენილი, ღარიბი ტერიტორიების, განსაკუთრებით იუტლანდიის განვითარებაზე. განხორციელდა სოფლის მეურნეობის ფართო რეფორმები და გაუმჯობესება და გაჩნდა ნაციონალიზმის ახალი გრძნობა, რომელიც ხაზს უსვამდა სოფლის ცხოვრების ღირებულებებს, მოკრძალებასა და წესიერებას. ეს „მცირე სახელმწიფოს“ ნაციონალიზმი აღნიშნავდა გადახვევას ოდესღაც დიდი სამეფოს ამბიციებისგან, რადგან დანია ცდილობდა აღედგინა და ხელახლა გამოეხატა თავი, როგორც პატარა, უფრო შეკრული ერი.

1848 წლის მარტის რევოლუცია დანიაში იყო მნიშვნელოვანი მოვლენების სერია, რამაც გამოიწვია კონსტიტუციური მონარქიის დამყარება და დანიის კონსტიტუციის მიღება. ეს რევოლუცია მოხდა ევროპის მასშტაბით აჯანყებების უფრო ფართო ფონზე, რადგან იმ წლის თებერვლისა და მარტის რევოლუციებმა მოიცვა რამდენიმე ქვეყანა, მათ შორის საფრანგეთი და გერმანია , რამაც გამოიწვია ფართო მოთხოვნები დემოკრატიული რეფორმების შესახებ.

მეფე ფრედერიკ VII ავიდა დანიის ტახტზე 1848 წლის 20 იანვარს, 39 წლის ასაკში. იგი ცნობილი იყო სახელმწიფო საქმეებში ჩართულობით და მზად იყო განეხილა კონსტიტუციური სახელმწიფოს იდეა, განსხვავებით მისი წინამორბედებისგან, რომლებიც მართავდნენ როგორც აბსოლუტური მონარქები. კორონციიდან მალევე მან შეინარჩუნა წინა მინისტრები და ორი ახალი დანიშვნა დანიშნა სახელმწიფო საბჭოში. დაახლოებით ამ დროს მამის, კრისტიან VIII-ის დროს შემუშავებული კონსტიტუციის პროექტი წინ მიიწევდა. 1848 წლის 28 იანვარს დანიის მთავრობამ გამოაცხადა ერთობლივი კონსტიტუციური ჩარჩოს გეგმები მთელი დანიის სამეფოსთვის, რომელიც მოიცავდა როგორც თავად სამეფოს, ასევე შლეზვიგისა და ჰოლშტაინის საჰერცოგოს. ეს შეთანხმება სთავაზობდა თანაბარ წარმომადგენლობას საკუთრივ დანიას, მისი მოსახლეობით 1,3 მილიონი, და საჰერცოგოსებს შორის, რომლებსაც ჰყავდათ 800,000 მოსახლე.

ნაციონალური ლიბერალური პარტია, რომელიც მხარს უჭერდა კონსტიტუციას, რომელიც ორიენტირებულია დანიაზე მდინარე ეიდერამდე, უკმაყოფილო იყო ამ წინადადებით და განიხილავდა მას დანიის უფლებების დარღვევად. ამავდროულად, საჰერცოგოს ხალხი ეწინააღმდეგებოდა დანიასთან რაიმე ერთობლივ კონსტიტუციას, რადგან ისინი უფრო მეტ დამოუკიდებლობას ცდილობდნენ.

1848 წლის 20 მარტს კოპენჰაგენში მოვიდა ცნობა, რომ შლეზვიგისა და ჰოლშტაინის წარმომადგენლები შეხვდნენ რენდსბურგში, მოითხოვდნენ თავისუფალი კონსტიტუციის შექმნას, შლეზვიგისა და ჰოლშტაინის გაერთიანებას და შლეზვიგის გერმანიის კონფედერაციაში შესვლას. ამის საპასუხოდ, ნაციონალური ლიბერალის ლიდერმა ორლა ლემანმა განაცხადა, რომ საჰერცოგოები ღია აჯანყებაში იყვნენ. მან და პარტიის სხვა ლიდერებმა მოიწვიეს საჯარო შეხვედრა კაზინოს თეატრში იმ საღამოს სიტუაციის განსახილველად, ხოლო Borgerrepræsentation (სახალხო წარმომადგენლობა) მოწვეული იყო დეკლარაციის შემუშავებისთვის მეფისადმი პოლიტიკური რეფორმების მოთხოვნით.

კაზინოს თეატრში გამართულ შეხვედრას 2500–3000 მონაწილე მოჰყვა. ჰვიდტმა და ლემანმა, რომლებიც გვიან მივიდნენ ბორჯერეპრეპრესენტაციასთან ადრე შეხვედრის გამო, წარმოადგინეს დეკლარაცია, რომელიც მოითხოვდა მეფეს შეეცვალა თავისი მინისტრები და დაეარსებინა ახალი მთავრობა. შეთანხმდნენ, რომ მეორე დღეს ბრბო წავიდოდა სამეფო სასახლისკენ, კრისტიანსბორგისკენ, რათა წარმოედგინა მოთხოვნები.

21 მარტს კოპენჰაგენის მთავარ მოედანზე, გამელტორვზე 15000-დან 20000-მდე ადამიანი შეიკრიბა და კრისტიანსბორგისკენ გაემართა. თუმცა, ჩამოსვლისთანავე მათ შეიტყვეს, რომ იმ დილით, მეფე ფრედერიკ VII-მ უკვე გაათავისუფლა თავისი მინისტრები მისი მრჩეველის ბარდენფლეტის მოთხოვნით, რომელიც ცდილობდა შლეზვიგის გაერთიანებას გერმანიის კონფედერაციასთან.

მომდევნო დღეებში გაგრძელდა მცდელობები ახალი მთავრობის შესაქმნელად. რამდენიმე მცდელობა ჩაიშალა, მაგრამ 22 მარტს ფინანსთა ყოფილმა მინისტრმა ადამ ვილჰელმ მოლტკემ წარმატებით დააარსა კოალიციური მთავრობა, რომელიც ცნობილია როგორც Moltke I კაბინეტი ან მარტის სამინისტრო. ამ ახალმა მთავრობამ, რომელშიც შედიოდნენ ოპოზიციური მოღვაწეები, როგორებიც არიან დიტლევ გოთარდ მონრადი, ჩერნინგი, ჰვიდტი და ლემანი, დანიის საკონსტიტუციო მონარქიაზე გადასვლის დასაწყისი იყო. მიუხედავად იმისა, რომ ნაციონალური ლიბერალები თავდაპირველად უკმაყოფილო იყვნენ, მათ მიიღეს მთავრობა მეფე ფრედერიკ VII-ის დაპირების საფუძველზე, რომ შეესრულებინა კონსტიტუციური მონარქის როლი და დაეკისრა პასუხისმგებლობა მის მინისტრებს.

ახალმა მთავრობამ უპასუხა საჰერცოგოსების მოთხოვნებს 24 მარტს, უარყო შლეზვიგის შესვლა გერმანიის კონფედერაციაში, მაგრამ მიანიჭა მას გაზრდილი პროვინციის დამოუკიდებლობა და გამოაცხადა, რომ მას ექნება ერთობლივი კონსტიტუცია დანიასთან. ჰოლშტაინს უნდა ჰქონოდა ცალკე კონსტიტუცია, როგორც გერმანიის კონფედერაციული სახელმწიფო. სანამ ეს გეგმები მიაღწევდა საჰერცოგოსებს, 23 მარტს ჰოლშტეინში დაიწყო ღია აჯანყება, რომელიც გადაიზარდა სამწლიან ომში (პირველი შლეზვიგის ომი) 1848 წლიდან 1850 წლამდე, რადგან შლეზვიგისა და ჰოლშტაინის სტატუსის შესახებ კონფლიქტი გახდა უფრო ფართო ბრძოლა დანიელებსა და დანიებს შორის. გერმანიის ინტერესები.

შლეზვიგ-ჰოლშტაინის პირველი ომი, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც შლეზვიგ-ჰოლშტაინის აჯანყება ან სამწლიანი ომი, დაიწყო 1848 წლის მარტში და სათავეს იღებს შლეზვიგ-ჰოლშტაინის საკითხში, დავა იმის შესახებ, თუ ვინ უნდა აკონტროლებდეს შლეზვიგის, ჰოლშტაინის და ლაუენბურგის საჰერცოგოს. ამ ტერიტორიებს მართავდა დანიის მეფე პირად გაერთიანებაში, მაგრამ ამ რეგიონების მოსახლეობა დაყოფილი იყო ეთნიკური ხაზით, შლეზვიგის ჩრდილოეთ ნაწილს დანიის უმრავლესობა ჰქონდა, ხოლო დანარჩენ შლეზვიგს, ისევე როგორც ჰოლშტაინს და ლაუენბურგს. ჰყავდა ძირითადად გერმანელი მოსახლეობა.

დაძაბულობამ იფეთქა 1848 წლის მარტში, როდესაც შლეზვიგის, ჰოლშტაინისა და ლაუენბურგის გერმანულენოვანი მოსახლეობა აჯანყდა დანიის მმართველობის წინააღმდეგ. მათ შექმნეს დროებითი მთავრობა და შექმნეს ჯარი მათი საქმისთვის საბრძოლველად. ვინაიდან ჰოლშტაინი და ლაუენბურგი იყვნენ გერმანიის კონფედერაციის წევრი ქვეყნები, კონფედერაციამ მხარი დაუჭირა აჯანყებას და კონფლიქტი ფედერალურ ომად გადააქცია (ბუნდესკრიგი). პრუსიამ, გერმანიის კონფედერაციის წამყვანმა ძალამ, მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა აჯანყების მხარდასაჭერად გერმანული ჯარების უმეტესი ნაწილით.

ომის პირველი ეტაპი იყო ინტენსიური, მაგრამ საომარი მოქმედებები დროებით შეჩერდა 1848 წლის აგვისტოში მალმოს ზავის ხელმოწერით. ამ ზავიმ უზრუნველყო მშვიდობის ხანმოკლე პერიოდი, მაგრამ ვერ გადაჭრა ფუნდამენტური საკითხები და 1849 წლის თებერვალში ბრძოლა განახლდა, ​​როდესაც დანიელებმა განაახლეს შეტევა აჯანყებულების წინააღმდეგ.

1850 წლის ზაფხულისთვის ტალღა გადატრიალდა აჯანყებულების წინააღმდეგ. პრუსია, რომელიც განიცდიდა ზეწოლას ევროპული სახელმწიფოების მხრიდან, იძულებული გახდა გაეუქმებინა მხარდაჭერა შლეზვიგ-ჰოლშტაინის ძალებისთვის. ამან აჯანყებულები იზოლირებულად დატოვა და 1851 წლის 1 აპრილისთვის შლეზვიგ-ჰოლშტაინის არმია ოფიციალურად დაიშალა, რაც მათი დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის დასასრულს აღნიშნავდა.

კონფლიქტი დასრულდა 1852 წელს ლონდონის პროტოკოლის ხელმოწერით. ეს შეთანხმება, რომელსაც მხარს უჭერდნენ დიდი სახელმწიფოები, მათ შორის დიდი ბრიტანეთი და რუსეთი , დაადასტურა დანიის მეფე შლეზვიგის, ჰოლშტაინის და ლაუენბურგის ჰერცოგად, მაგრამ ადგენდა, რომ ეს საჰერცოგოები დარჩებოდნენ დამოუკიდებელნი. საკუთრივ დანია. დანიის გამარჯვების მიუხედავად, ძირითადი საკითხები გადაუჭრელი რჩებოდა, რაც ამ ტერიტორიებზე მომავალი კონფლიქტების საფუძველი გახდა.

მე-19 საუკუნის დასაწყისში დანიაში დემოკრატიულმა მოძრაობებმა იმპულსის მოპოვება დაიწყო, მაგრამ მეფე ფრედერიკ VI-მ შესთავაზა მხოლოდ შეზღუდული დათმობები, როგორიცაა საკონსულტაციო ქონების ასამბლეების (Rådgivende Stænderforsamlinger) დაარსება 1834 წელს. ეს ასამბლეები წარმოადგენდნენ პლატფორმას პოლიტიკური მოძრაობებისთვის, მათ შორის ეროვნული ლიბერალური და გლეხთა მეგობრები, რომლებიც გახდნენ მთავარი მოთამაშეები დემოკრატიული რეფორმების გასატარებლად. როდესაც ქრისტიან VIII 1839 წელს ავიდა ტახტზე, მან განაგრძო მცირე დათმობების პოლიტიკა აბსოლუტური მონარქიის შენარჩუნებით.

ამ დროს დანია იყო უნიტარული სახელმწიფოს (Helstaten) ნაწილი, პირადი გაერთიანება, რომელიც მოიცავდა შლეზვიგის, ჰოლშტაინის და ლაუენბურგის საჰერცოგოს. „შლეზვიგ-ჰოლშტაინის საკითხი“ დაძაბულობის მნიშვნელოვანი წყარო იყო. ნაციონალური ლიბერალები, ლოზუნგით „დანია ეიდერამდე“, მხარს უჭერდნენ შლეზვიგს, რომ გამხდარიყო დანიის განუყოფელი ნაწილი, ჰოლშტაინისა და ლაუენბურგის გამიჯვნაში. ჰოლშტეინი და ლაუენბურგი იყვნენ გერმანიის კონფედერაციის წევრები, მაგრამ შლეზვიგი არ იყო, რამაც შექმნა რთული პოლიტიკური დინამიკა. იმავდროულად, გერმანელი ნაციონალისტები შლეზვიგში ცდილობდნენ შეენარჩუნებინათ შლეზვიგი და ჰოლშტაინი ერთიანი და შლეზვიგი გერმანიის კონფედერაციაში შეერთებოდა.

კრისტიან VIII-მ აღიარა, რომ კონსტიტუცია, რომელიც მოიცავდა როგორც დანიას, ასევე საჰერცოგოსებს, აუცილებელი იყო უნიტარული სახელმწიფოს შესანარჩუნებლად და ურჩია თავის შვილს და მემკვიდრეს, ფრედერიკ VII-ს, შეესრულებინა ასეთი კონსტიტუცია. 1848 წლის იანვარში კრისტიან VIII-ის გარდაცვალების შემდეგ, ევროპულმა რევოლუციებმა გააძლიერა მოთხოვნები ცვლილებების შესახებ დანიაში. 1848 წლის მარტისთვის შლეზვიგ-ჰოლშტაინის საკითხი დუღილს მიაღწია, შლეზვიგისა და ჰოლშტაინის ულტიმატუმი რეფორმების მოთხოვნით. პარალელურად გაიზარდა ეროვნული ლიბერალების მხრიდან პოლიტიკური ზეწოლა. ამის საპასუხოდ, ფრედერიკ VII-მ გადააყენა თავისი მთავრობა და დანიშნა მარტის კაბინეტი, რომელშიც შედიოდა გლეხების მეგობრებისა და ნაციონალური ლიბერალების ოთხი ლიდერი, როგორებიც იყვნენ დიტლევ გოთარდ მონრადი და ორლა ლემანი. უარყო საჰერცოგოსთა ულტიმატუმი, დანია შევიდა შლეზვიგის პირველ ომში.

კონფლიქტის დროს დაიწყო მუშაობა დანიის ახალი კონსტიტუციის შემუშავებაზე. DG Monrad ხელმძღვანელობდა პროექტების შედგენას, ხოლო ორლა ლემანმა დაარედაქტირა დოკუმენტი. ნორვეგიის (1814) და ბელგიის კონსტიტუციების გავლენით, პროექტი წარედგინა სამეფოს საკონსტიტუციო ასამბლეას (Den Grundlovgivende Rigsforsamling), ორგანო, რომელიც შედგებოდა 114 არჩეული წევრისაგან და 38 მეფის მიერ დანიშნული. კრება გაიყო ეროვნულ ლიბერალებს, გლეხთა მეგობრებსა და კონსერვატორებს შორის. ცენტრალური დებატები ეხებოდა პოლიტიკური სისტემის სტრუქტურასა და საარჩევნო წესებს.

1849 წლის 25 მაისს საკონსტიტუციო ასამბლეამ დაამტკიცა ახალი კონსტიტუცია და მას ხელი მოაწერა ფრედერიკ VII-მ 1849 წლის 5 ივნისს, თარიღი, რომელიც ახლა დანიაში კონსტიტუციის დღედ აღინიშნება. ივნისის კონსტიტუციის სახელით ცნობილი, ამ დოკუმენტმა ჩამოაყალიბა რიგსდაგი, ორპალატიანი პარლამენტი, რომელიც მოიცავს ლანდსტინგს (ზედა პალატა) და ფოლკეტინგის (ქვედა პალატა). მიუხედავად იმისა, რომ ორივე პალატის ხმის მიცემის უფლება იდენტური იყო, ლანდსტინგის არჩევნები არაპირდაპირი იყო და უფლებამოსილების მოთხოვნები უფრო მკაცრი იყო. საერთო ჯამში, კონსტიტუციით ხმის მიცემის უფლება მოსახლეობის დაახლოებით 15%-ს მიანიჭა. პირველი შლეზვიგის ომის გამო, კონსტიტუცია დაუყოვნებლივ არ იქნა გამოყენებული შლეზვიგზე, ეს საკითხი გადაიდო ომის დასრულებამდე.

დანიაში ინდუსტრიალიზაცია დაიწყო მე-19 საუკუნის მეორე ნახევარში. ქვეყნის პირველი რკინიგზა აშენდა 1850-იან წლებში, რამაც მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა კომუნიკაცია და ხელი შეუწყო ვაჭრობას. დანიის ბუნებრივი რესურსების ნაკლებობის მიუხედავად, ინდუსტრიული ზრდის ეს პერიოდი საზღვარგარეთმა ვაჭრობამ განაპირობა, რამაც მრეწველობის განვითარება და აყვავება მისცა. ინდუსტრიალიზაციის წინსვლისას მოხდა მნიშვნელოვანი მიგრაცია სოფლებიდან ქალაქებში, რამაც შეცვალა ქვეყნის დემოგრაფიული და ეკონომიკური ლანდშაფტი.

ამ პერიოდში დანიის სოფლის მეურნეობამ განიცადა ტრანსფორმაცია, რომელიც ფოკუსირებული იყო რძის და ხორცპროდუქტების ექსპორტზე, განსაკუთრებით დიდ ბრიტანეთში . 1864 წელს შლეზვიგის მეორე ომში დანიის დამარცხების შემდეგ, ერმა შეცვალა სავაჭრო სტრატეგია. ჰამბურგში გერმანელ შუამავლებზე დაყრდნობის ნაცვლად, დანიამ დაამყარა პირდაპირი სავაჭრო გზები ინგლისთან. ამ ცვლილებამ ხელი შეუწყო ქვეყნის გაჩენას კარაქის მთავარ ექსპორტიორად. ამ სოფლის მეურნეობის წარმატებაში გადამწყვეტი როლი ითამაშა მიწის რეფორმებმა, ტექნოლოგიურმა წინსვლამ და საგანმანათლებლო და სავაჭრო სისტემების ჩამოყალიბებამ. მიუხედავად იმისა, რომ სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივები გაჩნდა საუკუნის ბოლოს, დანიის მიწათმოქმედი, ინტელექტუალური და პოლიტიკური ელიტის ხელმძღვანელობამ თავდაპირველად განაპირობა ეს ცვლილებები. მათ განახორციელეს მიწის რეფორმები, რამაც ხელი შეუწყო ფერმერთა საშუალო კლასის შექმნას, რომლებმაც მიიღეს ინოვაციური სოფლის მეურნეობის ტექნიკა მდიდარი ქონების მფლობელებისგან და შემდგომ განავითარეს ისინი კოოპერატიული ძალისხმევით.

დანიის შრომითმა მოძრაობამ ასევე ჩამოყალიბება დაიწყო მე-19 საუკუნეში, როგორც ინტერნაციონალიზმის, ისე ნაციონალიზმის გავლენის ქვეშ. მოძრაობამ იმპულსი მოიპოვა, როდესაც სოციალური საკითხები გადახლართული გახდა საერთაშორისო შრომით სოლიდარობასთან. 1871 წელს სოციალისტი ჟურნალისტი ლუი პიო გამოჩნდა, როგორც წამყვანი ფიგურა, რომელიც მხარს უჭერდა მშრომელთა დამოუკიდებლად ორგანიზებას. სოციალისტური თეორიითა და პირველი ინტერნაციონალის იდეებით შთაგონებულმა პიომ დააარსა დანიის შრომის საერთაშორისო ასოციაცია, რომელიც მოგვიანებით სოციალ-დემოკრატიულ პარტიაში გადაიზარდა. ეს ორგანიზაცია აერთიანებდა პროფკავშირულ საქმიანობას პოლიტიკურ ქმედებებთან, აერთიანებდა მუშათა ბრძოლის ეროვნულ და საერთაშორისო ელემენტებს. პიო თვლიდა, რომ ინტერნაციონალიზმი არსებითი იყო მშრომელთა პროგრესისთვის და ამტკიცებდა, რომ საზღვრებს მიღმა თანამშრომლობის გარეშე, მუშები ვერ შეძლებდნენ გამოწვევას საშუალო კლასების ძალაუფლებას, რომლებიც იყენებდნენ ნაციონალიზმს კონტროლის შესანარჩუნებლად.

დანიის შრომითი მოძრაობის ძალისხმევამ გამოიწვია გაფიცვები და დემონსტრაციები, რომლებიც მოითხოვდნენ ხელფასების გაზრდას და სოციალურ რეფორმებს. ეს მოთხოვნები, თუმცა ზომიერი იყო, დამსაქმებლებისა და ხელისუფლების მხრიდან წინააღმდეგობას შეხვდა. დაძაბულობამ კულმინაციას მიაღწია ფელედენის ბრძოლაში 1872 წლის 5 მაისს, როდესაც ხელისუფლებამ დააპატიმრა ლუი პიო, პულ გელეფი და ჰარალდ ბრიქსი, მოძრაობის სამი ლიდერი, მათ სამშობლოს ღალატში ბრალი დასდეს. შემდგომში ისინი გადაასახლეს შეერთებულ შტატებში , სადაც ცდილობდნენ სოციალისტური კოლონიის დაარსებას კანზასში, რაც საბოლოოდ ჩაიშალა.

პოლიტიკურ სფეროში, დანიელი გლეხობის მზარდმა დამოუკიდებლობამ და გავლენით დაიწყო არსებული ელიტების გამოწვევა. პოლიტიკური შესაძლებლობების გაფართოებასთან ერთად, გლეხებმა, ლიბერალურ და რადიკალურ ურბანულ ელემენტებთან ერთად, მოიპოვეს მეტი ძალაუფლება, საბოლოოდ მოიპოვეს უმრავლესობა ფოლკეტინგში, დანიის პარლამენტის ქვედა პალატაში. მიუხედავად იმისა, რომ ცვლილებები განხორციელდა ლანდსტინგის, ზედა პალატის ძალაუფლების გასაძლიერებლად, მემარცხენე ვენსტრე პარტია მოითხოვდა მთავრობის შექმნას. მეფე კრისტიან IX თავდაპირველად წინააღმდეგობა გაუწია, მაგრამ 1901 წელს შეწყვიტა და დანიშნა იოჰან ჰენრიკ დენცერი ვენსტრიდან დენცერის კაბინეტის შესაქმნელად. ამით დაიწყო დანიაში საპარლამენტო მმართველობის ტრადიცია. 1901 წლიდან, 1920 წლის სააღდგომო კრიზისის გარდა, არცერთ მთავრობას არ გამოუთქვამს გადაწყვეტილება ფოლკეტინგის უმრავლესობის წინააღმდეგ, რაც საფუძველი ჩაუყარა თანამედროვე დანიის დემოკრატიას.

შლეზვიგის მეორე ომი, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც დანო-პრუსიის ომი, დაიწყო 1864 წლის 1 თებერვალს, როდესაც პრუსიულმა და ავსტრიულმა ძალებმა გადაკვეთეს საზღვარი დანიის საჰერცოგო შლეზვიგში. ეს კონფლიქტი წარმოიშვა შლეზვიგ-ჰოლშტაინის საკითხთან დაკავშირებით, ხანგრძლივი დავა შლეზვიგის, ჰოლშტაინისა და ლაუენბურგის საჰერცოგოების კონტროლის შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი ბრძოლა დანიის სასარგებლოდ გადაწყდა შლეზვიგის პირველ ომში (1848–1851), დაძაბულობამ გამოიწვია მემკვიდრეობითი დავა და ნაციონალისტური ამბიციები, რაც ამ განახლებულ კონფლიქტში დასრულდა.

ომის ფესვები იყო 1863 წლის ნოემბრის კონსტიტუციის მიღებაში, რომელიც მიზნად ისახავდა შლეზვიგის უფრო მჭიდრო ინტეგრაციას დანიასთან. გერმანიის კონფედერაციამ ეს ნაბიჯი განიხილა, როგორც 1852 წლის ლონდონის პროტოკოლის დარღვევა, რომელიც ითვალისწინებდა, რომ საჰერცოგოები დანიისგან დაცალკევებული უნდა დარჩეს. 1863 წელს დანიის მეფის ფრედერიკ VII-ის გარდაცვალების შემდეგ ტახტზე ავიდა მეფე კრისტიან IX და დაუყოვნებელი გამოწვევის წინაშე დადგა საჰერცოგოსებზე დანიის ავტორიტეტი. ჰოლშტაინისა და შლეზვიგის გერმანულენოვანი მოსახლეობა მხარს უჭერდა ავგუსტენბურგის სახლს, გერმანიისადმი მეგობრული კადეტთა ფილიალს, ხოლო დანია ცდილობდა გამყარებულიყო კონტროლი შლეზვიგზე, რამაც გამოიწვია ნაციონალისტური სენტიმენტების შეჯახება ორივე მხრიდან.

1864 წლის იანვარში დაძაბულობა გაიზარდა, როდესაც პრუსიული და ავსტრიული ძალები განლაგდნენ მდინარე ეიდერის სამხრეთით, ჩრდილოეთით დანიის თავდაცვითი ძალების წინაშე. 1 თებერვლისთვის პრუსიამ და ავსტრიამ ომი გამოაცხადეს და დაიწყო საომარი მოქმედებები. დანიის არმია, რომელიც დაახლოებით 38000 კაცს ითვლიდა, დაუპირისპირდა 60000-ზე მეტ პრუსიულ და ავსტრიულ ძალებს. დანიელები თავდაპირველად იცავდნენ დანევირკეს ციხესიმაგრეს, უძველეს თავდაცვით ხაზს და დანიის ეროვნული სიამაყის სიმბოლოს. თუმცა, 5 თებერვალს, დანიის მთავარსარდალმა გენერალ-ლეიტენანტმა კრისტიან ჯულიუს დე მეზამ ბრძანა უკან დახევა დანევირკედან, რათა თავიდან აეცილებინათ ალყაში მოქცევა, რამაც დიდი შოკი და დემორალიზაცია გამოიწვია დანიაში.

სამხედრო შეტაკებები შლეზვიგში/სლეზვიგში. @ Maximilian Dörrbecker

მას შემდეგ, რაც დანიის ჯარები დაიხიეს ახლომდებარე ქალაქ ფლენსბურგში, ზამთრის მკაცრმა ამინდმა თავისი წვლილი შეიტანა, რის შედეგადაც დაიღუპა და რამდენიმე ასეული ჯარისკაცი დაატყვევა. პრუსიულმა და ავსტრიულმა ჯარებმა უკან დაიხია დანიის არმია, რასაც მოჰყვა ინტენსიური ბრძოლები სანკელმარკში და სხვა ადგილებში. აპრილის შუა რიცხვებისთვის დანიის ძალები გამაგრდნენ დიბოლში, მაგრამ 18 აპრილს პრუსიის არმიამ გადამწყვეტი შეტევა დაიწყო, რამაც დიბოლის სიმაგრეების დაცემა გამოიწვია ექვსსაათიანი დაბომბვისა და ფრონტალური შეტევის შემდეგ. ეს მარცხი გარდამტეხი აღმოჩნდა და დანიის დაცვა განაგრძობდა ნგრევას.

ლონდონის კონფერენცია, რომელიც გაიმართა 1864 წლის აპრილიდან ივნისამდე, ცდილობდა მოლაპარაკებას მშვიდობიანი რეზოლუციის შესახებ, მაგრამ ეს მცდელობები ჩაიშალა და ბრძოლა განახლდა. 29 ივნისს, პრუსიულმა ძალებმა წარმატებული ამფიბიური შეტევა წამოიწყეს დანიის კუნძულ ალსზე, რაც აღნიშნავს ომის ბოლო დიდ ჩართულობას. 3 ივლისისთვის ბოლო დანიის ძალები დამარცხდნენ ლუნდბის ბრძოლაში და გერმანიის ოკუპაცია მთელ იუტლანდიას მოედო.

1864 წლის 30 ოქტომბერს ხელი მოეწერა ვენის ხელშეკრულებას, რომელმაც ოფიციალურად დაასრულა კონფლიქტი. დანიამ დაუთმო კონტროლი შლეზვიგს, ჰოლშტაინს და ლაუენბურგს პრუსიასა და ავსტრიას. ამან დანიისთვის მნიშვნელოვანი დანაკარგი გამოიწვია, რადგან მან დაკარგა მიწის 40% და მოსახლეობის თითქმის 1 მილიონი, რამაც შეამცირა მისი გავლენა და ტერიტორიული მთლიანობა.

შლეზვიგის მეორე ომს შორსმიმავალი შედეგები მოჰყვა. ამით დასრულდა დანიის ამბიციები საჰერცოგოს მიმართ, გააძლიერა პრუსიის გავლენა გერმანიის საქმეებში და იწინასწარმეტყველა გერმანიის საბოლოო გაერთიანება. დანიისთვის დანაკარგი ეროვნული ტრავმა იყო და ქვეყანამ უფრო ფრთხილი საგარეო პოლიტიკა მიიღო, მე-20 საუკუნის ბოლომდე სამხედრო კონფლიქტების თავიდან აცილება. კონფლიქტის მემკვიდრეობაც შენარჩუნდა, რადგან პირველი მსოფლიო ომის დროს გერმანიის ჯარში გაწვეულმა ათასობით დანიელმა მძიმე დანაკარგები განიცადა, რამაც სამხრეთ იუტლანდიის ოჯახებში ხანგრძლივი სიმწარის გრძნობა დატოვა. 1920 წლის შლეზვიგის პლებისციტი, რომელიც გაიმართა პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, დაინახა, რომ ჩრდილოეთ შლეზვიგი დაბრუნდა დანიაში და საბოლოოდ განიხილა ზოგიერთი ტერიტორიული დავა, რამაც გამოიწვია ომი.

პირველი მსოფლიო ომის დროს დანია ინარჩუნებდა ნეიტრალიტეტის პოზიციას, მაგრამ კონფლიქტმა მნიშვნელოვნად იმოქმედა ერზე. როგორც ქვეყანა, რომელსაც ეკონომიკა დიდად ეყრდნობა ექსპორტზე, დანიას დიდი გამოწვევები შეექმნა წყალქვეშა ომის შეუზღუდავი გერმანიის პოლიტიკის გამო, რამაც შეაფერხა საზღვაო სავაჭრო გზები. ამ ვითარებამ აიძულა დანია გადაეტანა თავისი საექსპორტო ვაჭრობის დიდი ნაწილი გერმანიაში, რადგან საზღვარგარეთულ ბაზრებზე წვდომა სულ უფრო რთული ხდებოდა.

ომმა მოიტანა ფართო მომგებიანობა დანიის შიგნით, მაგრამ საერთო ეკონომიკური მდგომარეობა არასტაბილური იყო. ვაჭრობის შეფერხებამ, ფინანსური არასტაბილურობასთან ერთად, რომელიც მოიცვა მთელ ევროპაში კონფლიქტის დროს და მის შემდეგ, მნიშვნელოვანი სირთულეები გამოიწვია. დანიის მთავრობამ შემოიღო რაციონი დეფიციტის სამართავად და მოსახლეობამ გადაიტანა აუცილებელი საქონლის დეფიციტი, მათ შორის საკვები და საწვავი.

გარდა ამისა, გერმანია ახდენდა ზეწოლას დანიაზე, რათა მიეღო ზომები მის წყლებში, რამაც გამოიწვია საუნდის იძულებითი მოპოვება, რათა არ დაეშვა ბრიტანეთის საზღვაო ძალები ამ სტრატეგიულ გზაზე. ამ ქმედებამ აჩვენა ნეიტრალიტეტის შენარჩუნების სირთულე მეომარი მეზობლების მხრიდან ზეწოლის დაბალანსებისას.

პირველი მსოფლიო ომის შემდგომ და 1918 წელს გერმანიის დამარცხების შემდეგ, 1919 წელს ვერსალის ხელშეკრულებამ მნიშვნელოვანი ცვლილება მოიტანა დანიისთვის. ხელშეკრულება შლეზვიგის პლებისციტებს ავალდებულებდა, რაც შლეზვიგის რეგიონის მოსახლეობას უფლებას აძლევდა ხმის მიცემას თავიანთ ეროვნულ ერთგულებაზე. შედეგად, ჩრდილოეთ შლეზვიგი (ამჟამად ცნობილია როგორც სამხრეთ იუტლანდია) დაუბრუნდა დანიას, რაც აღნიშნავს მნიშვნელოვან ტერიტორიულ კორექტირებას და ომის შემდეგ ეროვნული სიამაყის აღდგენის მომენტს.

1939 წელს, როდესაც ევროპაში დაძაბულობა გაიზარდა, ადოლფ ჰიტლერმა სკანდინავიურ ერებს გაუვრცელა შეთავაზება თავდაუსხმელობის შესახებ შეთანხმებების შესახებ. სანამ შვედეთმა და ნორვეგიამ უარი თქვეს, დანიამ მიიღო შეთავაზება, კონფლიქტის თავიდან აცილების მიზნით. როდესაც მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო იმავე წელს, დანიამ გამოაცხადა თავისი ნეიტრალიტეტი. თუმცა, 1940 წლის 9 აპრილს გერმანია შეიჭრა დანიაში, როგორც მისი სტრატეგიის ნაწილი, რათა უზრუნველყოს კომუნიკაციები ნორვეგიაში შეჭრისთვის. დანიის მთავრობამ მხოლოდ შეზღუდული წინააღმდეგობა გაუწია და ქვეყანა სწრაფად დაიკავეს გერმანულმა ძალებმა.

დანიის ნაცისტური ოკუპაცია გამორჩეული იყო სხვა ოკუპირებულ ქვეყნებთან შედარებით. დანიის მონარქია დარჩა ადგილზე და ოკუპაციის საწყისი პირობები შედარებით რბილი იყო. დანიამ შეინარჩუნა საკუთარი მთავრობა და ფოლკეტინგი (პარლამენტი) განაგრძო ფუნქციონირება. დანიის კოალიციური მთავრობა ცდილობდა მოსახლეობის დაცვას კომპრომისის პოლიტიკით, ავტონომიის გარკვეული ხარისხის შენარჩუნებით. დანიის პოლიცია ძირითადად ადგილობრივი კონტროლის ქვეშ რჩებოდა და გერმანიის ხელისუფლება დისტანციას ინარჩუნებდა პირდაპირი მმართველობისგან. თუმცა, დაძაბულობა გაიზარდა, როდესაც გერმანია შეიჭრა საბჭოთა კავშირში 1941 წლის ივნისში, რამაც გამოიწვია დანიის კომუნისტური პარტიის (Danmarks Kommunistiske Parti) აკრძალვა.

ომის პროგრესირებასთან ერთად, ნაცისტების მოთხოვნები სულ უფრო დამთრგუნველი ხდებოდა. 1943 წლის აგვისტოში, გერმანიის მზარდი ზეწოლისა და მოთხოვნების წინაშე, რომელიც არღვევდა დანიის სუვერენიტეტს, დანიის მთავრობა გადადგა. ამან აიძულა გერმანელები დაეკისრათ სრული კონტროლი ქვეყანაზე. იმ მომენტიდან მოყოლებული, დანია სულ უფრო მდგრადი გახდა ოკუპაციის მიმართ და წარმოიქმნა შეიარაღებული წინააღმდეგობის მოძრაობა.

მიუხედავად გამოწვევებისა, დანია ომის დასრულებამდე დარჩა გერმანიის კონტროლის ქვეშ. 1945 წლის 4 მაისს გერმანული ძალები დანიაში, ჩრდილო-დასავლეთ გერმანიასა და ნიდერლანდებთან ერთად, დანებდნენ მოკავშირეებს. მეორე დღეს, 1945 წლის 5 მაისს, ბრიტანულმა ჯარებმა გაათავისუფლეს კოპენჰაგენი და დანია გაათავისუფლეს ოკუპაციისგან. სამი დღის შემდეგ, მეორე მსოფლიო ომი ოფიციალურად დასრულდა, რითაც დასრულდა ეს მღელვარე თავი დანიის ისტორიაში.

დანიის წინააღმდეგობის მოძრაობამ დანიის მრავალი მოქალაქის დახმარებით ჩაატარა მეორე მსოფლიო ომის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული სამაშველო ოპერაცია, წარმატებით ევაკუაცია მოახდინა დანიის 7800 ებრაელიდან 7220, 686 არაებრაელ მეუღლესთან ერთად ახლომდებარე ნეიტრალურ შვედეთში. ეს მცდელობა დაიწყო მას შემდეგ, რაც გერმანელმა დიპლომატმა გეორგ ფერდინანდ დაკვვიცმა 1943 წლის 28 სექტემბერს გაჟონა გეგმები დანიელი ებრაელების საკონცენტრაციო ბანაკებში მოსალოდნელი დეპორტაციის შესახებ, რომელიც ადოლფ ჰიტლერის ბრძანებით იყო მიღებული.

გადარჩენა ფართოდ განიხილება, როგორც ომის დროს გერმანიის მიერ ოკუპირებულ ნებისმიერ ქვეყანაში ნაცისტური აგრესიის წინააღმდეგ კოლექტიური წინააღმდეგობის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი აქტი. ამ ოპერაციისა და შემდგომი შუამდგომლობის გამო 464 დანიელი ებრაელის სახელით, რომლებიც ტყვედ ჩავარდა და გაგზავნეს ტერეზიენშტადტის საკონცენტრაციო ბანაკში, დანიის ებრაელი მოსახლეობის 99% გადაურჩა ჰოლოკოსტს.

მას შემდეგ, რაც დანიის მთავრობა გადადგა 1943 წლის აგვისტოში, გერმანელმა ოკუპანტებმა დაიწყეს ქვეყნის ებრაელი მოსახლეობის დეპორტაციის დაგეგმვა. დაკვვიცმა, რომელიც წარუმატებლად ცდილობდა მოლაპარაკებას დანიელი ებრაელებისთვის უსაფრთხო ნავსადგურისთვის შვედეთში, გადაწყვიტა ნაცისტური გეგმის გაჟონვა დანიის სოციალ-დემოკრატიული პარტიის თავმჯდომარეს ჰანს ჰედტოფტს. ჰედტოფტმა შეატყობინა დანიის წინააღმდეგობის მოძრაობას და ებრაული თემის ხელმძღვანელს, CB Henriques-ს, რომელმაც შემდეგ გააფრთხილა მოქმედი მთავარი რაბინი მარკუს მელქიორი. 29 სექტემბერს დილის წირვის დროს, როშ ჰაშანამდე ერთი დღით ადრე, რაბი მელქიორმა გააფრთხილა ებრაული საზოგადოება, რომ სასწრაფოდ მიემალებინათ. ამ გაფრთხილებამ ბევრ ებრაელს საშუალება მისცა, თავი აარიდოს ნაცისტურ დაჯგუფებას.

გადარჩენის ადრეული ეტაპები იყო არაკოორდინირებული და იმპროვიზირებული. დანიის საჯარო მოხელეებმა, ნაცისტური გეგმის შესწავლის შემდეგ, დამოუკიდებლად დაიწყეს ებრაელების გაფრთხილება პირადი კონტაქტების საშუალებით და მათ დამალვისკენ მოუწოდებდნენ. ბევრი ებრაელი დღეების ან კვირების განმავლობაში ეძებდა თავშესაფარს, არ იცოდნენ რა ბედი ექნებოდათ. საფრთხის გაძლიერებისას დანიის წინააღმდეგობამ და მრავალრიცხოვანმა უბრალო მოქალაქეებმა მოაწყვეს ებრაელების დამალვა და მათი შვედეთში გაქცევის მოწყობა.

შვედეთმა ადრე შესთავაზა თავშესაფარი ნორვეგიელ ებრაელებს და სწრაფად დათანხმდა დანიელი ებრაელების მიღებასაც. 1943 წლის 2 ოქტომბერს შვედეთის მთავრობამ გამოაცხადა ოფიციალური განცხადება, რომელშიც ნათქვამია, რომ მიესალმებოდა ყველა დანიელ ებრაელს, რომელიც თავშესაფარს ეძებდა. ორესუნდის სრუტეზე შვედეთისკენ გადასასვლელი საშიში იყო და სიგრძით იცვლებოდა ამინდისა და მდებარეობის მიხედვით, მაგრამ საშუალოდ ერთ საათზე ნაკლებს სჭირდებოდა. ებრაელებს გადაჰყავდათ თევზსაჭერი ნავებით, ნიჩბოსნებით, კაიაკებით და სატვირთო სარკინიგზო ვაგონებშიც კი იმალებოდნენ. გერდა III, დანიის Lighthouse and Buoy Service-ის ხომალდი, იყო ერთ-ერთი ნავი, რომელიც გამოიყენებოდა ლტოლვილების შვედეთში გადასაყვანად, სადაც დაახლოებით 300 ებრაელი გადაიყვანა უსაფრთხო ადგილზე.

მოგზაურობის ღირებულება მერყეობდა, მეთევზეები იხდიან 1000-დან 50000 დანურ კრონამდე ერთ ადამიანზე, რაც დამოკიდებულია აღქმულ რისკზე და მოთხოვნაზე. მიუხედავად მაღალი გადასახადისა, დანიის წინააღმდეგობის მოძრაობამ მდიდარი დანიელებისა და ებრაული ოჯახების ფინანსური მხარდაჭერით მოახერხა ხარჯების დაფარვა. საერთო ჯამში, სამაშველო სამუშაოები დაახლოებით 20 მილიონი კრონი დაჯდა.

გადარჩენის პირველ დღეებში ებრაელები შეიკრიბნენ სათევზაო ნავსადგურებში და ელოდნენ ტრანსპორტს. თუმცა, გესტაპოს მალევე გაუჩნდა ეჭვი ამ საქმიანობაში, რამაც გამოიწვია დარბევა. 6 ოქტომბრის ღამეს გილელეჯში 80 ებრაელი დაატყვევეს მას შემდეგ, რაც მათი სამალავი ღალატობდა. შესაბამისად, სამაშველო ოპერაციები გადავიდა უფრო იზოლირებულ სანაპირო პუნქტებში და ბევრი ებრაელი იმალებოდა ტყეებში ან კოტეჯებში, სანამ გადაკვეთის რიგს ელოდა.

დანიის ნავსადგურის პოლიცია და სამოქალაქო ხელისუფლება ხშირად თანამშრომლობდნენ წინააღმდეგობის მცდელობებთან და ბევრი ადგილობრივი გერმანელი მეთაური არ ავლენდა ენთუზიაზმს დეპორტაციის ბრძანებების აღსრულებით. შედეგად, დაახლოებით 116 დანიელმა ებრაელმა მოახერხა დანიაში დამალული დარჩენილიყო ომის დასრულებამდე, ხოლო მხოლოდ რამდენიმე მათგანი ტყვედ ჩავარდა, უბედური შემთხვევის შედეგად დაიღუპა ან თავი მოიკლა.

სამაშველო სამუშაოები არაჩვეულებრივი წარმატება იყო და ჰოლოკოსტის დროს დანიელ ებრაელებს შორის მსხვერპლი ყველაზე დაბალი იყო ნებისმიერ ოკუპირებულ ქვეყანაში. ჰოლოკოსტის მსხვერპლად მხოლოდ 102 დანიელი ებრაელია დაფიქსირებული. ამ ოპერაციამ ასევე აღნიშნა გარდამტეხი მომენტი დანიის წინააღმდეგობის გაწევაში ნაცისტური ოკუპაციის წინააღმდეგ, რადგან მან გააძლიერა საზოგადოებრივი აზრი და დააკავშირა ფართო ანტინაცისტური განწყობები წინააღმდეგობის მოძრაობასთან.

სკანდინავიური საბჭო შეიქმნა 1952 წლის 23 თებერვალს, როგორც პარლამენტთაშორისი ორგანიზაცია, რომელიც ხელს უწყობს სკანდინავიურ ქვეყნებს შორის თანამშრომლობას. დამფუძნებელი წევრები შედიოდნენ დანია, შვედეთი , ნორვეგია და ისლანდია , ფინეთთან ერთად შეუერთდა 1955 წელს. სკანდინავიური საბჭოს შექმნა მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო რეგიონული თანამშრომლობის ფორმალიზაციისკენ, რომელიც ეფუძნება საერთო კულტურულ, ისტორიულ და პოლიტიკურ კავშირებს სკანდინავიურ ქვეყნებს შორის. მისი მიზანი იყო თანამშრომლობის გაღრმავება ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა კანონმდებლობა, ეკონომიკური პოლიტიკა, კულტურა, განათლება და სოციალური კეთილდღეობა. დროთა განმავლობაში სკანდინავიურმა საბჭომ გააფართოვა თავისი როლი ერთიანობისა და თანამშრომლობის ხელშეწყობაში, გახდა ცენტრალური პლატფორმა რეგიონში საერთო გამოწვევების განხილვისა და გადაჭრისთვის.

მიუხედავად იმისა, რომ დანიამ არ იყო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ერთ-ერთი მოკავშირე ომის დროს, მოახერხა დაგვიანებული მოწვევა გაეროს ქარტიის კონფერენციაზე 1945 წელს და შემდგომში გახდა გაეროს დამფუძნებელი წევრი. მეორე მსოფლიო ომის დასრულებამ მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოიტანა დანიის საგარეო პოლიტიკაში, დანიის კუნძულ ბორნჰოლმის საბჭოთა ოკუპაციისა და მზარდი დაძაბულობის გავლენის ქვეშ, რომელიც მალე ცივ ომში გადაიზარდა. ამ მოვლენებმა, მეორე მსოფლიო ომის მძიმედ მიღებულ გაკვეთილებთან ერთად, აიძულა დანია დაეტოვებინა თავისი ხანგრძლივი ნეიტრალიტეტის პოლიტიკა. 1949 წელს დანია გახდა ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის (ნატო) ერთ-ერთი დამფუძნებელი წევრი, რაც აღნიშნავს გადამწყვეტ ცვლის კოლექტიური უსაფრთხოებისა და თავდაცვისკენ დასავლურ ალიანსში.

დანიის ქალთა მოძრაობა, განსაკუთრებით ხასიათდება წითელი წინდების მოძრაობით (Rødstrømpebevægelsen), წარმოიშვა, როგორც მნიშვნელოვანი ძალა გენდერული თანასწორობისთვის დანიის ისტორიაში, განსაკუთრებით 1970-იან და 1980-იანი წლების დასაწყისში. დაარსდა 1970 წელს, იგი შთაგონებული იყო 1969 წელს ნიუ-იორკში დაარსებული Redstockings-ისგან და შეკრიბა მემარცხენე ფემინისტები, რომლებიც მხარს უჭერენ თანაბარ უფლებებს, განსაკუთრებით ისეთ სფეროებში, როგორიცაა თანაბარი ანაზღაურება, სამუშაო ადგილის მკურნალობა და ოჯახური როლები.

ამ მოძრაობის ფესვები შეიძლება მივიჩნიოთ 1960-იანი წლების ბოლოს, როდესაც ახალგაზრდა აქტივისტებმა, კულტურული და საუნივერსიტეტო ჯგუფების მხარდაჭერით, დაიწყეს საზოგადოებაში ცვლილებების მოთხოვნა. მოძრაობამ ხილვადობა მოიპოვა 1970 წლის 8 აპრილს, როდესაც ქალები ლუდსახარშის მუშაკებთან ერთად თანაბარი ანაზღაურებისთვის პროტესტს გამოთქვამდნენ, რამაც საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო. თავდაპირველად, იყო დაბნეულობა მათი მიზნების შესახებ, მაგრამ მათ განმარტეს თავიანთი პოზიცია დემონსტრაციებითა და სტატიებით, რომლებიც მხარს უჭერდნენ უფასო აბორტს და ეწინააღმდეგებოდნენ დანიის წევრობას ევროპულ საზოგადოებაში.

მოძრაობა გაფართოვდა ურბანული ცენტრებიდან, როგორიცაა კოპენჰაგენი, ორჰუსი და ოდენსე დანიის ქალაქებში 1970-იანი წლების შუა პერიოდისთვის. ცენტრალური იერარქიის ნაკლებობის მიუხედავად, წითელი წინდები აწყობდნენ აქტივობებს, მათ შორის ყოველწლიურ საზაფხულო ბანაკებს Femø-ზე და დაეხმარნენ ქალთა მუზეუმის დაარსებას ორჰუსში. დროთა განმავლობაში გაჩნდა შიდა დავები, განსაკუთრებით ლესბოსელ წევრებთან, რომლებიც ქმნიდნენ საკუთარ ცალკეულ მოძრაობას და 1980-იანი წლების შუა პერიოდისთვის ინტერესი შემცირდა, ორჰუსის ფილიალი ოფიციალურად დაიხურა 1985 წელს.

მიუხედავად მისი საქმიანობის შედარებით ხანმოკლე პერიოდისა, დანიის წითელი წინდების მოძრაობამ დატოვა ხანგრძლივი გავლენა, ხელი შეუწყო ძირითად საკანონმდებლო ცვლილებებს, როგორიცაა უფასო აბორტის ლეგალიზაცია (1973), თანაბარი ანაზღაურების უზრუნველყოფა (1976) და დეკრეტული შვებულების გაუმჯობესება (1980). მან ასევე ხელი შეუწყო გენდერული კვლევების განვითარებას უნივერსიტეტებში და KVINFO-ს, დანიის ქალთა და გენდერის კვლევის ცენტრის დაარსებას, რამაც გრძელვადიანი მემკვიდრეობა დატოვა დანიის სოციალური და პოლიტიკური ისტორიის ფართო კონტექსტში.

დანიის მონაწილეობა ავღანეთის ომში მნიშვნელოვანი თავი იყო მის თანამედროვე ისტორიაში, რადგან ქვეყანამ ათწლეულების განმავლობაში პირველად ითამაშა პროაქტიული როლი საერთაშორისო სამხედრო ოპერაციებში. ეს ჩართულობა ნიშნავდა დანიის გადასვლას უფრო აქტიური საგარეო პოლიტიკისა და გლობალური უსაფრთხოების საკითხებისადმი ერთგულებისკენ ცივი ომის შემდგომ ეპოქაში.

დანია შეუერთდა აშშ-ის ხელმძღვანელობით კოალიციას ავღანეთში 2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტული თავდასხმების შემდეგ, როგორც ნატოს მისიის ნაწილი, ოპერაცია „მდგრადი თავისუფლების“ ფარგლებში. დანიის პარლამენტმა სწრაფად დაამტკიცა სამხედრო მხარდაჭერა, რაც გადამწყვეტი ნაბიჯია დანიის ტრადიციული ნეიტრალიტეტის პოზიციისგან. ეს გადაწყვეტილება ემთხვეოდა დანიის ერთგულებას ნატოს ვალდებულებების მიმართ, ასევე მის ფართო მხარდაჭერას ტერორიზმთან ბრძოლისა და საერთაშორისო უსაფრთხოების დაცვის მიმართ.

დანიის პირველი ჯარები ავღანეთში ჩავიდნენ 2001 წლის ბოლოს, რომლებსაც უმთავრესად დაევალათ აშშ-სა და მოკავშირე ძალების მხარდაჭერა თალიბანისა და ალ-ქაიდას წინააღმდეგ ოპერაციებში. ეს ძალები მოიცავდა სპეცოპერაციის დანაყოფებს, ქვეითებს და დამხმარე პერსონალს, რაც ასახავს დანიის ერთგულებას მისიისადმი, მიუხედავად მისი შედარებით მცირე სამხედროებისა.

2002 წელს დანია გადავიდა უფრო ვრცელ როლზე საერთაშორისო უსაფრთხოების მხარდაჭერის ძალებში (ISAF), ნატოს ეგიდით შექმნილი მისია ავღანეთში უსაფრთხოების შენარჩუნებისა და ძალისხმევის აღდგენის მიზნით. დანიის ძალები ძირითადად განლაგებული იყო ჰელმანდის პროვინციაში, ერთ-ერთ ყველაზე არასტაბილურ რეგიონში სამხრეთ ავღანეთში, სადაც მათ მნიშვნელოვანი ბრძოლა დაუპირისპირდნენ თალიბანის ამბოხებულებს.

დანიის სამხედრო ჩართულობა ავღანეთში გახდა ქვეყნის ერთ-ერთი უდიდესი სამხედრო ოპერაცია მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. 9500-ზე მეტი დანიელი ჯარისკაცი 2002-დან 2014 წლამდე როტაციაში მსახურობდა. და სტაბილიზაციის ძალისხმევა.

დანიის არმიის ჩართულობა ფართოდ იყო აღიარებული მისი პროფესიონალიზმითა და ეფექტურობით, მაგრამ ამას ასევე მაღალი ფასი დაუჯდა. ორმოცდაათმა დანიელმა ჯარისკაცმა დაკარგა სიცოცხლე და მრავალი სხვა დაიჭრა მისიის დროს, რაც მას ერთ-ერთ ყველაზე რთულ და ძვირადღირებულ სამხედრო ოპერაციად აქცევს დანიის თანამედროვე ისტორიაში.

2014 წელს დანიამ დაიწყო სამხედრო ჩართულობის შეწყვეტა ავღანეთში, როდესაც ISAF-ის მისია გადავიდა მტკიცე მხარდაჭერის მისიაზე, რომელიც ფოკუსირებული იყო ავღანეთის უსაფრთხოების ძალების წვრთნასა და კონსულტაციაზე. მიუხედავად იმისა, რომ დანიამ დაასრულა თავისი საბრძოლო როლი, მან განაგრძო ფინანსური მხარდაჭერა და წვლილი შეიტანა წვრთნებში, რაც აჩვენა ავღანეთის გრძელვადიანი სტაბილურობისა და განვითარებისადმი ერთგულების დემონსტრირება.

დანიას ნატოს მისიის შემადგენლობაში სამხედრო პერსონალის მცირე რაოდენობა ჰქონდა 2021 წელს საერთაშორისო ძალების სრულ გაყვანამდე. ეს გადაწყვეტილება მიღებულ იქნა აშშ-სა და ნატოს სხვა მოკავშირეებთან კოორდინაციით, რაც აღნიშნავს დანიის 20-წლიანი სამხედრო ყოფნის დასასრულს ავღანეთში. .

ლტოლვილთა კრიზისი და კოპენჰაგენის სროლები მნიშვნელოვანი მოვლენებია დანიის უახლეს ისტორიაში, რომელიც ასახავს იმ გამოწვევებს, რომლებიც დაკავშირებულია იმიგრაციასთან, სოციალურ ინტეგრაციასთან და მზარდ დაძაბულობასთან მულტიკულტურალიზმისა და ექსტრემიზმის საკითხებთან დაკავშირებით.

ლტოლვილთა კრიზისი (2015–2016)

2015 წლის ევროპული ლტოლვილთა კრიზისის დროს, დანიაში, ისევე როგორც ბევრ სხვა ევროპულ ქვეყანაში, განიცადა თავშესაფრის მაძიებელთა მნიშვნელოვანი ნაკადი, რომლებიც პირველ რიგში გარბდნენ სირიაში, ავღანეთსა და ერაყში კონფლიქტებს. ამ ზრდამ ზეწოლა მოახდინა დანიის იმიგრაციულ პოლიტიკასა და სოციალურ სერვისებზე, რამაც გამოიწვია მწვავე საჯარო დებატები ეროვნული იდენტობის, ინტეგრაციისა და დანიის პასუხისმგებლობის შესახებ ლტოლვილების მიმართ. ამის საპასუხოდ, დანიის მთავრობამ შემოიღო მკაცრი საიმიგრაციო კონტროლი და კანონები თავშესაფრის მაძიებელთა რაოდენობის შეზღუდვის მიზნით. ეს ზომები მოიცავდა სასაზღვრო კონტროლისა და პოლიტიკის გამკაცრებას, რამაც შეამცირა შეღავათები თავშესაფრის მაძიებლებისთვის და გაართულა ოჯახების გაერთიანება. ლტოლვილთა კრიზისმა გააძლიერა დისკუსიები იმიგრაციის შესახებ დანიის პოზიციის ირგვლივ, რამაც ხელი შეუწყო უფრო ფართო ევროპულ დებატებს ჰუმანიტარული პასუხისმგებლობის ეროვნულ ინტერესებთან დაბალანსების შესახებ.

კოპენჰაგენის სროლები (2015)

2015 წლის თებერვალში დანიაში მოხდა შიდა ტერორისტული თავდასხმა, რომელიც ცნობილია როგორც კოპენჰაგენის სროლები. შეიარაღებულმა პირმა ცეცხლი გახსნა კულტურულ ღონისძიებაზე, სადაც განიხილებოდა სიტყვის თავისუფლება კაფე Krudttønden-ში, რის შედეგადაც ერთი ადამიანი დაიღუპა და სხვები დაშავდა. მოგვიანებით იმავე ღამეს, იგივე შეიარაღებული პირი თავს დაესხა სინაგოგას ცენტრალურ კოპენჰაგენში, რის შედეგადაც კიდევ ერთი დაიღუპა. ეს ინციდენტები იყო დანიის ყველაზე მძიმე ტერორისტული თავდასხმები ათწლეულების განმავლობაში, შოკში ჩააგდო ერი და საჯარო დისკურსის წინა პლანზე წამოწია ექსტრემიზმის, რელიგიური შემწყნარებლობისა და სიტყვის თავისუფლების უფლების საკითხები.

თავდასხმებმა აიძულა დანიის მთავრობა გაეტარებინა უსაფრთხოების გაძლიერებული ზომები და შემდგომი დისკუსიები იმიგრანტი თემების, განსაკუთრებით მუსლიმური უმცირესობების, დანიურ საზოგადოებაში ინტეგრაციის შესახებ. მათ ასევე წამოიწყეს დებატები სამოქალაქო თავისუფლებების დაბალანსებასთან და ეროვნული უსაფრთხოების საჭიროებასთან და დანიის როლის შესახებ ექსტრემიზმის წინააღმდეგ ბრძოლაში როგორც შიდა, ისე მის ფარგლებს გარეთ.

როგორც ლტოლვილთა კრიზისმა, ისე კოპენჰაგენის სროლებმა ხაზი გაუსვა დანიის ბრძოლას ღიაობისა და ლიბერალიზმის ტრადიციული ღირებულებების შესანარჩუნებლად მზარდი გლობალური გამოწვევების ფონზე. ისტორიულად, დანია ცნობილია თავისი სოციალური კეთილდღეობის სისტემით, პროგრესული პოლიტიკითა და ადამიანის უფლებებისადმი ერთგულებით. თუმცა, ამ მოვლენებმა აღნიშნეს გადასვლა უფრო ფრთხილი და შემზღუდველი პოლიტიკისკენ იმიგრაციისა და უსაფრთხოების შესახებ, რაც ასახავს უფრო ფართო შეშფოთებას მთელ ევროპაში.

ბოლო ათწლეულების განმავლობაში დანია გაჩნდა, როგორც გლობალური ლიდერი კლიმატის მოქმედებისა და მდგრადობის სფეროში, რაც აღნიშნავს მნიშვნელოვან თავს მის თანამედროვე ისტორიაში. ეს ცვლა გარემოსდაცვითი მეთვალყურეობისკენ ასახავს ქვეყნის უფრო ფართო ტრანსფორმაციას ეკონომიკიდან, რომელიც ერთ დროს იყო დამოკიდებული წიაღისეულ საწვავზე, განახლებადი ენერგიისა და მდგრადი პრაქტიკის პიონერად დამცველად.

დანიის მოგზაურობა კლიმატის ლიდერობისკენ დაიწყო 1970-იან წლებში, 1973 წლის ნავთობის კრიზისის შემდეგ, რამაც გამოავლინა ქვეყნის დიდი დამოკიდებულება იმპორტირებულ წიაღისეულ საწვავზე. ამ კრიზისმა აიძულა დანია გადაეხედა ენერგეტიკულ სტრატეგიას და დაიწყო ინვესტიციები ენერგიის ალტერნატიულ წყაროებში. 1978 წელს მსოფლიოში პირველი ფართომასშტაბიანი ქარის ელექტროსადგურის მშენებლობამ მიუთითა დანიის ადრეულ ერთგულებაზე ქარის ენერგიაზე და მომდევნო ათწლეულების განმავლობაში ქარის ენერგია იქცა დანიის ენერგეტიკის სექტორის ქვაკუთხედად.

1990-იანი წლებისთვის დანია ჩამოყალიბდა, როგორც განახლებადი ენერგიის ლიდერი. მთავრობამ შემოიღო ენერგოეფექტურობის ხელშეწყობის პოლიტიკა, ქარის ენერგიაში ინვესტირება და სუფთა ტექნოლოგიების განვითარების ხელშეწყობა. ქარის ენერგიის ინფრასტრუქტურის გაფართოებამ დანია გლობალური ლიდერი გახადა ქარის ტურბინების წარმოებაში, დანიურმა კომპანიებმა, როგორიცაა Vestas და Ørsted, მოიპოვეს საერთაშორისო პოპულარობა.

1997 წელს დანია გახდა ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა, რომელმაც მიიღო ყოვლისმომცველი კლიმატის სამოქმედო გეგმა, რომელიც ახორციელებს ამბიციურ მიზნებს სათბურის გაზების ემისიების შესამცირებლად და განახლებადი ენერგიის წილის გაზრდას მის მთლიან ენერგეტიკულ ნაზში. 2000-იანი წლების დასაწყისისთვის დანიის ენერგეტიკულმა პოლიტიკამ აჩვენა, რომ ეკონომიკური ზრდა შეიძლებოდა გამოეყო ნახშირბადის ემისიებისაგან, რადგან ქვეყანა აგრძელებდა აყვავებას და თანდათან ამცირებდა წიაღისეულ საწვავზე დამოკიდებულებას.

დანიის, როგორც გლობალური კლიმატის ლიდერის როლი უფრო გამოხატული გახდა 2010-იან წლებში. 2009 წელს კოპენჰაგენმა უმასპინძლა გაეროს კლიმატის ცვლილების კონფერენციას (COP15), რომელმაც საერთაშორისო ყურადღება მიიპყრო დანიის გარემოსდაცვით პოლიტიკაზე, მიუხედავად იმისა, რომ სამიტმა ვერ მიაღწია სავალდებულო შეთანხმებას. წარუმატებლობის მიუხედავად, დანია განაგრძობდა თავისი კლიმატის ამბიციების განმტკიცებას.

2019 წელს დანიის მთავრობამ მიიღო კლიმატის აქტი, რომელიც აიღო ვალდებულება 2030 წლისთვის შეამციროს სათბურის გაზების ემისიები 70%-ით 1990 წელთან შედარებით, რაც მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ამბიციური კლიმატის სამიზნეა. დანიამ ასევე პირობა დადო, რომ მიაღწია ნახშირბადის ნეიტრალიტეტს 2050 წლისთვის. ქვეყანა მუდმივად ემხრობოდა მდგრადი გადაწყვეტილებებს, როგორიცაა ოფშორული ქარის ელექტროსადგურები, და იყო გლობალური მასშტაბით მწვანე ტექნოლოგიებისა და ენერგოეფექტური პრაქტიკის პოპულარიზაციის წინა პლანზე.