Вялікая рымская грамадзянская вайна

Пасля ад'езду Краса з Рыма ў канцы 55 г. да н. э. і пасля яго смерці ў бітве ў 53 г. да н.Са смерцю Краса і Юліі (дачкі Цэзара і жонкі Пампея) у 54 г. да н. э. баланс сіл паміж Пампеем і Цэзарам парушыўся, і "вочная сутычка паміж двума], такім чынам, магла здацца непазбежнай".З 61 г. да н.э. галоўным палітычным разломам у Рыме быў ураўнаважванне ўплыву Пампея, што прывяло да яго пошуку саюзнікаў па-за межамі асноўнай сенатарскай арыстакратыі, г.зн. Краса і Цэзара;але рост анархічнага палітычнага гвалту з 55 па 52 г. да н.э. нарэшце прымусіў Сенат уступіць у саюз з Пампеем для аднаўлення парадку.Разбурэнне парадку ў 53 і 52 гадах да н.э. было надзвычай трывожным: такія людзі, як Публій Клодзій Пульхер і Ціт Аній Мілон, былі «па сутнасці незалежнымі агентамі», якія ўзначальвалі буйныя жорсткія вулічныя банды ў вельмі нестабільнай палітычнай абстаноўцы.Гэта прывяло да аднаасобнага консульства Пампея ў 52 г. да н. э., калі ён узяў аднаасобны кантроль над горадам без склікання выбарчага сходу.Адна з прычын, чаму Цэзар вырашыў пайсці на вайну, заключалася ў тым, што ён будзе прыцягнуты да адказнасці за прававыя парушэнні падчас свайго консульства ў 59 г. да н.э. і парушэнні розных законаў, прынятых Пампеем у канцы 50-х гадоў, следствам чаго будзе ганебнае выгнанне .Выбар Цэзара весці грамадзянскую вайну быў матываваны галоўным чынам спатыкненнем у спробах атрымаць другі консул і трыумф, у якім няздольнасць зрабіць гэта паставіла б пад пагрозу яго палітычную будучыню.Больш за тое, вайна ў 49 г. да н.э. была выгаднай для Цэзара, які працягваў ваенныя падрыхтоўкі, у той час як Пампей і рэспубліканцы толькі пачалі рыхтавацца.Ужо ў старажытнасці прычыны вайны выклікалі здзіўленне і здзіўленне, а канкрэтных матываў «нікуды не дзелася».Існавалі розныя падставы, напрыклад, сцвярджэнне Цэзара аб тым, што ён абараняў правы трыбунаў пасля таго, як яны ўцяклі з горада, што было «занадта відавочным падманам».

За некалькі месяцаў да студзеня 49 г. да н. э. і Цэзар, і антыцэзарыянцы, якія складаліся з Пампея, Катона і іншых, здавалася, верылі, што другі адступіць або, калі гэтага не атрымаецца, прапануе прымальныя ўмовы.За апошнія некалькі гадоў давер паміж імі паменшыўся, і перыядычныя цыклы барацьбы за мяжу пашкодзілі шанцам на кампраміс.1 студзеня 49 г. да н.э. Цэзар заявіў, што ён гатовы сысці ў адстаўку, калі іншыя камандзіры таксама зробяць гэта, але, паводле слоў Груэна, «не будзе цярпець ніякага рознагалосся ў сілах іх сар і Пампея], падобна, пагражаючы вайной, калі яго ўмовы выканаюць не былі выкананы.Прадстаўнікі Цэзара ў горадзе сустрэліся з лідэрамі сенатараў з больш прымірэнчым пасланнем, у якім Цэзар быў гатовы адмовіцца ад Трансальпійскай Галіі, калі яму будзе дазволена трымаць два легіёны і права балатавацца на пасаду консула, не адмаўляючыся ад сваёй імперыі (і, такім чынам, права да перамогі), але гэтыя ўмовы былі адхілены Катонам, які заявіў, што ні на што не пагодзіцца, калі гэта не будзе публічна прадстаўлена перад Сенатам.Сенат быў перакананы напярэдадні вайны (7 студзеня 49 г. да н. э.) - у той час як Пампей і Цэзар працягвалі збіраць войскі - запатрабаваць ад Цэзара адмовіцца ад сваёй пасады або прызнаць яго ворагам дзяржавы.Праз некалькі дзён Сенат таксама пазбавіў Цэзара яго дазволу балатавацца на выбарах завочна і прызначыў пераемніка Цэзара на пасаду праконсула ў Галіі;у той час як пракесарыянскія трыбуны наклалі вета на гэтыя прапановы, Сенат праігнараваў іх і перанёс senatus consultum ultimum, упаўнаважыўшы магістратаў прымаць любыя меры, неабходныя для забеспячэння бяспекі дзяржавы.У адказ шэраг гэтых працэзараўскіх трыбунаў, драматызуючы сваё цяжкае становішча, уцяклі з горада ў лагер Цэзара.

Цэзар быў прызначаны губернатарам над рэгіёнам, які вагаўся ад паўднёвай Галіі да Ілірыка.Калі тэрмін яго губернатарства скончыўся, сенат загадаў Цэзару распусціць сваю армію і вярнуцца ў Рым.У студзені 49 г. да н. э. Юлій Цэзар узначаліў адзін легіён, Легіён XIII, на поўдзень праз Рубікон з Цызальпійскай Галіі ў Італію, каб прабіцца ў Рым.Пры гэтым ён свядома парушыў закон аб імперыі і зрабіў узброены канфлікт непазбежным.Рымскі гісторык Светоній малюе Цэзара ў нерашучасці, калі ён наблізіўся да ракі, і прыпісвае пераправу звышнатуральнаму прывіду.Паведамлялася, што Цэзар абедаў з Салюстыем, Гірцыем, Опіем, Луцыем Бальбам і Сульпікам Руфам у ноч пасля свайго знакамітага пераходу ў Італію 10 студзеня.Самы давераны лейтэнант Цэзара ў Галіі, Ціт Лабіен перайшоў ад Цэзара да Пампея, магчыма, з-за назапашвання Цэзарам ваеннай славы або ранейшай лаяльнасці да Пампея.Паводле Светонія, Цэзар вымавіў вядомую фразу ālea iacta est («жывы быў кінуты»).Фраза «перайсці Рубікон» захавалася для абазначэння любога чалавека або групы, якія беззваротна прытрымліваюцца рызыкоўнага або рэвалюцыйнага курсу дзеянняў, падобна сучаснай фразе «прайсці кропку незвароту».Рашэнне Цэзара аб хуткіх дзеяннях прымусіла Пампея, консулаў і значную частку рымскага сената пакінуць Рым.Пераправа Юлія Цэзара праз раку паскорыла Вялікую грамадзянскую вайну ў Рыме.

Вестка аб уварванні Цэзара ў Італію дасягнула Рыма каля 17 студзеня.У адказ Пампей «выдаў эдыкт, у якім ён прызнаў стан грамадзянскай вайны, загадаў усім сенатарам ісці за ім і абвясціў, што ён будзе лічыць прыхільнікам Цэзара любога, хто застанецца».Гэта прымусіла яго саюзнікаў пакінуць горад разам з многімі непрыхільнымі сенатарамі, баючыся крывавай расправы з папярэднімі грамадзянскімі войнамі;іншыя сенатары проста з'ехалі з Рыма на свае загарадныя вілы, спадзеючыся захоўваць стрыманасць.

Цэзар вызначыў дальнабачны час: у той час як сілы Пампея на самай справе значна пераўзыходзілі адзіны легіён Цэзара, складаючы па меншай меры 100 кагорт, або 10 легіёнаў, «ні ў якім выпадку Італія не магла быць апісана як падрыхтаваная да ўварвання».Цэзар захапіў Арымін (сучасны Рыміні) без супраціву, яго людзі ўжо пракраліся ў горад;ён хутка захапіў яшчэ тры гарады.У канцы студзеня Цэзар і Пампей вялі перамовы, і Цэзар прапанаваў ім абодвум вярнуцца ў свае правінцыі (для чаго Пампею трэба было адправіцца ў Іспанію), а затым распусціць свае войскі.Пампей прыняў гэтыя ўмовы пры ўмове, што яны неадкладна выйдуць з Італіі і перададуць на разгляд спрэчкі Сенату, сустрэчная прапанова, якую Цэзар адхіліў, паколькі паставіла б яго на ласку варожых сенатараў, адмовіўшыся ад усіх пераваг яго нечаканае ўварванне.Цэзар працягваў наступаць.Сутыкнуўшыся з пяццю кагортамі пад камандаваннем Квінта Мінуцыя Тэрма ў Ігувіі, сілы Тэрма дэзерціравалі.Цэзар хутка захапіў Піцэнум, вобласць, з якой паходзіў род Пампея.У той час як войскі Цэзара аднойчы ўступілі ў сутычку з мясцовымі сіламі, на шчасце для яго, насельніцтва не было варожым: яго войскі ўстрымліваліся ад рабаванняў, а яго праціўнікі мелі "малую папулярнасць".У лютым 49 г. да н. э. Цэзар атрымаў падмацаванне і захапіў Аскул, калі мясцовы гарнізон дэзерціраваў.

Аблога Карфінія была першым значным ваенным супрацьстаяннем грамадзянскай вайны Цэзара.У лютым 49 г. да н. э. войскі народаў Гая Юлія Цэзара аблажылі італьянскі горад Карфініум, які ўтрымліваўся сіламі аптыматаў пад камандаваннем Луцыя Даміцыя Агенабарба.Аблога доўжылася ўсяго тыдзень, пасля чаго абаронцы здаліся Цэзару.Гэтая бяскроўная перамога стала значным прапагандысцкім пераваротам для Цэзара і паскорыла адступленне асноўных сіл аптыматаў з Італіі, пакінуўшы Populares у эфектыўным кантролі над усім паўвостравам.Знаходжанне Цэзара ў Карфініуме доўжылася ў агульнай складанасці сем дзён, і пасля прыняцця яго капітуляцыі ён неадкладна разбіў лагер і адправіўся ў Апулію, каб пераследваць Пампея.Даведаўшыся аб перамозе Цэзара, Пампей пачаў маршыраваць сваю армію з Луцэрыі ў Канузій, а затым у Брундзізій, дзе ён мог далей адступіць, перайшоўшы Адрыятычнае мора ў Эпір.Калі ён пачаў свой паход, Цэзар меў з сабой шэсць легіёнаў, неадкладна адправіўшы легіёны Агенабарба пад камандаваннем Курыёна, каб забяспечыць абарону Сіцыліі;пазней яны будуць змагацца за яго ў Афрыцы.Неўзабаве Пампей будзе абложаны ў Брундзізіі арміяй Цэзара, хоць, нягледзячы на ​​гэта, яго эвакуацыя была паспяховай.

Прасоўванне Цэзара ўніз па ўзбярэжжы Адрыятычнага мора было надзіва лагодным і дысцыплінаваным: яго салдаты не рабавалі сельскую мясцовасць, як гэта рабілі салдаты падчас Сацыяльнай вайны некалькімі дзесяцігоддзямі раней;Цэзар не помсціў сваім палітычным ворагам, як гэта зрабілі Сула і Марый.Палітыка памілавання была таксама вельмі практычнай: ціхамірнасць Цэзара не дазволіла насельніцтву Італіі павярнуцца супраць яго.У той жа час Пампей планаваў уцячы на ​​ўсход у Грэцыю, дзе ён мог бы сабраць масіўную армію з усходніх правінцый.Таму ён уцёк у Брундызій (сучасны Брындызі), рэквізаваўшы гандлёвыя судны для падарожжаў па Адрыятыцы.Юлій Цэзар абложвае італьянскі горад Брундызій на ўзбярэжжы Адрыятычнага мора, які ўтрымліваўся сіламі аптыматаў пад камандаваннем Гнея Пампея Вялікага.Пасля шэрагу кароткіх сутычак, падчас якіх Цэзар спрабаваў блакаваць гавань, Пампей пакінуў горад і здолеў эвакуіраваць сваіх людзей праз Адрыятыку ў Эпір.Адступленне Пампея азначала, што Цэзар цалкам кантраляваў Італійскі паўвостраў, не маючы магчымасці пераследваць сілы Пампея на ўсходзе, замест гэтага ён вырашыў накіравацца на захад, каб супрацьстаяць легіёнам, якія Пампей размясціў у Іспаніі.На шляху ў Іспанію Цэзар скарыстаўся магчымасцю вярнуцца ў Рым упершыню за дзевяць гадоў.Ён хацеў выглядаць законным прадстаўніком рэспублікі і таму арганізаваў сустрэчу Сената з ім за межамі горада 1 красавіка.Таксама быў запрошаны вялікі прамоўца Цыцэрон, якому Цэзар накіраваў лісты з просьбай прыехаць у Рым, але Цыцэрона не ўдалося пераканаць, бо ён вырашыў не выкарыстоўваць яго і асцерагаўся ўсё больш злавеснага тону лістоў.

Пакінуўшы Марка Антонія кіраваць Італіяй, Цэзар адправіўся на захад у Іспанію.Па дарозе ён пачаў аблогу Масіліі, калі горад забараніў яму ўезд і перайшоў пад камандаванне вышэйзгаданага Даміцыя Агенабарба.Пакінуўшы абложныя сілы, Цэзар працягнуў рух у Іспанію з невялікай асабістай аховай і 900 нямецкай дапаможнай кавалерыяй.Пасля таго, як пачалася аблога, Агенабарб прыбыў у Масілію, каб абараніць яе ад войскаў цэзара.У канцы чэрвеня караблі Цэзара, хаця яны былі менш умела пабудаваныя, чым караблі Масіліётаў, і пераўзыходзілі іх колькасцю, перамаглі ў наступнай марской бітве.Гай Трэбоній вёў аблогу, выкарыстоўваючы розныя абложныя машыны, уключаючы абложныя вежы, асадную рампу і «тэстуда-таран».Гай Скрыбоній Курыён, нядбайна адэкватна ахоўваючы Сіцылійскі праліў, дазволіў Луцыю Насідыю прыцягнуць больш караблёў на дапамогу Агенабарбу.У пачатку верасня ён правёў другую марскую бітву з Дэцымам Брутам, але пацярпеўшы паразу, адступіў і адплыў у Іспанію.Пры канчатковай капітуляцыі Масіліі Цэзар праявіў сваю звычайную паблажлівасць, і Луцый Агенабарб збег у Фесалію на адзіным судне, якому ўдалося выратавацца ад папуляраў.Пасля гэтага Масіліі было дазволена захаваць намінальную аўтаномію з-за старажытных сяброўскіх сувязяў і падтрымкі Рыма, а таксама некаторыя тэрыторыі, у той час як большая частка яе імперыі была канфіскаваная Юліем Цэзарам.

Цэзар прыбыў у Гішпанію ў чэрвені 49 г. да н.э., дзе яму ўдалося захапіць пірэнэйскія перавалы, якія абаранялі пампейцы Луцый Афраній і Марк Петрэй.Пры Ілердзе ён разбіў пампейскую армію пад камандаваннем легатаў Луцыя Афранія і Марка Петрэя.У адрозненне ад многіх іншых бітваў грамадзянскай вайны, гэта была хутчэй кампанія манеўру, чым рэальныя баі.Пасля капітуляцыі галоўнай рэспубліканскай арміі ў Іспаніі Цэзар рушыў да Варона ў Задней Іспаніі, які адразу без бою скарыўся яму, што прывяло да капітуляцыі яшчэ двух легіёнаў.Пасля гэтага Цэзар пакінуў свайго легата Квінта Касія Лонгіна — брата Гая Касія Лонгіна — камандаваць Іспаніяй з чатырма легіёнамі, часткова складзенымі з людзей, якія здаліся і перайшлі ў лагер цэзарыянаў, і вярнуліся з астатнімі яго войска ў Масілію і яе аблогу.

Аблога Курыкты была ваенным супрацьстаяннем, якое мела месца на ранніх этапах грамадзянскай вайны Цэзара.Адбыўшыся ў 49 г. да н.э., ён бачыў, як значныя сілы папуляраў пад камандаваннем Гая Антонія былі абложаны на востраве Курыкта флотам аптыматаў пад камандаваннем Луцыя Скрыбонія Лібона і Марка Актавія.Гэта адбылося адразу ж і стала вынікам марскога паражэння Публія Карнелія Далабелы, і Антоній у рэшце рэшт капітуляваў пры працяглай аблозе.Гэтыя дзве паразы былі аднымі з самых значных, пацярпелых Populares падчас грамадзянскай вайны.Бітва была расцэнена як катастрофа для справы цэзара.Здаецца, гэта мела вялікае значэнне для Цэзара, які згадвае гэта разам са смерцю Курыёна як адну з найгоршых няўдач грамадзянскай вайны.З чатырох выпадкаў найбольш катастрафічных паражэнняў, панесеных Папулярамі ў грамадзянскай вайне, якія прыводзіць Светоній, пералічаны як паражэнне флоту Далабелы, так і капітуляцыя легіёнаў пры Курыкце.

Бітва пры Таўроэнта — марская бітва ля ўзбярэжжа Таўроэнта падчас грамадзянскай вайны Цэзара.Пасля паспяховай марской бітвы за межамі Масіліі 31 ліпеня 49 г. да н. э. кесарскі флот пад камандаваннем Дэцыма Юнія Брута Альбіна зноў уступіў у канфлікт з флотам Масіліётаў і пампейскім флотам дапамогі на чале з Квінтам Насідыем.Нягледзячы на ​​значнае пераўзыходжанне, кесарыянцы перамаглі, і аблога Масіліі змагла працягнуць, што прывяло да канчатковай капітуляцыі горада.Марская перамога пры Таўроэнта азначала, што аблога Масіліі можа працягвацца з ваенна-марской блакадай.Насідый вырашыў, што, улічваючы стан флоту Масіліёта, было б разумней аказаць падтрымку сілам Пампея ў Гішпаніі Цытэрыёр, чым працягваць дапамагаць аперацыям у Галіі.Горад Масілія быў у жаху, даведаўшыся аб знішчэнні іх флоту, але, тым не менш, падрыхтаваўся яшчэ шмат месяцаў у аблозе.Неўзабаве пасля паразы Агенабарб збег з Масіліі і здолеў пазбегнуць палону пад прыкрыццём моцнага шторму.

Бітва пры Ютыцы (49 г. да н.э.) падчас Грамадзянскай вайны Цэзара адбылася паміж палкаводцам Юлія Цэзара Гаем Скрыбоніем Курыёнам і пампейскімі легіянерамі пад камандаваннем Публія Атыя Вара пры падтрымцы нумідыйскай кавалерыі і пешых салдат, пасланых нумідыйскім каралём Джубам I.Курыён перамог пампейцаў і нумідыйцаў і выгнаў Вара назад у горад Ютыка.У бязладзіцы бітвы Курыёну было прапанавана ўзяць горад, перш чым Вар змог перагрупавацца, але ён стрымаў сябе, бо ў яго не было сродкаў, каб распачаць штурм горада.Аднак на наступны дзень ён пачаў фармаваць контраваляцыю Ютыкі з намерам прымусіць горад падпарадкавацца голадам.Да Вара звярнуліся вядучыя грамадзяне горада, якія прасілі яго здацца і пазбавіць горад ад жахаў аблогі.Вар, аднак, толькі што даведаўся, што кароль Джуба быў на шляху з вялікай сілай, і таму супакоіў іх, што з дапамогай Джубы Курыён хутка будзе разбіты.Курыё пачуў падобныя паведамленні і пакінуў аблогу, прабраўшыся да Кастры Карнэлія.Ілжывыя паведамленні з Ютыкі аб сіле Джубы прымусілі яго адмовіцца ад аховы, што прывяло да бітвы на рацэ Баградас.

Атрымаўшы верх над нумідыйскімі саюзнікамі Вара ў шэрагу сутычак, ён перамог Вара ў бітве пры Ютыцы, які ўцёк у горад Ютыка.У бязладзіцы бітвы Курыёну было прапанавана ўзяць горад, перш чым Вар змог перагрупавацца, але ён стрымаў сябе, бо ў яго не было сродкаў, каб распачаць штурм горада.Аднак на наступны дзень ён пачаў фармаваць контраваляцыю Ютыкі з намерам прымусіць горад падпарадкавацца голадам.Да Вара звярнуліся вядучыя грамадзяне горада, якія прасілі яго здацца і пазбавіць горад ад жахаў аблогі.Вар, аднак, толькі што даведаўся, што кароль Джуба быў на шляху з вялікай сілай, і таму супакоіў іх, што з дапамогай Джубы Курыён хутка будзе разбіты.Курыё, таксама пачуўшы, што армія Джубы знаходзіцца менш чым у 23 мілях ад Ютыкі, адмовіўся ад аблогі і прабраўся да сваёй базы на Кастра Карнэлія.Гай Скрыбоній Курыён пацярпеў рашучую паразу ад пампейцаў пад камандаваннем Атыя Вара і караля Нумідыі Юбы I.Адзін з легатаў Курыёна, Гней Даміцый, пад'ехаў да Курыёна з жменькай людзей і заклікаў яго бегчы і вяртацца ў лагер.Курыён спытаў, як ён мог глядзець Цэзару ў твар пасля таго, як той страціў за яго сваю армію і, павярнуўшыся да наступаючых нумідыйцаў, змагаўся, пакуль не быў забіты.Толькі нешматлікім салдатам удалося пазбегнуць крывавай лазні, якая рушыла за сабой, у той час як трыста кавалерыстаў, якія не рушылі ўслед за Курыё ў бой, вярнуліся ў лагер у Кастра-Карнэлія, несучы дрэнныя навіны.

Вярнуўшыся ў Рым у снежні 49 г. да н.э., Цэзар пакінуў Квінта Касія Лонгіна камандаваннем Іспаніі і прызначыў яго дыктатарам прэтара Марка Эмілія Лепіда.Будучы дыктатарам, ён правёў выбары консула ў 48 г. да н. э., перш чым выкарыстоўваць дыктатарскія паўнамоцтвы для прыняцця законаў аб адкліканні з выгнання асуджаных судамі Пампея ў 52 г. да н. э., за выключэннем Ціта Анія Мілона, і аднаўленні палітычных правоў дзяцей ахвяр Сулана. забароны.Утрыманне дыктатуры было б адзіным спосабам пазбегнуць адмовы ад імперыі, легіёнаў, правінцый і права на трыумф, знаходзячыся ў померыі.На тых жа выбарах, якія ён праводзіў, ён выйграў другі тэрмін у якасці консула з Публіем Сервіліем Ваціем Ізаўрыкам у якасці свайго калегі.Ён пакінуў дыктатуру праз адзінаццаць дзён.Затым Цэзар аднавіў пагоню за Пампеем праз Адрыятыку.

4 студзеня 48 г. да н. э. Цэзар накіраваў сем легіёнаў - хутчэй за ўсё, менш за палову сіл - на невялікі флот, які ён сабраў, і перасёк Адрыятыку.Супернік Цэзара ў консульстве 59 г. да н.э., Марк Кальпурній Бібул, адказваў за абарону Адрыятыкі ад Пампеі: рашэнне Цэзара адплыць, аднак, здзівіла флот Бібула.Цэзар высадзіўся ў Палесце, на ўзбярэжжы Эпірота, без супраціўлення і забароны.Аднак навіна аб высадцы распаўсюдзілася, і флот Бібула хутка мабілізаваўся, каб не дапусціць далейшага пераходу караблёў, што паставіла Цэзара ў значны мінус.Пасля высадкі Цэзара ён распачаў начны марш супраць горада Арыкум.Яго армія прымусіла горад здацца без бою;Пампейскі легат, які камандаваў там - Луцый Манлій Торкват - быў вымушаны жыхарамі горада пакінуць сваю пасаду.Блакада Бібула азначала, што Цэзар не змог запытаць ежу ў Італіі;і хаця каляндар паведамляў пра студзень, сезон быў позняй восенню, а гэта значыць, што Цэзару давядзецца чакаць шмат месяцаў, каб здабыць ежу.У той час як некаторыя караблі са збожжам прысутнічалі ў Арыкуме, яны ўцяклі раней, чым сілы Цэзара змаглі іх захапіць.Затым ён рушыў на Апалонію і прымусіў яе здацца, перш чым пакінуць лагер, каб атакаваць галоўны цэнтр забеспячэння Пампея ў Дырахіуме.Разведка Пампея змагла выявіць рух Цэзара ў бок Дырахія і накіраваць яго да жыццёва важнага цэнтра забеспячэння.Са значнымі сіламі Пампея, выстаўленымі супраць яго, Цэзар адышоў да сваіх ужо захопленых паселішчаў.Цэзар выклікаў падмацаванне пад камандаваннем Марка Антонія для транзіту праз Адрыятыку, каб падтрымаць яго, але яны былі перакрыты мабілізаваным флотам Бібула;у адчаі Цэзар паспрабаваў перайсці з Эпіра назад у Італію, але быў вымушаны вярнуцца зімовай бурай.Сілы Пампея тым часам прытрымліваліся стратэгіі марыць голадам легіёны Цэзара.Тым не менш, Антоній змог прымусіць пераправіцца прыкладна ў той час, калі Бібул памёр, прыбыўшы ў Эпір 10 красавіка з чатырма дадатковымі легіёнамі.Антонію пашанцавала пазбегнуць пампейскага флоту з мінімальнымі стратамі;Пампей не змог перашкодзіць падмацаванню Антонія далучыцца да Цэзара.

Цэзар спрабаваў захапіць жыццёва важны лагістычны цэнтр Пампеі Дырахіум, але не паспеў пасля таго, як Пампей заняў яго і навакольныя вышыні.У адказ Цэзар аблажыў лагер Пампея і пабудаваў вакол яго абход, пакуль пасля некалькіх месяцаў сутычак Пампей не змог прарвацца праз умацаваныя лініі Цэзара, прымусіўшы Цэзара стратэгічна адступіць у Фесалію.У больш шырокім сэнсе, пампеянцы радаваліся перамозе, бо ўпершыню ў грамадзянскай вайне Цэзар пацярпеў нетрывіяльнае паражэнне.Такія людзі, як Даміцый Агенабарб, заклікалі Пампея прывесці Цэзара ў вырашальную бітву і разбіць яго;іншыя заклікалі вярнуцца ў Рым і Італію, каб вярнуць сталіцу.Пампей заставаўся цвёрдым у перакананні, што ўступленне ў бітву было неразумным і непатрэбным, вырашыўшы набрацца стратэгічнага цярпення, каб чакаць падмацавання з Сірыі і выкарыстоўваць слабыя лініі забеспячэння Цэзара.Радасць перамогі ператварылася ў залішнюю самаўпэўненасць і ўзаемную падазронасць, аказваючы значны ціск на Пампея, каб справакаваць апошнюю сустрэчу з ворагам.Пачаўшы занадта давяраць сваім сілам і пад уплывам занадта самаўпэўненых афіцэраў, ён вырашыў уступіць у бой з Цэзарам у Фесаліі неўзабаве пасля таго, як атрымаў падмацаванне з Сірыі.

Аблога Гомфі была кароткім ваенным супрацьстаяннем падчас грамадзянскай вайны Цэзара.Пасля паразы ў бітве пры Дырахіуме людзі Гая Юлія Цэзара аблажылі фесалійскі горад Гомфі.Горад упаў за некалькі гадзін, і людзям Цэзара было дазволена разрабаваць Гомфі.

Бітва пры Фарсале была вырашальнай бітвай грамадзянскай вайны Цэзара, якая адбылася 9 жніўня 48 года да н.э. каля Фарсала ў цэнтральнай Грэцыі.Юлій Цэзар і яго саюзнікі сфарміравалі насупраць войска Рымскай рэспублікі пад камандаваннем Пампея.Пампей меў падтрымку большасці рымскіх сенатараў, і яго армія значна пераўзыходзіла па колькасці ветэранскія цэзарскія легіёны.Пад ціскам сваіх афіцэраў Пампей неахвотна ўступіў у бой і пацярпеў разгромную паразу.Пампей, страціўшы надзею ў паразе, бег са сваімі дарадцамі за мяжу ў Мітылену, а адтуль у Кілікію, дзе правёў ваенны савет;у той жа час Катон і прыхільнікі ў Дырахіуме паспрабавалі спачатку перадаць камандаванне Марку Тулію Цыцэрону, які адмовіўся, вырашыўшы замест гэтага вярнуцца ў Італію.Затым яны перагрупаваліся ў Каркіры і адправіліся адтуль у Лівію.Іншыя, у тым ліку Марк Юній Брут, дамагаліся памілавання ў Цэзара, падарожнічаючы па балотах у Ларысу, дзе затым быў ласкава прыняты Цэзарам у сваім лагеры.Ваенны савет Пампея вырашыў бегчы ўЕгіпет , які ў мінулым годзе аказаў яму ваенную дапамогу.Пасля бітвы Цэзар захапіў лагер Пампея і спаліў перапіску Пампея.Затым ён абвясціў, што даруе ўсім, хто просіць літасці.Ваенна-марскія сілы Пампеі ў Адрыятыцы і Італіі ў асноўным адышлі або капітулявалі.

Паводле Цэзара, Пампей адправіўся з Мітылены ў Кілікію і Кіпр.Ён узяў сродкі ў зборшчыкаў падаткаў, пазычыў грошы, каб наняць салдат і ўзброіў 2000 чалавек.Ён сеў на карабель з мноствам бронзавых манет.Пампей адплыў з Кіпра з ваеннымі і гандлёвымі караблямі.Ён пачуў, што Пталамей знаходзіцца ў Пелусіі з войскам і што ён ваюе са сваёй сястрой Клеапатрай VII, якую ён зрынуў.Лагеры супрацьлеглых сіл былі блізкія, таму Пампей паслаў ганца, каб абвясціць аб сваім прыбыцці Пталамею і папрасіць яго дапамогі.Еўнух Патэін, які быў рэгентам хлопчыка-караля, правёў савет з Феадотам Хіёскім, настаўнікам цара, і Ахілам, кіраўніком войска, сярод іншых.Паводле Плутарха, адны раілі прагнаць Пампея, а іншыя віталі яго.Феадот сцвярджаў, што ні адзін з варыянтаў не з'яўляецца бяспечным: калі яго прымуць, Пампей стане гаспадаром, а Цэзар - ворагам, а калі адвернецца, Пампей абвінаваціцьегіпцян у тым, што яны адмовіліся ад яго, і Цэзара ў тым, што ён прымусіў яго працягваць пагоню.Замест гэтага забойства Пампея ліквідавала б страх перад ім і задаволіла б Цэзара.28 верасня Ахілас на рыбацкай лодцы адправіўся да карабля Пампея разам з Луцыем Септыміем, які калісьці быў адным з афіцэраў Пампея, і трэцім забойцам Савіем.Адсутнасць прыязнасці на лодцы прымусіла Пампея сказаць Септымію, што ён стары таварыш, а той толькі кіўнуў.Ён уваткнуў у Пампея меч, а потым Ахілас і Савій закалолі яго кінжаламі.Галава Пампея была адсечана, а яго неапранутае цела было выкінута ў мора.Калі праз некалькі дзён Цэзар прыбыў у Егіпет, ён быў у жаху.Ён адвярнуўся, ненавідзячы чалавека, які прынёс галаву Пампея.Калі Цэзару далі пячатку Пампея, ён заплакаў. Феадот пакінуў Егіпет і пазбег помсты Цэзара.Астанкі Пампея былі дастаўлены Карнеліі, які пахаваў іх на сваёй віле ў Альбане.

Прыбыўшы ў Александрыю ў кастрычніку 48 г. да н. э. і імкнучыся спачатку затрымаць Пампея, свайго ворага ў грамадзянскай вайне, Цэзар выявіў, што Пампей быў забіты людзьмі Пталамея XIII.Фінансавыя патрабаванні і свавольства Цэзара выклікалі канфлікт, які паставіў яго ў аблогу ў палацавым квартале Александрыі.Толькі пасля знешняга ўмяшання з боку рымскай дзяржавы-кліента войскі Цэзара былі вызваленыя.Пасля перамогі Цэзара ў бітве на Ніле і смерці Пталамея XIII Цэзар прызначыў сваю палюбоўніцу Клеапатруегіпецкай царыцай, а яе малодшага брата — суманархам.

Аблога Александрыі была серыяй сутычак і бітваў, якія адбываліся паміж войскамі Юлія Цэзара, Клеапатры VII, Арсіноі IV і Пталамея XIII паміж 48 і 47 гадамі да н.э.У гэты час Цэзар вёў грамадзянскую вайну супраць астатніх рэспубліканскіх сіл.Аблогу знялі сілы дапамогі, якія прыбылі з Сірыі.Пасля бітвы, якая аспрэчвала пераход гэтых сіл праз дэльту Ніла, войскі Пталамея XIII і Арсіноі пацярпелі паражэнне.

Пасля перамогі над Пампеем і аптыматамі пры Фарсале Юлій Цэзар пераследваў сваіх праціўнікаў у Малую Азію, а затым уЕгіпет .У рымскай правінцыі Азія ён пакінуў камандаванне Кальвіна з войскам, у тым ліку 36-м легіёнам, які ў асноўным складаўся з ветэранаў з распушчаных легіёнаў Пампея.Паколькі Цэзар быў заняты ў Егіпце і Рымскай рэспубліцы ў разгар грамадзянскай вайны, Фарнак убачыў магчымасць пашырыць сваё Басфорскае каралеўства ў старой Пантыйскай імперыі свайго бацькі.У 48 г. да н. э. ён уварваўся ў Кападокію, Віфінію і Арменію Парву.Кальвін падвёў сваю армію ў сем міляў ад Нікаполя і, пазбягаючы засады Фарнака, разгарнуў сваё войска.Цяпер Фарнас сышоў у горад і чакаў далейшага наступлення рымлян.Кальвін наблізіў сваё войска да Нікаполя і пабудаваў яшчэ адзін лагер.Фарнак перахапіў пару пасланцоў ад Цэзара, якія прасілі падмацавання ў Кальвіна.Ён адпусціў іх, спадзеючыся, што паведамленне прымусіць рымлян альбо адступіць, альбо ўступіць у нявыгадную бітву.Кальвін загадаў сваім людзям атакаваць і рушыў на ворага.36-ы разграмілі сваіх праціўнікаў і пачалі атакаваць пантыйскі цэнтр праз траншэю.На жаль для Кальвіна, гэта былі адзіныя салдаты ў яго арміі, якія дабіліся поспеху.Яго нядаўна набраныя войскі злева разбіліся і ўцяклі пасля контратакі.Нягледзячы на ​​тое, што 36-ы легіён уцёк з нязначнымі стратамі, усяго 250 стратамі, Кальвін страціў амаль дзве траціны сваёй арміі да таго часу, як ён цалкам аддзяліўся.

Егіпцяне размясціліся ў моцным лагеры ўздоўж Ніла і суправаджаліся флотам.Цэзар прыбыў неўзабаве пасля гэтага, перш чым Пталамей змог атакаваць армію Мітрыдата.Цэзар і Мітрыдат сустрэліся ў 7 мілях ад пазіцыі Пталамея.Каб дабрацца да егіпецкага лагера, ім трэба было пераправіцца праз невялікую рэчку.Пталамей паслаў атрад кавалерыі і лёгкай пяхоты, каб перашкодзіць ім пераправіцца праз раку.На жаль для егіпцян, Цэзар паслаў сваю гальскую і германскую кавалерыю фарсіраваць раку наперадзе асноўнай арміі.Яны перайшлі незаўважанымі.Калі Цэзар прыбыў, ён прымусіў сваіх людзей пабудаваць імправізаваныя масты праз раку і прымусіў сваю армію атакаваць егіпцян.Калі яны гэта зрабілі, з'явіліся гальскія і германскія войскі і ўварваліся ў егіпецкі фланг і тыл.Егіпцяне зламаліся і беглі назад у лагер Пталамея, прычым многія беглі на лодках.Цяпер Егіпет знаходзіўся ў руках Цэзара, які затым зняў аблогу Александрыі і пасадзіў Клеапатру на трон як суправіцеля разам з іншым яе братам, дванаццацігадовым Пталамеем XIV.Затым Цэзар нехарактэрна затрымліваўся ў Егіпце да красавіка, падтрымліваючы каля двух месяцаў сувязі з маладой царыцай, перш чым адправіцца, каб аднавіць грамадзянскую вайну.Навіны аб крызісе ў Азіі пераканалі Цэзара пакінуць Егіпет у сярэдзіне 47 г. да н.э., у гэты час крыніцы мяркуюць, што Клеапатра ўжо была цяжарная.Ён пакінуў пасля сябе тры легіёны пад камандаваннем сына аднаго са сваіх вольнаадпушчанікаў, каб забяспечыць праўленне Клеапатры.Верагодна, у канцы чэрвеня Клеапатра нарадзіла дзіця, якога назвала «Пталамей Цэзар», а александрыйцы — «Цэзарыён».Цэзар лічыў, што дзіця належыць яму, бо дазваляў выкарыстоўваць імя.

Пасля паражэння войскаў Пталемеяў у бітве на Ніле Цэзар пакінуўЕгіпет і падарожнічаў па Сірыі, Кілікіі і Кападокіі, каб змагацца з Фарнакам, сынам Мітрыдата VI.Войска Фарнака рушыла ў даліну, якая падзяляла дзве арміі.Цэзар быў збянтэжаны гэтым крокам, бо гэта азначала, што яго праціўнікам прыйшлося весці цяжкую бітву.Людзі Фарнака падняліся з даліны і ўступілі ў бой з тонкай лініяй легіянераў Цэзара.Цэзар адклікаў астатніх сваіх людзей ад будаўніцтва лагера і спешна падрыхтаваў іх да бою.Тым часам калясьніцы Фарнака з косамі прарвалі тонкую лінію абароны, але былі сустрэтыя градам снарадаў (піла, рымскае кідальнае кап'ё) з баявой лініі Цэзара і былі вымушаныя адступіць.Цэзар пачаў контратаку і адкінуў пантыйскую армію ўніз з гары, дзе яна была цалкам разгромлена.Затым Цэзар уварваўся і ўзяў лагер Фарнака, завяршаючы сваю перамогу.Гэта быў вырашальны момант у ваеннай кар'еры Цэзара - яго пяцігадзінны паход супраць Фарнака быў, відавочна, настолькі хуткім і поўным, што, паводле Плутарха (напісаным прыкладна праз 150 гадоў пасля бітвы), ён адзначыў яго знакамітымі цяпер лацінскімі словамі, нібыта напісанымі Амантыю у Рыме Veni, vidi, vici («Я прыйшоў, я ўбачыў, я перамог»).Светоній кажа, што тыя ж тры словы былі паказаны прыкметна ў трыумфе за перамогу пры Зэле.Фарнас уцёк з Зэлы, спачатку ў Сінопе, а затым назад у сваё Баспорскае царства.Ён пачаў набіраць іншую армію, але неўзабаве быў разбіты і забіты сваім зяцем Асандрам, адным з яго былых губернатараў, які паўстаў пасля бітвы пры Нікапалісе.Цэзар зрабіў Мітрыдата Пергамскага новым каралём Баспорскага царства ў знак прызнання яго дапамогі падчас Егіпецкай кампаніі.

Цэзар загадаў сваім людзям сабрацца ў Лілібеі на Сіцыліі ў канцы снежня.Ён змясціў непаўналетняга члена сям'і Сцыпіёнаў - Сцыпіёна Сальвіта або Салуцыёна - у гэты посах з-за міфа, што ні адзін Сцыпіён не можа быць пераможаны ў Афрыцы.Ён сабраў там шэсць легіёнаў і адправіўся ў Афрыку 25 снежня 47 г. да н.э.Транзіт быў парушаны штормам і моцным ветрам;толькі каля 3500 легіянераў і 150 кавалерыстаў высадзіліся з ім каля варожага порта Гадрументум.Апакрыфічна, калі прызямліўся, Цэзар упаў на бераг, але змог пасмяяцца з дрэннай прыкметы, калі схапіў дзве жмені пяску, заявіўшы: «Я трымаю цябе, Афрыка!».

Бітва каля Картэі была нязначнай марской бітвай на апошніх этапах Грамадзянскай вайны Цэзара, у якой выйгралі цэзарыянцы на чале з легатам Цэзара Гаем Дыдзіем супраць пампейцаў на чале з Публіем Атыем Варам.Затым Вар далучыўся да астатніх пампейцаў у Мунда, каб сустрэць Цэзара.Нягледзячы на ​​жорсткае супраціўленне, пампейцы пацярпелі паражэнне ад Цэзара, а Лабіен і Вар былі забіты.

Ціт Лабіен камандаваў аптымальнымі сіламі і загадаў сваёй 8000 нумідыйскай кавалерыі і 1600 гальскай і германскай кавалерыі разгарнуць незвычайна цесныя і шчыльныя парадкі для кавалерыі.Разгортванне дасягнула сваёй мэты - увесці ў зман Цэзара, які лічыў, што гэта пяхота блізкага парадку.Таму Цэзар разгарнуў сваё войска ў адну выцягнутую лінію, каб прадухіліць ахоп, са сваёй невялікай сілай у 150 лучнікаў наперадзе і 400 кавалерыі на крылах.Здзейсніўшы нечаканы ход, Лабіен працягнуў сваю конніцу на абодвух флангах, каб ахапіць Цэзара, выставіўшы ў цэнтры яго нумідыйскую лёгкую пяхоту.Нумідыйская лёгкая пяхота і кавалерыя пачалі знясільваць цэзарскіх легіянераў дзідамі і стрэламі.Гэта аказалася вельмі эфектыўным, бо легіянеры не маглі адказаць у адказ.Нумідыйцы проста адыходзілі на бяспечную адлегласць і працягвалі запускаць снарады.Нумідыйская кавалерыя разбіла кавалерыю Цэзара і здолела акружыць яго легіёны, якія пераразмеркаваліся ў круг, каб сутыкнуцца з атакамі з усіх бакоў.Нумідыйская лёгкая пяхота закідала легіянераў снарадамі.Легіянеры Цэзара кінулі сваю пілу на ворага ў адказ, але былі неэфектыўныя.Нервовыя рымскія салдаты збіліся разам, робячы сябе больш лёгкай мішэнню для нумідыйскіх ракет.Ціт Лабіен пад'ехаў да пярэдніх шэрагаў войскаў Цэзара, падышоўшы вельмі блізка, каб здзекавацца з варожых войскаў.Ветэран Дзесятага легіёна падышоў да Лабіена, які пазнаў яго.Ветэран кінуў свой пілум у каня Лабіена, забіўшы яго.«Гэта навучыць цябе, Лабіен, што на цябе нападае жаўнер дзесятага», — гыркнуў ветэран, ганьбячы Лабіена перад сваімі людзьмі.Аднак некаторыя мужчыны пачалі панікаваць.Акваліфер паспрабаваў уцячы, але Цэзар схапіў чалавека, развярнуў яго і закрычаў: «Ворагі там!».Цэзар аддаў загад зрабіць баявую лінію як мага даўжэйшай і кожную другую кагорту разварочваць, каб штандары стаялі перад нумідыйскай кавалерыяй у тыле рымлян, а іншыя кагорты — да нумідыйскай лёгкай пяхоты наперадзе.Легіянеры кінуліся ў атаку і кінулі сваю пілу, рассеяўшы пяхоту і кавалерыю аптыматаў.Яны пераследвалі ворага на невялікай адлегласці і рушылі назад у лагер.Аднак Марк Петрэй і Гней Кальпурній Пізон з'явіліся з 1600 нумідыйскай конніцай і вялікай колькасцю лёгкай пяхоты, якія турбавалі легіянераў Цэзара, калі яны адступалі.Цэзар перадыслакаваў сваю армію для бою і пачаў контратаку, якая адкінула сілы аптыматаў на ўзвышшы.У гэты момант Пятрэй быў паранены.Поўнасцю знясіленыя, абедзве арміі адступілі ў свае лагеры.

Сілы аптыматаў на чале з Квінтам Цэцыліем Метэлам Сцыпіёнам былі разгромлены сіламі ветэранаў, верных Юлію Цэзару.Неўзабаве за ім рушылі ўслед самагубствы Сцыпіёна і яго саюзніка Катона Малодшага, нумідыйскага цара Юбы, яго рымскага калегі Марка Петрэя, а таксама капітуляцыя Цыцэрона і іншых, якія прынялі памілаванне Цэзара.Бітва папярэднічала міру ў Афрыцы - Цэзар выйшаў і вярнуўся ў Рым 25 ліпеня таго ж года.Аднак апазіцыя Цэзара яшчэ не была зроблена;Ціту Лабіену, сынам Пампея, Вару і некаторым іншым удалося сабраць яшчэ адно войска ў Баэтыцы ў Замежнай Іспаніі.Грамадзянская вайна не скончылася, і неўзабаве рушыць услед бітва пры Мунда.Бітва пры Тапсе звычайна разглядаецца як апошняе буйнамаштабнае выкарыстанне баявых сланоў на Захадзе.

Пасля вяртання Цэзара ў Рым ён адзначыў чатыры трыумфы: над Галіяй,Егіптам , Азіяй і Афрыкай.Цэзар, аднак, з'ехаў у Іспанію ў лістападзе 46 г. да н.э., каб утаймаваць там апазіцыю.Яго прызначэнне Квінтам Касіем Лонгінам пасля яго першай кампаніі ў Іспаніі прывяло да паўстання: «прагнасць і... непрыемны тэмперамент» Касія прывялі да таго, што многія правінцыялы і войскі заявілі аб адкрытым пераходзе на бок Пампеі, часткова згуртаваныя сынамі Пампея Гнеем і Секст.Да пампейцаў там далучыліся іншыя ўцекачы з Тапса, у тым ліку Лабіен.Атрымаўшы дрэнныя навіны з паўвострава, ён сышоў з адным дасведчаным легіёнам, паколькі многія з яго ветэранаў былі звольнены, і аддаў Італію ў рукі свайго новага магістра эквітума Лепіда.Усяго ён узначальваў восем легіёнаў, што выклікала асцярогі, што ён можа быць разбіты грознай сілай Гнея Пампея, якая складалася з больш чым трынаццаці легіёнаў і іншых дапаможных войскаў.Іспанская кампанія была насычана зверствамі, Цэзар разглядаў сваіх ворагаў як паўстанцаў;Людзі Цэзара ўпрыгожвалі свае ўмацаванні адсечанымі галовамі і забівалі варожых салдат.Цэзар першым прыбыў у Іспанію і зняў Улію з аблогі.Затым ён рушыў супраць Кардубы, у гарнізоне якой стаяў Секст Пампей, які прасіў падмацавання ў свайго брата Гнея.Гней спачатку адмовіўся ад бітвы па радзе Лабіена, прымусіўшы Цэзара пачаць зімовую аблогу горада, якая ў канчатковым выніку была адменена пасля невялікага прагрэсу;Затым Цэзар рушыў у аблогу Атэгуа, у цені арміі Гнея.Аднак значнае дэзерцірства пачало адбівацца на пампейскіх войсках: Атэгуа здаўся 19 лютага 45 г. да н. э., нават пасля таго, як яго помпейскі камандзір забіў падазраваных перабежчыкаў і іх сем'і на сценах.Пасля гэтага войскі Гнея Пампея адступілі з Атэгуа, а Цэзар рушыў услед за імі.

Бітва пры Мунда (17 сакавіка 45 г. да н.э.), на поўдні Задняй Іспаніі, была апошняй бітвай у грамадзянскай вайне Цэзара супраць правадыроў аптыматаў.Пасля ваеннай перамогі пры Мундзе і смерці Ціта Лабіена і Гнея Пампея (старэйшага сына Пампея) Цэзар атрымаў палітычныя магчымасці трыумфальна вярнуцца ў Рым, а затым кіраваць у якасці абранага рымскага дыктатара.Пасля забойства Юлія Цэзара паклала пачатак рэспубліканскаму заняпаду, які прывёў да Рымскай імперыі, які пачаўся з праўлення імператара Аўгуста.Цэзар пакінуў свайго легата Квінта Фабія Максіма аблажыць Мунду і рушыў супакоіць правінцыю.Кордуба здаўся: людзі са зброяй, якія прысутнічалі ў горадзе (у асноўным узброеныя рабы), былі пакараныя смерцю, і горад быў вымушаны заплаціць вялікую кантрыбуцыю.Горад Мунда трымаўся некаторы час, але пасля няўдалай спробы прарваць аблогу здаўся, узяўшы 14 000 палонных.Гай Дыдый, ваенна-марскі камандзір, верны Цэзару, паляваў на большасць пампейскіх караблёў.Гней Пампей шукаў прытулку на сушы, але падчас бітвы пры Лаўры быў загнаны ў кут і забіты.Нягледзячы на ​​тое, што Секст Пампей заставаўся на волі, пасля Мунда больш не было кансерватыўных армій, якія кінулі выклік уладанню Цэзара.Па яго вяртанні ў Рым, паводле Плутарха, «трыумф, які ён адсвяткаваў гэтай перамогай, вельмі незадаволіў рымлян. Бо ён не перамог замежных генералаў або варварскіх каралёў, але знішчыў дзяцей і сям'ю аднаго з найвялікшых мужчыны Рыма».Цэзар стаў пажыццёвым дыктатарам, хоць яго поспех быў нядоўгім;

Бітва пры Лаўра (45 г. да н. э.) стала апошнім супрацьстаяннем Гнея Пампея Малодшага, сына Гнея Пампея Вялікага, супраць паслядоўнікаў Юлія Цэзара падчас грамадзянскай вайны 49–45 г. да н.Пацярпеўшы паражэнне ў бітве пры Мунда, малодшы Пампей беспаспяхова спрабаваў бегчы з Гішпаніі па моры, але ў рэшце рэшт быў вымушаны высадзіцца.Пераследаваныя войскамі цэзарыя пад камандаваннем Луцыя Цэзенія Лента, пампейцы былі загнаны ў кут на лясістым узгорку каля горада Лаўра, дзе большасць з іх, у тым ліку Пампей Малодшы, былі забітыя ў баі.

Прызначэнне Цэзара падчас грамадзянскай вайны на дыктатуру, спачатку часова, потым назаўсёды ў пачатку 44 г. да н.э., разам з яго дэ-факта і, верагодна, бестэрміновым напаўбоскім манархічным кіраваннем, прывяло да змовы, у выніку якой ён быў паспяховым у забойстве ў сакавіцкія Іды ў 44 г. да н. э., за тры дні да таго, як Цэзар адправіўся на ўсход у Парфію.Сярод змоўшчыкаў было шмат цэзарскіх афіцэраў, якія добра заслужылі падчас грамадзянскіх войнаў, а таксама людзей, памілаваных цэзарам.